CZYTANIE

KSZTAŁCENIE UMIEJĘTNOŚCI CZYTANIA W SZKOLE [KOPEĆ]

- naczelne zadanie jęz. Pol. [przedszkole – nauka spontaniczna -> szkoła – pod kierunkiem nauczyciela]

- cele:

• praca nad umiejętnościami nadawczymi

• rozumienie tekstów pisanych, usłyszanych – nauka ich swobodnego tworzenia i przekazywania [płynnie, szybko, przekonywująco – określanie uczuć, pisanie streszczeń, referatów, tworzenie ogłoszeń, listów]

• jak odbiorca – powinien rozumieć i reagować na komunikat, umieć odczytać i wyciągnąć refleksję z tekstu: kult., popularno nauk., publicystyczny, naukowy, instrukcję…

- czytanie:

• poszerza słownictwo [znajomość znaczeń, kontekstów]

• źródło wiedzy np. życia codziennego, kształtowania postaw

• należy pozytywny stosunek do niego rozwijać od najmłodszych lat – proces długotrwały

• wpływa na rozwój: osobowy, wiedzy ogólnej i społecznej, zrozumienia tekstu czyt., analizy interpretacji

POZIOMY ROZUMIENIA TEKSTU CZYTANEGO:
1 –PERCEPCYJNY
i poziom czyt. = odczytanie analiza i synteza wzrokowo- słuchowa wyodrębnienie: wyrazów, zdań zrozumienie tekstu

- etapy czyt. Ze zrozumieniem:

okres poprzedzający [2-6l]	- poznanie i zapamiętanie znaczenia, wyglądu, brzmienia wyrazów , znaczeń semantycznych [czas, przestrzeń, osoby…] - tłumaczenie nieznanych wyrazów i kontekstów – domyślanie się myśli autora - dostosowanie tempa czyt. do tekstu - szukanie: inf. , wniosków, następstw, słów „kluczy”, głównych pyt., ideii
czyt. początkowe [1kl]
początkowe samodzielne[2kl]
etap przejściowy[3,4kl]
niska/średnia dojrzałość czyt.[5/6]	- różnicowanie tekstów np. naukowy, inf. - szukanie inf. w tekście, ćwiczenia: na co zwracać uwagę
zaawansowane czyt.[gimnazjum]
technika[szkoła średnia]

- ĆWICZENIA:

• ustalenie znaczeń nowych wyrazów w odwołaniu do wcześniejszej wiedzy. Przykłady:

• nauka poprawnej wymowy słowa

• dociekanie znaczeń wyrazu

• odczyt znaczeń i kontekstów

• wyszukiwanie synonimów i antonimów, wyrazów jednej kategorii

• analiza budowy zdania[uczeń musi zrozumieć, że każda cząstka coś znaczy]

• redagowanie zdań

• gry, rebusy, krzyżówki

• uzupełnianie wyrazów w zdaniu

• ze zrozumienia zdania - znalezienie elementów zdania i wskazanie związków

• czasownik i związki z nim zachodzące,

• szyk – też modulatory np. nie, także…

• typy zdań[poj. złoż.]i związki między nimi

• nauka akcentowania

• z czytania – zapobiegają zniekształceniom wyrazów i zlewaniu się liter

• stylizacja

• recytacja

• krytyczna ocena wydarzeń

• napisanie listu do ulubionego bohatera

• opowiadanie tekstu z pkt. widzenia postaci

• robienie: komiks, mapa podróży bohaterów, plakaty, wykresy

• dodawanie, redukowanie składników zdania [analiza przyczyn]

• inscenizacje, przedstawienia: wyszukiwanie i nazywanie postaci [określanie sposobu mówienia], tworzenie strojów, muzyki

• szukanie najważniejszego zdania w tekście, podkreślanie najważniejszych inf. Przykłady:

czytanie tekstu i dopasowanie 1 z tytułów dzielenie tekstu na logiczne części	czyt. 1 opowiadanie z różnych pkt. widzenia i dobór tytułu streszczenie: plan wydarzeń lub całość opowiadania w 1 zdaniu
szukanie: słów kluczy, inf. o czasie i miejscu, bohaterze[inf. pośrednie i bezpoś.], odp. na pyt. nauczyciela, wydarzeń

- DLACZEGO UCZNIOWIE NIE CHCĄ CZYTAĆ:

• są źle tego uczeni

• mają braki w ciągłości kształcenia tej umiejętności

PRZEMIANY EDUKACJI [PAWŁOWSKA]

- Mechanizmy [neurofizjologiczne, psychologiczne, lingwistyczne] czytania. Nauka lit. w szkole:

• Czytanie: złożony proces umysłowy; część komunikacji jęz.; wielopiętrowa struktura neurofizjolo– i psychologiczna.

3 GRUPY CZYTANIA:

wrażenie zmysłowe[postrzeganie oczami]	percepcja [rozpoznanie znaków]	rozumienie
związek z pamięcią[rozpoznanie, zrozumienie] fiksacja[praca oczu: skoki i zatrzymania] nauczyciel czy całościowego czyt. wyrazów	dotyczy: leksemów, morfemów, zdań, związków pomiędzy nimi ważna systematyczność	złożony proces – wymaga różnych operacji: wnioski znaczeń, struktur; przekształcanie np. wyrazów, zdań
ćwiczenia: wielokrotne przebieganie tekstu wzrokiem i zapamiętywanie go; wypisywanie skojarzeń do zagadnienia	ćw.: kto do kogo mówi?, podkreślanie i analiza morfemów i wyrażeń, odkrywanie sensów odkrytych, analiza lit. głosek.[art.chmiel]	ćw.: poszukiwanie znaczeń, znaków i wyodrębnianie ich; porównywanie z kontekstem naszych doświadczeń; wielokrotne przetwarzanie tekstu, analiza, interpretacja, ocena

• Polonista:

• Świadomy przebiegów i mechanizmów czytania w aspektach: neurologiczno - fizjologicznych, psycholog., lingwistycznych.

• Programuje proces czyt. i uczenia

• Tworząc ćwiczenia powinien zwracać uwagę na to, jakie umiejętności czyt. aktualnie kształci w uczniu

• Przekształcanie czyt. utworów[przetworzenia]

• na: inne teksty [np. opis, streszczenie], systemy znakowe

• wykonanie czyt. tekstu np. recytacja

• mają rozwijać wiedzę i sprawności ucznia.

• wskaźniki poprawności: uwzględnią: strukturę tekstu, wartości semantycz.; ukażą funk-ę składnika odnosząc go do całości

• Uczeń – powinien rozumieć zdania [pomocne ćwicz.: dyskusja o tekście, bohaterach…]

• Mechanizmy szkolnego czyt. literatury pięknej:

• Głośne i ciche czyt. ze zrozumieniem [wolne]– najczęstsze na j. polskim – to proces [nigdy nie automatyczny i momentalny!]

• Proces odbioru tekstu[analiza, eksplikacja]

• Szybkie czytanie może być obecne, gdy uczeń nie musi czyt. ze zrozumieniem

W STRONĘ PRAKTYKI [CHMIEL]

- rodzaje ćwiczeń w czytaniu:

1. Poziom czyt. dzieci i młodzieży: nauka czyt. rozpoczyna się późno; czytają: wolno, słabo rozumieją treść, dysleksja, dysortografia; rzadka obecność w bibliotekach. [Studenci polonistyki nie są uwrażliwieni na ten problem.]

2. Cele edukacyjne:

• Sprawne, szybkie, funkcjonalne, twórcze, poprawne: czytanie, rozumienie, słuchanie, pisanie, tworzenie wypowiedzi

• Nauka odbioru i nadawania inf. [przetwarzanie ich i wykorzystywanie] i tekstów kultury

1. Ćwiczenia w postrzeganiu i percepcji:

Analiza głoskowa, literowa, sylabowa	Szybkie rozumienie wyrazów zapisanych
Podstawa nauki czyt. Analiza liter i głosek: - wydzielanie znaków tworzących wyraz, nazywanie i liczenie ich, - łączenie pisania z wymową - porównanie lit. i głos.[1l mogą być 2g] - przestawianie liter np. kąsa – kasą [zwracanie uwagi na kształt i różnice lit] Analiza sylab: - uczy identyfikacji sylab jako całość, czyt. wyrazów wielosylabowych - ułatwia percepcję wyrazu, przenoszenie wyraz. - ćw. np.głuchy telefon [nowy wyraz zaczynamy od ostatniej poprzedniego]	Rozpoznawanie dłuższych fragmentów tekstu – zaczynamy od krótkich słów wydłużając je np. kto pierwszy odczyta wyraz, zapisze Umiejętności: znajomość kształtu liter i grafiki wyrazu – ćw. np. odczyt jednym „rzutem oka”
	Ruchów oczu
	Od lewej do prawej Dostosowanie ruchu do tempa czyt.: - za szybko= niezrozumienie - za wolno= myślenie o czymś innym

1. Ćwiczenia z rozumienia tekstu czytanego:

ROZUMIENIE:
WYRAZÓW
- słownikowe [graficzne, ilustrowane] - szukanie synonimów, - wydział morfemów np. odjechać

JAK BADAM UMIEJĘTNOŚCI CZYTANIA U UCZNIÓW KLASY IV [CHMIEL]

1. Rozumienie słów i związków frazeologicznych:

• Spostrzega, rozpoznaje, znaki graficzne, słowa

• Rozumie wieloznaczność słów i wyrazów

• Swobodnie operuje słowami

• Wie, co może opisywać wyraz – wiąże ją z przedmiotem, zjawiskiem, czynnością…

2. Rozumienie szeregu informacji:

• Rozpoznaje i umie podać zdania, myśli, inf. zawarte w zdaniach, tekstach

• Rozumie stosunki przestrzenne i czasowe; przyczynowo - skutkowe

1. Rozumienie myśli przewodniej

• Umie określić sens przeczytanego tekstu – uchwycić jego całość

• Umie zidentyfikować dominującą wypowiedź

1. Rozumienie wartości

• To, co w punkcie c), b)

• Formuje wnioski, dokonuje selekcji w trakcie czytania, identyfikuje gatunki literackie

• Umie projektować dalszy ciąg zdania

NOWA PODSTAWA PROGRAMOWA JĘZYKA POLSKIEGO NA II i III ETAPIE KSZTAŁCENIA

NA PODSTAWIE ZAJĘĆ

- dlaczego się pojawiła:

• Ekranowy czytelnik

• Testy – ujednolicenie

• Uporządkowanie dotychczasowej wiedzy

- jakie stawia wymagania:

• Odbiór wypowiedzi i wykorzystywanie inf.

• Tworzenie wypowiedzi

• Analiza i interpretacja tekstów kultury: wstępne rozpoznanie > analiza> interpretacja> wartości i wartościowanie

• Formuje zadania szkoły

- kryteria doboru lektur:

• Pragmatyczne

• Estetyczne

• Poznawcze

POLONISTYCZNE CELE I DROGI EDUKACJI GIMNAZJALNEJ [URYGA]

- Zadania stawiane przez podstawę programową:

- Podstawa

• wskazuje pewne zakresy wiedzy przedmiotowej, ale tylko po to, by pokierować uczniem

• treści nauczania nie są jednakowo rozpatrywane. W centrum: poetyka, stylistyka, gramatyka, teoria literatury

• cel – kształcenie umiejętności odbioru dzieł lit. i tekstów kult.; doskonalenia komunikacji społ.

• Literaturę dobiera się nie prądami epokami[nie chronologicznie - mimo, że dla polonisty jest to dużo wygodniejsze] ale z przydatnością dla kształcenia świadomego odbioru kult., umiejętności komunikacji ucznia

• Współczesne podręczniki pozwalają porównywać różne dzieła

- Strategia uczenia się wg Okonia: --------------------------------------------------------------

• nauczyciel: nie może ograniczać swej wiedzy do bryków – musi ciągle się rozwijać [na lekcjach musi być twórczy i dostosować działania do uczniów]

• uczeń:

• powinien dochodzić do wiedzy [a nie jedynie ją przyswajać] przez szukanie inf. w różnych źródłach – notowanie i redagowanie wniosków

• zainteresowany nauką = SUKCES, bo jest wyciągnięty z biernej postawy

• STRATEGIA PROBLEMOWO - BADAWCZA:

• Pobudza = Badawcze podejście do tekstów kultury i literat.

• Wspiera kształcenie językowe

• Etapy badania: pobudzenie> sytuacja problemowa> obserwacja > poszukiwanie

• Można ją łączyć ze strategiami: emocjonalną, operacyjną

• Zadania nauczyciela: inspiracja, ukierunkowanie analizy, wykorzystanie sądów uczniów do analizy dzieła [każdy może mieć własną interpretację – co zachęca uczniów]

• STRATEGIA EMOCJONALNA

• Możliwość dialogu sztuk [EKSPOZYCJA] – kontakt ucznia z kulturą

• Organizowanie przeżyć związanych z odbiorem literatury

• Uczniowie muszą swobodnie się wypowiadać na temat dzieł> BADANIE

• Wymaga czasu i zaufania, bo nauczyciel nie może niczego narzucać

• STRATEGIA OPERACYJNA

• Oparta na działaniu uczniów: skupiają uwagę na tworzywie jęz., operacjach tekstotwórczych, komunikacji > BADANIE

• Raczej nie polecana metoda przy omawianiu lektur, ale można zalecić ćwiczenia: recytacja, inscenizacja, słuchowisko, tworzenie planu filmowego – poznawanie lektury przez kulturę

• Zalecane ćwiczenia gramatyczne

• Strategie – nie mogą być pustą zabawą na lekcji – muszą przynosić korzyści naukowe

• Efekty [wyrównanie sprawności jęz. i komunikac.; większa praca umysłowa, wiedza o tradycji lit. kult. i horyzonty humanistyczne; motywacja do czytania i uczestnictwa w kulturze; pogłębienie lit. wrażliwości ]są często widoczne dopiero po latach

- GIMNAZJUM OBECNIE:

• 3 letnia[13-16 lat]

• Obowiązkowa, rejonowa

• Brak egzaminów wstępnych

• Zakończona egzaminem

• Dużo kółek – aktywne życie szkol.

• Poznanie praw człowieka

• Dobrze wyposażona

• Zachowana proporcja między wiedzą, umiejętnościami, a wychowaniem, ale nacisk na wychowanie

LEKTURA

METODY KSZTAŁCENIA LITERACKIEGO ZWIĄZANE Z LEKTURĄ [URYGA]

- METODA:

• Pojemne pojęcie [węższe od sposobu]

• Świadome stosowanie zaplanowanej i nadającej się do wielokrotnego stosowania lekcji [nie może być przypadku]

• Wykonywanie czynu złożonego opartego na określonym doborze i układzie działań składowych:

• Uczenie się ucznia

• Kierowanie uczniem

• Przedmiot nauczania

• Formy i cele nauczania

• Drogi do przyswajania wiedzy

• Dawniej były trzy:

PODAJĄCE	POSZUKUJĄCE	HEURYSTYCZNE
wykład, opis, opowiadanie, praca z podręcznikiem,…		dyskusja, rozmowa, pogadanka,…

• Obecnie metody Okonia

• Dobór metod zależy od przedmiotu i tego, czego chcemy nauczyć

- KRYTERIA DOBORU METOD NA JĘZYKU POLSKIM

1. Ogólna koncepcja antropologiczna celów i treści kształcenia > wyznacza dobór i układ elementów procesu dydaktycznego

2. Analiza uczniów: umysł, wyobraźnia, emocje, wola.

3. Udział ucznia i nauczyciela w procesie dydaktycznym: aktywność, charakter wzajemnego kontaktu.

4. Udział środków i materiałów dydaktycznych.

- METODA ANALIZY DOKUMENTACYJNEJ

• Kształcenie świadomości literackiej w pracy z lekturą

• Czytanie lektury, jako dokumentu [BADANIE]:

• Rozwój poetyki, czytania, wyrabiania dobrego gustu

• Świadomość literatury w życiu codziennym

• Związki sztuki ze światem wartości

• Nie wyklucz sięganie do innych tekstów, kontekstów

• Zalecana forma lekcji: rozmowa, praca uczniów pod kierunkiem nauczyciela, analiza problemów,

• Ma małe szanse do zaistnienia w szkole

• Wyznaczniki: wyodrębnienie głównych składników struktury dzieła > hipotezy > zagadnienia do zbadania > analiza tekstu > szerszy kontekst > uogólnienie wyników pracy

-METODA IMPRESYJNO- EKSPONUJĄCA

• Obcowanie intensywne ze sztuką: intuicyjne, emocjonalne

• Rozwija wyobraźnię, odsłania podobne motywy

• Nauczyciel = otwarty na myśli ucz.

- METODA ANALIZY WYKONAWCZEJ

• Wykonywanie dzieła[np. brzmienie], kształtowanie kultury żywego słowa > przeżycie twórcze

• Kierunek kształcenia > odkrywanie dzieł i pojęć z nimi związanymi

• Nauka interpretacji, środków wyrazu, kompozycji

• Ogromna rola środków technicznych

- PRZEKŁADU INTERSEMIOTYCZNEGO

• Polega na przetwarzaniu tekstu na inny kod [przekład intersemiotyczny] np. dźwięku, rysunku, insceniazacja

• Likwidacja barier jęz. – zabawa

• Nauka rozumienia tekstu, myśli; buduje przeżycia

-METODA DYSKUSJI:

• Nauczyciel to animator – kontrolowana rozmowa

• Ma temat i zaangażowanych uczestników

KANON LEKTUR

KANON LITERACKI: MIĘDZY POTRZEBĄ A BUNTEM [BORTNOWSKI]

- KANON:

• Znaczenie: z gr.: pręt, rózga, kij, miara, wzorzec; idealne miary posągów [proporcje]; istota prawa, zasada, arcydzieło

• Ewolucja w znaczenie polonistyczne: nakaz, represja, dobrowolne uznanie jakiejś wartości

• Wg: Inglota, Patrzałka, Prokopa:

• To pamięć zbiorowa, niezbędna do funkcjonowania każdej społeczności, ojczyzna

• Wskazuje naturalną potrzebę rodowodu, utrwala ciągłość tradycji, umożliwia dialog pokoleń[ten sam język, symbole]

• Ostoja przymierza między dawnym a obecnym

• Lektur uczy polskości, świadomości narodowej i europejskiej[cywilizacja]

• Łączy ale i dzieli. Nie może być szeroko pojęty, bo: jest za dużo utworów, są sprzeczności w pojmowaniu świata

• Zespół wartości[kodeks etyczny], norm postępowania, prawd ostatecznych, ideałów, wzorów wychowawczych i osobowych

• Mieści w sobie:

• Treści egzystencjalne: pyt. o sens życia, świata,…

• Treści religijne i świeckie: normy postępowania [ład i wartości estety., konwencje, odróżnianie ambitnych i płytkich książek]

• Zapobiega chaosowi programowemu na jęz. Pol. – tworzy logiczną, uporządkowaną, uproszczoną w doborze lektur całość

• Może się zmieniać

- CYWILIZACJA WSPÓŁCZESNA PRZECIW WZORCOM:

• XXI w = wolność wyboru i działania, brak hamulców, liberalizm, brak wzorców [wartości w świecie kultury]

• Kanon: skazany na niepowodzenie: bo nic nie jest stałe, brak reguł i zasad

• Wg Jastrzębskiego:

• Niepowodzenie jest spowodowane współobecnością wielu różnych konwencji wraz z ich systemami odniesień i oceny

• Wielorakość gustów i stylów

• Przyczyna no SIECIOWY MODEL KULTURY – Internet –

• daje duże możliwości wprowadzania chaosu

• prowadzi do zagubienia własnej tożsamości[uczestnictwo w sieci to wędrówka]

• kryzys czytania [młodzi skanują –wybierają tylko to, co potrzebne; ekranowe czytanie]

• konieczne są zmiany w kanonie

- RZECZYWISTOŚĆ SZKOLNA PRZECIW CZYTANIU:

• udało się stworzyć kanon, ale z marnym skutkiem:

• podstawówka = ograniczony kanon w – praca na fragmentach[do wyboru]

• LO = skrócona nauka do 2,5 lat a kanon taki sam, jak był przed zmianą szkolnictwa. Skutek: znajomość lektur ogranicza się do fragmentów, nieznana jest lit. współczesna. Sposoby egzaminowania pogłębiają bierną postawę uczniów.

- UCZNIOWIE – WRODZY KSIĄŻEK

• Wg Gawlikowskiej

• Na podstawie badań w 3 klasie LO wyszło, że uczniowie nie czytają

• Kategorie powodów oburzeń uczniów [lektury]:

I - NIECHĘĆ DO OKREŚLONYCH TYPÓW LEKTURY	np. Potop > nie te czasy, język, Nie lubią historyczno – patriotycznych Nuda, zniechęcenie
II - NIECHĘĆ DO CZYTANIA W OGÓLE	Groźna postawa do słowa drukowanego
III - LENISTWO, LEKCEWAŻENIE, BRYK	Nieczytanie ucznia to normalka [nawet dla nauczycieli] Lektura to wg ucznia nie jest dzieło sztuki Wymaga się od uczniów: znajomości fabuły, bohaterów, [wystarczy Bryk i film]

-CZY MOŻNA WYJŚĆ Z KRYZYSU?

• Tak, ale trzeba podjąć działania: wprowadzić konkretny kanon, presja czytania samodzielnego, rozkład materiału zaczęć od arcydzieł, likwidacja fragmentów tekstu w podręcznikach, zmiana formy egzaminu

• Jeśli nic się nie zmieni czytanie będzie jedynie fragmentaryczne [całościowe tylko w przypadku hobby]

KANON LEKTUR W SZKOLE PODSTAWOWEJ PRZED I PO REFORMIE Z 1999 [BATOR]

- KANON LEKTUR:

• Zbiór tekstów ważnych w określonej dziedzinie

• j.pl. = zbiór, wykaz lektur przeznaczonych do czyt. w szkole i domu

• w powojennej szkole ważny – wartość nietykalna = IDEOLOGIA

• lata 90 = dyskusja nad kanonem i nową podstawą programową dla podstawówki.

• Założenia: dzieci chcą lit. radosnej, zabawnej, opartej na zrozumiałym słownictwie [ma zachęcać dzieci do czytania]

• Trzeba zrobić to tak, by nie zagubić jęz. kulturowego

• Nauczyciel ma wykonywać doboru tekstów – uwzględnić potrzeby, oczekiwania, wrażliwość percepcyjną uczniów

• Do 1995 – jednolity, ministra lny kanon lektur obowiązkowych i uzupełniających

• Po 1995 – „TO LUBIĘ!” [spotkał się z ogromnym zainteresowaniem]

• nowatorski, ilustrowany, burzy stereotypy [też w doborze tekstów]. Założenia: wychowanie do czytania i bycia człowiekiem

• 1996 „S ŁOWA, JAK KLUCZE” – bardziej tradycyjny niż „T.L.”; ciekawy, oferował wiele lektur

• Przed 1999 – funkcjonują 3 programy: tradycyjny, „T.L.”, „S.J.K”

• 14.02.1999 [Program jest dla nauczyciela, a nie nauczyciel dla programu]:

• Program: określa tylko gatunki – nauczyciele sami mogą sami decydować o doborze tekstów [zazwyczaj są to jednak tradycyjne lektury, bo inne wymagają wysiłku od nauczyciela i mogą być niedostępne w szkolnej bibliotece]

• Poloniści: często zapominają o możliwościach samodzielnego doboru; popadają w schemat kierując się: konieczną znajomością pewnych tekstów. [Uczniowie: muszą mieć możliwość dyskusji dlatego mają teksty obowiązkowe i uzupełniające]

• Wg Bator – rozczytanie dzieci jest możliwe za pomocą tekstów nowych. Wyraża żal, że nie ma miejsca na ciekawe książki np. Harry Potter…, Przygody Gullivera, …

• Przy doborze lektur należy uwzględniać: zdanie uczniów, treść estetyczną i język[ma być zrozumiały i współczesny] książki,

GOSPODARZE SZKOLNEGO KAONU LEKTUROWEGO [URYGA]

- zauważa pewną śmieszność = kanon jest ustalany przez rząd, który jest daleki od praktycznej edukacji

- dobór lektur i analiza to coraz większy chaos

- zmienne, chaotyczne, sprzeczne sposoby kontroli kształcenia [zmęczeni tym są: wydawcy, nauczyciele, uczniowie]

I - GOSPODARZ INTELEKTUALNY:

• Krytycy sztuki; publicyści; zbiorowość badaczy literatury i kultury; artyści; …

• nie są im obce powiązania nauki/sztuki wobec edukacji; wyznaczają i uzasadniają wybór utworu; Ich tezy na temat kanonu:

• Kanon to podstawa formowania horyzontów lektur [dlatego nie może być ograniczony]

II - GOSPODARZ PROFESJONALNY:

• Szczególna, wyodrębniona zbiorowość znawców problematyki edukacyjnej:

lit. i języka; psychologicznej; pedagogicznej, historycznej, kulturoznawczej; lit. dla dzieci i młodzieży

• Może dokonać kilku istotnych korekt w literackich propozycjach kanonu: zmniejszać/ zwiększać liczbę pozycji/objętości; wskazywać utwory za trudne; porządkować poznawanie lektur; przywoływać adaptacje

• Poszukuje form ochrony dzieła w dydaktycznej przestrzeni [tłumaczy dzieła kultury wysokiej na uczniów, by je poznał, zrozumiał i wiedział w jakim celu jest omawiane ]

• Projektuje rozwiązania dydaktyczne, promuje wartości dzieł lit. i kult. tradycji w programie kształcenia

• Wiedzą, co jest ważne i nie dają sobą manipulować, dlatego musi to być grupa stała[nie komisja przypadkowych osób]

• Ich działaniom towarzyszy: świadomość; rozsądek i umiar w doborze treści, metod, zakresu działań promocyjnych; dobre rozpoznanie uwarunkowań kształcenia lit. i kult.

III - GOSPODARZ RYNKOWY:

• Trudno go oceniać, bo kieruje się własnymi prawami

• 3 przykłady skutków interwencji rynkowych:

KINEMATOGRAFIA	Filmowanie lektur > wprowadzenie elementów wiedzy o filmie w podręczniku Skutek: nowe treści [film] zabierają czas przeznaczony na analizę lektur
NIEJASNY PROGRAM, KANON, KONKURENCJA RYNKOWA	Coraz więcej podręczników [co jest plusem ze względu na zróżnicowanie tekstów ]prowadzi do [minus] chaosu
RYNEK: DYSTRYBUCJA KANONEM	Powstaje dużo pomocy naukowych [bogatych w banalne komentarze], co: zwalnia uczniów z wysiłku czytania; zabiera możność samodzielnego poznanie dzieła, niszczy rolę nauczyciela i żywych lekcji literat.

• Nadzieja na zysk jest pod osłoną pomocy uczniom

IV – GOSPODARZ URZĘDOWY = minister edukacji!

• ma siłę decyzyjną; jeśli nie jest specjalistą w danej dziedzinie

• ma doradców[na kształt gospodarzy profesjonalnych], którzy muszą być specjalnie dobrani

• Nie powinien zmieniać i okaleczać autorskich programów [co się zdarza i spotyka z milczeniem]

• Ma tworzyć warunki do dojrzewania podstawy programowej, innych dokumentów i decyzji regulujących proces kształcenia

• Od ministra wymaga się:

• Przełamania bezradności w sprawie oceny podręczników lit. i jęz. [korzystnego regulowania ich obiegu]

• Rewizji wymogów egzaminacyjnych niezgodnych z programem

• Powstrzymanie rynku przed wydawaniem Bryków

• Wg Urygi obecne ministerstwo nic nie robi z powyższymi problemami, nie zwołuje stałych komisji na kształt g.p.[pkta.2], dlatego potrzebna jest gruntowna zmiana

V – GOSPODARZ WŁAŚCIWY = nauczyciel!

• Jest najbliżej uczniów[zna ich] i ma największą styczność z kanonem

• Musi uchwycić: oczytanie uczniów, doświadczenie czytelnicze, komunikatywność, motywacje i postawy odbiorcze, trudności w percepcji i odbiorze, wiedzę klasy,

• Przy ocenie liczą się kwalifikacje: poziom kultury lit.; otwarcie na zjawiska kulturowe, sztukę współczesną; zainteresowanie uczestnictwem w kulturze

• Dobra orientacja sytuacji szkolnej lektury pozwala zrozumieć odmienność sytuacji kryjących się za określeniami: przymus lektury, romans z tekstem, obcowanie z literaturą,…

• 2 style przyjmowanych postaw nauczycieli:

• Dyrektywna – autokratyczna

• Afiliacyjna - demokratyczna

• Im lepiej wykształcony i bogatszy osobowością tym lepsze wyniki – umie się zaprzyjaźnić z uczniami i zachęcić do lektury

• Jako gospodarz musi mieć zapewnioną swobodę menu lekturowego. Obecnie zauważa się jednak powrót do ustalonego kanonu[sprawdza to egzamin!] Uryga komentuje to, jako ponowny powrót do schematyzmu!

ĆWICZENIA – KRYTERIA DOBORU LEKTUR W PODSTAWIE PROGR. I PRZYKŁADOWE LEKTURY DO WYBORU [KARUSIA :D]

Przykładowe lektury:

Pinokio	Harry Potter…	Opowieści z Narni	Mikołajek	Ania z Zielonego Wzgórza

KLASYKA W SZKOLE – O METODACH PRACY Z UTWORAMI Z KANONU LITERACKIEGO [NOWAK]

- POTRZEBA KANONU:

• Zbiór utworów literackich powszechnie uważanych za wartościowe [Jest bezdyskusyjna]

• Cele kanonu: podtrzymuje zbiorową pamięć, tradycję [jej nośnik], gwarantuje istnienie zbiorowej tożsamości, konstytuuje związki między jednostkami zakorzenionymi w tej samej społeczności

• Utwory z kanonu: ważne, bo wspólne doświadczenia przekładają się na wspólny język: znaków, symboli, odwołań, cytatów.

- 3 PŁASZCZYZNY DYDAKTYCZNE

MERYTORYCZNA [CO?]	METODYCZNA[JAK?]	TEOLOGICZNA[PO CO?]
Wiąże się ze statusem utworu traktowanego podmiotowo [jako wartość nadrzędną; rolę: przykładu, ilustracji]	Sposoby i techniki pracy Przewidywalne role i wyznaczenie kontaktu: nauczyciel - uczeń	Zarysowuje zamierzony efekt pracy

- MODELE PRACY Z TEKSTEM

• TRADYCYJNY

• Tekst lit. = dzieło o ustalonej, niepowtarzalnej wartości, przekazywane jako dziedzictwo przeszłości

• Działania dydaktyczne: poznanie i rozpoznanie tekstu, uporządkowanie historyczno – literackie [obecne stałe wzorce], ukierunkowana na zdobycie wiedzy rzeczowej

• Status: dziedzictwo, przeszłość, posiadają wartości niepodważalne, odczytywane w porządku hist-lit. z perspektywy twórcy

• Metody: wykład, heureza

• Cele: zdobycie wiedzy rzeczowej, dostrzeżenie intencji autora

• Nauczyciel: przewodnik, arbiter – wyznacza uczniom kierunek myślenia o tekście i pracy z nim

• Przykładowa lekcja: Życiowe credo Jana z Czarnolasu:

- heureza > odczyt wiersza > wnioski > temat > ćwiczenia > notatka > ćwiczenia > rozmowa pouczająca > zadanie

• Model służy przekształceniu utrwalonego w tradycji hist. i lit. sposobu postrzegania dzieła [wstąpienie w kult. wspólnotę]

• PRAGMATYCZNY

• Kształcenie umiejętności analizy i interpretacji

• Po gimnazjum i LO uczeń musi: znać elementy dzieła lit. i dostrzegać je w tekście; rozpoznawać cechy: jęz. stylu, formy, gat.

• Status utworu: teoria lit. [porządek teoretyczno – lit.], dystans wobec utworu

• Cele: wypracowanie indywidualnych umiejętności związanych z recepcją dzieła [analiza i interpretacja]

• Metody: problemowa, poszukująca; elementy metod praktycznych

• Nauczyciel: weryfikator, naprowadza

• Przykład lekcji: Jeden świat, dwa hymny. Szukanie znaczeń w poetyckich wyznaniach Kochanowskiego i Słowackiego

- przypomnienie Koch.> wyobrażenia > inf. o Słowackim > temat > przypomnienie wiersza Koch. > odczytanie samodzielne wiersza Słowackiego > komentowanie > mapa mentalna[porównawcza] > heureza[wnioski] > podsumowanie > zadanie

• ZABAWOWY

• Status utworu: mass media, pkt. wyjścia do badania prawdziwej twórczości

• Cele: służy poskromieniu niechęci: do utworów wynikających z nieznajomości i niezrozumienia; do rzeczy trudnych

• Metody: aktywizujące [komiks, wypowiedź prasowa, wideoklip, plakat,…], działanie, przeżywanie

• Strategie: oparte na działaniu

• Efekt: emocjonalne zaangażowanie ucznia; stymulowanie jego wyobraźnią; aktywne myślenie o tekście

• Nauczyciel: inicjator, organizator atrakcyjnych form pracy

• Lekcja: Głos Soplicowa – wydanie specjalne. [gazeta – forma jest atrakcyjna i pouczająca]

Burza mózgów > podział na grupy:

I – opracowanie 1 i 2 strony gazety [1 tytuł, rysunek Soplicowa, notatki /2 sylwetki postaci] II – sylwetka hrabiego[rysunek postaci], inf. ze świata dekady XIX wieku [z podręcznika]	III – inf. o sporze o zamek + ilustracje IV – rysunki i opis sylwetek: Jacka [ też wspomnienia o tym, jaki był], Gerwazego, sędziego V – punkt widzenia sporu o z. – Gerwazy i Jacek

Praca w grupach z tekstem > prezentacja

• PERSONALISTYCZNY

• Nakierowany na rozwój osobowości ucznia – jego doświadczenia [orientacja]

• Status: utwory o poważnych problemach, prowokacyjne, zmuszające do oceny, wciąż aktualne

• Cel: przybliżyć znaki kultury indywidualnemu doświadczeniu, rozwój osobowości i tożsamości, oceny, odpowiedzialności za słowo, kształcenie wartości, dostrzeganie indywidualnych przeżyć

• Metoda: dyskusja

• Nauczyciel: towarzysz, partner, przewodnik

• Uczeń buduje tożsamość kulturową kontaktu z dziełem lit. wpisując go w swój osobisty alfabet

• Refleksja o tekście służy: zdobywaniu doświadczenia, prowadzeniu ku dojrzałości[poznanie swoich możliwości i ich rozwoju; świadomości ograniczeń i ich przezwyciężania], poznaniu i zrozumieniu drugiego człowieka, dialog z nim

• Na lekcji warto wykorzystać problemowe dzieła np. Antygona, by wzbudzić dyskusje, polemiki o postawach i wartościach

• Lekcja: Jak odnaleźć własny Czarnolas – szukamy przewodnika i mistrza.

Heureza > motyw domu we fraszce : na zdrowie” > rozszerzenie inf. o Czarnolesie > inf. o fraszkach > heureza > temat

-POTRZEBA RÓŻNORODNOŚCI:

• Na lekcjach trza korzystać z różnych metod [ zależy od klasy]Nauczyciel = twórczy – musi szukać metod [nie tylko powyższe]

LEKTURY W STANIE PODEJRZANYM [BORTNOWSKI]

- RAPORT Z PRZESZŁOŚCI – POLONISTYKA NAIWNA

• Istotny jest kontakt ucznia z tekstem lit.

• Polonistyka lat: 50, 60, 70:

• naiwna, bo nie stawiała żadnych pytań np. jak : uczeń reaguje emocjonalnie na lekturę; ją czyta?

• Nauczyciele i metodycy żyli w pewnej utopii – wydawało im się, że uczniowie chętnie czytają i rozumieją lit.

• Uczniowie – czytali niechętnie, buntowali się; uważali, że są zmuszani do czytania

• Tworzyło to pewne bariery, bo tylko to, co czynimy dobrowolnie przynosi satysfakcję

• Postawa uczniów w praktyce:

• Często się zmienia po przeczytaniu kilkunastu, -dziesięciu stron

• Czasami muszą się przemóc, by wyrobić w sobie smak artystyczny [czyt. dla wiedzy, porównywania z innymi dziełami]

• Własną niemoc pokazuje często autorytet pisarza, tytuł [wartości narodowe]

• Klasyfikacja czytelników:

ENTUZJASTA	SOLIDNY, ALE BEZRADNY	PRZECIĘTNIAK	CWANIAK – pasożyt, sprawia pozory, artysta[czyta jeśli mu podłożyć książkę pod nos i jeśli ma chęci]

• Klasyfikacja typów zainteresowań uczniów [ocena]

bardzo interesująca	Potop
interesująca	Lalka; Pan Tadeusz, Popiół i diamenty, nowele Żeromskiego, Moralność Pani Dulskiej, Chłopi
taka sobie
nudna	Dziady cz. III, Kordian, Nie-boska komedia, Wesele
beznadziejna

- PRYMITYWIZM I BLUŹNIERSTWA

• Wypowiedzi uczniów w dużej mierze są prymitywne, ale wołają o interesującą i wartościową lekturę

• Wyróżniki czytelnika prymitywnego:

• pewność siebie; przekonanie o własnej racji i swą wyższością nad twórcą dzieła; niechęć; brak szacunku; pogarda; arogancja; ironia i śmiech

• bezradny w interpretacji dzieła, postaci, założeń autora - nie powie, że nie rozumie tekstu, tylko, że autor jest głupi

• odcina się od literatury – dostrzega konflikt między nią, a życiem

• często w krytyce można odczytać pragnienie czyt. lit wychowawczej, pobudzającej wyobraźnię, przekonującej, wzruszającej

• uważa, że za niewłaściwe postępowanie bohatera winny jest autor

• młodzi mają problem z wrastaniem w pokolenie i tradycję kulturową

• przyswajają dobra kulturowe w zbyt dużych dawkach i przedwcześnie – przyczyna obciążenia

• DZIEŁO LIT. JEST ZBYD BOGATE, BY KTOKOLWIEK MÓGŁ JE UCHWYCIĆ ZA JEDNYM ZAMACHEM!

• Czytelnicy często wydają sądy wartościujące na podstawie konkretyzacji świata

- PRAWA ODBIORU

• Podział na lekturę: przystępną[szybka i przyjemna], zawiłą

• Uczniowska triada odbioru: niezrozumiałe > nudne > głupie [zazwyczaj zawiłe]

• Młodzież:

• oczekuje od lektur: jasności, szczerości, prostoduszności, klarownej jednostronności tekstu, prostoty, realizmu, oczywistości

• nie rozumie: groteski, absurdu, nonsensu, abstrakcji, żartów słownych, awangardy = dowód głupoty autora

• style odbiorów

1	mityczny	Dzieło = sacrum, prawda wiary, przekaz kulturowy
2	alegoryczny	Wymiar pierwszy jest ważny w miarę jak służy ujawnianiu drugiego
3	symboliczny	Relacje między 2 wymiarami nie są ścisłe; nieokreślone znaczenia – zależą od czytelnika
4	instrumentalny	Brak autonomii lit. > utylitarna, moralizatorska, budująca
5	mimetyczny	Dzieło = odbija rzeczywistość; realizm; z góry są przyjęte założenia prawdy
6	ekspresyjny	Dzieło = wyraz osobowości autora
7	estetyczny	Dzieło = sztuka słowa, konstrukcji; specyficzny typ tekstu
ODAUTORSKI:
8	impresyjny	Dzieło = ważne dla doświadczeń życiowych i psychicznych Czytelnik w utworze dostrzega siebie[utożsamianie się], funkcja kompensacyjna

• Przed 1970 – dominował styl nr 4 i 5 [dzieło służyło ideologii i propagandzie]

• Rewolucja lat ’70 to nr 7

• Gimnazjum – powrót do stylu nr 4 [utwory ujęte w cykle utraciły samodzielność, strukturę otwartą – konkretne tematy]

Czytanie to wahadło: albo dla samego czytania, albo patetycznej służby wychowania

• Pamięć

• kolejny problem [trwała i nietrwała]

• istnieje ścisły związek pomiędzy nią zainteresowaniami i motywacją psychiczną

• dawniej – nawet niechętnie czytane lektury miały szansę zaistnieć w pamięci[nie było: Internetu, ściąg, …]

• coraz mnie osób czyta dla przyjemności – co dopiero lektury! [to, co kiedyś mogło przykuwać uwagę teraz nie]

- ETOS NA STOS

• po 1989

• przemiany: polityczne, społeczne, ideologiczne, moralne, cywilizacyjne

• lektury uznawane dla licealistów stają się śmieszne [upadek etosu]

• wg Janion należy odejść od symboli polskiej tożsamości zbliżyć do egzystencjonalnej[REINTERPRETACJA]

• na nic zdała się w dzisiejszym świecie:

- bardziej liczy się „mieć” niż „być”

- ekonomia wygrywa z humanizmem

- upadek autorytetów: szkoła, rodzice, kościół

- kultura masowa nad elitarną

- kult swobody, braku obowiązków[wzrost praw uczn.]

- adaptacje

- bryki[literatura straciła swoje znaczenie]

- BRYKI, BRYKI, BRYKI

• Występowo wały już w XX - leciu międzywojennym

Komentarze:

• wytwór dla słabych stron uczniów i nauczycieli,

• wykorzystuje skłonność człowieka do wyboru najłatwiejszych dróg

• młodzieńcza naiwność do przyjmowania jako dobre tego, co jest głoszone z pompą rzekomej uczciwości

• często podpisane tytułem „doktora, profesora”

• PRL - Usunięto bryki – uczniowie zaczęli ściągać z podręczników i od siebie

• Wolny rynek

• Powrót bryków, streszczeń lektur, opracowań, streszczeń - wyparły teksty literackie

• Uczniowie rezygnują z lektury na korzyść ekranizacji

• Słabi uczniowie nawet nie sięgają po streszczenie! – wielu z nich nigdy nie przeczytało dłuższego tekstu

• Obecnie brak egzaminów do szkoły sprawdzających znajomość lektur pogłębia ten stan [brak motywacji]

• Nauczyciele poddali się i nie reagują na lenistwo uczniów

• Inne powody nie czytania

- nędza bibliotek szkolnych

- minimum wymagań podstawy programowej

- drukowanie fragmentów lektur w podręcznikach

- bryki

- niechęć uczniów do czytania w ogóle

- adaptacje

- testowy system egzaminacyjny

- matura uchylająca błędy rzeczowe

- drogie książki

- kultura masowa

-CO ROBIĆ

• Czytanie lektur winno być powszechnym obowiązkiem, powinnością

• Nie pozwolić na lenistwo: bryki, adaptacje [to tylko dodatek]

• Odpychać argumenty „nie podoba mi się; nudzi mnie”

• Na lekcjach pracować z książką – odczytywanie fragmentów

• Testy

• Ciekawie uczyć i pozwalać na krytykę uczniom – interpretacja musi być przygodą

• Rozmawiać z uczniami o ustalanej na rok liście lektur [skreślenie, dodanie, film[tylko inscenizacja np. Zemsta]]

• Wskazać funkcję bryków jako pomocy – nie zastępstwa lektury [nie udawać, że ich nie ma – oswoić je]

ABY CHCIELI I UMIELI CZYTAĆ, CZYLI JAK MOTYWOWAĆ DO CZYTANIA LEKTUR SZKOLNYCH [JANUS - SITARZ]

- DLACZEGO NIE CZYTAJĄ?

• Nie łatwo to przychodzi w epoce kultury obrazkowej

• Nie czytają w ogóle – tylko sms-y

• Przyczyny

• Lenistwo i bezmyślność uczniów

• Zmiany: odbiorcy dydaktycznego; rzeczywistości, w której dorasta; sposobach motywacji

• Słaba technika czytania

• Brak czasu – zajęcia pozaszkolne

• Adaptacje

• Bryki

• Brak tradycji rodzinnej

• Brak dobrej motywacji ze strony szkoły

• Inne atrakcje [Internet, tv]

• Brak zrozumienia czytanego tekstu

- SPRAWNOŚĆ CZYTANIA

• XXI w – czytanie minimalne [książka > film, streszczenie; list > mail, sms ]

• Długość czytania zależy: liczby słów na minutę; umiejętności zapamiętywania i wybierania najważniejszych fragmentów

• Brak biegłości w czytaniu często jest przyczyną nie czytania [kojarzy się z: mozolnością, męczarnią, pracą(nie przyjemnością)]

• Problem dukających licealistów i gimnazjalistów

• zrzucają winę na polonistów stopni poprzednich: LO > Gim > podstawówka > nauczanie początkowe

• nauczyciel powinien zająć się problemem [nie bagatelizować], bo czytanie rzutuje na całe kształcenie ucznia:

nastawienie do nauki / aktywność na lekcjach / przyswajanie wiedzy

• ćwiczenia z czyt. w starszych klasach: czyt. na głos; regularna praca dom.; ocena postępów; zachęta - trening szybkiego czyt.:

• nauka czyt. bez wypowiadania[nawet w głowie czyt. słów]; zwiększenie pola widzenia: odsuwanie książki, coraz szersze wersy i mniejsza liczba zatrzymać oka; redukcja wstecznych ruchów oka

- ROZUMIENIE CZYTANEGO TEKSTU

• lata ’90 XX w - badanie tekstu czyt.:

• wyniki polaków tragiczne

• przyczyny tego zjawiska: niedostatki polskiej szkoły; przeładowanie wiedzą faktograficzną; pamięciowa nauka

• skutki: nowa podstawa programowa:

- uczeń nie musi wiedzieć wszystkiego, ale ma wiedzieć jak znaleźć potrzebne informacje [rozbudowa aktywności intelektu]

- nauka czytania ze zrozumieniem: główne kryterium egzaminacyjne

- znaczna poprawa w czytaniu

• ćwiczenia z rozumienia tekstu czytanego:

• rozbudzić intelekt, emocje ucznia zanim sięgnie po tekst [pytania, hipotezy do których będzie musiał się ustosunkować]

• praca z ołówkiem i tekstem

• atrakcyjna forma notatki tekstu czytanego

• krytyczne czytanie

• słuchanie ze zrozumieniem

-KONKURENCI LEKTUR: BRYKI, ADAPTACJE

• Wielu uważa, że ich obecność jest przyczyną zaniku czytania

• Jak postępować z brykami

BRYKI	EKRANIZACJE / ADAPTACJE
Wskazać różnicę między brykiem, a opracowaniem naukowym nauczyć uczniów poprawnego korzystania z pomocy np. przy opracowywaniu problemu, powtórce wspólne szukanie błędów w brykach takie budowanie lekcji, by bryk okazał się nieprzydatny	podkreślać, że książka i film to 2 odrębne teksty kultury i nigdy siebie nie zastąpią lekcja o porównaniu tworzywa filmowego i książkowego wskazywać braki fabularne np. Potop, Ferdydurke
Polonista musi je znać, by znaleźć różnice między nimi a oryginałem Pokazać uczniom, że książka nieraz jest ciekawsza

- NAUCZYCIEL WŁADNY, CZY BEZRADNY

• Każda lektura szkolna to dla niego wyzwanie – ma zachęcić młodzież do czytania

• Musi

• być wyczulony na potrzeby, wartości, autorytetów, idoli, specyfikę środowiska ucznia [w wielu się w ogóle nie czyta]

• wiedzieć, że potrzeba obcowania z książką nie jest wrodzona

• mieć rodziców po swej stronie[nawet jeśli nie czytają]: przekonać , że samodzielnie przeczytana książka daje więcej niż korki

• korzystać z medii [tv] i Internetu:

- kupować książki przez Internet

- e-booki

- strony internetowe o danej lekturze

- dyskutować o nich z uczniami: plusy i minusy

- obserwować i wykorzystywać zainteresowania uczniów na lekcji

-wspominać o akcji TV: „cała Polska czyta dzieciom”

- JAK STWORZYĆ SYTUACJE MOTYWUJĄCE DO CZYTANIA?

• To najważniejsze zadanie polonisty, ale nie ma określonego sposobu, bo to zależy od wielu czynników

• Przykłady:

• Pobudzić zaangażowanie emocjonalne, intelektualne uczniów np. przeprowadzenie ankiety w rodzinie

• Przytoczyć wspomnienia słynnych ludzi

• Stworzyć sytuację problemową zmuszającą uczniów do podjęcia decyzji

• Przytoczyć reakcje współczesnych na dane dzieło

• Przekonać uczniów, że utwór mówi o sprawach dla nich ważnych i aktualnych

• Stworzyć i podtrzymać zainteresowanie uczniów np. pytać uczniów o wrażenia

- POLUBIĆ LEKTURĘ

• Wrogowie lektury szkolnej: pośpiech, nuda i schematyzm, brak emocji i radości czytania

• Zanim uczeń pozna książkę trzeba: zainteresować, wciągnąć do zabawy, dać możliwość własnego zdania, rozmawiać

METODA PROJEKTU

METODA PROJEKTU W MOJEJ PRACY DYDAKTYCZNEJ [DENICKA]

- metody i techniki pracy we współczesnej szkole: aktywność, pobudzenie kreatywności w procesie zdobywania wiedzy

- METODA PROJEKTÓW:

• XX USA – wytworzenie projektów i praktyka rolniczo-ekonomiczna

• PL – stosowana w dydaktyce, jako metoda nauczania i uczenia się

• Cechy: celowa[szczegółowa instrukcja], określone osoby, sposoby i termin realizacji/oceny, wykorzystuje zasoby materialne,

• Uczeń: lubi tę metodę, otrzymuje konkretną pracę, mogą się popisać tym, co wykonali, uczą się

• komunikacji, samooceny, -kształcenia, twórczego rozwiązywania problemów, badania, objaśniania, rozkładu pracy w czasie

• zaangażowanie: uczuć, przeżyć, estetyki

• zadania nauczyciela i ucznia: -------------------------------

• kolejność realizacji projektu:

• Podanie instrukcji:

temat	terminy [konsultacji, prezentacji]
zadania	kryteria oceny
sposoby	sposoby prezentacji

• realizacja

• ocena

• co powinien zawierać arkusz oceny projektu:

temat > skład grupy > terminy > kryteria oceny

• prace, które można przygotować tą metodą:

albumy, słowniki, gazetki, foldery, wywiady, wykresy,…

• minusy:

uczeń nie umie zrealizować zadania, problemu – ma trudności

METODA PROJEKTU W NAUCZANIU JĘZYKA POLSKIEGO [KRAWCZUK]

- we współczesnej szkole podkreśla się stosowanie metod aktywizujących – PROJEKT [cechy i geneza powyżej]

- PRZYKŁAD JAN KOCHANOWSKI – WIELKI POETA

• Na zajęciach dotyczących z jego twórczości tematyka pozwala na aktywizację uczniów i twórcze zajęcia

• Warto zrobić wieczornicę np. Śladami Jana Kochanowskiego [impreza z nawiązanie do poezji]

• Ćwiczenia: Album – Kochanowski ojcem poezji polskiej; Gazetkę tematyczną; Reklama lipy Kochanowskiego; Własne Fraszki; Słownik archaizmów; Opowiadania, notatki, scenariusze, sprawozdania, …

- INSTRUKCJA DO PROJEKTU

• Cele ogólne

• Przygotowanie do:

samodzielnego poszukiwania potrzebnych materiałów	czytania ze zrozumieniem i poszukiwania informacji
twórczego uczestnictwa w życiu szkolnym	prezentowania własnych poglądów, opinii na forum publicznym
radzenia sobie w sytuacjach trudnych i nietypowych	głoszenia w sposób twórczy różnych tekstów z pamięci
dostrzegania związku między utworem a biografią i czasem historycznym życia twórcy
poprawnego pisania: notatki, zaproszenia, rozprawki, opisu, regulaminu, …

• Kształcenie umiejętności

w edukacji ekologicznej	związki między przyrodą a człowiekiem i jego działalnością
w edukacji filozoficznej	rozumienie naturalnego porządku przyrody; analizy poglądów innych; hierarchii wartości; stoickiej postawy; odkrywania w literaturze wartości uniwersalnych
w wychowaniu prozdrowotnym	rozumienie współzależności między zdrowiem psychicznym a fizycznym

• Cele operacyjne

• Po zakończeniu pracy uczeń umie:

pracować w grupie	samodzielnie wyszukiwać i gromadzić informacje i oceniać ich wiarygodność
objaśnić genezę sobótki	dzieła twórców zainspirowanych przez Kochanowskiego np.: Staff, Leśmian
przygotować publiczne wystąpienia	napisać: list, fraszkę, ogłoszenie, album, gazetkę, …
rozpoznać muzykę dworską renesansu	recytować z pamięci utwór Kochanowskiego
omówić: renesans[Europa i polska]; cechy człowieka renesansu; znaczenie twórczości Kochanowskiego

• Etapy realizacji

Zapoznanie z celami I etapu, instrukcją, zasadami pracy w grupie > podział:

I- album renesans w europie i Polsce	III- dwór renesansu, recytacja fraszek[konkurs], kto to poeta humanista
II-człowiek renesansu; życie, podróże K., słownik archaizmów	IV-życie K. [Czarnol], list do U., reklama lipy, geneza sobótek

Konsultacje > prezentacja i ocena > zapoznanie z celami II etapu:

I- selekcja materiału i zrobienie albumu o Koch.	III – przygotowanie hasła „ śladami Koch.”
II- scenariusz wieczornicy	IV – przygotowanie zaproszeń i ogłoszeń

Konsultacje > wieczornica > praca klasowa [rozprawka] > podsumowanie

• Krytyka oceny: pomysł, atrakcyjność, kreatywność, zaangażowanie, estetyka, termin oddania, bogactwo materiałów; zawartość albumu; ocena wypowiedzi pisemnych i recytacji [tak jak zawsze na j. polskim]

NAUCZANIE METODĄ PROJEKTU [BAJORSKA - PRZYDATEK]

-NAUCZANIE ZREFORMOWANE W ZINTEGROWANEJ SZKOLE

• Pojedyncze przedmioty ściśle oddzielone od siebie wprowadzały chaos w postrzeganiu świata przez ucznia. Ich wiedza była nieprzydatna i nietrwała, nieporadna [często sztuka dla sztuki]

• Integracja: nowoczesne, zreformowane, ekonomiczne nauczanie; międzyprzedmiotowa pomoc w zrozumieniu problemu

- METODA PROJEKTÓW – INFORMACJE OGÓLNE

• XX w: USA> Anglia> Niemcy> ZSRR> Polska[okres międzywojenny – duża popularność, zanik, powrót w ostatnich latach XXIw]

• Charakterystyka metody:

• Uczniowie

- indywidualnie lub w grupach dostają i realizują zadanie na podstawie wiedzy z różnych dziedzin i źródeł

- szczegółowo opisują każdy etap realizacji i wyciągają wnioski

• Cechy:

publiczna prezentacja	integracja wiedzy z różnych dziedzin
konkretny termin realizacji	narzucony temat ze swobodą realizacji
praca grupowa i indywidualna	cele i metody przygotowuje nauczyciel

• Czego uczy metoda:

planowania	pisemnego opracowania zagadnień
grzeczności, koleżeńskości	szukania informacji z różnych źródeł, dziedzin
cierpliwości, wyrozumienia	wyobraźni, pomysłowości, samodzielności
logiki i praktyki	umiejętności: porozumienia, słuchania, przezwyciężani problemów

-UWAGI DOTYCZĄCE TREŚCI PROGRAMOWYCH I TEKSTÓW Z PODRĘCZNIKA CZYTAM ŚWIAT

• Przyroda i człowiek to jedna całość – uczeń musi zdać sobie sprawę z zależności i wpływów wzajemnych

• Wpływ człowieka na środowisko jest olbrzymi: wycinanie lasów, budowanie dróg i miast, …

• Coraz większe zainteresowanie ekologią i ochroną środowiska – uczeń musi zrozumieć, że to obowiązek człowieka

• Połączenie BIOLOGII I JĘZYKA POLSKIEGO:

• Temat ekologii: ład i zaburzenia

- Język pl. ma wpływ na kształtowanie: emocji, uczuciowości, estetyki, wrażliwości na piękno, sprzeciwu wobec bałaganu, …

- typy utworów: Na lipę, O pasikoniku i świerszczyku[Keatsa], Wysokie drzewa[Staff]

- od zachwytu nad utworem przejść do natury i dbania o nią [przydadzą się inf. o naturze i jej funkcjonowaniu z biologii]

• Zrozumienie, że człowiek i natura są zależni nawzajem, stanowią jedność

- np. Żywot człowieka poczciwego, Tajemniczy ogród

- świat ukazany często wywołuje wrażenie doskonałego

- trzeba pokazać kontrast między nim a realnym – wnioski winny wywołać sprzeciw wobec śmieceniu [np. oczyszczalnie], …

-OGÓLNE ZAŁOŻENIA PROJEKTU: STAN ŚRODOWISKA NATURALNEGO W RODZINNEJ MIEJSCOWOŚCI I OKOLICACH

• Cele: lepsze poznanie miasta i okolic; zdobycie wiedzy teoretycznej o przyrodzie i zanieczyszczeniach; kształtowanie wobec wcześniej wymienionych postawy człowieka; wyciąganie wniosków i kształtowanie pozytywnych postaw

- OMÓW KOLEJNE ETAPY REALIZACJI PROJEKTU

• Należy zacząć w połowie lub jako podsumowania omawiania tekstu/ ów literackich

• Temat nie powinien być trudny i zaskakujący [sama forma jak najbardziej]

• Wywołanie u ucznia potrzeby i celów projektu – świadomość ważności pracy [można zaprosić np. rodziców, dyrekcję, …]

• Trzeba wytworzyć dobrą atmosferę

• Dokładne omówienie etapów pracy – pełna świadomość ucznia

- PODZIAŁ NA GRUPY

• Typy podziałów: losowanie, wg: sympatii i apatii, zainteresowań i preferencji, płci, dostępu do źródeł np.: Internet

• Grupy muszą mieć jednakowe szanse [zróżnicowanie pod względem: intelektualnym, organizacyjnym, plastycznym]

• 4 grupy po 5 –6 osób badające: glebę, wodę, powietrze, obiekty chroniące środowisko [uczniowie muszą się wpisać do tabeli]

• Proponuje się by podział nie był dziełem przypadku, ale delikatną ingerencją nauczyciela

• Typy podziałów grupy: Brak; lider i grupa; wedle obowiązków na: fotografa, dziennikarza, sekretarza, …

• Ustalenie terminów[u. zapisują je w instrukcji]: zbieranie materiałów 1–1,5 mies., przygotowanie 2 tyg./do prezentacji 1 tydz.

• Trzeba rozdać instrukcje i karty ocen [identyczne ma nauczyciel], co pozwala śledzić na bieżąco pracę

- SPOSÓB OCENIANIA

• Systematyczna ocena poszczególnych etapów [zgodna z terminami]

• Zbieranie materiałów-ocena za: pracę zespoło.; oryginalność, pomysłowość, nowatorstwo; praktyczne umiejętności/wiedzę

• 2 etap – 5 ocen / 3 etap – 6 ocen

• Punktowy – suma ocen 3 etapów > średnia to ocena końcowa

- WNIOSKI KOŃCOWE

• Można go wykorzystać wielostronnie w różnych programach nauczania [jako inspirację]

• Najwszechstronniejsza i najefektowniejsza forma nauczania – łatwo uczniowie przyswajają w niej wiedzę

- PRZYKŁADOWA LEKCJA: STAN ŚRODOWISKA NATURALNEGO RODZINNEJ MIEJSCOWOŚCI I OKOLIC

• Podział na grupy: gleba, woda, powietrze, obiekty chroniące środowisko > zasady zbieranie źródeł i tworzenie dokumentacji > określenie terminu, zasad prezentacji, oceny > rozdanie kart ocen > praca właściwa > prezentacja z oceną końcową

BIOGRAFIA

BIOGRAFIE [ZABRATOWICZ]

• Znaczenie biografii na lekcjach j. pol. w szkole średniej jest zmienne. Niegdyś stanowiło punkt wyjścia do poznania utworów lit. W latach 60. uczniowie wg programu mieli znać 30 życiorysów pisarzy polskich. Obecnie program ma niewiele haseł biograficznych, co staje się powodem sporu wielu metodyków. Uważają oni, że biografia w procesie dydaktycznym pełni następujące funkcje:

• - może przyczynić się do lepszego zrozumienia treści dzieł,

• - stanowi środek do poznania epoki,

• - odsłania pobudki kierujące pracą twórczą,

• - dostarcza ważnego materiału wychowawczego,

• - sprzyja wytworzeniu się żywego i bezpośredniego stosunku do osobowości pisarza,

• Biografia pisarza spełnia wobec utworu funkcję:

• kontekstu ułatwiającego rozumienie i wyjaśnienie jego treści [kierunku analizy]

• Pisarz jest wyrazicielem swojej epoki - przybliża wiedzę o epoce

• wiedza o życiu autora ma rolę genezotwórczą, - wskazuje okoliczności powstania dzieła i pobudki kierujące pracą pisarską.

• Miejsce na lekcji: zazwyczaj po charakterystyce epoki, a przed opracowaniem lektury, czasami w fazie jej czytania.

• Wg Chrząstowskiej:

• Polak winien znać podstawowe inf z życia wybitnych pisarzy

• Biografia winna być celem sama w sobie

• odczyt utworów pod kątem biografii zubaża samo dzieło, ogranicza sposoby interpretacji i nie pomaga w odczytywaniu

• taka analizy dzieła jest błędem dydaktycznym

• Biografia nie jest koniecznym warunkiem do zrozumienia dzieła, przeciwnie – hamuje myślenie, reakcje emocjonalne.

• Utwór może być „maską” autora, wyrażać jego antyosobowość, albo po prostu marzenia.

• Bieżące stanowisko, odrzucające biografię jako kontekst interpretacyjny, nie określa ani funkcji tejże wiedzy, ani jej miejsca w układzie treści kształcenia.

• SPOSOBY I METODY NAUCZANIA BIOGRAFII (wg pojedynczych sądów):

• samodzielne opracowanie

• metoda podających (pogadanka, wykład nauczyciela, referat ucznia, podręcznik).

• wyklucza „aktywne” sposoby uczenia się i nauczania.

• Fakty, daty i tytuły dzieł powinny być wzbogacone o materiał pobudzający wyobraźnię (albumy, obrazy, filmy). Szczególnie cenna jest tu literatura faktograficzna (dzienniki, listy, pamiętniki).

• poznania pisarzy są spotkania pisarzy, wycieczki szlakiem twórców

• gazetka, teksty i ich opracowania

• Schematyczne przestawianie biografii zatraca indywidualność pisarza – obojętna nauka o pisarzu.

• Zasady prezentacji biografii:

1) Zajęcia w całości poświęcone pisarzowi (np., rocznice związane z pisarzami, nagrody)

2) W ciągu roku przeprowadzić wystarczy 3-4 lekcje poświęcone wybitnym postaciom.

3) Świadomie i celowo zorganizowane lekcje pozwalają uaktywnić młodzież

4) Lekcje powinny uświadomić uczniom, że biografia nie powinna stawać się kontekstem interpretacyjnym dzieła.

JAK PREZENTOWAĆ SYLWETKI POETÓW NA LEKCJACH JĘZYKA POLSKIEGO [BORTNOWSKI]

• znajomość biografii autora jest ważnym elementem procesu dydaktycznego

• W utworach lit. jest dziś obecna pewna projekcja osobowości twórczej.

• Warianty obecności autora w podręcznikach:

• jako człowiek nie istnieje, wymienione są jedynie jego dzieła od debiutu począwszy.

• Uczłowieczony - sporządza się o nim notkę biograficzną:

• Uwagi rzeczowe, lakoniczne, bez emocji, niezindywidualizowane; schemat: ur. się…, zdobył wykształcenie…, [ za dużo dat!]

• W podstawówce –cel to zainteresować pisarzem jako człowiekiem, kilkuzdaniowe notatki: atrakcyjne i funkcjonalne.

• u Kowalczykowej: charakter gawędziarski. Poeta pojawia się tu jako ktoś żywy.

• W szkole – źle z biografią [braku czasu; uczeń czyta nudne, pełne tytułów i dat biografie nie przynoszące nic- prócz zniechęcenia. Czas poświęcony na lekcji poecie jest rzadkością, wygrywa z nim analiza tekstu.]

• ZASADY PREZENTOWANIA BIOGRAFII:

• interesująco - nie zmęczyć jednorodnością i datami

• zaskoczyć i zachęcić

• nie ograniczać się do chronologii

• inf. szokujące, zaskakujące, dziwne,

• konkrety – opisy pokoi domów,

• umiar i wybiórczość anegdot,

• dobra atmosfera

• jednolity klimat

• celowa

• cytaty z różnorodnych dokumentów, np. pamiętników, dzienników, itp. –nie przesadzić,

Biografia czy biografistyka? [Uryga]

• ostatnie półwiecze= redukcja biograf.: skupianie uwagi i wyliczenie lektur obowiązkowych i uzupełniających; brak faktografii;

• Podobna redukcja w podręcznikach: zwięzłe inf. o życiu i twórczości;

• Ograniczenie biogr. wynika z chęci pozostawienia w kanonie lektur reprezentatywnych dzieł przeszłości, w momencie narastającej konkurencji dzieł współczesnych.

• FUNKCJE WIEDZY BIOGRAFICZNEJ z punktu widzenia dydaktyki:

  • ułatwienie zrozumienie treści dzieł; przybliżenie realiów czasu i kultury [z której wyrastały] zachęcić do przeczytania lektury,

  • zbliżenie do osobowości artysty i procesu twórczego; oświetlanie pobudek twórczości; kierowanie uwagi na trud pracy artystycznej i towarzyszących mu zmagadnień z życiem

  • poznanie panoramy kult epok, zobrazowanie stosunków społ, warunków powstawania dzieł lit i stereotypu roli pisarza,

  • znani pisarze powinni stać się wzorem wychowawczym dla uczniów

• Drogi życia wybitnych jednostek nie przestają budzić zainteresowania. Może to skłonić do samodzielnej pracy ucznia.

• BIOGRAFISTYKA

• Jeśli zużyły się tradycyjne metody i możliwości prezentowania biografii, to na uwagę zasługują funkcje biografistyki.

• Dla ucznia ważne jest nie tylko poznanie danej sylwetki, ale i umiejętność odnajdywania wiadomości biograficznych, oceny ich wiarygodności, nawiązywania kontaktu z różnymi formami biografistyki:

• Formy biografistyki: powieści biograficzne, portrety [oparte na osobistych wynurzeniach] dzienniki, pamiętniki, korespondencja, świadectwa innych ludzi, opiniach badaczy.

• Uczeń: powinien umieć wartościować je i oceniać pod kątem przydatności.

• Nauczyciel: zachęca do odkryć i przemyśleń w toku interpretacji dzieł; podsuwa możliwości recenzji książki, referatu o metodzie portretowania człowieka, muzeów, spotkań z biograficznymi programami radia, czy tv.

• Omawianie obserwacji i doświadczeń pełni ważne funkcje regulujące styl uczestnictwa w kult.

• szkolne audycje radiowe, wystawki prezentujące osoby, ich dzieła i działalność, nawiązywanie kontaktu z regional. muzeami, otworzy oczy na znaczenie biografistyki dla uczestnictwa w kulturze.

• zaakcentowanie techniki pracy umysłowej w fazie gromadzenia, analizy i przetwarzania inf. przygotowuje ucznia szkoły podstawowej do samokształcenia w dalszych studiach nauki, gdzie dla biografii wybitnych postaci miejsca już nie będzie.