Przykład 1.

Wzorcowe układy nierówności.

Ich celem jest stwierdzenie czy mamy do czynienia z rozwojem, a jeżeli tak to czy na drodze gospodarowania ekstensywnego czy intensywnego.

Rozwój jest rozumiany jako wzrost zysku, przychodów, produkcji, majątku, kapitału. 

Działalność ekstensywna: gdy nasze efekty końcowe są osiągane poprzez przyrosty majątkowe lub osobowe w przedsiębiorstwie, proporcjonalne do nich są przyrosty efektów i zysków.

Gospodarowanie intensywne polega na najbardziej efektywnym wykorzystaniu zasobów majątkowych i osobowych, osiągane na drodze np. zwiększenia automatyzacji procesu produkcyjnego, produktywności posiadanych maszyn, wydajności pracy, poprawie procesu zarządzania, usprawnienia działalności handlowej. W przypadku działalności intensywnej nawet przy zwiększeniu liczby zatrudnionych i majątków efekty przedsiębiorstwa rosną szybciej, nieliniowo. Przedsiębiorstwo powinno charakteryzować się rozwojem na drodze gospodarowania intensywnego.

Wzorcowe układy nierówności tworzone są dla wskaźników bezwzględnych (wartościowych) i względnych (jakościowych). Wskaźniki w układzie jakościowym są pochodnymi względem ujęcia wskaźników w układzie ilościowym.

Podstawowy układ ilościowy to relacja czterech indeksów dynamiki:

iR < iM < iP < iZ i - indeks dynamiki

R - przeciętny stan zatrudnienia

M - przeciętny stan majątku ogółem

P - przychody (mogą być zawężone)

Z - zysk (z wybranego tytułu) 

iR < Im

Szybszy przyrost majątku niż zatrudnienia świadczy o wzroście technicznego uzbrojenia pracy, inaczej wyposażeniu majątkowym czynnika ludzkiego (ilość majątku na zatrudnionego). Może być to związanie z automatyzacją produkcji, ale także ze wzrostem należności, zapasów, majątku finansowego.

iM < iP

Szybszy przyrost przychodów niż majątku oznacza intensywne wykorzystanie majątku, świadczy to o wzroście produktywności majątku, rotacji tego majątku.

iR < iP

Przychód rosnący szybciej niż zatrudnienie oznacza wzrost produktywności zatrudnionych, czyli wydajności pracy.

iP < iż

Szybszy wzrost zysków niż przychodów świadczy o szybciej rosnących przychodach niż kosztach albo o stałych lub malejących kosztach przy rosnących przychodach. Przyrost kosztów nie jest niczym złym, jeżeli jest kompensowany przez szybszy przyrost przychodów.

iM < iż

Rosnące szybciej zyski niż majątek świadczy o wzroście rentowności aktywów ogółem czy kapitałów ogółem (konstrukcja teoretyczna).

iR < iż

Szybciej rosnące zyski od zatrudnienia świadczą o intensywnym wykorzystaniu zasobów osobowym, wzrasta wówczas rentowność zatrudnionych. Można to też nazwać wydajnością pracy.

Same wskaźniki powinny przekraczać 100%, by ogólnie mieć do czynienia z rozwojem.

W miejsce majątku można w tym układzie wprowadzić wynagrodzenia lub ogólniej koszty pracy obejmujące wynagrodzenia wraz z narzutami (podróże służbowe, ekwiwalenty), umowy o dzieło i umowy-zlecenia. Można uwzględniać zatrudnienie rzeczywiste obejmujące zatrudnienie nominalne i utajone (np. na skutek dodatkowych umów czy urlopów chorobowych). Układ owy można również rozbudować o zysk netto, koszty ogółem (było na ćwiczeniach). Układ jakościowy.

Jest uzależniony w swojej konstrukcji od układu ilościowego.

1. techniczne uzbrojenie pracy

2. produktywność majątku

3. wydajność pracy

4. rentowność przychodów

5. rentowność majątku 

6. rentowność zatrudnionych Jeżeli produktywność majątku wzrasta szybciej niż techniczne uzbrojenie pracy znaczy to, że majątek jest wykorzystywany efektywnie i warunkuje wzrost produktywności zatrudnionych.

Jeżeli szybciej wzrasta produktywność zatrudnionych niż techniczne uzbrojenie pracy, znaczy to efektywne wykorzystanie czynnika ludzkiego

Jeżeli produktywność zatrudnionych wzrasta szybciej niż produktywność majątku świadczy to o lepszym wykorzystaniu pracy ludzkiej niż majątku.

Jeżeli szybciej rośnie rentowność przychodów niż produktywność majątku następować może korzystna zmiana kosztów w porównaniu do przychodów, lepiej jest wykorzystywany majątek.

Rentowność przychodów rosnąca szybciej niż produktywność zatrudnionych może świadczyć o korzystnym wykorzystaniu zasobów osobowych lub/i korzystnej relacji koszty-przychody.

- efektywne wykorzystanie składników majątkowych, relacji przychodów-koszty.

Szybszy wzrost rentowności zatrudnionych od technicznego uzbrojenia pracy znaczy lepsze efekty pracy zatrudnionych i ich dobre wykorzystanie, korzystna relacja przychody-koszty.

- szybciej rosnąca rentowność niż produktywność zatrudnionych świadczy o korzystnej relacji przychody-koszty.

- szybciej rosnąca rentowność zatrudnionych niż rentowność przychodów

- szybciej rosnąca rentowność zatrudnionych niż rentowność majątku

Można podobnie jak w układzie ilościowym zamienić majątek na koszty pracy:

1. przeciętne koszty wynagrodzeń (lub pracy) jednego zatrudnionego

2. produktywność wynagrodzeń (lub kosztów pracy)

3. wydajność pracy

4. rentowność przychodów

5. rentowność wynagrodzeń (kosztów pracy)

6. rentowność zatrudnionych Oczekujemy, że wskaźniki te będą przekraczały 100%.

Przykład 2.

Wzorzec 1:

iK < iZ

Pierwszy wzorzec przyjmuje elementarną prawidłowość, która mówi, iż dynamika przyrostu zysku netto winna być wyższa od dynamiki przyrostu kapitału. Oznacza to, że inwestor angażujący kapitał w dowolne przedsiębiorstwo oczekuje wyżej dynamiki przyrostu zysku, od przyrostu dynamiki angażowanego kapitału.

Wzorzec 2:

iR < iM < iP < iZ

Wzorzec nr 2 informuje, że dynamika przyrostu majątku winna być wyższa od dynamiki przyrostu zatrudnienia, co można tłumaczyć postępem technicznym, konsekwencją, której jest mniejsze angażowanie zasobów osobowych w produkcję podstawową. Następnie, dynamika przyrostu przychodów ze sprzedaży winna być wyższa od dynamiki przyrostu majątku. Oznacza to, iż wykorzystywanie zasobów majątkowych winno przynosić wyższą dynamikę przyrostu przychodów ze sprzedaży od dynamiki przyrostu majątku. Prowadzenie działalności gospodarczej, wymusza maksymalne wykorzystanie posiadanych już zasobów, w celu generowania przychodów, przed angażowaniem nowych. Konsekwencją czego może być poprawa organizacji, planowania, ergonomiczny układ pracy, efektywniejsze wykorzystanie materiałów. Ostatnia nierówność informuje o konieczności kontrolowania i maksymalnego ograniczania strony kosztowej, prowadzenia umiejętnej polityki i strategii zarządzania podatkami oraz działalności na pozostałych poziomach rachunku zysków i strat, skutkujących wyższą dynamiką zysku netto od dynamiki przychodów ze sprzedaży.

Wzorzec 3:

iR < iW < iP < iZ

Wzorzec nr 3 informuje, iż dynamika kosztów pracy winna być wyższa od dynamiki zatrudnienia. Oznacza to, iż wyższa dynamika wynagrodzeń, od dynamiki zatrudnienia może niejednokrotnie przynieść lepsze efekty motywacyjne, niż zatrudnianie kolejnego pracownika. Następnie, dynamika przyrostu przychodów ze sprzedaży, winna być wyższa od dynamiki przyrostu wynagrodzeń. Oznacza to, iż wykorzystywanie posiadanych zasobów osobowych winno przynosić wyższą dynamikę przyrostu przychodów ze sprzedaży, od dynamiki przyrostu wynagrodzeń. Prowadzenie działalności gospodarczej, wymusza maksymalne wykorzystanie posiadanych zasobów osobowych (jako jednego głównych kosztów), poprzez szkolenia, warsztaty, poprawę organizacji, w celu generowania wyższej dynamiki przyrostu przychodów ze sprzedaży, od dynamiki wynagrodzeń. Wzrost przychodów ze sprzedaży jest konsekwencją rozwoju przedsiębiorstwa, a umiejętna polityka podatkowa oraz działalność na pozostałych poziomach rachunku skutkuje wyższą dynamiką zysku netto. Ostatnia nierówność informuje o konieczności kontrolowania i maksymalnego ograniczania strony kosztowej, prowadzenia umiejętnej polityki i strategii zarządzania podatkami oraz działalności na pozostałych poziomach rachunku zysków i strat, skutkujących wyższą dynamiką zysku netto od dynamiki przychodów ze sprzedaży.

Wzorzec 4:

iMR < iPM < iPR < iZP < iZM < iZR

Wzorzec nr 4 informuje, iż wskaźnik obrotowości majątku winien mieć wyższą dynamikę przyrostu od wskaźnika zaangażowania majątku na jednego zatrudnionego. Oznacza to, że wykorzystanie majątku powinno być wyższe od przyrostu tegoż majątku, w przeliczeniu na jednego pracownika. Jest to konsekwencją intensywnego wykorzystania posiadanych zasobów, czyli najpierw maksymalnie wykorzystujemy posiadane zasoby, a dopiero w drugiej kolejności zwiększamy ich stan. Od dynamiki obrotowości majątku winna być wyższa dynamika wydajności pracy w przeliczeniu na jednego zatrudnionego. Zależność ta jest następstwem poprawy organizacji pracy oraz wykorzystaniu posiadanego doświadczenia i wiedzy. Następnie dynamika rentowności sprzedaży winna być wyższa od dynamiki wydajności pracy na jednego zatrudnionego. Do wyliczenia wskaźnika rentowności sprzedaży wykorzystywany jest zysk netto oraz przychody ze sprzedaży. A to oznacza, że wzrastający zysk netto będzie determinował przyrost dynamiki, co jest oczekiwaną konsekwencją prowadzenia działalności gospodarczej. W następstwie czego, rentowność majątku, jako wskaźnik pojemniejszy i determinujący przyrost majątku przedsiębiorstwa winien być wyższy od dynamiki rentowności ze sprzedaży. Ostatecznie rentowność pracy na jednego zatrudnionego, powinna być wyższa od dynamiki rentowności majątku ogółem. Oznacza to, że poczynione inwestycje w rozbudowę majątku przedsiębiorstwa, angażują coraz mniejszą liczbę pracowników do wygenerowania wyższego zysku, co jest zgodnie z założeniami gospodarowania intensywnego.

Wzorzec 5:

iWR < iPW < iPR < iZP < iZM < iZR

Wzorzec nr 5 informuje, iż dynamika produktywności kosztów pracy winna być wyższa od dynamiki kosztów pracy w przeliczeniu na jednego zatrudnionego. Produktywność kosztów pracy jest bezpośrednim efektem wydajności pracy (jako przyrost przychodów ze sprzedaży), natomiast koszty pracy są relacją wynagrodzeń do liczby zatrudnionych, czyli brak siły determinującej wzrost wydajności pracy, jako wzrostu przychodów ze sprzedaży. Od dynamiki produktywności kosztów pracy winna być wyższa dynamika wydajności pracy w przeliczeniu na jednego zatrudnionego. Zależność ta jest następstwem poprawy organizacji pracy oraz zachowania optymalnych relacji pomiędzy ilością pracowników administracji i produkcji. Następnie dynamika rentowności sprzedaży winna być wyższa od dynamiki wydajności pracy na jednego zatrudnionego. Do wyliczenia wskaźnika rentowności sprzedaży wykorzystywany jest zysk netto oraz przychody ze sprzedaży. A to oznacza, że wzrastający zysk netto będzie determinował przyrost dynamiki, co jest oczekiwaną konsekwencją prowadzenia działalności gospodarczej. W następstwie czego, rentowność majątku, jako wskaźnik pojemniejszy i determinujący przyrost majątku przedsiębiorstwa winien być wyższy od dynamiki rentowności ze sprzedaży. Ostatecznie rentowność pracy na jednego zatrudnionego, powinna być wyższa od dynamiki rentowności majątku ogółem. Oznacza to, że poczynione inwestycje w rozbudowę majątku przedsiębiorstwa, angażują coraz mniejszą liczbę pracowników do wygenerowania wyższego zysku, co jest zgodnie z założeniami gospodarowania intensywnego.

Objaśnienia:
iK - dynamika kapitału,

iZ - dynamika zysku netto,

iR - dynamika zatrudnienia,

iM - dynamika przyrostu majątku,

iP - dynamika przychodów ze sprzedaży,

iW - dynamika kosztów pracy,

iPM - dynamika obrotowości majątku,

iMR - dynamika zaangażowania majątku na jednego zatrudnionego,

iPR - dynamika wydajności pracy na jednego zatrudnionego,

iZP - dynamika rentowności sprzedaży,

iZM - dynamika rentowności aktywów,

iZR - dynamika rentowności pracy na jednego zatrudnionego,

iWR - dynamika kosztów pracy na jednego zatrudnionego,

iPW - dynamika kosztów pracy.