Substancje barwiące
Substancje barwiące stosowane są:
do barwienia włosów i skóry
jako składniki tzw. kosmetyków kolorowych (szminki, pudry, róże, kredki, lakiery, tusze)
Stosowane są w formie barwników, które trwale wiążą się z powierzchnią barwioną lub substancji barwnych, które nanosi się na powierzchnię nietrwale
Substancje barwiące można podzielić na
naturalne i syntetyczne oraz
nieorganiczne i organiczne
Do nieorganicznych substancji barwnych należą m.in: sadza C, miedź Cu, złoto Au, glin Al, tlenek cynku ZnO, ditlenek tytanu TiO2
Do naturalnych nieorganicznych (mineralnych) substancji stosowanych do produkcji barwnika perłowego należy minerał mika (glinokrzemiany)
Mika należy do grupy minerałów określanych nazwą łyszczyki. Łyszczyki rozszczepiają się
na bardzo cienkie, sprężyste blaszki, o kolorze perłowym. Stosowane są do nadania
połysku kosmetykom kolorowym, do produkcji pigmentu perłowego, stosowanego w
szminkach kredkach i cieniach do oczu (w mieszaninie z ditlenkiem tytanu TiO2)
Jako nieorganiczne naturalne substancje barwne stosowane są glinokrzemiany (np. kaolin) z domieszką metali ciężkich, głównie żelaza w formie tlenku żelaza(II) FeO i tlenku żelaza(III) Fe2O3. Wchodzą one w skład tzw. ziem barwnych:
terra di Siena (żołtobrązowa)
bolus rubra (czerwona)
umbra (brązowa)
ochra (od jasnożółtego do brunatnego)
ugier (od jasnożółtego do brunatnego)
Stosowane są jako naturalne pigmenty w kosmetykach dekoracyjnych
Tlenek żelaza(II) w połączeniu z miką daje pigment czerń aksamitną stosowaną w tuszach do rzęs i brwi
Syntetyczną nieorganiczną substancją barwną jest glinokrzemian - ultramaryna (błękit ultramarynowy) o wzorze sumarycznym Na8Al6Si6S2O24
otrzymywana jest ona przez prażenie kaolinu, sody, siarki i miału węglowego
jest barwy od niebieskiej do fioletowej
stosowana jest w kosmetykach dekoracyjnych do powiek
Do barwienia szminek i pudrów stosuje się...1.........- sole wapnia, strontu i baru i barwników organicznych (np. eozyny, alizaryny), osadzone na wodorotlenku glinu, siarczanie baru lub ditlenku tytanu
Syntetycznym barwnikiem organicznym jest fluoresceina
stosowana w formie soli disodowej (Fluorescite, Fluorets, Uranin, Uranine) do barwienia soli kąpielowych, mydeł glicerynowych i preparatów do włosów
jest dobrze rozpuszczalna w wodzie; roztwory wykazują żółtozieloną............2........
Zastosowanie w kosmetyce znalazły również bromo- i jodopochodna fluoresceiny:
eozyna i erytrozyna. Są to czerwone barwniki stosowane w szminkach i pomadkach
Alizaryna - barwnik antrachinonowy, występuje w.........3..........(Rubia tinctorum)
stosowana była już w starożytności jako barwnik czerwony (czerwień turecka)
Od roku 1869 alizarynę otrzymuje się syntetycznie - pierwsza w historii chemii substancja naturalna, którą zastąpiono substancją syntetyczną
Do naturalnych barwników organicznych należą m.in:
apigenina
chlorofile
indygo
juglon
krocetyna
lawson
luteolina
zeaksantyna
β-karoten
Apigenina - 4',5,7-trihydroksyflawon - jest stosowana pod nazwą versulin jako żółty barwnik flawonowy
Występuje w koszyczkach...............4......... i rumianu szlachetnego
Stosowana jest do rozjaśniania włosów
Podobne zastosowanie ma luteolina - 3',4',5,7-tetrahydroksyflawon
Chlorofile
Są to nietrwałe substancje - rozkład następuje pod wpływem temperatury, enzymów i światła
Barwa chlorofili zależy od pH środowiska
Mogą one wymieniać jony Mg+2 na Fe+2 lub Sn+2 - następuje wtedy zmiana barwy z zielonej na szarobrunatną
Chlorofile pozyskiwane są z pokrzywy, nagietka i lucerny
Stosowane są nie tylko jako naturalny barwnik zielony, ale również jako substancja przeciwzapalna, łagodząca, nawilżająca i odżywcza w kremach i pastach do zębów
Indygo - niebieski barwnik występujący w wysuszonych liściach krzewu indygowca srebrzystego -stosowany razem z henną do barwienia włosów.
Juglon - występuje w liściach i łupinach niedojrzałych.............5..........
stosowany pod nazwą Nucin, Regianin w formie ekstraktu olejowego lub etanolowego z łupin orzecha do barwienia włosów i skóry na brązowo
Stosowany jest również jako substancja przeciwbakteryjna i przeciwgrzybicza
Właściwości barwiące juglonu związane są z jego powinowactwem do grup aminowych białek
Podobną reaktywność wykazuje lawson
Lawson - 2-hydroksy-1,4-naftochinon - stosowany w formie ekstraktu oraz sproszkowanych liści (henna).............6.........(Lawsonia inermis) do barwienia włosów i skóry na kolor czerwonobrązowy
Lawson jest również naturalnym filtrem UV
Zeaksantyna - żółtoczerwony barwnik karetenoidowy występujący w....7........., owocach dzikiej róży, rokitnika zwyczajnego
Krocetyna - ceglastoczerwony barwnik karotenoidowy
Występuje w znamionach....8..........oraz kwiatach dziewanny wielkokwiatowej (Verbascum thapsiforme)
Krocetyna jest nie tylko naturalnym barwnikiem, ale również zmniejsza stężenie cholesterolu we krwi
Substancje barwiące skórę
Substancje barwiące (brązowiące) skórę wywołują efekt sztucznej opalenizny na skutek syntezy w skórze..........9....... - brunatnych pigmentów
Poza juglonem i lawsonem, w tym celu stosowane są m.in.:
1,3-dihydroksyaceton (DHA, Protosol, Ketochrom)
aldehyd mukonowy
acetal tetraetylowy aldehydu mukonowego
erytruloza - 1,3,4-tri-hydroksybutan-2-onw stężeniu 2-10%
alloksan - 2,4,5,6-tetraokso(heksahydro)pirymidyna (ureid kwasu mezoksalowego)
ninhydryna - hydrat 1,2,3-trioksoindanu
Dihydroksyaceton - Dihydroxyacetone - DHA reaguje z wolnymi aminokwasami warstwy rogowej i daje trwałe zabarwienie po kilku godzinach od aplikacji
DHA nie stanowi żadnej ochrony przed promieniami UV, daje efekt upiększający
Preparaty samoopalające z DHA są emulsjami O/W, zawierają 2 - 5 % DHA, stabilizowane kwasem cytrynowym do pH 4-4, 5
Często stosowana jest też erytruloza - cukier otrzymany na drodze biotechnologicznej, powoduje równomierne, długotrwałe i naturalnie wyglądające zabarwienie skóry, efekt uzyskuje się po 2 dniach
Substancje usuwające przebarwienia skóry
Zaburzenia barwnikowe stanowią jedno z częstszych schorzeń dermatologicznych
powodują je zaburzenia syntezy i rozmieszczenia w skórze melaniny
Przebarwienia skóry (hiperpigmentacje) są konsekwencją:
nadreaktywności melanocytów
zwiększenia liczby melanocytów i melanosomów przekazywanych do keratynocytów
zmniejszenia destrukcji melaniny przez keratynocyty i makrofagi
Hiperpigmentacje typu miejscowego spowodowane są czynnikami mechanicznymi, fizycznymi, chemicznymi, stanami zapalnymi, lekami, hormonami, niedoborem witamin oraz nieprawidłowym metabolizmem
Hiperpigmentacje rozlane (hyperpigmentationes diffusa) rozwijają się w chorobach ogólnoustrojowych, np.: w chorobie Addisona, przewlekłej niewydolności nerek, cukrzycy, niedoczynności i nadczynności tarczycy
Hiperpigmentacje typu miejscowego możemy usuwać, stosując: mikrodermabrazję (peeling tlenkiem glinu Al2O3), laseroterapię, krioterapię (ciekłym azotem) oraz peeling chemiczny
Chemiczne usuwanie przebarwień skóry:
a-hydroksykwasy: glikolowy, mlekowy, cytrynowy, winowy
Kwas glikolowy stosowany jest do usuwania przebarwień (piegi, ostuda, plamy soczewicowate), redukcji płytkich i głębszych zmarszczek, poprawy nawilżenia skóry i jej barwy. Działanie kwasu glikolowego zależne od stężenia:
do 15% - nawilżająco, delikatnie złuszczająco, regenerująco (pobudza aktywność fibroblastów)
20-35% - nawilżająco, oczyszcząjąco (peeling powierzchniowy)
50-70% - silnie złuszczająco i intensywnie pobudza procesy regeneracji w skórze właściwej
β-hydroksykwasy: kwas salicylowy
w stężeniu 3-5% działa keratolitycznie - usuwa przebarwienia pozapalne, piegi, ostudy, plamy soczewicowate. Stosowany jest:
w celu wygładzania powierzchownych zmarszczek
w leczeniu trądziku grudkowo-krostkowego i zaskómikowego
w łojotoku
Polihydroksykwasy: kwas glukonowy, glukonolakton, kwas laktobionowy
Stosowane są w:
leczeniu trądziku zwykłego i różowatego
w zaburzeniach rogowacenia naskórka
Glukonolakton i kwas laktobionowy łagodzą podrażnienia skóry po peelingach, mikrodermoabrazji i laseroterapii
Polifenole: hydrochinon i jego estry
stosowane są do usuwania plam soczewicowatych, piegów, ostudy, przebarwień pozapalnych
Nie wykazują właściwości alergizujących, nie powodują odbarwienia zdrowej skóry
Połączenie hydrochinonu z kwasem glikolowym, charakteryzuje się silniejszym działaniem przy mniejszym stężeniu hydrochinonu
Pochodne witaminy...........10........: tretinoina i izotretinoina
Wykazują działanie podobne do hydrochinonu, jednak czas ich aplikacji jest dłuższy
W pierwszych miesiącach mogą pojawić się objawy uboczne: rumień, suchość skóry, złuszczanie, świąd
Kwas kojowy
działanie podobne do hydrochinonu - blokuje aktywność tyrozynazy
ma właściwości antybakteryjne
zapobiega powstawaniu wolnych rodników
działanie kwasu kojowego można wzmocnić, stosując alfa-hydroksykwasy - AHA
Kwas azelainowy - podobne działanie: inhibitor tyrozynazy o średniej sile działania. Wywiera również działanie bakteriostatyczne, bakteriobójcze, normalizuje procesy terminalnej keratynizacji w mieszku włosowym, hamuje produkcję wolnych rodników tlenowych.