Co to jest prąd elektryczny ?

Prąd elektryczny jest to każdy uporządkowany ruch ładunków elektrycznych. Nośnikami prądu elektrycznego w metalach są elektrony przewodnictwa, w cieczach są to jony dodatnie i ujemne, natomiast w gazach zjonizowanych elektrony i jony. Rozróżniamy prąd elektryczny stały, którego natężenie nie zmienia się oraz prąd elektryczny zmienny, którego natężenie ulega zmianie co do wartości i kierunku. Przepływ prądu elektrycznego opisywany jest przez prawo Ohma i prawo Kirchhoffa.

STAŁY

ZMIENNY

Wykres 1. Rodzaje prądu elektrycznego.

Porażenia prądem elektrycznym

Porażenie prądem elektrycznym to efekt powstający w wyniku przepływu znacznego prądu elektrycznego przez tkanki organizmów żywych - ludzi lub zwierząt. Porażenie prądem może wystąpić po zetknięciu się ciała człowieka z częściami metalowymi, które normalnie nie są pod napięciem, czyli są oddzielone od obwodu elektrycznego izolacją roboczą, lub po zetknięciu z przedmiotami metalowymi nie stanowiącymi części urządzeń elektrycznych np. z instalacją wodociągową i grzewczą. Szczególne zagrożenie powoduje obsługa przyrządów ręcznych, których napięcie przekracza napięcie bezpieczne , więc najczęstszą przyczyną porażeń jest zetknięcie się z uszkodzonymi przyrządami takimi jak: wiertarki czy lampy przenośne. Skutki porażenia prądem zależą od jego rodzaju, wartości, czasu oddziaływania oraz drogi przepływu przez ciało. Porażenia i oparzenia prądem elektrycznym mogą być spowodowane: wadliwą budową urządzeń, pojawieniem się napięcia na metalowych częściach urządzeń i konstrukcjach nie będących zwykle pod napięciem (np. w wyniku zwarć), a także nieprzestrzeganiem przepisów bezpieczeństwa pracy oraz instrukcji obsługi urządzeń, lekkomyślnością, czy brakiem odpowiedniej wiedzy o zagrożeniach. Prąd elektryczny jest niewątpliwie błogosławionym wynalazkiem ludzkości, ale stykając się z nim, trzeba zachować wielką ostrożność.

Rysunek1. Znak ostrzegający przed porażeniem prądem elektrycznym.

Jak prąd elektryczny działa na organizm człowieka?

Powszechne stosowanie energii elektrycznej we wszystkich dziedzinach techniki i w życiu codziennym niesie oprócz wielu korzyści również wiele zagrożeń, zarówno dla człowieka, jak i dla jego środowiska pracy i życia. Działanie prądu elektrycznego na organizm człowieka może mieć charakter bezpośredni lub pośredni. Działanie bezpośrednie (porażenie elektryczne) występuje wtedy, gdy przez ciało człowieka popłynie prąd elektryczny. Wywołuje on wiele zmian fizycznych, chemicznych i biologicznych w organizmie, zakłóca działanie układu nerwowego, co może objawiać się uczuciem bólu, kurczami mięśni, zatrzymaniem oddechu, zaburzeniami krążenia krwi, zaburzeniami wzroku, słuchu i równowagi, utratą przytomności czy migotaniem komór serca, a często kończy się nawet śmiercią. Główną przyczyną śmierci w wyniku porażenia prądem, często uważaną za jedyną, jest migotanie komór serca, lecz śmierć może nastąpić również w skutek uduszenia, lub blokady serca, przy czym należy pamiętać o tym że każdy organizm ludzki inaczej reaguje na przepływ prądu elektrycznego. Natomiast działanie pośrednie prądu elektrycznego powoduje różnego rodzaju urazy, powstające bez przepływu prądu przez organizm, np. oparzenia łukiem elektrycznym czy uszkodzenia wzroku wskutek dużej jaskrawości łuku elektrycznego. Łuk elektryczny może spowodować mechaniczne uszkodzenie skóry, mające wygląd ran ciętych, kłutych lub postrzałowych. Towarzyszom temu często oparzenia skóry powstałe w wyniku zapalenia się odzieży. Łuk elektryczny może wywołać również uszkodzenie cieplne i świetlne narządu wzroku. Do urazów wywołanych pośrednio przez prąd należy zaliczyć także złamania inne obrażenia wynikłe wskutek upadku z wysokości przy odruchowej reakcji na porażenie.

Pierwsza pomoc w wypadku porażenia prądem

Nie wolno dotykać osoby porażonej prądem, zanim nie odłączy się jej od źródła prądu! Odłącz bezpieczniki (korki), wyjmij z gniazdka wtyczkę urządzenia elektrycznego, które spowodowało porażenie. Gdy to nie jest możliwe, ratownik oddziela porażonego od obwodu elektrycznego przez odciągnięcie za odzież. Sam izoluje się od podłoża przy pomocy suchej deski lub suchej tkaniny, względnie innego materiału izolacyjnego. Gdy oderwanie za odzież nie jest możliwe, dokonuje się oddzielenia porażonego za pomocą suchej listwy drewnianej lub kija itp. Ratownik musi być zawsze dokładnie izolowany. Nie wolno chwytać ratowanego przedmiotem przewodzącym elektryczność lub gołymi rękami za ciało.
Należy sprawdzić stan poszkodowanego.
Wezwij Pogotowie Ratunkowe nr tel to 999 lub 112
Jeśli ratowany nie oddycha przystąp do reanimacji
Jeśli ratowany jest nieprzytomny, ale oddycha, ułóż go w pozycji bocznej.
Załóż opatrunek na oparzone miejsce.
Zostań z poszkodowanym do czasu przybycia Pogotowia Ratunkowego i przejęcia opieki na poszkodowanym.

Zasady postępowania osoby udzielającej pomocy osobie porażonej prądem

Ratownik przy uwalnianiu osoby porażonej prądem spod napięcia jest zobowiązany dbać nie tylko o bezpieczeństwo porażonego, ale także o swoje. Należy pamiętać, że niebezpieczne dla ratownika są:

bezpośrednie zetknięcia gołych rąk ratownika z ciałem porażonego
równoczesne używanie obu rąk przy odciąganiu spod napięcia
mokre podłoże
bliskie sąsiedztwo urządzeń pod wysokim napięciem
brak równowagi.

Ochrona przed porażeniem prądem

Zgodnie z przepisami ochrony przeciwporażeniowej w zależności od zagrożenia, należy stosować ochronę podstawową i ochronę dodatkową.

Ochrona podstawowa ma na celu zapobiegać:

zetknięcie się człowieka z przewodzącymi częściami obwodów elektrycznych, znajdujących się pod napięciem
udzielaniu się napięcia przedmiotom lub częściom przewodzącym, które normalnie nie powinny znajdować się pod napięciem
szkodliwemu działaniu na otoczenie łuku elektrycznego, który mógłby wystąpić podczas pracy urządzeń.

Ochrona podstawowa polega więc przede wszystkim na umieszczeniu elementów znajdujących się pod napięciem poza zasięgiem ręki człowieka, a więc stosowanie przegród, siatek lub poręczy z materiału izolacyjnego.

Ochrona dodatkowa ma zapobiegać utrzymywaniu się niebezpiecznego napięcia dotykowego. Polega ona na zastosowaniu, oprócz ochrony podstawowej, jeden z następujących ośrodków:

uziemienia ochronnego
zerowania
sieci przewodów ochronnych
wyłącznika przeciw pożarowego
obniżenia napięcia roboczego
separacji
izolacji ochronnej
izolowania stanowisk

Uziemienia ochronne stanowią najbardziej rozpowszechniony rodzaj ochrony dodatkowej, stosowany w maszynach i urządzeniach elektrycznych. Celem stosowania uziemienia ochronnego jest zrównanie potencjału uziemionych przedmiotów z potencjałem ziemi. Zerowanie może być stosowane w przystosowanych do zerowania sieciach trójfazowych o napięciu mniejszym niż 500V. Polega ono na połączeniu dostępnych części metalowych urządzeń z uziemionym przewodem zerowym. Sieć przewodów ochronnych wolno stosować w urządzeniach przemienno prądowych i stałoprądowych niezależnie od rodzaju i wartości napięcia. Wszystkie dostępne części metalowe nie znajdują się pod napięciem oraz dostępne metalowe konstrukcje wsporcze i osłony powinny być połączone z przewodem ochronnym. Włączniki przeciwporażeniowe wolno stosować w urządzeniach na napięcie nie przekraczające 500 V. Powinny być one przystosowane do rodzaju prądu, napięcia i obciążenia, oraz spełnić wymagania dotyczące wyłączników nadmiarowo-prądowych zawarte w odpowiednich normach. Ochronne obniżenie napięcia roboczego wolno stosować w stosunku do urządzeń stałych i ruchomych w instalacjach przemienno prądowych na napięcie znamionowe nie przekraczające 500V, a w stało prądowych – 750V. Do obniżenia napięcia roboczego stosuje się transformatory ochronne lub przetwornice ochronne. Obniżone napięcie ochronne nie może być większe niż 42 V dla obwodów przemienno prądowych i 80 V dla stałoprądowych. Transformatory separacyjne wolno stosować w sieciach na napięcia przemienne do 500 V wówczas, gdy w obwodzie odseparowanym znajduje się tylko jeden odbiornik lub
napięcie znamionowe odseparowanego obwodu nie przekracza 400 V, a prąd znamieniowy – 16A.Obwodu odseparowanego niewolo uziemić ani zerować i łączyć z jakimkolwiek innym obwodem. Izolację ochronną wolno stosować do fabrycznie produkowanych urządzeń przemienno prądowych i stało prądowych, niezależnie od wartości napięcia zmiennego. Izolowanie stanowiska polega na odizolowaniu go od ziemi i wyrównaniu potencjałów dostępnych z tego stanowiska przedmiotów przewodzących, nie należących do obwodu elektrycznego. Może ono być stosowane do urządzeń przemienno prądowych i stałoprądowych zainstalowanych na stałe pomieszczeniach suchych.

Bibliografia:

*Nowa Encyklopedia Powszechna A-Z, wyd. Zielona Sowa Kraków

* http://www.sciaga.pl/tekst/12867-13-wplyw_pradu_elektrycznego_na_organizmy_zywe

* Bądzmy Bezpieczni. Przysposobienie Obronne , Wyd. Szkolne PWN

*WWW.wikipedia.pl

Bezpieczne użytkowanie urządzeń elektrycznych