Koreanski muizm i inne odmiany szamanizmu

Początki

Pochodzenie słowa szaman nie jest znane, wszelkie propozycje wyjaśnienia jego genezę oparte są na spekulacjach i niepewnych wynikach analizach porównawczych.
Słowo szamanizm może pochodzić:

Z języka wschodniosyberyjskich Ewenków (dawniej Tanguzi).

szaman u Ewenków.
saman/siaman w Goldów.
sama u Mandżurów.

W językach tanguskich słowo sza/sa/sia „wiedzieć, wiedza” jest jednak rzadko używane, prawdopodobnie zapożyczenie.

Z indyjskiego języka pali pierwotnie śraman lub ćraman „ubogi, wędrowny mnich-asceta” dostał się na Syberię prawdopodobnie za pośrednictwem języka chińskiego wraz z rozprzestrzenieniem się buddyzmu, na co wskazuje np. podobieństwo nazwy szamańskiego drzewa turu oraz drzewa Buddy taru.
Cechy szamanizmu:

Kosmologia:

Wiara w dwie rzeczywistości: dostępną zmysłowo i zaświaty.
Kosmos 3-piętrowy: Świat Górny, Środkowy, Dolny; po środku znajduje się dysk ziemski. W świecie Górnym i Dolnym odpowiednio dobre i złe duchy.
Axis mundi – drzewo kosmiczne.

Drzewo szamańskie turu u Mongołów rośnie na górze, u Ewenków szamani jeżdżą na drzewie (turu); młodzi, słabsi na pniu; doświadczony, silny na orle na czubku drzewa.
Wprowadzanie w trans uderzeniami bębna.
W transie szaman częściowo traci świadomość.
Czasami przemawia głosem duchów.
Stary szaman przekazuje czasami młodemu swój totem.
Młody szaman musiał zrobić sobie własny bęben pokryty skórą totemicznego zwierzęcia.
Strój szamana ma wzór ptaka (frędzle na rękawach - skrzydła). Umiejętność latania mieli jedynie doświadczeni szamani (tylko jemu wolno było nosić określone kości zwierząt albo określoną ich liczbę), reszta „poruszała się” na drzewach XD.
Termin szamanizm wszedł do języków europejskich za pośrednictwem książki „Trzyletnia podróż do Chin”.
Szaman w bezpośredniej styczności z istotami nadludzkimi jest wybrany przez nie do kontaktów z nimi (obdarzony, nie bierny). Nie można samemu upoważnić się do takich kontaktów. Szaman może w dowolnej chwili ustanowić z nimi kontakt. Mimo to każdy człowiek doświadcza obecności (gdy zdarza się coś pomyślnego, podczas choroby, w leczniczej roślinie, itp.).
Kontakt z duchami następuje w transie; szaman wprowadza się w trans poprzez rytmiczny dźwięk bębnów, monotonny śpiew, spożycie roślin wizyjnych. W transie traci częściowo przytomność, a jego dusza wędruje swobodnie po światach duchów korzystając z pomocy przyjaznego ducha.
Czasem podczas transu aktywną rolę odgrywa ciało, które oddaje się duchom, ulegając czasowemu opętaniu (mówi ich głosem, wrzeszczy, wreszcie w formie improwizowanej dramy przedstawia w tańcu i śpiewie to, co każą mu przekazać władające nim moce).
Podczas wędrówki szaman może ujrzeć rzeczy niedostępne dla innych członków społeczeństwa, widzi też przeszłość i przyszłość.

Wybór szamana:

Małe dziecko nosi od narodzin fizyczne ślady swojej inności: dodatkowe kości wewnątrz ciała, szósty palec, deformacja.
Inicjacja następuje zwykle w wieku młodzieńczym. Kandydat odczuwa narastające napięcie, pojawiają się pierwsze widoczne objawy szczególnie bliskiego kontaktu z duchami. Zachowuje się nietypowo, agresywnie, szuka izolacji. Gdy młodzieniec odczuwa właściwy „zew” mnożą się niepokojące objawy, co skłoniło niektórych europejskich badaczy do szukania szamanizmu w zaburzeniach psychicznych.
Kulminacyjny moment to „choroba szamańska”:

Odprowadzenie kandydata w odosobnienie, upojonego wywarami halucynogennymi, po których traci przytomność na wiele godzin – pierwszy prawdziwy kontakt z duchami. W tym czasie przyszły szaman cięty jest na kawałki przez duchy, które chcą odnaleźć dodatkowe kości lub inne cechy potwierdzające „odpowiedniość”. Niektórzy nie przeżywają tej próby.
W niektórych kulturach, odchodzący szaman przekazuje młodemu adeptowi swój totem, co daje wsparcie określonego ducha-zwierzęcia.
Następują nauki – szaman uczy się swoich powinności, konstruuje bęben, gdyż jego dźwięki sprowadzają duchy. Naciąg bywa wykonany ze skóry zwierzęcia totemicznego. Szaman zaczyna swoje pierwsze kontakty, zwłaszcza ze swoim duchem-przewodnikiem.

Szaman – jest przez swoją społeczność postrzegalny ambiwalentnie, darzony zwykle wielkim szacunkiem, bywa hojnie obdarowany. Jednak jego bliskie stosunki z potężnymi siłami natury, że jest traktowany z dystansem, izolowany, mieszka w odosobnieniu, nie uczestniczy w polowaniach i pracach gospodarczych ze względu na swoją moc (w przeciwieństwie do Ameryki Płd., gdzie uczestniczy w życiu codziennym społeczności). Czasami pojawia się jednak na radach starszyzny by odprawiać rytuały.
Nerinku (shingut, kugut) – wejście ducha podczas obrzędu; ustąpienie choroby szamańskiej (Korea). Podczas niego najwyższa kapłanka przewodniczy kandydatowi.
Duchy przodków mogą być dani danemu kandydatowi.
Każda szata szamanki ma związek z innym bóstwem/duchem (dużo szat na zmianę).
Im więcej ukłonów tym lepiej (jak w Japonii ^^).
Miseczki – coś ważnego; w zależności jaką wybierze miseczkę, będzie zdecydowane jaki duch weźmie ją w posiadanie (?!).
Sansin = bóg gór.
Szaman uczestniczy w obradach starszyzny (spełnić odpowiednie rytuały), wieczornym ognisku (też jest izolowany i opowiada o swoich przeżyciach z podróży w zaświaty; albo o tym śpiewa).
Kontakty z ludźmi miały charakter wyjątkowy.
Szaman jest też lekarzem; uzdrowiciel wszechstronny.
Poprzez kontakt z duchami może uzdrawiać i przepowiadać przyszłość.
Egzorcysta, akuszer, chirurg, anestezjolog, psycholog, psychiatra.
Przekazuje wiedzę o świecie; bywa artystą.
Spełnia ryty podczas spotkań starszyzny, itp.
Rytuały przejścia (np. śmierć – człowiek po śmierci wybiera się w zaświaty i jego duszę odprowadza szaman – psychopompos).
Poród (dusza z zaświatów wstępuje w ciało dziecka).
Szamanizmy z innych stron świata:

Afryka:

Kapłan, czarodziej, czarownik.
Role podzielone (nie ma jednej osoby, która ma wszystko, jak szaman lekarzem).
Neoszaman – ktoś, kto uważa się za szamana.
Kapłan – społeczność ludzka przed bogami – prezentacja (nie bawi się w magie).
Czarodziej to nie czarownik.
Czarodziej: świadomy swego stanu; wróżbita, zaklinacz deszczu, łowca czarowników; techniki: posługuje się środkami materialnymi, zaklęciami, umiejętności: wrodzone, objawione, nabyte przez inicjację, terminowanie; pomaga; poluje na czarowników, którzy szkodzą.
Czarownik: świadomy z chęci zemsty, szkodzenia innym, pokonania rywala, na płatne zlecenie; wiedzę magiczną uzyskuje przez terminowanie niekiedy wstępując do tajnych związków czarowników; wzbudza lęk, odrazę, ale i szacunek.
Kapłan: zazwyczaj men, nie women; specjalista w sprawach kultu, nie używa magii; reprezentuje swoją społeczność przed bóstwami; kapłaństwo rzadko jest wyłącznym źródłem utrzymania; człowiek staje się kapłanem przez: powołanie (wybrany przez bóstwo), w wizjach na jawie, podczas snu, dziedziczenie po rodzicach, wybór przez specjalnych elektów, którzy niekiedy zasięgają opinii wyroczni; przygotowanie do objęcia funkcji kapłańskiej ma mniej lub bardziej sformalizowany charakter.
U Ibów (Ido/Ibho) z Nigerii: kandydat od dzieciństwa asystuje swojemu ojcu – kapłanowi – w obrzędach, po śmierci ojca jest wyświęcany przez kapłana tego samego bóstwa z innej świątyni.
U Aszanti z Ghany: przyszły kapłan jest przygotowywany przez bóstwo, które nawiedza go, trans; nowicjat trwał niegdyś 3 lata podzielone na 3 etapy; do czasu zakończenia nowicjatu musiał się powstrzymywać od seksu.
Na niektórych obszarach przygotowanie do pełnienia funkcji kapłańskiej miało charakter zbiorowy, odbywał się w „klasztorach”.
U Fonów z Beninu pobyt w „klasztorze” trwał dla kobiet 3 lata, dla mężczyzn 9 miesięcy (krócej ze względu na obowiązki państwowe).
Podczas uroczystości objęcia obrzędu kapłana, kandydat symbolicznie umiera, a następnie zmartwychwstaje.
Balobedu (???) – lub w Afryce Południowej.
Królowa Deszczu miała posiadać szczególną moc.
Czarownice (centralna Afryka): sprowadzają choroby; jeżeli matka jest czarownicą, to przez mleko przekazuje swojemu potomstwu moce; dzieci nie mogą zostać we wsi; albinosi są prześladowani.
W Korei głównie są szamanki.
Kultura Natufijska – ludzie przechodzili w osiadły tryb życia.
W grobie szamanki: skorupy żółwia (60-70 skorup), ogon krowy, czaszki kun, zdeformowana ludzka stopa, fragment bazaltowej miski, kości skrzydła orła, przednia kończyna dzika, miednica lamparta (od 2010 r.).

Ameryka:

Mezoameryka (Ameryka Środkowa).
Indianie mezoamerykańscy (nagualizm).
Człowiek może działać za pośrednictwem zwierzęcia (nagual) więź psychiczna (nie bezpośredni kontakt).
Szaman może mieć kilka naguali.
Człowiek rodzi się z nagulem.
Nagual = sobowtór (m.in.), ale nie ludzki.
Jeżeli nagualowi coś się stanie, człowiek też ponosi konsekwencje (jak człowiek ma 1 naguala i umrze nagual, człowiek też umiera).
Najsilniejszy jest jaguar jako nagual kojot, lis orzeł sowa wąż, kajmana (krokodyl) owady (najsłabsze).
Zjawiska przyrody (trąba powietrzna wiatr, burza błyskawica, meteoryt) – naguale.
Rozpoznawanie naguali: kiedy kobieta rodzi, sypie się wokół domu popiół; gdy dziecko się urodzi badane są ślady na popiole.
Sobowtór: pasywny (żaden pożytek - komar) & aktywny (za ich pośrednictwem można działać - jaguar).
W nagualizmie deformacje ciała nie mają znaczenia (odwrotnie niż w szamanizmie).

Germanie:

W mitologii Odyna doszukano się śladów szamanizmu.
Odyn ma rysy kapłana, sam przebił się oszczepem, uprawiał magię, złożył samego siebie w ofierze, powiesił się na drzewie jasienia; ósmej nocy wisiał i pościł. Wprawiał się w stan transu, spał i odkrył runy uzyskał wiedzę, śpiewał podczas tortur; znaleziono na ziemiach germańskich bęben; żyli blisko z Lapończykami.

Finowie:

Śpiewacy, którzy śpiewali zaklęcia, zaklinacze, bliscy Lapończykom.

Korea

Muizm, mugio (religia mu), shinizm (od Shen „duch, dżin”).
Mudang – szamanka (mężczyzn brakowało, więc dopuszczano kobiety).
Gdy szamanizm był tępiony źródło duchowości, ok. 40 tys. Lat temu już był szamanizm na terenie Korei.
Ma najwięcej cech szamanizmu właściwego; szamanka jest „1-osobową instytucją”, pośredniczką ludzi i duchów, żyje jak każdy człowiek społ., jest „wynajmowana” gdy jest potrzebna.
Gut – ryty koreańskie.
Składanie ofiar duchom, przebywanie w transie, śpiewa & tańczy, bardzo kolorowe szaty, podczas rytuałów przebiera się wiele razy (jak np. Doda XD), zachowują się jak artystki.
Klient – osoby, dla których szamani odbywają rytuały-egzorcyzmy (rozpowszechniona wiara w „przylepianie” się duchów), przebłaganie duchów (bóstw; psycho-pomoc przeprowadza ludzi na drugą „stronę”).
Jak zostać szamanem? Może być dziedziczone, wskazanie przez duchy; po wprowadzeniu buddyzmu szamanizmowi nic nie było, ale z konfucjanizmem było gorzej, tak samo chrześcijaństwo; po 1980 r. wielki rozkwit szamanizmu w Korei Południowej; 8% wyznaje szamanizm.
Podczas nawiedzeń szamanka „stapia się” z duchem; uzdrawianie ma charakter holistyczny (np. podejście chorego do świata zewnętrznego).
Panteon nie jest do końca zorganizowany, w przeszłości odprawiały ryty agrarne, teraz duchowe (potrzeby ludności miejskiej); NIE ma pomocy w samodoskonaleniu się; tradycyjni szamani mieli niski status społeczny, dzisiaj lepiej zarabiają; choroba szamańska: objawy mogą trwać bardzo długo (8-30 lat), nie ma apetytu osłabiona psychika i fizyczność, cierpienia, bóle, może bez przyczyny, przez stres, zderzenie wewnętrzne, halucynacje (osoby z zaświatów), zagubienie; nie ma dodatkowej kości.
Kim Tae-Kon, Korean Shamanism – Muism.
Stawanie się MU:

Mudang:

Komunikuje się z bogiem, aby przekazywać boskie przekazy ludziom i ludzkie życzenia bogu.
Drogi stawania się mudang: przez dziedziczenie krwi (sesŭmmu); przez emocjonalno-religijne doświadczenia z woli boga (kangshinmu).

Droga do kangshinmu:

Przez inicjacyjną chorobę (shinbyŏng).
Shinbyŏng trwa dłuższy czas, nie może być leczona medycznie, mija kiedy cierpiąca na nią osoba stanie się mudang, tj. „otrzyma” ducha, który ją „posiądzie”.
„nie ma wątpliwości, że shinbyŏng jest chorobą realną” by Kim Tae-Kon.
Problemy:

Wiara, że owe anormalne symptomy są powodowane przez bogów.
Wiara, że konieczna jest shinbyŏng, żeby stać się kangshinmu.
Wiara, że shinbyŏng może być „uleczona” tylko przez służenie bogu, który daną osobę posiadł.

Stres może powodować chorobę szamańską.
Osoba płci żeńskiej:

Stres po stracie syna spowodował chorobę szamańską, po 3 dniach miała wizje i zobaczyła malowidła bogów mu, żałobników; nie uleczył jej znawca sutr. Miała halucynacje siebie w modlitwie, przed nią świece, później uśnie; nawiedzają ją duchy na koniach, machając harpiami; miała różne dziwne sny.
Wróżbita powiedział jej w wieku 50 lat, że jej przeznaczeniem jest otrzymanie ducha; ból fizyczny; krzyknęła imię jednego z bóstw i zbiorcze imię innych bóstw i stwierdziła, że trzeba odprawić ceremonię inicjacji; podczas tego rytuału otrzymuje się ducha i ustępują symptomy.

Osoba płci męskiej:

Od 7 roku nie potrafił się skupić, lubił gdy dziewczyny grały na tradycyjnych instrumentach i tańczyły; nie rozumiał słów; w wieku 17 lat zobaczył jak szaman składał ofiarę; w wieku 21 lat zjadł mięso krowy specjalnie zabitej dla ojca i zachorował; zaczął mieć sny; miał nosić tylko białe szaty; miał z tego kłopoty; spotkał gościa z tygrysem; chodził ubrany na biało.

Paksu – męski; taksi – żeńska szaman.

Ludy szamańskie

Jakuci – lud turecki zamieszkujący rosyjską Jakucję w środkowej Syberii.
Ugrofinowie – tuż za Uralem.
Nganasanie – autochtoniczna grupa etniczna z północno-wschodniej Syberii, zamieszkująca głównie półwysep Tajmyr.
Teleuci – turecka grupa etniczna zamieszkująca w południowej Syberii (Rosja). Głównie w obwodzie kemerowskim.
Kamłanie – śpiewy szamańskie w czasie seansów szamańskich.
Chakasowie lub Chakasi – jeden z ludów tureckich zamieszkujących południową Syberię głównie…
Tuwińcy – lud turecki…
Buriaci – naród mongolski zamieszkujący Rosję, Mongolię, Chiny (20 tys. w Chinach).
Gurungowie – grupa etniczna w Nepalu. Przybyli z Mongolii w VI w.
Czankrowie – lud zamieszkujący Nepal, nazywany na cześć hinduskiego świętego i guru z VIII w. – Goraknatha. Jego uczeń Bappa Rawal złożył dynastię Mewar. Potomkowie Rawala powędrowali na wschód i utworzyli odrębną gałąź rodu o nazwie Gorkha, która założyła królestwo Nepalu.
Paw jest świętym ptakiem (tak jak krowa – która nie jest ptakiem ^^).
Wahana – pojazd boga.
Koriacy – lud paleoazjatycki (8743 osób, wg spisu powszechnego z 2002 r.).
Nanajowie – lud tunguski zamieszkujący tereny dalekiego wschodu Syberii (Rosja), nad dolnym Amurem i Ussuri. Posługują się j. nanajskim z grupy tungusko-mandżurskiej. Od XIX w. prawosławni.
Oroqen – Chiny, prowincje: Heilongjiang, Mongolia Wewnętrzna. Ok. 8 tys. osób.
Chuonnasuan – ostatni szaman ludu Oroqen.

Szamanizm syberyjski a koreański

Na Syberii odmienność psychiczna i fizyczna bardzo widoczna, w Korei niekoniecznie.
Odmienność fizyczna na Syberii:

Od urodzenia.
Deformacje.

Odmienność fizyczna w Korei nie występuje.
Korea: częste odczuwanie mdłości, dolegliwości żołądkowe.
Odmienność psychiczna w Syberii.
Syberia: choroba szamańska – śmiertelne zagrożenie; Korea: też, jeśli nie poczyniło się żadnych kroków, by jej zapobiec.
Jeżeli kandydat/ka na szamana/kę nie chce umrzeć, musi zostać tym szamanem – Korea.
Syberia – 1-wszy prawdziwy kontakt z duchami.
Korea – to samo… (-.-).
Długość choroby w Syberii (kilka dni) i Korei (ok. 8-30 lat).
Choroba ma nagłe etapy – ataki (wtf…) nasilają się, są z biegiem czasu poważniejsze (obłęd, itp.).
Korea - dolegliwości psychiczne i fizyczne:

Niestrawność.
Choruje raczej nie w odosobnieniu (chyba że SĄ sami, obvious), w przeciwieństwie do szamana syberyjskiego.

Zły Duch zabiera szamana do podziemi na 3 dni i tam ćwiartuje jego duszę.
Podczas inicjacji przeszywają kandydata strzałą.
Jak tak sobie leżał, ćwiartowano go (miodzio…); ucinają mu głowę i wrzucają ją do wrzącego ołowiu, żeby wykonać metalowe przedmioty, po czym były przyczepiane do jego ubrania szamańskiego (sporządzanie przedmiotów, które są bardzo ważne w stroju szamańskim).
Buriaci (Syberia; jezioro Bajkał):

Kandydat na szamana jest torturowany przez swoich przodków, jego ciało jest cięte na kawałki (chodziło o potwierdzenie wyboru).

Aborygeni australijscy:

Czarnoksiężnik albo uzdrowiciel.
Kandydat udaje się do jaskini, gdzie znajdują się dwa totemiczni bogowie, będący jednocześnie herosami kulturowymi.
Totem – znak bóstw, plemion, ludu; zwykle są to zwierzęta albo rośliny. Poglądy ze zwierzęciem o pochodzeniu danego ludu.
Zabijają kandydata, rozrywają ciało tak, aby móc dobrać się do wnętrzności (mniam (-.-)); usuwają jelita i zastępują przedmiotami magicznymi (usprawnienie ciała i ducha tej istoty); ciało jest zszywane; kości też są wymieniane.
Narodzenie się na nowo.

Herosi:

Półbóg; bohater.
Wykradł bogom ogień i podarował ludziom.
Nauczył ludzi czegoś ważnego, dzięki czemu stali się zaawansowani kulturowo i przestali żyć jak zwierzęta.

Ameryka Północna:

Zabicie kandydata przez duchów przodków; wyrywanie zębów i oczu.
Kandydat przechodzi przez ogień.
Ciało kandydata leżało sobie spokojnie na ziemi, jakby był martwy.

Afryka:

Afrykanie nie życzą sobie, żeby używać termin „szaman”.
Kandydat ma tajemnicze sny, pojawiające się i znikające choroby, halucynacje.

Indonezja:

Kandydat jest też ćwiartowany. Jego głowa jest rozcinana, wyjmuje mu się mózg i wkłada się mistyczną siłę złego ducha, a potem znowu mózg (?????????!!!!!!). W tym stanie odbywa podróż do nieba. Po uleczeniu choroby (kiedy kandydat staje się szamanem), szaman służy bogom/duchom i niewątpliwie czerpie z tego korzyści.
Zwykle szamani są na usługach bóstw.

Każda religia różni się od siebie stosunkiem do danego bóstwa.
W religii prosisz bóstwa, a w magii próbujesz podporządkować sobie ducha.
Nerinkut – to nie może być pierwsza z brzegu szamanka, tylko mistrzyni.
Czosangut – ceremonia poświęcona przodkom nerinkut – różna w zależności od regionu. Cechy wspólne: przygotowanie samego miejsca kutu (dom kandydata/kandydatki na szamana/szamankę).
Stół ofiarny, na którym są różne ofiary dla różnych bóstw. Drugi stół: na nim znajdują się wystawione imiona różnych bóstw, ale przede wszystkim znajduje się na nim 9 miseczek z ziarnami różnych roślin (ryż, sezam, konopie). Miseczki przykrywane białym papierem i przywiązywane do stołu. Szamanka-mistrzyni czuwa nad wszystkim. Kandydatka będzie na tej ceremonii nosiła różne szaty.
Szamanka-mistrzyni gra na 2 instrumentach muzycznych. W tym czasie na kandydatkę zstępują duchy. Jej ciało całe drga – duchy są w niej.
Kandydatka wybiera jedną 9 miseczek. W zależności jaką miseczkę wybrała, decyduje jaki duch ją opęta.
Zaczyna się taniec kandydatki, który ma charakter ekstatyczny.

Mudang dziedziczna - Korea

Sesumu – szamanka, która dziedziczy urząd po matce.
Naktong – najdłuższa rzeka Korei Południowej. Źródło znajduje się w górach T’aebaek.
Muga – pieśń szamańska; ważne źródło poznania szamanizmu, pieśni zawierają wszystkie mityczne wątki; niektóre wątki są szczególne (więcej informacji na ich temat): wizja bóstw, dusza; świat rzeczywisty i ten co jest poza ludzkim światem; życie po śmierci.
Malunki przedstawiające bóstwa.
Dziedziczny reprezentowany jest w płd.-zach. i płd.-wsch. Korei.
Typy koreańskich szamanizmów:

Kangshinmu: mudang charyzmatyczna, zasadniczo na płn. i częściowo w środkowej części Półwyspu.
Tan’gol: mudang dziedziczna (więzy krwi), na obszarze Honam, na płd.-zach., Yongnam (Korea płd.-wsch.); jeden tan’gol posiada od 5-10 wiosek (swój region: tan’gol pal); ma obowiązek spełniać „chód na życzenie”, bez względu na zapłatę; 1 toe = 1 litr; nie może spełniać swojego zawodu, jeśli nie ma swojego tan’gol pal; już szkrab uczy się pieśni i rytuału;
Myongdu: mudang charyzmatyczna, głównie na płd., szczególnie Honam, rzadko na płn. i w regionie środkowym; duch dziecka (dziewczynki); podczas inicjacji ten tym mudang otrzymuje ducha zmarłej osoby z rodziny (zwykle dziecko poniżej 7 lat); specjalność tego typu myongdu: przepowiadanie przyszłości przez zaproszenie ducha dziecka do sanktuarium (w domu), służy ten duch do przepowiadania przyszłości; duch dziewczynki ma nazwę: myongdu, chłopca: thedzu; podczas rytuału zapraszane są inne duchy; nie może ten mudang przeprowadzać kultu ze śpiewem i tańcem; mudang ten może przywoływać ducha zmarłego dziecka kiedy chce, bez specjalnych rytuałów.
Shinbang: mudang dziedziczna (więzy krwi), szczególnie na Jeju; typ mieszany (cechy kangshinmu i sesumu); określony system wierzeń i jasna funkcja boga (nie ma z nim bezpośredniego kontaku ani zjednoczenia); duch Shingbang nie bierze cech szamanki, kontakt poprzez medium (Mujomgu) – może nim być astrolog Sanjam lub Myongdu; przewodniczenie ceremonii przy tańcu i śpiewie.

Momju lub momjushin – bóstwo, które przejmuje ciało szamanki.
Charyzmatyczny mudang: otrzymuje moc od bóstwa; szamanka wyraża wszystko w pieśni; treści pochodzą od bóstwa, które ją posiada.
Momju „otwiera usta” szamanki (to, co mówi i śpiewa podczas rytuału, to się dzieje za sprawą bóstwa, które ją posiada, bo to ono właściwie przemawia).
Mudang dziedziczna nie ma bezpośredniego wglądu do świata ludzkiego; nie przechodziła choroby szamańskiej; wiedzę o zaświatach bierze z edukacji.
Szamanizm sztuczny – szamanka niczego nie doświadcza, jak charyzmatyczna mudang.
Szamanizm naturalny – szamanka doświadcza wszystkiego na swoim ciele.
Dwa równoległe światy, które bytują na inny sposób:

Kosmos – sacrum i profanum.
Chaos – nie ma czasu i przestrzeni, żadnych granic, jest wieczny, brak życia i śmierci (życie i śmierć są równoważne).

Rytuały szamańskie wspierają szamana.
Typy rytuałów:

Boskie – bóstwo wstępuje w ciało szamanki; proces inicjacji; umacniają w szamance siłę duchową, którą otrzymała podczas inicjacji.
Rodzinne – odbywają się w domu danej rodziny; szamanka jest zapraszana, by spełniła rytuał; szczęście w świecie doczesnym.
Publiczne (wioskowe; dzielnicowe).

Scenariusze rytuałów nie były spisywane.
Pożegnanie bóstwa na koniec jest konieczne w Korei.
Szamanka też gra, zwykle na instrumentach perkusyjnych: bęben dwugłowy (changgu), gong (chin), kkwenggari, małe cymbałki (chegum).
Sesumu zazwyczaj nie wierzą, że bóstwo istnieją w kosmosie, istnieją one raczej w innym świecie; rzadko używa strojów szamańskich (3 rodzaje szat); pozbawiona siły duchowej (nie może przepowiadać przyszłości); od 10 roku życia musi być przygotowywana o bycia szamanką; nie jest zapoznawana z rytuałami ze strony rodziny, do których nie należy (każda rodzina szamańska ma swoje prywatne rytuały); po ślubie z mężczyzną z rodziny szamańskiej otrzymuje ona wiedzę o rytuałach rodzinnych i to ona staje się główną szamanką w rodzinie; sesumu dziedziczą prawa do wykonywania zawodu szamana na określonym terenie; żadna inna szamanka nie może odprawiać rytuałów na tym terenie.
Kangshinmu – odmiana: sonmudan – posiada siłę duchową pochodzącą od bóstwa, które ją posiada, ale nie może przewodniczyć w chodach, gdzie są tańce i śpiewy, bo ona nie tańczy i nie śpiewa; ma małe umiejętności; potrafi przepowiadać przyszłość.
Tan’gol – ściśle określony teren, gdzie odbywają praktyki duchowe; nie otrzymują boga, więc nie mają jasnego systemu wiary; nie mają jego sanktuarium w domu; nie mogą wszystkich chodów przeprowadzać, tylko dla niektórych bogów mogą odprawiać inne ryty; inaczej tańczą i śpiewają - brak interakcji z bóstwem; prośby i czyny skierowane w stronę istot nadludzkich, ale nie liczą na żadną odpowiedź.
Kangshinmu i sesumu są równoważne w świadomości Koreańczyków. Mimo to obrzędy kangshinmu traktowane są bardziej jako przeżycia mistyczne, doznania duchowe, itp., natomiast rytuały sesumu porównywane są do występów teatralnych.
Nori = „sztuka, gra”.
Kangshinmu prowadzi dialog z bogiem; sesumu prowadzi monolog (prośby kierowane do boga, a odpowiedzi uzyskiwał po dłuższym czasie).
Sesumu musi mieć konkretny rejon do działania.

Postrzeganie bóstw w muizmie:

Chujeshin = bóg rytualny; oddaje się mu cześć w rytuale; bóg, z którym kangshinmu ma bezpośredni kontakt.
Bóstwa:

Bóstwa rytualne; bóstwa czczone we wspólnotach; cała społeczność bierze udział w rytuałach danego bóstwa.
Bóstwa domowe.
Bóstwa natury (ranking: ziemi, wody, gór, nieba); wszystkie te istoty natury są ze sobą blisko związane.
Bóstwa ludzkie; mają związek z ludźmi, z ich zajęciami, z ich kondycją (ranking: militarne, królewskie).
Bóstwa buddyjskie.
Bóstwa taoistyczne.
Mujo – przodkowie mudang.

Bóstwa są postrzegane jako budzące respekt, strach.
Silna wiara, że los każdego człowieka został wyznaczony z góry przez boga, ale człowiek swoim postępowaniem może zmniejszyć ilość wyznaczonych nieszczęść w trakcie jego życia.
Muga – pieśń szamańska.
10-ciu wielkich królów (wyrok) – dusza zmarłego przechodzi obok każdego z nich i oni je oceniają.

Stroje żałobne

Produkcja strojów żałobnych przy płaczu i śpiewie rytualnych pieśni; tradycyjne tkanie zwykle na 80 osnowach (35 cm szerokości).
Tradycyjne suui (strój dla zmarłego) składa się z 20 części.
Sangbok – strój żałobny dla wszystkich; biały albo czarny; podobny do hangbok.
Po pogrzebie spalany lub oddawany do wypożyczalni (LOL O_O).
Kiedy umiera rodzic – dzieci są winne; noszą najprostsze nieozdobione stroje; mężczyzna z grubego materiału z konopi; kobiety z bawełny.
Żonaty mężczyzna po śmierci rodzina kulgan (czapka), pas spodnie, omsin (słomiane sandały).
Szaman ma taki kapelusz:

Legendy:

Rodzice szamanek:

Mnich buddyjski + olbrzymka.
Obu huasan; bez przyczyny rzeka wylewa; idzie na górę i tam powitała go olbrzymka ma-go, magicznie go zwabiła by go usidlić, razem mieli 8 córek, które nauczyły się zaklęć i czarów, walczyć szablami, śpiewu; córki stały się szamankami i udały się do innych prowincji i przekazywały dalej.

Pochodzenie:

7-ma córka księcia; ożenił się w wieku 15 lat, mimo wróżb (że będą same dziewczynki), po urodzeniu 7-mej córki, książę się pogniewał i kazał ją porzucić w górach; ptaki pomogły, w ustach, oczach i uszach złote mrówki się pojawiły książę kazał do skrzyni na brzeg morza; żółw, ptak uniosły skrzynkę do staruszki. Pari-h(k)ondo, która ją wychowała po kilku latach dowiedziała się o chorobie króla. Woda życia była jedynym lekarstwem.
Udała się do boga Madzanga, przez 9 lat nosiła wodę jako zapłatę; została boginią Mansin-sinzu

Shillyong – „duchy, bóstwo”.
Shin – duch, bóg.
Kushin/Kui – duch, ma niebezpieczną moc.
Saengnyang – „żywa dusza”, znika kiedy ciało umiera.
Saryong – „martwa dusza”, opuszcza. Ciało po śmierci dalej istnieje.
Trzy rodzaje:

Chosang – dusza/duch przodka
Won- qui/gui; szkodliwe dla ludzi, nie mogą wejść do innego świata.
uoll yong

Kuansongjegun – jeden z najpotężniejszych duchów-opiekunów; ich szamanki, nawet jeśli ma ona jeszcze potężniejszego boga, kuansongjegun może pomóc w spełnieniu jej próśb.
Pugundang – ołtarz we wsi, przy którym jej mieszkańcy czczą boga opiekuńczego wsi; w ofierze przynoszą narysowanego lub wyrzeźbionego ludzkiego penisa.
Slundang – ołtarz we wsi dla bóstwa muizmu, np. tangjesuindang, sanshindang.
yonju (?) – 108 paciorków (różaniec).
Pektu-san – „Białogłowa Góra”. XD
Hi-Ah Park; Kim Keum-Hua.

Dusza

Podczas snu może opuszczać ciało, potem kłopoty; dusza może nie rozpoznać ciała.
„Spacery” duszy podczas utraty przytomności jest niewidzialna, nieśmiertelna, wszechwiedząca do pewnego stopnia.
Człowiek rodzi się z woli Boga, nie może sam powrócić do chaosu.
Dusze zachowują osobowość, w zaświatach postępuje tak jak za życia; dusza przybiera kształt ciała.
Komunikacje między duszą a człowiekiem utrudniona.
O dobre dusze trzeba dbać.
Dualizm dobra i zła.
Kashin – dobre bóstwa, duchy przodków; trzeba oddawać im cześć.
Złe duchy – won’gwi, waugoni, mongdalgao; duchy pełne złości, chęć zemsty.
Duch dobry może stać się zły, jeśli zostaje „zaniedbany przez ludzi”.
chiok – piekło.
Po śmierci człowiek udaje się do myongbu.
Nie ma kar.
Rodzaje duszy: żywa i martwa.
Chossanggut– kut dla zmarłego, włączony do większości kutów.
Chesu – ryt wspominania zmarłych.
Ryty oczyszczające sary’nohgje
Seryong– zmarła dusza – po śmierci ciało idzie do innego świata; żywa dusza – rezyduje w ciele zmarłego.