Chemiczne zanieczyszczenie gleb powodują:

• Niekorzystne zmiany aktywności biologicznej

• Zmiany właściwości fizycznych

• Zwiększenie podatności na erozję.

Źródła zanieczyszczeń:

• Przemysł - substancje mineralne, węglowodory, ścieki, metale ciężkie, pyły, dymy oraz tlenki azotu.

• Kopalnie, przemysł wydobywczy - pyły, metale ciężkie.

• Rolnictwo - pestycydy (środki ochrony roślin), ścieki, nawozy.

• Transport - węglowodory, związki ołowiu, tlenki azotu i tlenki węgla.

• Komunalne (gospodarstwa domowe) - ścieki, detergenty, odpady, opakowania.

Zmęczenie gleb - obniżenie się urodzajności, żyzności (w skrajnym przypadku) gleb spowodowane m.in.:

• Wadliwą uprawą (monokultura).

• Nawozami mineralnymi.

• Wyczerpywaniem się składników pokarmowych.

• Pogorszenie się struktur gleb.

• Pestycydami.

• Pyłami i gazami emitowanymi przez zakłady przemysłowe.

• Nadmiernym rozwojem szkodliwych mikroorganizmów (bakteriofagów) i nagromadzeniem szkodliwych dla roślin ich metabolitów.

Pestycydy - chemiczne środki ochrony roślin - naturalne lub syntetyczne substancje stosowane w rolnictwie do zwalczania chwastów, chorób i szkodników roślin. Pestycydy wykazują działania pozytywne i negatywne. Działania negatywne:

• Kumulują się w glebie i tkankach.

• Niektóre hamują tworzenie się brodawek na korzeniach motylkowatych.

• Niektóre mają działanie rakotwórcze.

• Powodują alergię.

• Powodują patologiczne zmiany w układzie nerwowym i w układzie krążenia.

• I wiele innych dolegliwości.

Ich trwałość w glebie zależy od wielu czynników np. ilości mikroorganizmów, odczynu gleby lub jej struktury.

Skażenie węglowodorami - zanieczyszczenia wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi (WWA), powstających w procesach niepełnego spalania węgla. Są to substancje trwałe, nierozpuszczalne w wodzie, o właściwościach lepko-smolistych, stanowiące zagrożenie dla gleb i roślin. Sądzi się, że maja silne działanie rakotwórcze, zatrzymują inne zanieczyszczenia.

Metody detoksykacji gleb zanieczyszczonych metalami ciężkimi:

1. Przeprowadzenie metali ciężkich w formy trudno dostępne dla roślin:

1. Wapnowanie.

2. Wapnowanie + substancje organiczne.

3. Zwiększenie ilości substancji organicznych.

2. Częściowe usunięcie metali ciężkich z gleby:

1. Fitoremediacja użycie roślin zielonych do usunięcia metali ciężkich z gleby.

2. Naturalne i syntetyczne adsorbery.

3. Uprawa roślin przemysłowych.

4. Usunięcie skażonej gleby.

5. Ekstrakcja i przepłukiwanie.

Źródła antropogenicznego pochodzenia metali ciężkich:

1. Zanieczyszczenia z atmosfery, którego źródłem są pojazdy mechaniczne.

2. Spalanie paliw kopalnych, którego efektem jest dyspersja wielu pierwiastków w powietrzu na dużych obszarach.

3. Nawozy i pestycydy, które zawierają różne kombinacje metali ciężkich będących zanieczyszczeniami bądź substancjami aktywnymi.

4. Składanie odpadów komunalnych lub przemysłowych.

5. Funkcjonowanie zakładów metalurgicznych, których emisje zawierające metale i pyły transportowane drogą powietrzna osadzają się na powierzchni gleb i roślin.

6. Ścieki i składowiska odpadów, z których metale ciężkie mogą być wymywane.

7. Górnictwo i hutnictwo rud metali niezależnych.

GLEBY SKAŻONE GLEBY ZANIECYSZCZONE stopień zanieczyszczeń GLEBY KONAMINOWANE

Rekultywacja terenów zdegradowanych:

• Ustawa Prawo Ochrony Środowiska (POŚ) - reguluje postępowanie z terenami zanieczyszczonymi (w IV dziale pod tytułem „Ochrona powierzchni ziemi”)

Powierzchnia ziemi - rozumiana w ustawie POŚ jako naturalne ukształtowanie terenu, gleba oraz znajdujące się pod nią ziemia do głębokości oddziaływania człowieka.

Gleba - górna warstwa litosfery złożona z części mineralnej, materii organicznej, wody, powietrza, organizmów. Obejmuje wierzchnią warstwę i podglebie.

Ochrona powierzchni ziemi polega na zapewnieniu jak najlepszej jej jakości, w szczególności poprzez:
1) racjonalne gospodarowanie,
2) zachowanie wartości przyrodniczych,
3) zachowanie możliwości produkcyjnego wykorzystania,
4) ograniczanie zmian naturalnego ukształtowania,
5) utrzymanie jakości gleby i ziemi powyżej lub co najmniej na poziomie wymaganych standardów,
6) doprowadzenie jakości gleby i ziemi co najmniej do wymaganych standardów, gdy nie są one dotrzymane,
7) zachowanie wartości kulturowych, z uwzględnieniem archeologicznych dóbr kultury.

Rekultywacja:

• Powierzchni ziemi polega na przywróceniu terenu do stanu poprzedniego w związku z niekorzystnym (nienaturalnym) przekształceniem jego ukształtowania.

• Zanieczyszczonej gleby lub ziemi polega na przywróceniu ich do stanu wymaganego standardami jakości → Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 09.0.92002 roku w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi.

Problem odpowiedzialności i ponoszenia kosztów za rekultywację terenów skażonych zobowiązany jest właściciel nieruchomości. Jeżeli właściciel nieruchomości wykaże, że zanieczyszczenie spowodował inny wskazany podmiot to obowiązek rekultywacji spoczywa na wyżej wymienionym podmiocie.

Ustawa o Ochronie gruntów rolnych i leśnych z 3.02.1995 roku → odnośnie gruntów rolnych i leśnych.

Rekultywacja gruntów to nadanie lub przywrócenie gruntom zdegradowanym wartości użytkowych lub przyrodniczych przez właściwe ukształtowanie rzeźby terenu, poprawienie właściwości fizycznych i chemicznych, uwzględnienie stosunków wodnych, odtworzenie gleb, umocnienie skarp oraz odbudowanie lub zbudowanie niezbędnych dróg.

Grunty zrekultywowane podlegają zagospodarowaniu.

REKULTYWACJA - polega na ukształtowaniu technicznym powierzchni zniszczonego terenu, następnie na mechanicznej uprawie gruntu, bogatym nawożeniu i uprawie roślin próchnicznych.

Rodzaje rekultywacji:

• Przygotowawcza - dotyczy opracowania dokumentacji technicznej i kosztorysowej, szczegółowe zapoznanie nieużytku, ustalenie kierunku rekultywacji i zagospodarowania.

• Techniczna (podstawowa) - dotyczy terenów po eksploatacji odkrywkowej, składaniu odpadów przemysłowych i komunalnych, która obejmuje prace:

• Odbudowę sieci niezbędnych dróg dojazdowych.

• Właściwe ukształtowanie rzeźby terenu - niwelowanie powierzchni wierzchowin zwałów, łagodzeniu stromych skarp, zboczy, uporządkowaniu rzeźby spągu wyrobisk. Ma na celu polepszenie stosunków wodnych i zmniejszenie erozji wodnej.

• Właściwe uregulowanie stosunków wodnych - regulacja cieków wodnych, budowa kanałów, rowów odwadniających oraz budowę zbiorników wodnych. W niektórych przypadkach stosuje się nawadnianie.

• Odtworzenie gleb metodami technicznymi.

• Niwelacja terenu - wymaga przemieszczeń olbrzymich mas ziemnych; duże środki transportowe, ciężki sprzęt mechaniczny.

• Kształtowanie stromych urwistych zboczy i skarp.

• Całkowite lub częściowe odkwaszanie gleb oraz tam gdzie zachodzi konieczność - izolacja gruntów toksycznych lub jałowych.

• Biologiczna:

• Odbudowa biologicznych zboczy zwałów i skarp wyrobisk w cele zabezpieczenia ich skuteczności oraz zapobieganiu procesom erozji.

• Odtwarzanie gleb metodami agrotechnicznymi - uprawa mechaniczna gruntu, zawożenie mineralne, wprowadzenie mieszanek próchniczych, sianie roślin.

• Regulacje lokalnych stosunków wodnych - budowa urządzeń melioracyjnych i ochrona wód przed zanieczyszczeniem.

OCHRONA ŚRODOWISKA - ćw. 24.04.2006

1

---