Zadania i struktura jednostek samorządu terytorialnego – gminy, powiatu, województwa

GMINA

Jest toprawnie zorganizowany terytorialnie związek osób określony ustawowo jako wspólnota samorządowa. Ustrój i strukturę gminy regulują adresowane do niej normy prawne, przez co wyróżniona zostaje jako wyodrębniony podmiot prawa funkcjonujący w organizacyjnej strukturze państwa.

1.Zadania gminy

Podstawowym zadaniem gminy jest realizowanie lokalnych określonych ustawowo spraw publicznych oraz także tych nieprzekazanych przez ustawy żadnemu podmiotowi. Zadaniem własnym gminy jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty. Zadania własne są wykonywane przez gminę w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność w sposób określonych w ustawach, korzystając przy tym z samodzielności, która jest chroniona na drodze sądowej. Wprowadzając zadania obowiązkowe ustawodawca zabezpiecza w ten sposób ich realizację i zapewnia konkretny poziom zaspokojenia potrzeb lokalno - publicznych mieszkańcom gminy.

Zadania własne gminy Można utworzyć kilka kategorii zadań własnych gminy, a mianowicie zadania z zakresu:

- infrastruktury technicznej gminy (dotyczące nadzorowania i tworzenia gminne dróg, ulic, placów, mostów, kanalizacji, wodociągów, utrzy­mywanie czystości, tworzenie wysypisk oraz uty­lizacji odpadów komunalnych oczyszczania i usuwania ścieków komunalnych, utrzymywania urządzeń sanitarnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną; regulujące komunalne budownictwo mieszkaniowe, targo­wiska i hale targowe, lokalny transport zbiorowy, obiekty i urządzenia użyteczności publicznej a także obiekty administracyjne na terenie gminy ),

- infrastruktury społecznej ( dotyczące ochrony zdrowia, kultury, oświaty, kultury fizycznej i pomocy społecznej ),

- bezpieczeństwa i porządku publicznego (realizowane przez organizację ruchu drogowego, porządek publiczny, ochronę przeciwpożarową, bezpieczeństwo sanitarne ),

- ładu przestrzennego i ekologicznego ( dotyczące planowanie przestrzennego, gospo­darki terenami oraz ochrony środowiska ).

Zasadą jest wykonywanie przez gminę zadań własnych w imieniu własnym i na własną odpo­wiedzialność, w sposób wskazany w ustawach, przy korzystaniu z chronionej sądownie samo­dzielności. Ograniczenie samodzielności zadaniowej gminy następuje ustawowo przez wprowadzenie instytucji dotyczącej obowiązkowych zadań własnych. Jeśli ustawa tak stanowi, gmina nie ma prawa uchylić się od wykonania zadań. Zaspokojenie potrzeb publicznych nie może być uzależnione od swobodnej oceny danego składu osobowego organów gminy. Wprowadzając zadania obowiązkowe ustawodawca zabezpiecza w ten sposób ich realizację oraz gwarantuje mieszkańcom gminy dany poziom zaspokojenia potrzeb publicznych.

Oprócz zadań własnych gmina wykonuje także zadania zlecone z zakresu administracji rządo­wej. Zadania te są dla organów gminnych "obce" z uwagi na pochodzenie od innego organu administracji, w tym państwa. Środki finansowe na wykonanie tych zadań dostarczane są przez admi­nistrację rządową. Gmina jest zobowiązana do wyko­nywania tych zadań, gdy jest to wyraźnie wskazane w ustawie. Ponadto gmina może wykonywać także zadania zlecone dobrowolnie, w ramach porozumienia z właściwym organem administracji rządowej.

Wszystkie zadania z zakresu administracji publicznej wykonywane na podstawie tytułów przysługujących gminie realizowane są przede wszystkim w drodze wydawania decyzji administracyjnych.

Wspólnota samorządowa jest pierwotnym adresatem norm kompetencyjnych jest w gminie. Tworzą ją z mocy prawa mieszkańcy gminy. Wspólnota ta rozstrzyga bądź bezpośrednio w głosowaniu w referendum lub w wyborach bądź za pośrednictwem określonych organów gminy.

2. Referendum gminne

Referendum jest formą wyrażania opinii publicznej przez mieszkańców danej jednostki samorządu terytorialnego

oraz umożliwia im bezpośrednie sprawowanie władzy w ważnych sprawach dla gminy. W referendum mogą wziąć udział mieszkańcy gminy którzy uprawnieni są do głosowania zgodnie z przepisami ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw. Są to obywatele polscy, którzy ukończyli 18 lat i posiadają pełna zdolność do czynności prawnych, zamieszkujące miejscowość położoną na terenie danej gminy, pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego pobytu.

Referendum jest ważne, gdy wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych. W ustawie o samorządzie gminnym przewidziana jest także inna forma demokracji bezpośredniej - konsultacje z mieszkańcami gminy w przewidzianych ustawą wypadkach a także w innych ważnych dla ważnych dla gminy kwestiach. Wymóg konsultacji z mieszkańcami nakłada na organy jednostki samorządowej także Europejska Karta Samorządu Terytorialnego.

3.Rada gminy

Zadania rady gminy obejmują najważniejsze dla wspólnoty samorządowej sprawy. Są one, razem z zasadami funkcjonowania organów gminy określone w ustawie o samorządzie gminnym.

Przewodniczący rady gminy wybierany jej spośród jej członków. Podobna procedura jest przy wyborze od l do 3 wiceprzewodniczących. Funkcje te nie mogą być połączone ze stanowiskiem wójta ( burmistrza, prezydenta ).

Według ustawy gminnej przewodniczącego Rady Gminy nie należy do organów gminy. Kompetencją jego, na podstawie przepisów ustawy jest głównie zwoływanie sesji rady gminy oraz organizowanie pracy rady a także prowadzenie jej obrad.

Społeczny charakter rady uniemożliwia jej ciągłe obrady. Nie znaczy to, że radni nie dostają wynagrodzenia za pracę w organie gminy z uwagi Rada gminy pracuje w systemie sesyjnym. Sesje te są czasowo ograniczone. Rada gminy posiada szeroki zestaw obowiązków do wykonywania, dlatego też niektóre z zadań przekazywane są do wykonywania innym organom gminy.

Ważne znaczenie odgrywają w tym zakresie komisje - wewnętrzne instytucje rady. Ich powołanie oraz zakres działania zależy od uznania rady, w kompetencji której leży możliwość ich powoływania w zależności od potrzeb gminy. Komisje te mogą mieć charakter doraźny bądź stały. Jedyną obligatoryjna komisją, której powstanie nakazują przepisy ustawy, jest komisja rewizyjna, kontrolująca wykonywanie określonych, finansowych obowiązków organów gminy.

4. Wójt

Organem wykonawczym w gminie jest wójt ( w zależności od wielkości gminy - burmistrz lub prezydent ). Kadencja wójta trwa 4 lata i rozpoczyna się w tym samym dniu, w którym rozpoczyna się kadencja rady gminy bądź też od dnia wyboru przez radę gminy i kończy się z dniem upływu kadencji rady gminy.

Obowiązuje zakaz łączenia mandatu wójta z mandatem radnego lub funkcją zastępcy wójta w innej gminie, z członkostwem w innych organach jednostki samorządu terytorialnego, w tym również w gminie, w której piastuje stanowisko wójta oraz z zatrudnieniem w administracji rządowej, z mandatem posła i senatora.

Wójt jako organ wykonawczy gminy, czuwa nad wykonaniem uchwał rady gminy oraz zadań gminy określonych przepisami prawa. Do wskazanych w ustawie zadań wójta należy przede wszystkim: przygotowywanie projektów uchwał rady, określanie sposobu wykonywania tych uchwał, wykonywanie budżetu, gospodarowanie mieniem komunalnym, wykonywanie zadań zleconych z zakresu administracji rządowej oraz zatrudnianie i zwalnianie swoich zastępców, a także kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.

Przy realizacji gminnych zadań własnych wójt podlega wyłącznie radzie gminy. Rada gminy wyznacza kierunki działania wójta. Przy wykonywaniu zadań zleconych z zakresu administracji rządowej wójt podlega także nadzorowi wojewody. Jednostką pomocniczą w wykonywaniu zadań wójta i gminy jest urząd gminy, którego wójt ( burmistrz, prezydent miasta ) jest kierownikiem.

Wójt pełni również funkcje reprezentacyjne - jednoosobowo reprezentuje gminę na zewnątrz. Kieruje również bieżącymi sprawami gminy.

Regulamin organizacyjny urzędu gminy nadawany jest przez wójta w drodze zarządzenia. Określa on organizację i funkcjonowanie urzędu.

Istnieją różne formy wykonywania zadań gminy w tym również w formie decyzji administracyjnej. W ustawie decyzje te określane są jako decyzje w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej. Ustawa o samorządzie gminnym kompetencje do wydawania takich decyzji, w zakresie spraw własnych jak i zadań zleconych, przyznaje wójtowi ( burmistrzowi, prezydentowi ). Na podstawie wyraźnego upoważnienia wójta ( burmistrza, prezydenta ) decyzje te mogą być również wydawane przez zastępców bądź innych pracowników urzędu gminy.

5. Organy jednostek pomocniczych gminy

Ustawa dopuszcza możliwość wprowadzenia pomocniczego podziału gminy na jednostki pomocnicze jak dzielnice i osiedla w miastach oraz sołectwa na obszarach wiejskich. Precyzyjne zasady tworzenia jednostek pomocniczych ustalone być powinny w statucie gminy. Każda jednostka pomocnicza - sołectwo, dzielnica, osiedle - powinna mieć także odrębny statut, określający jej organizację oraz zakres działania.

POWIAT

Powiat jest kolejnym, obok gminy, szczeblem samorządu terytorialnego w Polsce, powstałym na podstawie ustawy o samorządzie powiatu. Jest to lokalna wspólnota samorządową zajmująca odpowiedni, wskazany granicami obszar o zasięgu większym niż gmina, na którą składają się podstawowe jednostki samorządu terytorialnego - gminy. Powiat podobnie jak gmina ma wymiar społeczny. Powiatowa wspólnota mieszkańców kwalifikowana jest z mocy prawa. Przynależność do niej jest zatem niezależna od rozstrzygnięcia organów powiatu czy od woli jej mieszkańców.

Powiat jako podmiot ma charakter terytorialny, drugim jego elementem jest więc wyznaczony obszar.

Pod względem zasięgu terytorialnego powiaty zostały "spadkobiercami" dawnych rejonów administracyjnych, które w starym podziale terytorialnym należały do systemu organów administracji rządowej.

W ustawie o samorządzie powiatowym określone są dwie kategorie powiatów. Podstawową jednostką jest powiat, który obejmuje całe obszar graniczących z sobą gmin ( tzw. powiat ziemski ). Drugim rodzajem powiatu jest jednostka obejmująca cały obszar miasta ( tzw. miasto na prawach powiatu ). Zasada jednorodności obszaru powiatu określa, iż przy tworzeniu, znoszeniu, łączeniu, podziale powiatów oraz ustalaniu ich granic powinno dążyć do stworzenia jednostki jednorodnej pod względem układu osadniczego i przestrzennego a także więzi społeczno - gospodarczych, które zapewniają zdolność wykonywania zadań publicznych.

1. Zadania powiatu

Zadania publiczne wykonywane w powiecie mają charakter ponadgminny, dotyczą w szczególności:

- infrastruktury społecznej (promocja i ochrona zdrowia, edukacja publiczna, polityka prorodzinna, pomoc społeczna, przeciwdziałanie bezrobociu, aktywizacja lokalnego rynku pracy, pomoc osobom niepełnosprawnym, kultura, ochrona dóbr kultury, kultura fizyczna i turystyka, ochrona praw konsumenta, współpraca z organizacjami pozarządowymi, promocja powiatu ),

- bezpieczeństwa i porządku publicznego ( porządek publiczny, bezpieczeństwo obywateli, obronność, ochrona przeciwpożarowa, przeciwpowodziowa, zapobieganie innym nadzwyczajnym stanom zagrożenia życia i zdrowia ludzi, wykonywanie zadań powiatowych służb, inspekcji i straży ),

- infrastruktury technicznej ( gospodarka nieruchomościami, transport i drogi publiczne, utrzymanie powiatowych urządzeń i obiektów użyteczności publiczne j ),

• ładu przestrzennego i ekologicznego (zagospodarowanie przestrzenne, nadzór budowlany, geodezja, kartografia i kataster, gospodarka wodna, ochrona środowiska, rolnictwo, leśnictwo i rybactwo śródlądowe ).

Ustawa przewiduje także możliwość wykonywania przez organy powiatu zadań z zakresu administracji rządowej, na których wykonanie dostaje odpowiednie środki finansowe. Zadania własne na podstawie ustawy powiat wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

2.Adresat norm prawnych

Kompetencyjne normy prawne w powiecie adresowane są do powiatowej wspólnoty samorządowej, która tworzona jest z mocy prawa przez mieszkańców powiatu.

3. Referendum powiatowe

Podobnie jak w gminie, referendum jest bezpośrednią formą sprawowania władzy przez mieszkańców danego powiatu w ważnych dla niego sprawach. Uprawnieni do wzięcia udziału w referendum są mieszkańcy powiatu, posiadający wymagania określone ordynacją wyborczą do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw. Są to: posiadanie obywatelstwa polskiego, ukończenie 18 roku życia, posiadanie pełni praw publicznych.

Przedmiotem referendum mogą być:

- sposób rozstrzygania spraw dotyczących wspólnoty,

- sprawy z zakresu zadań i kompetencji organów powiatu,

- odwołanie rady powiatu.

Wyłączność referendum, przewidziana w ustawie powiatowej oraz ustawie o referendum lokalnym, dotyczy odwołania rady powiatu przed upływem jej kadencji. Referendum można także przeprowadzić we wszystkich sprawach z zakresu właściwości powiatu. O rozstrzygnięciu w drodze referendum decyduje rada powiatu. Jest to wówczas referendum z własnej inicjatywy. Referendum z inicjatywy mieszkańców może być przeprowadzone, gdy uprawnieni do głosowania mieszkańcy zbiorą poparcie w wysokości co najmniej 10% uprawnionych mieszkańców powiatu.

Referendum którego przedmiotem jest odwołanie rady powiatu przed upływem kadencji może być przeprowadzone nie wcześniej niż po upływie 12 miesięcy od dnia wyborów albo od dnia ostatniego referendum w tej sprawie oraz nie później niż na 6 miesięcy przed upływem kadencji.

Wynik referendum jest wiążący, gdy wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych.

4. Organy powiatu

• Rada powiatu:

Wyłączność właściwości rady powiatu w określonych kwestiach reguluje artykuł 12 ustawy powiatowej. Dotyczy to spraw z zakresu:

- organizacyjnego ( uchwalanie statutu powiatu, tworzenie, likwidacja i przekształcanie jednostek

organizacyjnych, wyposażanie tych jednostek w majątek, podejmowanie uchwał dotyczących

współdziałania z innymi powiatami bądź gminami, w przypadku gdy jest to związane z

wydzieleniem majątku ),

- planistycznego ( uchwalanie budżetu powiatu ),

- finansowo - majątkowego ( podejmowanie uchwał określających wysokość podatków i opłat w

granicach wskazanych w ustawach; uchwalanie uchwał z zakresu powiatowych spraw majątkowych w przedmiocie nabycia, zbycia oraz obciążania nieruchomości a także ich wydzierżawiania bądź wynajmowania na przekraczający trzy lata okres, jeśli ustawa szczególna nie stanowi inaczej, wydzielanie majątku w celu współdziałania z innymi powiatami i gminami, podejmowanie zobowiązań w zakresie inwestycji i remontów o wartości przekraczającej ustalaną corocznie granicę przez radę, emitowanie obligacji i określanie zasad ich zbycia, nabycia i wykupu, zaciąganie pożyczek i kredytów długoterminowych, ustalanie maksymalnych wysokości kredytów i pożyczek krótkoterminowych, które zaciągane są przez zarząd, ustalanie maksymalnych wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych w roku budżetowym przez zarząd, likwidacja i przekształcanie jednostek organizacyjnych powiatu wraz z ich wyposażeniem w majątek, przystępowanie bądź tworzenie fundacji, stowarzyszeń, związków, spółdzielni a także zasady ich rozwiązywania lub występowania z nich, tworzenie, rozwiązywanie, przystępowanie i występowanie ze spółek, zasady określania wnoszonych wkładów wraz z obejmowaniem, nabywaniem i zbywaniem udziałów oraz akcji ),

• osobowego ( zasady wyboru i odwołania zarządu powiatu; na wniosek starosty powoływanie i

odwoływanie sekretarza i skarbnika powiatu ),

- kierowniczo-kontrolnego ( ustanawianie kierunków działania zarządu powiatu wraz z

przyjmowaniem sprawozdań z jego działalności, w tym przede wszystkim z działalności

finansowej, rozpatrywanie sprawozdań z wykonania budżetu i podejmowanie uchwał w sprawie

udzielenia bądź nieudzielenia absolutorium zarządowi z tytułu wykonania budżetu ),

- innych spraw ( jak na przykład podejmowanie uchwał dotyczących herbu, flagi powiatu ).

Przewodniczący rady powiatu wybierany jest spośród jej członków wraz z wiceprzewodniczącymi w liczbie jednego lub dwóch. Obowiązuje zakaz łączenia tych funkcji ze stanowiskiem członka zarządu powiatu. Według ustawy powiatowej przewodniczący rady nie jest organem powiatu. Wyłącznym jego zadaniem, na podstawie ustawy, jest organizowanie pracy rady powiatu wraz z prowadzeniem jej obrad.

Społeczny ( aczkolwiek radni dostają wynagrodzenie za pełnienie tej funkcji ) charakter rady wyklucza możliwość ciągłego obradowania. Z tego powodu obowiązuje sesyjny charakter pracy rady. Sesje te są czasowo ograniczone. Przepisy ustawy przewidują możliwość przekazania niektórych zadań, w całości lub w części, należących do organów powiatu innym organom do rozstrzygnięcia, zaopiniowania bądź opracowania projektu działania. Wyłączone są tu jednak sprawy zastrzeżone do wyłącznej właściwości rady powiatu.

Zarząd powiatu

Władzę wykonawczą w powiecie sprawuje zarząd powiatu. W jego skład wchodzi starosta jako przewodniczący oraz inni członkowie w liczbie od 3 do 4 osób, w tym wicestarosta. Są oni wybierani przez radę powiatu ze swego grona bądź spoza rady. Obowiązuje zakaz łączenia członkostwa w zarządzie z pełnieniem funkcji w organie samorządu gminnego i wojewódzkiego a także z zatrudnieniem w administracji rządowej oraz mandatem posła i senatora.

Do zadań zarządu należy wykonywanie uchwał rady powiatu oraz działanie w określony przepisami prawa sposób. Zadaniami zarządu są w szczególności:

• wykonywanie budżetu powiatu,

• opracowywanie projektów uchwał rady,

• wykonywanie uchwał rady,

• gospodarowanie mieniem powiatu,

• zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych powiatu ( przy uwzględnieniu jednakże szczególnych warunków i zasad powoływania, odwoływania oraz tryb zatrudniania i zwalniania kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży a także jednostek organizacyjnych powiatu określonych w odrębnej ustawie).

Przy realizacji zadań powiatu zarząd podlega wyłącznie radzie powiatu. To ona stanowi kierunki działań zarządu.

Przy wykonywaniu zadań powiatu pomaga zarządowi wykonuje starostwo powiatowe, kierownic powiatowych służb, inspekcji i straży oraz jednostki organizacyjne powiatu, tworzące wspólnie powiatową administrację zespoloną.

Starosta

Starosta jest przewodniczącym zarządu powiatu. Do jego funkcji należy organizacja pracy zarządu powiatu. Starosta jest także kierownikiem urzędu starostwa powiatowego oraz służbowym zwierzchnikiem pracowników starostwa i kierowników jednostek organizacyjnych powiatu. Jest także zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży. Do starosty należy kierowanie bieżącymi sprawami powiatu oraz reprezentacja powiatu na zewnątrz.

Starosta będąc zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży, powołuje oraz odwołuje, w uzgodnieniu z wojewodą, kierowników tych jednostek, zatwierdza programy ich działania, uzgadnia wspólne działanie jednostek na terenie powiatu. W szczególnych sytuacjach kieruje wspólnymi działaniami. Zleca także przeprowadzenie kontroli w uzasadnionych przypadkach.

Starosta posiada kompetencje do podejmowania działania doraźnego, w sytuacjach niecierpiących zwłoki, które związane są z zagrożeniem interesu publicznego,

bezpośrednim zagrożeniem zdrowia i życia oraz w sytuacjach grożących znacznymi stratami materialnymi. Starosta nie może jednak wydawać przepisów porządkowych, co zastrzeżone jest do kompetencji organów powiatu.

WOJEWÓDZTWO

Województwem jest jednostka samorządu terytorialnego będąca regionalną wspólnotą samorządową, o największym spośród jednostek zasadniczego podziału terytorialnego kraju zasięgu, powołaną w celu wykonywania zadań administracji publicznej.

Województwo, podobnie jak gmina czy powiat, ma wymiar społeczny. Mieszkańcy województwa kwalifikowani są jako mieszkańcy tej wspólnoty z mocy prawa. Przynależność do wspólnoty zależy więc od rozstrzygnięcia organów województwa ani od samej woli mieszkańców.

Drugim, obok wspólnoty mieszkańców, elementem kwalifikacji województwa jest obszar.

1. Zadania województwa

Z uwagi na regionalne usytuowanie województwa w strukturze podziału terytorialnego kraju, jest on właściwy do określania strategii rozwoju województwa jako wyszczególnionego regionu. Strategia ta realizowana jest przez wojewódzkie programy, przy uwzględnieniu wyznaczonych ustawą celów:

- kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego,

- podwyższanie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa,

- rozwijanie aktywności gospodarczej,

- pielęgnowania polskości oraz rozwoju i kształtowania świadomości narodowej, obywatelskiej i

kulturowej mieszkańców,

- pielęgnacja wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego z uwzględnieniem potrzeb

przyszłych pokoleń.

Do samorządu województwa należy także wykonywanie zadań o charakterze wojewódzkim wskazanych właściwymi ustawami, szczególnie w zakresie:

• ładu przestrzennego ( modernizacja terenów wiejskich, zagospodarowanie przestrzenne ),

• ładu ekologicznego ( ochrona środowiska),

• infrastruktury technicznej ( drogi publiczne, transport ),

• bezpieczeństwa publicznego,

• infrastruktury społecznej ( pomoc społeczna, przeciwdziałanie bezrobociu, aktywizacja lokalnego rynku pracy, polityka prorodzinna, ochrona praw konsumentów, promocja i ochrona zdrowia, kultura i ochrona dóbr kultury, edukacja publiczna, w tym również szkolnictwo wyższe, kultura fizyczna i turystyka ).

W ustawach mogą być także określone zadania, które samorząd województwa może wykonywać jako zadania z zakresu administracji rządowej. Wykonywane są one wówczas przez zarząd województwa.

określone ustawowo zadania publiczne samorząd województwa wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Oprócz tych zadań samorząd dysponuje także mieniem wojewódzkim a także prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie uchwalonego budżetu województwa.

2. Adresat norm kompetencyjnych

Regionalna wspólnota samorządowa jest pierwotnym adresatem norm kompetencyjnych. Wspólnotę tą tworzą z mocy prawa mieszkańcy województwa. Podejmuje ona rozstrzygnięcia bezpośrednio - w głosowaniu powszechnym ( poprzez referendum lub głosowanie wyborcze ), a także pośrednio poprzez organy województwa.

3. Referendum wojewódzkie

Bezpośrednią formą sprawowania władzy jest referendum, ogłaszane w ważnych dla województwa sprawach. Uprawnionym do wzięcia udziału w referendum, na podstawie przepisów ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw, są mieszkańcy województwa będący obywatelami polskimi, którzy ukończyli 18 lat oraz posiadają pełnię praw publicznych.

Przedmiotem spraw poddanych pod głosowanie w drodze referendum są te same sprawy, jak w przypadku pozostałych jednostek samorządu terytorialnego.

Wyłączność referendum, na podstawie ustawy o referendum lokalnym, przewidziana jest w sprawie odwołania sejmiku województwa przed upływem jego kadencji.

Referendum wojewódzkie może być również przeprowadzone w każdej istotnej dla województwa sprawie, która mieści się w zasięgu jego zadań. O przeprowadzeniu referendum decyduje sejmik województwa - jest to wówczas referendum z inicjatywy sejmiku - bądź też uprawnieni do głosowania mieszkańcy województwa. Referendum z inicjatywy mieszkańców województwa odbędzie się, gdy zgodna z prawem jego inicjatywa zostanie poparta przez co najmniej 1/20 uprawnionych do głosowania. Jeśli wskazana większość zostanie osiągnięta, właściwy organ jest wówczas zobowiązany do przeprowadzenia referendum. Referendum jest ważne, jeżeli głosowało w nim co najmniej 30% uprawnionych mieszkańców.

4. Organy samorządu wojewódzkiego

• Sejmik województwa

Zakres kompetencji sejmiku województwa dotyczy najważniejszych spraw regionalnej wspólnoty samorządowej oraz zasad funkcjonowania jej władz.

Sejmik województwa wybierany jest w bezpośrednich wyborach do jednostek samorządu terytorialnego. Następnie spośród swojego grona wybiera przewodniczącego sejmiku oraz wiceprzewodniczących w liczbie nie większej niż 3. Ww. stanowisk nie można łączyć z funkcją członka zarządu województwa. Przewodniczący sejmiku, według ustawy wojewódzkiej, nie jest zaliczany do organów województwa. Jego głównym zadaniem jest organizacja pracy sejmiku i prowadzenie obrad sejmiku. Przewodniczący może zlecić wykonywanie niektórych swoich czynności jednemu z wiceprzewodniczących sejmiku wojewódzkiego.

Sejmik województwa, będąc organem o charakterze społecznym ( choć radni sejmiku otrzymują wynagrodzenie za pracę ), nie obraduje ciągle. Pracuje w systemie sesyjnym, gdzie sesje są ograniczone czasowo. Zakres zadań należących do kompetencji sejmiku jest dosyć szeroki, dlatego też w niektórych przypadkach istnieje konieczność przekazywania części tych zadań innym organom do wykonania,

zaopiniowania bądź opracowania projektu rozstrzygnięcia we wszystkich sprawach. Spod tej możliwości wyłączone są jednak sprawy zastrzeżone do wyłącznej właściwości sejmiku.

• Zarząd województwa

Organem wykonawczym województwa jest zarząd województwa. W skład zarządu województwa, liczącego pięć osób, wchodzi: marszałek województwa jako przewodniczący, jeden lub dwóch wicemarszałków oraz pozostali członkowie. Marszałka i pozostałych członków zarządu można wybrać również spoza składu sejmiku.

W zakresie działań zarządu województwa znajdują się zadania wojewódzkie nie zastrzeżone na rzecz sejmiku wojewódzkiego czy samorządowych jednostek organizacyjnych w województwie. Zadaniami zarządu województwa w szczególności są: wykonywanie uchwał sejmiku województwa,

przygotowywanie projektu i wykonywanie budżetu województwa, gospodarowanie mieniem województwa, w tym również wykonywanie praw z akcji i udziałów posiadanych przez województwo, przygotowywanie projektu strategii rozwoju województwa, planu zagospodarowania przestrzennego oraz programów wojewódzkich wraz z ich wykonywaniem, kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie działalności wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym także powoływanie i odwoływanie ich kierowników, organizowanie współpracy ze strukturami samorządu regionalnego w innych krajach i z międzynarodowymi zrzeszeniami regionalnymi, stanowienie organizacyjnego regulaminu urzędu marszałkowskiego.

Jednostka pomocniczą dla zarządu województwa przy wykonywaniu jego zadań, wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych bądź wojewódzkich osób prawnych jest urząd marszałkowski.

• Marszałek województwa

Marszałek województwa jest przewodniczącym zarządu województwa oraz kierownikiem urzędu marszałkowskiego. Jako przewodniczący zarządu województwa organizuje jego pracę,

natomiast jako kierownik pełni zwierzchnictwo służbowe nad pracownikami urzędu marszałkowskiego i kierownikami wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych.

Marszałkowi posiada kompetencje do podejmowania działań doraźnym, w zakresie spraw nie cierpiących zwłoki, dotyczących bezpośredniego zagrożenia interesu publicznego, bezpośredniego zagrożenia zdrowia lub życia oraz mogących spowodować bezpośrednie i znaczne straty materialne.

Zadania województwa są wykonywane w różnych formach, w tym także w formie decyzji administracyjnej, określanych w ustawie jako decyzje w sprawach indywidualnych z zakresu administracji publicznej. Na podstawie ustawa wojewódzkiej upoważnienie do wydawania tych decyzji przysługuje także marszałkowi województwa.