SPOSOBY WYWOŁYWANIA I UTRWALANIA GŁOSKI „SZ”
Ćwiczenia przygotowawcze, usprawniające język i wargi:
wysuwanie języka do przodu, unoszenie na górną wargę (język wąski, wydłużony, zęby widoczne);
unoszenie języka za górne zęby ( język wąski), cofanie go za wałek dziąsłowy;
kierowanie języka w kąciki ust ( zęby widoczne);
oblizywanie warg;
wysuwanie warg do przodu ( zęby widoczne), rozchylanie warg, jak przy uśmiechu.
Pokazujemy dziecku wzorowy układ języka i warg przy wymawianiu głoski sz. Następnie polecamy, aby zrobiło to samo, tzn. unieść język za górne zęby, zęby zewrzeć i wargi lekko wysunąć do przodu (tak jak przy wymawianiu głoski u). W takim dopiero układzie dziecko ma wymawiać sz.
Jeśli dziecko nie wyczuwa położenia języka należy dotknąć czubka języka
i miejsca za wałkiem dziąsłowym zimną metalową szpatułką lub trzonkiem zimnej łyżeczki.
Możemy również polecić dziecku przedłużać artykulację głoski cz. Innym sposobem wywołania prawidłowej artykulacji głoski sz jest stopniowe unoszenie czubka języka podczas przedłużonej artykulacji głoski s.
Utrwalanie głoski „sz”:
Ćwiczenie głoski sz w izolacji
Łączenie głoski sz z samogłoskami ( sz przedłużamy)
Szsza, szszo, szsze, szszu, szszy,
Szsza - fa, szsza - lik, szsza - tnia, szsza - bla, szsza - chy, szszo - fer, szszy - ba, szszy - ny, szszy - ja
Następny etap to „sz” w środku wyrazu (początkowo dzielimy wyrazy na sylaby)
Ka - sza, ka - szel, ma - szy - na, no - sze, ka - lo - sze, ko - szu - la, kie - szeń, wie - szak, pu - szek, gro - szek
Następnie „sz” na końcu wyrazu ( przedłużamy „sz' )
Koszsz, kapeluszsz, myszsz, listonoszsz
Z kolei ćwiczymy w układach dwuwyrazowych i w zdaniach
Szary szalik nasza szatnia
Szerokie szelki koszyk gruszek
Na wieszaku wisi szalik.
W szatni stoją wieszaki.
W koszyku jest groszek.
Mama szyje koszulę.
Oddzielnych ćwiczeń wymaga głoska sz przed spółgłoskami; początkowo ją podwajamy
Szszkoła, szszkło, szszklanka, szszpital, szszpada, szszpak, szsznurek, szsznurowadło, szszmata
W środku wyrazu głoskę sz podwajamy i wyraz dzielimy na sylaby
My - szszka, puszsz - ka, bro - szszka, gru - szszka
Szkolna szatnia wyszywana poduszka
Pluszowy kapelusz bursztynowa broszka
Puszka groszku wasza szkoła
W szkole jest szatnia.
W szufladzie są szachy.
Nasza pani pisze na maszynie.
Urszula idzie do szkoły.
Podczas ćwiczeń należy zapewnić dziecku różne formy aktywności. Ćwicząc głoskę „sz” możemy polecić dziecku rysowanie szafy, wieszaka, koszyka, szkoły, szklanki itp. Ponadto dziecko może wycinać obrazki oraz lepić z plasteliny. W ten sposób można wykonać z dzieckiem całą tablicę i zestawy do ćwiczeń utrwalających.
Bibliografia:
Demel G., Elementy logopedii, Warszawa 1987
Skorek E. M., Oblicza wad wymowy, Warszawa 2001
Chmielewska E., Zabawy logopedyczne i nie tylko, Kielce 1995