3. POJĘCIA PODSTAWOWE

3.1. DEFINICJA INWENTARYZACJI KRAJOZNAWCZEJ

Inwentaryzacja krajoznawcza jest to spisywanie obiektów i walorów krajoznawczych z natury. Inwentaryzację krajoznawczą charakteryzują trzy cechy:

• przedmiot,

• wnikliwość,

• zakres

3.2. PRZEDMIOT INWENTARYZACJI KRAJOZNAWCZEJ

Przedmiotem inwentaryzacji krajoznawczej sÄ… obiekty i walory krajoznawcze.

Obiektami krajoznawczymi są przedmioty nieruchome interesujące ze względów na swoje wartości historyczne, religijne, naukowe, artystyczne, kulturalne, techniczne i gospodarcze (np. pomniki przyrody, zabytki sztuki, tablice pamiątkowe, wybrane obiekty współczesne).

Dwa lub więcej obiektów krajoznawczych, tworzących zwartą całość pod względem krajoznawczym, stanowią zespół krajoznawczy (np. zespół klasztorny: kościół, klasztor i cmentarz ze starodrzewem; zespół pałacowy: pałac, park przypałacowy, altana, pomnik; ulica o jednolitej zabudowie).

Walorami krajoznawczymi są cechy środowiska me będące obiektami, lecz przedstawiające określoną wartość krajoznawczą (np. piękno krajobrazu, punkt widokowy, bogactwo flory, obfitość zwierząt - związana z daną miejscowością oraz tradycyjne imprezy, festiwale, zwyczaje regionalne).

3.3. WNIKLIWOŚĆ INWENTARYZACJI KRAJOZNAWCZEJ

Wnikliwość inwentaryzacji krajoznawczej jest to sposób opisu inwentaryzowanego obiektu (waloru), w celu uchwycenia i utrwalenia jego cech charakterystycznych, istotnych dla krajoznawstwa.

Kolejność elementów opisu powinna być następująca:

• rodzaj, typ, nazwa,

• poÅ‚ożenie (jeżeli adres nie okreÅ›la go jednoznacznie),

• rozwój (historia),

• charakterystyka (wymiary, opis bryÅ‚y),

• wnÄ™trze,

• stan zachowania (jeżeli stan jest dobry - nie podawać),

• zwiÄ…zane z obiektem (walorem) wydarzenia dziejowe, ludzie, legendy, zwyczaje, imprezy, folklor, odbicie w sztuce lub literaturze,

• udostÄ™pnienie i zagospodarowanie turystyczne (jeżeli wymaga ujÄ™cia).

3.4. ZAKRES INWENTARYZACJI KRAJOZNAWCZEJ

Zakres inwentaryzacji - to umieszczenie jej w przestrzeni i czasie.

Zakresem przestrzennym jest obszar całego kraju w podziale administracyjnym, obowiązującym w Polsce od l stycznia 1999 r., tj. w podziale na 16 województw i na jednostki stopnia podstawowego: powiaty i gminy.

Zakresem czasowym jest okres między faktami najdawniejszymi a dniem penetracji terenowej. Należy w przeszłość sięgnąć jak najdalej, aby inwentaryzacja objęła wszystkie fakty, które pozostawiły po sobie dostrzegalne ślady lub żyją w miejscowej tradycji, a także wszystkie obiekty i walory wg stanu na dzień przeprowadzenia penetracji terenowej.

3.5. KARTOTEKA INWENTARYZACYJNA

Kartoteka inwentaryzacyjna jest zbiorem kart inwentaryzacyjnych oraz dokumentacji inwentaryzacyjnej: ikonograficznej, kartograficznej i protokołów - notatek. Kartoteka utrwala wyniki inwentaryzacji krajoznawczej, zgromadzone przez inwentaryzatorów w trakcie pracy ze źródłami i w czasie penetracji terenu. Karta inwentaryzacyjna zawiera opis obiektu lub waloru krajoznawczego oraz jego dokumentację bibliograficzną. Do karty inwentaryzacyjnej dołącza się dokumentację ikonograficzną i kartograficzną obiektu lub waloru krajoznawczego.

Każdy obiekt, walor krajoznawczy lub zespół krajoznawczy jest zinwentaryzowany na oddzielnej karcie inwentaryzacyjnej. Czasami do opisu obiektu (zespołu) koniecznym będzie zastosowanie kilku kart (spiętych, połączonych ze sobą).

Karty w kartotece powinny być uszeregowane według zasad klasyfikacji topograficznej, natomiast w ramach ostatniego członu klasyfikacji, topograficznej - zgodnie z klasyfikacją rzeczową.

4. KLASYFIKACJA INWENTARYZACJI KRAJOZNAWCZEJ

4.1. UWAGI OGÓLNE

Klasyfikacja inwentaryzacyjna jest to sposób uszeregowania obiektów i walorów krajoznawczych wg ich cech szczególnych i lokalizacji w terenie; ma ona za zadanie ułatwienie odszukania właściwej karty inwentaryzacyjnej. Rozróżnia się klasyfikacje:

• topograficznÄ…, opartÄ… na podziale administracyjnym kraju,

• rzeczowÄ…, zwiÄ…zanÄ… z cechami inwentaryzowanego obiektu (waloru).

Klasyfikacje - topograficzna i rzeczowa - pozwalają dokładnie oznaczyć położenie każdego obiektu lub waloru krajoznawczego oraz jego charakter za pomocą symbolu klasyfikacyjnego.

Jednostką podstawową klasyfikacji topograficznej jest szeroko pojętamiejscowość, a więc miasto, wieś, osiedle, a także przysiółek, kolonia, leśnictwo (leśniczówka), gajówka itp., czyli teren zabudowany i zamieszkany.

Należy spisywać przede wszystkim obiekty krajoznawcze, następnie walory (jeżeli są). W przypadku obiektu fizjograficznego wykraczającego poza teren jednej miejscowości, np. duże jezioro, chroniony kompleks leśny, należy dać jeden całościowy opis tego obiektu przy jednej miejscowości, np. tej, na terenie której leży większa lub atrakcyjniejsza część obiektu; a w innych miejscowościach spisać tylko tamtejsze obiekty lub walory krajoznawcze (np. przy jeziorze: wysoki brzeg z odkrywką geologiczną, punkty widokowe) i dać odsyłacz do opisu całościowego. Obiekty i walory krajoznawcze w lasach spisuje się pod symbolem najbliższej leśniczówki, gajówki, wsi lub miasta.

JednostkÄ… podstawowÄ… klasyfikacji rzeczowej jest inwentaryzowany obiekt lub walor krajoznawczy.