Zosia Włodarczyk
„Psycholog (jako badacz) wobec członków społeczności naukowej.”
w: „Etyka zawodu psychologa”, J. Brzeziński i inni.
1. Powinności psychologa jako członka społeczności naukowej
Podwójna rola psychologa: jako członek zespołu badawczego oraz członek „społeczeństwa nauki”
Zadania jakie psycholog wykonuje pozostając w tej roli:
- prowadzenie badań naukowych oraz sporządzanie raportów z tych badań i ich publikowanie,
- sporządzanie recenzji (krytyka naukowa),
- opieka nad pracami magisterskimi i doktorskimi.
Kontekst etyczny - „nierzetelnie prowadzone badania naukowe, nierzetelna publikacja, spłycona i tendencyjna krytyka naukowa, a także niewywiązywanie się z roli mistrza przynoszą psychologowi wstyd.”
2. Naruszanie własności intelektualnej - problem plagiatu
Plagiat - przepisywanie obszernych fragmentów cudzych tekstów bez uzyskania zgody ich autorów.
Autorskie prawa majątkowe gasną z upływem 70-ciu lat:
- od śmierci twórcy,
- gdy twórca jest nieznany - od daty pierwszego rozpowszechnienia,
- w odniesieniu do utworu audiowizualnego - od śmierci najpóźniej zmarłej z wymienionych osób: reżysera, scenarzysty, autora dialogów, kompozytora.
Zasady dobrej praktyki badań naukowych:
- zabezpieczanie i przechowywanie wyników badań,
- przestrzeganie zasad autorstwa publikacji naukowych. Minimalnym kryterium współautorstwa stanowi udział w stworzeniu koncepcji badań, ich przeprowadzeniu, interpretacji lub przygotowania publikacji w obszarze specjalności współautora.
Kiedy pytać o zgodę? - gdy cytat to więcej niż 500 słów, jedna tabela lub jedna rycina.
W przypadku publikacji pracy magisterskiej/doktorskiej, autorem winien być magistrant/doktorant, ale w przypisie powinien zaznaczyć, iż artykuł ten został napisany na podstawie pracy magisterskiej, powstałej na seminarium profesora X.
3. Zmyślanie i fałszowanie wyników - stronnicze wyniki służące pseudouprawomocnianiu hipotez badawczych
Nadużycia w nauce:
- zmyślanie (preparowanie, rejestrowanie i publikowanie wyników nieuzyskanych),
- fałszowanie (manipulowanie materiałem badawczym, wyposażeniem lub metodą oraz zmienianie lub pomijanie danych doświadczalnych w ten sposób, że wyniki badań nie zostają prawdziwie przedstawione w raportach),
- plagiatorstwo (przywłaszczenie cudzych idei, metod, wyników lub określeń bez właściwego odniesienia).
4. Nierzetelna krytyka naukowa
Psycholog sporządzający krytykę naukową powinien odznaczać się kompetencjami metodologicznymi.
Normy metodologiczne:
- znajomość paradygmatu, w którym „zanurzony” jest poddawany krytyce projekt badawczy,
- znajomość metody,
- znajomość literatury przedmiotu,
- tzw. dobre wychowanie krytyka
adekwatna samoocena własnych kompetencji naukowych,
postawa tolerancji,
odporność na pokusy,
unikanie konfliktu interesu.