EPIFITY

(ROSNĄ NA DZEWACH PONIEWAŻ JEST LEPSZY DOSTĘP DO ŚWIATŁA)

Rośliny rosnące na innych roślinach, najczęściej na pniach i gałęziach drzew.. Epifity nie są jednak pasożytami, wykorzystują bowiem inne rośliny jedynie jako miejsce zaczepu. Epifity występują najczęściej w obszarach tropikalnych, należą do różnych grup roślinnych. W Polsce epifity są głównie mszaki i porosty. Szczególnym typem epifitów są rośliny żyjące na żywych liściach wiecznie zielonych roślin, zwane EPIFILAMI. Występują one jedynie na obszarach o wilgotnym i ciepłym klimacie i należą do mszaków i porostów.

Epifity wykształciły szereg specyficznych przystosowań do nadziemnego trybu życia, jak np. korzenie powietrzne chłonące wilgoć atmosferyczną i bulwy magazynujące wodę u storczyków, układ liści w formie lejka magazynującego wodę deszczową i substancje mineralne u ananasowatych i paproci, czy wreszcie przekształcenia liści tworzących rodzaj własnej "doniczki".

Epifity nie pozostają zupełnie obojętne dla roślin służących im za podłoże. Zatykają bowiem ich przetchlinki, utrudniając wymianę gazów. Przyczyniają się także do butwienia kory, poprzez akumulację cząstek mineralnych i organicznych w swych darniach. Tworzą też tym samym warunki do rozwoju pasożytów: grzybów i owadów)

W środkowoeuropejskich warunkach klimatycznych epifitami są głównie rośliny zarodnikowe: mszaki, porosty, glony. Rzadziej (jako semiepifity) na innych roślinach wyrastają gatunki zielne, lub nawet krzewy i drzewa. Ma to miejsce w sytuacjach szczególnie sprzyjających kolonizacji np. w przypadku starych, próchniejących wierzb, zwłaszcza głowiastych. Między ich konarami gromadzi się gruba warstwa próchnicy umożliwiająca rozwój np. bzu czarnego lub jarzębinie.

Epifity znacznie ważniejszą rolę odgrywają w lasach obszarów tropikalnych oraz w lasach górskich, gdzie stanowią istotną część flory. Na około 18 tysięcy gatunków z rodziny storczykowatych, aż 10 tysięcy rośnie w tropikach i znaczna ich część to właśnie epifity.

PRZYKŁADY EPIFITÓW:
1obrazek) Brodaczka-Pod ogólną nazwą brodaczek zgrupowana jest pewna liczba różnych gatunków bardzo zbliżonych do siebie dzięki charakterystycznej morfologii. Zbudowane są z licznych splątanych nitek, długich (czasem nawet kilkadziesiąt cm), zwisających i porozgałęzianych, najczęściej szarozielonkawych w przekroju okrągłych. Owocniki przypominają dyski i osiągają średnice 1,5cm.
Brodaczki są epifitami przytwierdzonymi do gałęzi zwłaszcza drzew iglastych. Do swojego rozwoju wymaga olbrzymiej wilgotności powietrza. Spotyka się je w całej Europie, w wilgotnych lasach piętra górskiego. W Polsce wszystkie gatunki brodaczek objęte są całkowita ochroną gatunkową.

2obrazek) Sabotek (Paphiopedilum),- rodzaj z rodziny storczykowatych, obejmujący ok. 50 gatunków, pokrewny obuwikowi i niekiedy z nim łączony dzięki charakterystycznej, rozdętej warżce w postaci pantofelka.

Sabotek występują w obszarach tropikalnych i subtropikalnych Azji jako epifity lub rośliny naziemne. Wiele gatunków o bardzo pięknych kwiatach uprawia się w szklarniach na całym świecie, służą też jako rośliny wyjściowe do krzyżowania i otrzymywania mieszańców ozdobnych.

Do najczęściej spotykanych w uprawie należy sabotek wytworny (Paphiopedilum insigne) o kwiatach zielonkawych z białym obrzeżeniem, purpurowo nakrapianych i paskowanych, który dał początek ogromnej liczbie form ozdobnych.

3obrazek) Zanokcica (Asplenium)- rodzaj z rodziny zanokcicowatych (Aspleniaceae), paprocie naskalne oraz epifityczne występujące na całym świecie.

W Polsce znanych jest 8 gatunków, z których najpospolitsze są: zanokcica skalna (Asplenium trichomanes), drobna roślina szczelin skalnych, oraz zanokcica murowa (Asplenium ruta-muraria), z natury rosnąca na skałach wapiennych, lecz również częsta na starych murach o zaprawie wapiennej. Niektóre tropikalne gatunki zanokcicy uprawiane są jako rośliny ozdobne, np. epifityczna zanokcica gniazdowa (Asplenium nidus).

4obrazek) Platycerium, płaskla (Platycerium)- rodzaj z rodziny paprotkowatych, kilkanaście gatunków epifitycznych paproci o dwóch rodzajach liści: rozgałęzionych liściach asymilujących, na których znajdują się też zarodnie i płaskich liściach niszowych, przytulonych dolną częścią do podpory, a od góry nieco odchylonych, tworzących w ten sposób naturalną "doniczkę", w której gromadzą się humus i woda, potrzebne roślinie do życia.

Platyceria występują na obszarach tropikalnych Afryki, Azji i Australii. W uprawie szklarniowej i domowej najczęściej spotyka się platyceria łosiorogie (Platycerium alcicorne).

LIANY

Liany, pnącza o zdrewniałych, trwałych łodygach, wspinające się po żywych (drzewa) lub martwych (skały) podporach, co jest wyrazem dążenia do światła. Liany charakterystyczne są przede wszystkim dla wilgotnych lasów równikowych, gdzie występuje 90% gatunków wszystkich znanych gatunków.

Liany wspinają się po podporach owijając się wokół nich lub czepiając za pomocą specjalnych urządzeń, jak np. haki z zadziorami, wąsy pochodzenia pędowego (pęd) lub liściowego (liście), zaopatrzone niekiedy w czepne tarczki lub wreszcie korzenie czepne (korzeń). Liany rozrastają się bujnie po osiągnięciu koron drzew i tam zakwitają.

Liany charakteryzują się szybkim wzrostem, a ich łodygi, dzięki specyficznej budowie anatomicznej, są bardzo giętkie i wytrzymałe na rozerwanie. Drewno nie tworzy jednolitego walca, lecz jest porozrywane, często formując kilka odrębnych walców, co, podobnie jak w linie splecionej z wielu cieńszych elementów, zwiększa jego wytrzymałość.

Do nielicznych lian występujących w Polsce należą: bluszcz, winobluszcz i wiciokrzew pomorski.

Występują w dużej ilości w lasach obszarów międzyzwrotnikowych typu dżungli. Należą do różnych grup roślinnych z dwuliściennych licznie reprezentowane są w rodzinach winoroślowatych, bignoniowatych i mydleńcowatych. Z jednoliściennych należą tu niektóre palmy.
Występują bardzo rzadko wśród nagozalążkowych i paproci. W strefie umiarkowanej. Liany należą do rzadkości.

PRZYKŁADY LIAN:

1obrazek)Wiciokrzew pomorski, (syn. suchokrzew pomorski) Lonicera periclymenum L. – gatunek rośliny wieloletniej, zdrewniałego pnącza, należący do rodziny przewiertniowatych. Występuje w Europie i północnej Afryce (w Maroku). Przez Polskę przebiega wschodnia granica jego zwartego zasięgu – w Polsce na stanowiskach naturalnych występuje głównie w północno-zachodniej Polsce oraz na Śląsku.

2obrazek) Glicynia, słodlin, wisteria (Wisteria Nutt.) – rodzaj rośliny z rodziny bobowatych. Spotykany jest w mokrych lasach i na brzegach strumieni w Chinach, Japonii, Korei, a także w środkowych i południowych Stanach Zjednoczonych. Gatunkiem typowym jest Wisteria speciosa Nutt.

3obrazek) Powojnik (Clematis L.) – rodzaj roślin z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae Juss.). Obejmuje ok. 230 gatunków pochodzących głównie z półkuli północnej. Łacińska nazwa rodzaju wywodzi się od greckiego klema – łoza, pnącze. Gatunkiem typowym jest Clematis vitalba.