Formy komunikowania Się:

Komunikowanie werbalne – język jest podstawowym środkiem komunikowania werbalnego. Zdaniem wielu badaczy komunikowanie werbalne jest zdeterminowane przez pewne czynniki, z których najważniejsze to kultura i płeć. Wyróżniamy dwie formy komunikowania werbalnego:
Forma ustna – daje komunikującym się znacznie większe możliwości ekspresji uczuć i myśli, bowiem proces przekazu zostaje dodatkowo wzmocniony przez środki komunikowania niewerbalnego. Komunikowanie ustne stwarza dogodniejsze warunki do nawiązania kontaktów komunikacyjnych na poziomie fatycznym, jest także bardziej skuteczne na poziomie instrumentalnym i afektywnym. Pozwala na natychmiastową reakcję uczestniczących stron, czyli na sprzężenie zwrotne. Komunikowanie werbalne może jednak stwarzać pewne trudności. Obok problemów związanych z dekodowaniem przekazu na poziomie semantycznym, mogą wystąpić inne bariery. W. Głogowski zalicza do nich:

• Polaryzację, czyli tendencję do wyrażania skrajnych opinii;

• Etykietowanie, czyli widzenie problemów przez ich nazywanie, a nie analizowanie;

• Mieszanie faktów i wniosków, traktowanie wniosków na równi z rzeczywistymi faktami;

• Przesadną pewność siebie, a więc przypisywanie sobie cech eksperta znającego się na wszystkich problemach;

• Statyczną ocenę, czyli brak umiejętności weryfikacji opinii dotyczących nieustannie zmieniających się elementów rzeczywistości;

• Klasyfikowanie i nieodróżnialnie, czyli przypisywanie ludziom i zdarzeniom tych samych cech, klasyfikowanie ich i kategoryzowanie.

Forma pisemna – stosowana jest praktycznie na wszystkich poziomach procesu porozumiewania się ludzi. W komunikowaniu interpersonalnym przyjmuje ona np. postać listu klasycznego lub e-mailowego, faksu, w komunikowaniu instytucjonalnym, politycznym i publicznym są to wszystkie oficjalne pisma, jak polecenia, rozkazy itp., a na poziomie masowym – media drukowane i Internet. Zaletą komunikowania pisemnego jest jego trwałość, a także możliwość starannego przygotowania, wadą – jego formalny i zamknięty charakter oraz brak możliwości wytwarzania bezpośredniego sprzężenia zwrotnego.

Komunikowanie niewerbalne – komunikowanie niewerbalne jest uzupełnieniem i wzmocnieniem bezpośredniego i ustnego komunikowania werbalnego, z którym jest nierozerwalnie związane. Jego występowanie wiąże się z zaangażowaniem zmysłu wzroku. Komunikowanie niewerbalne tworzy kilka grup sygnałów, do których zalicza się:

1. Kinezjetyka, czyli mowa ciała, jak mimika twarzy, gestykulacja, ruchy ciała itp.

2. Parajęzyk, na który składają się:

   • Cechy wokalne głosu, jak: ton, barwa, wysokość, natężenie, głośność i modulacja oraz tempo mówienia;

   • Interferencje wokalne, czyli wzajemne oddziaływanie na siebie dwu lub więcej cech głosu oraz wszelkie dźwięki pozajęzykowe, jak „uf”, „ach”, „eee” itp.

3. Samoprezentacja człowieka, czyli jego wygląd fizyczny, budowa ciała, ubranie, fryzura, makijaż itp.

4. Dotyk jest ważnym sygnałem wyrażającym się w uścisku dłoni, poklepywaniu lub obejmowaniu drugiej osoby przy powitaniu lub w innej sytuacji; dotyk świadczy o stosunku emocjonalnym i zależy zarówno od uprzejmości, kultury osobistej, wychowaniu, preferencji jednostki, jak i od kontekstu kulturowego;

5. Proksemika, czyli zastosowanie w procesach porozumiewania się dystansu interpersonalnego i relacji przestrzennych między komunikującymi się osobami, wynikających ze struktury i charakteru formalnego bądź nieformalnego przestrzeni oraz przedmiotów tam się znajdujących;

6. Chronemika, wykorzystująca czas jako sygnał komunikacyjny, np. punktualność, oczekiwanie, czas trwania jakiegoś zdarzenia itp.;

7. Elementy otoczenia: temperatura, oświetlenie, kolor mogą wpływać na zachowanie się ludzi, stymulować ich bądź odstraszać.

Komunikowanie niewerbalne pełni następujące funkcje:

• Sygnały niewerbalne, określane jako „emblematy”, takie jak charakterystyczny ruch ręką lub głową, gest, znak mogą być stosowane w miejsce słów i zadań, zastępując je (funkcja zastępowania)

• Sygnały niewerbalne, nazywane „ilustratorami”, uzupełniają komunikat werbalny, precyzują go, są komplementarne w stosunku do niego (funkcja uzupełnienia)

• Sygnały niewerbalne zwane „pozami”, pozwalają na ukazanie uczuć i emocji w znacznie większej skali niż jest ich rzeczywisty stan, akcentują je i eksponują, wyolbrzymiają, np.ból, lub w przeciwnym kierunku, ciało nadawcy ukrywa prawdziwe myśli i uczucia, ukazując znacznie mniej emocji (funkcja ekspozycji)

• Sygnały niewerbalne, nazywane „regulatorami”, mogą być użyte do kontroli i regulacji płynności konwersacji lub transakcyjnego komunikowania. Tę rolę odgrywać może nawiązanie kontaktu wzrokowego, ruch głową lub ciałem, podniesienie brwi itp., które wskazują innym uczestnikom procesu, że czynność jest kontynuowana, powtarzana, skończona. „Regulatory” mają częste zastosowanie w formalnym komunikowaniu interpersonalnym, instytucjonalnym i publicznym ( funkcja regulacyjna)

• Sygnały niewerbalne, tzw. Adaptery, służą do łagodzenia napięć, jakie jednostka przeżywa. „Adaptery” redukują stres wywołany rozmową i występują np. w formie drapania się po głowie, klepania po nodze, ściskania dłoni itp. (funkcja moderująca)

Różnice między komunikowaniem werbalnym a niewerbalnym:

• Komunikowanie niewerbalne jest znacznie bardziej dwuznaczne niż komunikowanie werbalne, ponieważ sygnały niewerbalne mogą być wysyłane zarówno świadomie, jak i nieświadomie. Poza tym te same zachowania mogą w innym kontekście i innej sytuacji komunikować zupełnie coś odmiennego, np.uśmiech.

• Komunikowanie niewerbalne ma charakter ciągły, w przeciwieństwie do komunikowania werbalnego. Symbole werbalne są ulotne i krótkotrwałe, gdyż przypisane są do wypowiadanego dźwięku czy ruch wargami. Komunikowanie niewerbalne trwa przez cały czas interakcji, tak długo, jak ludzie są w swojej obecności.

• Komunikowanie niewerbalne odbywa się wieloma kanałami i angażuje wszystkie zmysły. Komunikowanie werbalne ogranicza się do wzroku i słuchu.

• Komunikowanie niewerbalne nie ma struktury, bądź jest ona bardzo słabo zarysowana, natomiast komunikowanie werbalne jest procesem ustrukturyzowanym, którym rządzą reguły gramatyki, syntaktyki itp.

• Komunikowanie niewerbalne ma charakter pozalingwistyczny, w przeciwieństwie do komunikowania werbalnego, które jest systemem arbitralnych znaków

• Komunikowanie niewerbalne jest analogowe, zaś komunikowanie werbalne – digitalne

  1. W komunikatach analogowych forma i treść są ze sobą powiązane i wzajemnie się warunkują, bowiem sygnały niewerbalne wypływają analogicznie z treści komunikatu mówionego; inaczej ujmując, ciało człowieka odzwierciedla analogicznie stan umysłu

  2. W komunikacie digitalnym forma i treść nie są ze sobą powiązane. Między przedmiotem znaczonym a jego oznaczeniem nie zachodzi żaden stosunek, a więc związek między nimi ma charakter arbitralny.

• Komunikowanie niewerbalne daje wgląd w stany emocjonalne, w przeciwieństwie do słów, które niekiedy usiłują je ukryć, np. smutek, wstyd, zażenowanie itd.

• Komunikowanie niewerbalne jest spontaniczne, a stosowane w nim sygnały są nabyte w drodze naturalnej obserwacji otoczenia, np. niemowlę i małe dziecko potrafi doskonale wyrażać swoje myśli i emocje bez użycia znaków werbalnych. Komunikowanie werbalne jest efektem żmudnego procesu uczenia się mowy, a następnie zdobywania umiejętności pisania i czytania

• Znaczenie komunikowania niewerbalnego jest zdeterminowane kulturowo. Znaki werbalne, w przypadku nieznajomości języka, są niemożliwe do odkodowania. Sygnały niewerbalne, choć mogą mieć w różnych kulturach inne znaczenie, to twarz generalnie wyraża podobne uczucia, jak np. radość, złość, strach.

Funkcje języka

1. Poznawcza (najważniejsza) – język intelektualizuje poznanie – przemiany biologiczne doznania na ogląd umysłowy , język podporządkuje doznania , podporządkuje świat.(ujęzykowienie doznań)

2. Interakcyjna- jest bytem , który pozwala przekazywać wiedzie o sobie i o świecie zgodnie z intencjami nadawcy , umożliwiające docieranie intencji odbiorcy .

3. Grupo twórcza- język organizuje życie zapewnia dostęp do ról społecznych.

Blokady komunikacji

1.Nakazywanie, komenderowanie, polecanie: „ przestan sie u_alac, wez sie do

roboty”

2. Ostrzeganie, grozba, „je_eli nie bedziesz pracował, nie masz, co marzyc

o promocji”

3. Moralizowanie, głoszenie kazan, „powinienes, powinnas”: „w szkole twoim

zadaniem jest nauka, osobiste problemy zostawiaj w domu”

4. Doradzanie, sugerowanie rozwiazan: „musisz lepiej planowac swój dzien,

wtedy uda ci sie wszystko wykonac”

5. Pouczanie, robienie wykładu, dostarczanie logicznych argumentów:

„przyjrzyjmy sie faktom. Pamietaj, _e do konca roku został tylko miesiac

i tylko tyle masz czasu na wykonanie zadania”

6. Osadzanie, krytykowanie, dezaprobata, potepienie: albo jestes leniwy albo

musisz odkładac wszystko na ostatnia chwile”

7. Obrzucanie wyzwiskami, wysmiewanie, osmieszanie: „ zachowujesz sie

Jak pierwszak, a nie jak uczen VI-tej klasy”

8. Interpretowanie, analizowanie, diagnozowanie: starasz sie wykrecic od

zadania”

9. Chwalenie, aprobowanie, wydawanie ocen pozytywnych: „ jestes bardzo

zdolny, jestem pewien, _e jakos dasz sobie rade”

10. Uspokajanie, okazywanie współczucia, pocieszanie, podnoszenie na duchu:

„nie jestes jedynym, który ma takie problemy”

11. Wypytywanie, indagowanie, krzy_owy ogien pytan: Czy zadanie było zbyt

trudne? Ile czasu mu poswieciłes? Dlaczego tak długo czekałes? itp.

12. Odwracanie uwagi, sarkazm, dowcipkowanie, zabawianie: „ teraz nie czas

o tym mówic, porozmawiajmy o czyms przyjemniejszym, powrócmy do

tematu zajec, ktos tu wstał lewa noga”.

Aktywne słuchanie:

Zasady dobrego słuchania: 1. akceptacji naszego rozmówcy, 2. pełnej tolerancji dla jego emocji, 3. szanowanie drugiej osoby

Funkcje: 1. Pozwala wytworzyć poczucie wzajemnego zaufania, akceptowania drugiej osoby takiej, jaka jest. Może również dostarczać poczucia wsparcia.

2. Zachęca do większej otwartości, zwierzenia się ze wszystkich problemów, co być może uświadomi naszemu rozmówcy, gdzie tkwi źródło jego trudności.

3. Pomaga rozmówcy na dokładne zanalizowanie i organizację swojej wypowiedzi, co zwiększa jego szanse na samodzielne rozwiązanie problemu.

4. Daje możliwość konfrontacji wyobrażeń danej osoby z rzeczywistością oraz ich korekty, jest źródłem informacji zwrotnych.

5. Umożliwia swobodne wypowiedzenie się na dany temat, "wyrzucenie" z siebie danego problemu zmniejszając tym samym napięcie psychiczne.

Ważne jest w trakcie rozmowy:

- utrzymywanie kontaktu wzrokowego

- przejawianie zainteresowania tym, co mówi nasz rozmówca (np. odpowiednią gestykulacją)

- zachęcanie do rozmowy

- zadawanie dodatkowych pytań dotyczących tego, co mówi druga osoba

- krótkie powtarzanie niektórych elementów wypowiedzi rozmówcy, parafrazowanie

- powstrzymanie się od komentowania, udzielania rad

- wyrażanie tolerancji

- cierpliwość

- nie przerywanie rozmówcy jego wypowiedzi

Najczęściej popełniane błędy to:

- okazywanie znudzenia, obojętności wobec tego, co mówi rozmówca

- wtrącanie własnych uwag do czyjejś wypowiedzi

- nieumiejętne przechodzenie na inne tematy

- brak koncentracji na tym, co próbuje przekazać nam druga osoba

- stałe komentowanie wypowiedzi rozmówcy

- ocenianie rozmówcy

Przykładem werbalnych wskaźników słuchania są:

- parafrazowanie

- klaryfikacja

- zadawanie pytań

- odzwierciedlanie uczuć

- dzielenie się własnymi uczuciami

- potakiwanie

- zachęcanie do dalszej wypowiedzi

Parafrazowanie - powtórzenie danej wypowiedzi w innej formie. Powinno się powiedzieć dokładnie to samo, co nasz rozmówca, ale własnymi słowami, nie włączając w to własnych komentarzy czy interpretacji usłyszanej wypowiedzi.

Klaryfikacja - prośba o rozwinięcie jakiejś myśli, która jest dla nas nie do końca jasna, o wyjaśnienie niezrozumiałych dla nas treści, np. poprzez podanie konkretnych przykładów.

Zadawanie pytań - powinniśmy zadawać raczej pytania otwarte, czyli takie, na które nie wystarczy odpowiedzieć "tak" lub "nie", ale trzeba sformułować bardziej rozbudowaną wypowiedź. Pytania otwarte dają naszemu rozmówcy okazję do szerszego wypowiedzenia się na dany temat, a tym samym do przeanalizowania swojej wypowiedzi i zorganizowania jej w jasną całość. Być może pozwoli mu to na lepsze zrozumienie swoich własnych doświadczeń. Zadawanie pytań otwartych jest formą zachęcenia drugiej osoby do dalszej rozmowy, a także wyrazem naszej troski i zainteresowania jej problemami. Równie ważny jest sposób, w jaki zadajemy pytanie i jego struktura. Należy być czujnym i zwracać uwagę na wszelkie niuanse, jakie niesie ze sobą budowa zdania, użyte w nim słowa. Oto przykład dobrze sformułowanego pytania: "Co tobą kierowało?". Osoba, która ma na nie odpowiedzieć zmuszona jest do skonfrontowania swojego działania z własnymi emocjami, słuchając jej odpowiedzi mamy okazję prześledzić jej sposób myślenia i interpretowania pewnych faktów. To samo pytanie, ale w innej formie: "Dlaczego tak zrobiłeś" ma już inny wydźwięk. Nie sugeruje rozmówcy, tak jak w poprzednim przykładzie, że powinien on zwrócić się w stronę własnej psychiki, przeanalizować swoje motywacje. Zwróćmy uwagę, że pierwsze pytanie zadane jest w formie biernej, jak gdybyśmy chcieli zasugerować, że nasz rozmówca nie działał w pełni samodzielnie, tylko "coś" nim kierowało, dyktowało mu, co ma robić: może chodzić o jakieś nie do końca uświadamiane potrzeby albo emocje. Są to kwestie związane z pragmatyką języka, znane raczej językoznawcom, niż zwykłym użytkownikom języka. Mogą jednak okazać się bardzo pomocne w aktywnym słuchaniu.

Odzwierciedlanie uczuć - polega na uświadomieniu rozmówcy jego własnych uczuć, co wbrew pozorom nie jest takie proste.

Dzielenie się własnymi uczuciami - często stosowane w terapii grupowej, gdzie pozostali członkowie grupy powinni dostarczyć pacjentowi wsparcia, uświadomić mu, że oni tez borykają się z podobnym problemem i pokazać, jak sobie z tym radzą.

Zasady komunikacji w związku partnerskim:

-Należy słuchać bez przerywania im.

- zakończenie jednego tematu zanim przejdzie się do następnego

- im głosniej się mowi tym mniej dociera do partnera

- nie należy ciągle powtarzać imienia partnera

- nie należy używać takich slow jak nigdy zawsze wszyscy

- nie należy składać przyrzeczne

- nie należy porównywać relacji miedzy innymi osobami –

- nie należy odwoływać się do przeszłości

- nie należy mówić a ni stwierdzać faktów za inna osobę

- należy mówić do siebie bezpośrednio