Mitologia rzymska.
Spośród wielkiej ilości bóstw w mitologii rzymskiej wyróżniano takie, które uzyskały znaczenie dla całej gminy. Rzymianie byli w stałym kontakcie z innymi narodami. Zapożyczali również niektóre wyobrażenia religijne i sami wpływali na religie swoich sąsiadów.
Jowisz, Mars, Kwirynus
Stosunkowo wcześnie w mitologii rzymskiej wystąpiła trójca: Jowisz, Mars, Kwirynus. Jowisza czcili prawie wszyscy, jako bóstwo nieba. Wiązało się z nim także wyobrażenie o najwyższym bóstwie - ojcu bogów. Do jego imienia dodano potem przydomek „pater”, a pod wpływem Etrusków przekształcił się on w najwyższe bóstwo. Jego imieniu towarzyszyły określenia - „Największy” i „Najlepszy”.
Mars był bogiem wojny. Opiekunem i źródłem potęgi rzymskiej. W odległych czasach uważany był także za bóstwo pól - geniusza roślinności wiosennej. Kwirynus był jego sobowtórem.
Boginie w mitologii rzymskiej
Jednym z najbardziej poważanych i najszerzej rozprzestrzenionych kultów na Palatynie, był kult bogini Westy. W mitologii rzymskiej była ona opiekunką i obrończynią domowego ogniska. Zapożyczenia bogiń z wyobrażeń religijnych innych ludów następują dosyć wcześnie. Jako jedną z pierwszych zaczynają Rzymianie czcić latyńską boginię Dianę - opiekunkę kobiet
, boginię księżyca, a także odradzającej się, co roku roślinności.
Natomiast stosunkowo późno zaczęto czcić inną latyńska boginię - Wenerę - opiekunkę sadów i ogrodów, a jednocześnie bóstwo obfitości i rozkwitu przyrody.
Świątynia Jowisza, Junony i Minerwy
Ważnym wydarzeniem w dziejach religii rzymskiej było wzniesienie na Kapitolu świątyni poświęconej trójcy: Jowiszowi, Junonie i Minerwie. Budowę
tej świątyni wzniesiono według wzorów etruskich. Tradycja przypisuje ja Tarkwiniuszom i w religii rzymskiej jest to moment, od kiedy zaczynają się pojawiać wizerunki bogów.
Junona z początku była także prastarą boginią italską, uważana za geniusza opiekuńczego kobiet. Przyjęli ją Etruskowie pod imieniem Uni. Wróciwszy zaś do Rzymu stała się Junona jedną z najważniejszych bogiń.
Minerwa także była jedna z bogiń italskich, zapożyczonych przez Etrusków. W Rzymie czczona była jako opiekunka rzemiosła.
Inne bóstwa rzymskie
Wraz z trójca kapitolińską przeszedł do rzymian od Etrusków kult innych bóstw. Niektóre z nich początkowo były patronami poszczególnych rodów etruskich, a dopiero później zdobyły powszechne uznanie.
.
Saturn na ten przykład początkowo czczony był tylko przez etruski ród Satriuszów. Z czasem jego kult przyjął się ogólnie. Rzymianie czcili go jako bóstwo zasiewów. Saturn pierwszy dał ludziom pożywienie i początkowo rządził światem, czasy jego były złotym wiekiem dla ludzi. Podczas uroczystości ku czci Saturna wszyscy stawali się sobie równie. Nie było panów, ani sług, ani niewolników.
Wulkan był czczony początkowo w rodzie Velcha. W Rzymie był bóstwem ognia, odpowiedzialnym za rzemiosło kowalskie. Traktowano go, jako opiekuna wszystkich kowali.
Wpływ religii greckiej
Od Etrusków Rzymianie zapożyczyli rytuał i swoisty system przesądów i wróżb. Lecz już we wczesnej epoce wpływ na Rzym wywierały również greckie wyobrażenia religijne. Zapożyczono je z greckich miast Kampanii. Wyobrażenia greckie o bóstwach wiązały się z łacińskimi nazwami.
Cererę utożsamiano z grecką Demeter. Przeobraziła się ona w boginie świata roślinnego, roślinnego poza tym w boginie zmarłych. Greckiego boga winnej latorośli, wina i wesołości - Dionizosa - zaczęto nazywać Liberem, a grecka Kora - córka Demeter - przekształciła się w Liberę.
Trójca - Lcecera, Liber i Libera - czczona była według obrządku greckiego. Były to bóstwa plebejskie. Natomiast świątynie trójcy kapitolińskiej i Westy były patrycjuszowskimi ośrodkami kultu.
Od Greków przechodził do Rzymu kult Apollona, Hermesa - zwanego w Rzymie Merkurym - i innych bóstw.
Stosunek Rzymian do bogów
Panteon rzymski nie pozostawał zamknięty. Rzymianie przyjmowali chętnie również innych bogów. Niejednokrotnie też, na przykład podczas prowadzenia wojen, Rzymianie próbowali się dowiedzieć, do jakich bóstw modlą się ich przeciwnicy, ażeby przeciągnąć te bóstwa
na swoja stronę.
Szereg świątyń budowano, aby czcić bogów związanych z życiem społecznym i rodzinnym, czcią zmarłych, kalendarzem rolniczym. Pojawiły się też czasem święta związane z wojskiem, rozmaitymi rzemiosłami, kupcami czy też żeglarzami.
Jednak stosunek
Rzymian do bogów znacznie odbiegał od tego, jaki prezentowały inne ludy. Dla Rzymian bogowie byli istotami, stojącymi ponad zwykłymi ludźmi, dlatego tez nigdy nie próbowali sprowadzać człowieka do roli boga, a wręcz traktowali swoje bóstwa z wielkim dystansem.