R. Barthes: Teoria tekstu

• tekst - powierzchnia dzieła literackiego, przedmiot postrzegalny wzrokiem, powiązany z pismem. Zapewnia w dziele trwałość rzeczy napisanej. Ma bronić dzieło przed zapomnieniem, przed działaniem czasu, przed wybiegami słowa.

Kryzys znaku:

• znak - kategoria historyczna, artefakt analityczny;

• tekst zakłada, że przekaz pisany jest artykułowany jako znak 1) signifiant (materialność liter), 2) signifie (sens);

• klasyczny znak - jednostka zamknięta, zatrzymuje sens;

• zobowiązuje do odtwarzania (w wypadku zgubienia, zniszczenia) i interpretowania (gdyby się zatarł sens);

• kryzys zapoczątkowany przez językoznawstwo - 1) zastępuje kryterium prawdy przez kryterium prawomocności, 2) zmusza do uwolnienia całości języka spod sankcji treści, 3) zmusza do eksponowania bogactwa, nieskończoności tautologicznych transformacji;

• w semiotyce literackiej - tekst to struktura formalna, obejmuje zjawiska lingwistyczne, na poziomie tekstu bada się semantyzm znaczenia.

Teoria tekstu:

• tekst jest częścią języka;

• tekst wg Kristevej - aparatura translingwistyczna;

• tekst to praktyka znacząca (system oznaczający. Zróżnicowany, podporządkowany typologii znaczeń. Praktyka - więc znaczenie nie formuje się na poziomie abstrakcji języka). Praktyka znacząca przywraca językowi jego aktywną energię;

• tekst jest produktywnością, a nie produktem - pracuje nad językiem. Dekonstruuje język komunikacji, przedstawienia, ekspresji. Analiza produktywności nie może być zredukowana do opisu lingwistycznego;

• tekstowi można przypisać znaczenie jedyne, kanoniczne. Tekst traktuje się jako wyposażony w znaczenie obiektywne. Ale - jak tekst zaczyna być rozumiany jako produkcja - to krzyżuje się w nim wiele tekstów. Odróżnienie znaczenia planu produktu, wypowiedzi, komunikacji itp. - to sensoproduktywność. Sensoproduktywność to proces, w którym podmiot tekstu zmienia się z sensem i zatraca się w nim. Sensoproduktywność nie może zostać zredukowana do aktu komunikacji;

• fenotekst (termin Kristevej) - zjawisko werbalne w postaci w jakiej występuje w strukturze wypowiedzi, przedmiot badań semiologii;

• genotekst - przedmiot strukturalizmu lub psychoanalizy. W jego obrębie zachodzi sensoproduktywność;

• każdy tekst jest intertekstem. Z epistemologicznego punktu widzenia - intertekst to to, co nadaje teorii tekstu wymiar społeczny; tekst nie jest reprodukcją a produktywnością.

Tekst a dzieło:

• dzieło - przedmiot skończony, wymierzalny (może zajmować przestrzeń fizyczną, na przykład miejsce na półce);

• tekst - pole metodologiczne. Można tylko powiedzieć, że w dziele tekst jest albo nie jest obecny;

• tekst to kategoria naukowa i wartość krytyczna, umożliwiająca wartościowanie dzieł;

• tekst nie musi być tożsamy z dziełem;

• tekstu nie można ograniczyć do przekazu pisanego / literatury;

• teoria tekstu ustanawia nowy przedmiot epistemologiczny: lekturę - podkreśla równowartość pisania i czytania, pozwala na unowocześnione interpretacje.

Analiza tekstualna:

• kwestionuje zewnętrzność obserwatora, badającego zamknięte, oddalone dzieło;

• nie odrzuca danych dostarczanych przez historię literatury lub historię powszechną;

• sprzeciwia się temu, że dzieło ma być własnością autora;

• splot, intertekst;

• krytyka dąży do odnalezienia sensu dzieła, a analiza tekstualna podważa ideę signifie ostatecznego;

• wg Kristevej - semanaliza.

1