Bezpieczny i higieniczny proces pracy przy obsłudze strugarki-wyrówniarki
1. Zagrożenia zawodowe przy obsłudze obrabiarek do drewna
Zagrożenia zawodowe występujące przy mechanicznej obróbce drewna związane są przede wszystkim z obsługą obrabiarek do drewna. Są to zagrożenia zarówno wypadkowe jak i zagrożenia zdrowia zatrudnionych przy tych pracach osób.
Zagrożenia wypadkowe przy obsłudze obrabiarek do drewna związane są z:
a) dużą prędkością obrotową narzędzia, a więc i dużą szybkością skrawania;
b) pęknięciem, złamaniem lub wyślizgnięciem się narzędzia z wału nożowego lub głowicy oraz jego odrzutu;
c) koniecznością częstego stosowania ręcznego posuwu obrabianego materiału, co grozi zetknięciem się ręki pracownika z wirującym narzędziem;
d) możliwością gwałtownego odrzutu obrabianego przedmiotu wynikającego najczęściej z niejednolitej budowy drewna, lub stosowania tępych narzędzi. Drewno posiada strukturę włóknistą, są inne warunki obróbki wzdłuż i w poprzek włókien, może wystąpić struktura krętosłoista (skręcone włókna), a ponadto duży wpływ na warunki obróbki mają sęki, twardości różnych gatunków drewna, jego wilgotność oraz występowanie naprężeń wewnętrznych;
e) powstawaniem dużej ilości wiórów, trocin i pyłu drzewnego, a w związku z tym możliwość wystąpienia zagrożenia pożarem i wybuchem pyłu drzewnego.
Zagrożenia wypadkowe związane są także z przemieszczaniem (transportem) elementów drzewnych przed i po obróbce, a także z porażeniem prądem elektrycznym przy wadliwej instalacji zasilającej obrabiarkę.
Zagrożenia zdrowia pracowników wynikają z narażenia na działanie pyłu drzewnego i hałasu powstających przy pracy na obrabiarkach.
2. Strugarki – wyrówniarki do drewna
2.1. Wymagania w zakresie bezpiecznej pracy strugarek wyrówniarek
Wymagania w zakresie bezpiecznej pracy strugarek wyrówniarek określone zostały w normie: PN-EN 859 pt. „Bezpieczeństwo obrabiarek do drewna. Strugarki wyrówniarki z ręcznym posuwem.”
Najwięcej wypadków przy pracy na wyrówniarkach spowodowanych jest przez narzędzie tnące, czyli noże strugarskie.
Niejednolita struktura drewna, twardość, wilgotność, sękatość i nieregularność przebiegu słoi powoduje podczas obróbki duże nieraz wahanie wielkości siły skrawania.
Źródła wypadków mogą być następujące:
pęknięcie lub złamanie noża, wyślizgnięcie się noża z wału i jego odrzut (np. na skutek niedostatecznego zamocowania noża, niewłaściwego kształtu narzędzia, wady materiału użytego do narzędzia);−
odrzut przedmiotu obrabianego (na przykład przy posuwie ręcznym, gdy nagle wystąpią duże siły skrawania lub tarcia).−Skaleczeniom ulegają przeważnie palce rąk, przy czym palce ręki lewej są bardziej narażone na okaleczenia niż ręki prawej. Noże kaleczą przede wszystkim trzeci, czwarty i piaty palec ręki lewej oraz pierwszy, drugi i trzeci palec ręki prawej.
Urazy mają miejsce najczęściej w następujących okolicznościach:
obsunięcia się ręki na noże z przedmiotu obrabianego, spowodowane oporem sęka, zbyt małym wymiarem przedmiotu, jego odrzutem, niewygodnym kształtem obrabianego przedmiotu, utratą równowagi przez robotnika itp.;−
opadnięcia na noże ręki w skutek wyrwania przedmiotu przez nóż albo na skutek rozpadnięcia się przedmiotu;−
zaczepienia ręki o noże przy obrabianiu przedmiotów cienkich, przy zbyt niskim opuszczeniu palców przytrzymujących przedmiot, przy zgarnianiu wiórów ręką lub wyjmowania ich ze szczeliny wału nożowego podczas ruchu strugarki.−W celu uniknięcia niebezpieczeństwa zetknięcia się ręki z wałem nożowym muszą być stosowane osłony.
2.2. Osłona wału nożowego przed prowadnicą
Wał nożowy powinien być osłonięty osłoną nastawna lub samonastawną zamocowaną na obrabiarce.
Osłona powinna spełniać następujące wymagania:
powinna być możliwość regulacji osłony bez pomocy narzędzi;−
powinna być możliwość regulacji ręcznej lub automatycznej osłony w sposób pozwalający na ograniczenie szczeliny między prowadnicą a osłoną najwyżej do 6 mm i pozwalającej na przykrycie całej długości, wolnej części wału nożowego przed prowadnicą, niezależnie od pozycji prowadnicy i stołów;−
osłona powinna mieć kształt wypukły lub płaski i być tak zaprojektowana, aby w czasie strugania, część dłoni stykała się z przedmiotem obrabianym;−
powierzchnia górna osłony powinna być gładka i bez części wystających;−
powierzchnia dolna osłony powinna być tak zaprojektowana, aby nie stykała się z wałem nożowym, gdy osłona jest dociskana do stołu;−
osłona powinna być tak zaprojektowana, aby możliwa była wymiana noży bez jej demontażu.−
2.3. Typ osłon
W strugarkach wyrówniarkach, o użytkowej szerokości roboczej do 100 mm włącznie, stosuje się osłony typu mostkowego lub uchylnego.
W strugarkach wyrówniarkach o użytkowej szerokości roboczej większej niż 100 mm, osłona powinna być typu mostkowego.
2.4. Wymagania szczegółowe dotyczące osłon typu mostkowego
Osłona powinna być wykonana z takiego materiału, aby w przypadku kontaktu osłony z wałem nożowym (np. drewno, aluminium) nie nastąpiło jej zniszczenie lub wału nożowego. Powinno być możliwe zablokowanie nastawy osłony w każdym położeniu roboczym, bez pomocy narzędzia. Powinno być możliwe regulowanie na wysokości osłony w zakresie od O do, maksymalnie 75 mm nad stołem odbiorczym; regulowanie powinno być bezstopniowe. Osłona powinna powracać automatycznie do położenia wyjściowego (np. pod działaniem napiętej sprężyny), po ustaniu nacisku. Osłona powinna całkowicie pokrywać obszar między dwiema płaszczyznami
pionowymi stycznymi do krawędzi stołów maksymalnie oddalonych od siebie. Krawędź mostka po stronie stołu podawczego powinna znajdować się najwyżej 2 mm od górnej powierzchni przedmiotu obrabianego. Krawędź mostka po stronie stołu odbiorczego powinna znajdować się najwyżej 3 mm od górnej powierzchni przedmiotu obrabianego. Wszystkie urządzenia do nastawiania osłony powinny być dostępne dla obsługującego w jego normalnej pozycji roboczej. Dolna powierzchnia osłony powinna być tak zaprojektowana, by nie utrudniała przesuwania przedmiotu obrabianego po stołach obrabiarki. Wystawanie osłony poza korpus obrabiarki nie powinno przekraczać 550 mm. Maksymalna szerokość osłony powinna wynosić:
- 100 mm w przypadku wału nożowego o długości do 350 mm włącznie,
- 120 mm w przypadku wału nożowego o długości powyżej 350 mm.
Bezpieczny i higieniczny proces pracy przy obsłudze strugarki-wyrówniarki do drewna.
2.5. Wymagania dotyczące osłon uchylnych
Osłona powinna być wykonana z takiego materiału (np. drewno, aluminium), aby w przypadku kontaktu z wałem nożowym nie nastąpiło zniszczenie wału nożowego lub osłony. Osłona powinna być wyposażona w sprężynę działającą z siłą 30 N ± 10%, dociskającą przedmiot obrabiany do prowadnicy. Osłona powinna mieć grubość do 10 mm.
2.6. Osłony ruchome wachlarzowe
W wielu eksploatowanych strugarkach używane są ruchome osłony wachlarzowe wału roboczego. Osłony wachlarzowe składają się z ramienia przymocowanego jednym końcem obrotowo za pomocą sworznia do kadłuba strugarki. Do drugiego końca tego ramienia, przymocowana jest segmentowa konstrukcja w kształcie wachlarza, która osłania wał obrotowy.
Sposób działania opisywanego typu przestawia się następująco: osłona za pomocą sprężyny - znajdującej się na sworzniu obrotowym ramienia - dociskana jest do prowadnicy materiału. Obrabiany element odchyla osłonę w kierunku przeciwnym, co powoduje odsłonięcie wału nożowego w celu wykonania strugania. Po przejściu obrabianego elementu nad wałem nożowym, sprężyna natychmiast powoduje powrót osłony w pierwotne położenie i zasłonięcie wału nożowego.
Osłony wachlarzowe charakteryzują się prostą budową, samoczynnie osłaniają nie wykorzystywaną część wału nożowego, nie utrudniają pracy na strugarce. Natomiast wadą tych osłon jest to, że nie zabezpieczają w dostatecznym stopniu przed ewentualnym odrzutem obrabianego materiału. Przy osłonach tych, należy szczególnie dbać o stan i napięcie sprężyny dociskowej, od tego bowiem zależy czy osłona będzie całkowicie spełniała swą funkcję.
2.7. Osłona nie pracującej części wału nożowego
Dostęp do wału nożowego powinna uniemożliwiać osłona przymocowana do prowadnicy lub do podpory prowadnicy. Osłona ta, powinna być tak skonstruowana, aby:
- poruszała się wraz z prowadnicą,
- osłaniała wał nożowy na całej długości i średnicy,
- nie stykała się z nożami.
Strugarki wyrówniarki powinny być wyposażone w urządzenie do hamowania napędu
sterowane samoczynnie lub dźwignią nożną (§ 15 rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 14 kwietnia 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy obsłudze obrabiarki do drewna, Dz. U. Nr 36, poz. 409, dalej r.o.d.)
Ponadto w przypadku ponownego pojawienia się zasilania (po chwilowym jego zaniku) powinno być niemożliwe samoczynne uruchomienie obrabiarki. Stoły powinny być tak zaprojektowane, aby odległość między krawędziami nakładek stołów a okręgiem skrawania wynosiła 3 mm ± 2 mm. Jeżeli stół lub krawędzie nakładek stołu mają szczeliny (w celu zmniejszenia hałasu), to szczeliny nie powinny przekraczać 6 mm szerokości i 15 mm długości, a szerokość zębów powinna wynosić co najmniej 6 mm. Minimalna grubość zębów przy podstawie szczeliny powinna wynosić 5 mm i przy wierzchołku 1,5 mm
Aby zapewnić odprowadzenie wiórów i pyłu ze strefy ich powstawania, z wykorzystaniem systemu odsysającego, konstrukcja osłon i przewodów powinna być taka, aby prędkość przepływu powietrza w przewodach wynosiła 20 ms-1 w przypadku wiórów mokrych (o wilgotności 18% lub więcej).
2.8. Mechanizmy posuwowe stosowane przy strugarkach wyrówniarkach.
Dostawny mechanizm posuwowy ustawia się nad wałem nożowym strugarki na odpowiedniej wysokości, dostosowanej do grubości obrabianego materiału. Należy nadmienić, że stosowanie mechanizmów posuwowych przy strugarkach wyrówniarkach w pełni zapewnia bezpieczeństwo pracy i zwiększa wydajność, lecz ogranicza wymiary struganych elementów. Mianowicie przy zastosowaniu mechanizmów posuwowych można obrabiać tylko szersze boki desek, nie można natomiast strugać desek prowadzonych na "wysoki kant". W celu wykonania tej operacji należy dostawny mechanizm posuwowy przesunąć na bok poza gabaryt strugarki. Dodatkową niedogodnością jest to, że należy każdorazowo ustawiać wysokość mechanizmu posuwowego ponad stołem w zależności od grubości struganych elementów. Po nie pracującej stronie stołu wał nożowy musi być osłonięty.
2.9. Przygotowanie narzędzi obrabiarek
W obrabiarkach należy zapewnić bezpieczne zamocowywanie i zdejmowanie narzędzi obrabianych. Przy wykonywaniu tych czynności należy stosować odpowiednie urządzenia blokujące, uniemożliwiające włączenie wrzeciona (wału roboczego) obrabiarki w czasie wymiany (§ 7 ust. 3 r.o.d.). Poważny wpływ na bezpieczeństwo pracy obrabiarki do drewna ma właściwe przygotowanie narzędzi. W zakres przygotowania narzędzi do pracy wchodzą następujące czynności:
wyważanie narzędzi,−
ostrzenie narzędzi,−
korygowanie średnic poszczególnych ostrzy, tak aby wszystkie ostrza zachowały jeden obwód,−
umocowanie narzędzi.−
Ze względu na dużą prędkość obrotową, narzędzia narażone są na działanie sił odśrodkowych. Dlatego też wrzeciona i wały robocze, wraz z zamocowanymi na nich częściami, powinny być wyważone. Bardzo ważną czynnością w przygotowaniu narzędzi do pracy jest ich ostrzenie. Stwierdzono, że tępe narzędzia mogą być przyczyną wielu wypadków. Doświadczony pracownik obsługujący obrabiarkę powinien wiedzieć kiedy należy je ponownie naostrzyć. Przy pracy tępymi narzędziami znacznie wzrosną opory skrawania a tym samym i siła posuwu, co przy ręcznym posuwie może doprowadzić do odrzutu obrabianego materiału i wypadku.
Bezpieczny i higieniczny proces pracy przy obsłudze strugarki-wyrówniarki do drewna.
Zasady bezpiecznej pracy przy obsłudze strugarki-wyrówniarki
1) Przy obsłudze strugarki-wyrówniarki stosować należy nakrycie głowy całkowicie zakrywające włosy oraz odzież roboczą bez odstających i luźno zwisających części.
2) Przed przystąpieniem do czyszczenia, konserwacji lub naprawy obrabiarki należy wyłączyć napęd i zasilanie oraz zabezpieczyć je przed przypadkowym uruchomieniem.
3) Pracownik obsługujący obrabiarkę, w której może nastąpić odrzucenie lub wyrzucenie obrabianego materiału powinien wykonywać pracę poza strefą zagrożoną odrzutem lub wyrzutem, czyli nie stać naprzeciwko obrabianego materiału.
4) Pracownik przed rozpoczęciem pracy przy obsłudze obrabiarki powinien sprawdzić, czy jej uruchomienie nie grozi wypadkiem, oraz czy urządzenia ochronne są sprawne technicznie i znajdują się na wyznaczonych miejscach.
5) Obrabiany materiał należy zamocować w sposób uniemożliwiający jego wyrwanie się lub zmianę położenia w czasie obróbki pod wpływem sił skrawania.
6) Wymiana narzędzi stosowanych do obróbki materiału może być dokonywana po uprzednim wyłączeniu napędu i unieruchomieniu wrzeciona. (§ 7 ust. 3 r.o.d.)
7) Podczas pracy obrabiarek nie dopuszczalne jest:
a) otwieranie lub zdejmowanie osłon albo innych urządzeń chroniących pracowników przed urazami,
b) czyszczenie mechanizmów roboczych lub ich konserwowanie,
c) sprawdzanie dokładności obrabianego materiału lub dokonywanie innych podobnych czynności.
8) Usuwanie wiórów i odpadów powstających w toku procesu produkcyjnego.
9) Trociny, wióry i odpady, należy usuwać z obrabiarek po uprzednim wyłączeniu napędu oraz za pomocą narzędzi lub sprzętu do tego przeznaczonych.
10) Niedopuszczalna jest obsługa obrabiarek z ręcznym posuwem materiału w rękawicach albo z obandażowanymi dłońmi (§ 8 ust. 3 r.o.d.).
11) Naprawy obrabiarek powinny być wykonywane wyłącznie przez pracowników posiadających odpowiednie kwalifikacje i upoważnionych przez pracodawcę.
12) Przed przystąpieniem do demontażu, napraw lub konserwacji obrabiarek należy upewnić się, czy:
a) napęd obrabiarek jest wyłączony i odłączone jest zasilanie elektryczne,
b) niemożliwe jest przypadkowe ich uruchomienie,
c) rozmieszczone zostały, we właściwych miejscach tablice ostrzegawcze „Uwaga Naprawa” – nie uruchamiać”,
d) obrabiarki zostały oczyszczone z zanieczyszczeń powstałych w toku procesu produkcyjnego.
Przy obsłudze strugarki-wyrówniarki należy zwrócić uwagę na obowiązujące zakazy, a w szczególności:
a) używania maszyny do wykonywania prac niezgodnych z jej przeznaczeniem, określonym w dokumentacji techniczno – ruchowej;
b) używania niewłaściwych, niesprawnych lub uszkodzonych narzędzi;
c) eksploatacji maszyn bez sprawnych urządzeń zabezpieczających i ostrzegawczych;
d) pozostawiania pracującej maszyny bez obsługi;
e) sprawdzania jakości obróbki w sposób nieprzewidziany w instrukcji;
f) dokonywania czynności konserwacyjnych, naprawczych lub regulujących maszyny podczas jej ruchu;
g) usuwania wiórów i czyszczenia maszyny podczas jej ruchu;
h) usuwania wiórów z maszyny rękami.
Przykład bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia pracownika, przy pracy na strugarce-wyrówniarce
Pracownik otrzymał zadanie strugania jednostronnego tarcicy przeznaczonej na tzw. „łaty meblowe” na strugarce-wyrówniarce. Wał strugarki był prawidłowo osłonięty w części nieroboczej osłoną stałą, a w części roboczej osłoną ruchomą wachlarzową.
Chcąc „ułatwić” sobie pracę, pracownik odchylił maksymalnie osłonę wachlarzową blokując ją w tym połączeniu klinem drewnianym. W ten sposób odsłonił część roboczą wału nożowego, narażając się przy struganiu tarcicy na bezpośrednie zagrożenia kontaktu rąk z wirującymi wałem obrabiarki. Pracownik wykonywał pracę w sposób niedopuszczalny – zakazany.Obowiązkiem osoby nadzorującej taką pracę na strugarce jest wstrzymanie wykonywania tej pracy do czasu zgodnego z przepisami osłonięcia wału nożowego strugarki. Pracownik, który dopuścił się takiej pracy na obrabiarce jeśli był prawidłowo przeszkolony w zakresie bhp, powinien być ukarany i ewentualnie odbyć powtórne szkolenie stanowiskowe.
3. Zagrożenia spowodowane hałasem i ich ograniczanie
Obrabiarki do drewna należą do urządzeń wytwarzających dość intensywny hałas, szczególnie podczas procesu obróbczego. Wartość wytwarzanego poziomu hałasu powinna być określona w dokumentacji eksploatacyjnej każdej obrabiarki. Poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy nie powinien przekraczać wartości 85 dB. Przestrzeganie tego wymogu w zakładzie nie wyklucza jednak możliwości powstania uszkodzenia słuchu w warunkach nieprzekraczania dopuszczalnych norm natężenia hałasu. Istotne znaczenie bowiem dla powstania choroby zawodowej ma także wrażliwość osobnika, pracownika na hałas.
Jak stwierdził NSA w uzasadnieniu wyroku z dnia 27 lutego 1998 r., I SA 1862/97, LEX nr 45840, przestrzeganie przez pracodawcę przepisów dotyczących NDN hałasu rzutuje tylko na ustalenie winy bądź braku winy pracodawcy w powstaniu choroby zawodowej nie ma natomiast znaczenia dla ustalenia istnienia związku przyczynowego pomiędzy schorzeniem a warunkami pracy.
W przypadku gdy ze względów technicznych nie ma możliwości zmniejszenia hałasu poniżej wartości określonych w przepisach, pracownicy są zobowiązani stosować ochronniki słuchu dobrane do wielkości charakteryzujących hałas. Strefy pracy wymagające stosowania ochronników słuchu powinny być oznakowane i odgrodzone, a dostęp do nich powinien być ograniczony (§ 7 ust. 1 rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne, Dz. U. Nr 157, poz. 1318).
Bezpieczny i higieniczny proces pracy przy obsłudze strugarki-wyrówniarki do drewna.
4. Obowiązki i odpowiedzialność pracodawcy
Pracodawca użytkujący obrabiarki do drewna powinien zapewnić niezbędne warunki bezpieczeństwa i higieny pracy przy ich obsłudze, remontach oraz konserwacjach. (art. 207 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy, tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.)
Pracodawca odpowiedzialny jest za:
a) organizowanie stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp;
b) zatrudnienie na stanowiskach pracy przy obsłudze obrabiarek osób o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych, przeszkolonych w zakresie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy obowiązujących na tych stanowiskach;
c) zapewnienie bezpiecznego i higienicznego stanu pomieszczeń pracy, maszyn, urządzeń oraz całego wyposażenia technicznego;
d) zapewnienie pracownikom odzieży ochronnej i sprzętu ochrony indywidualnej oraz dopilnowanie stosowania tych środków zgodnie z przeznaczeniem;
e) sprawowanie dozoru technicznego i bieżące usuwanie zagrożeń;
f) dokonywanie okresowych przeglądów oraz okresowych i bieżących napraw maszyn;
g) doręczenie instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy na każdym stanowisku pracy pracownikom obsługującym maszyny;
h) zapewnienie przestrzegania przez pracowników przepisów i zasad bhp.
Odpowiedzialność pracodawcy za szkody wynikające z ewentualnego wypadku przy pracy jest oparta na zasadzie ryzyka. Aby pracodawca nie był odpowiedzialny za wypadek, musi dowieść wyłącznej winy pracownika (wyrok SN z dnia 9 kwietnia 2008 r., II PK 283/07, LEX nr 420913).
Ponadto pracownik jest objęty ochroną przewidzianą w ustawie o świadczeniach z tytułu wypadku przy pracy i chorób zawodowych, np. do uznania, że czynność była podjęta przez pracownika w interesie pracodawcy, nie ma znaczenia, czy została uzgodniona z pracodawcą, czy też podjęta była bez jego wiedzy. Nawet subiektywne przekonania pracownika że działa na rzecz lub w interesie pracodawcy daje podstawę objęcia takiego działania ochroną przewidzianą w ustawie o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (wyrok SN z dnia 18 sierpnia 1999 r. II UKN 86/99, M. Praw. 2001, nr 3, poz. 171).
5. Obowiązki i prawa pracownika
Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem każdego pracownika. W art. 211 k.p. wymienionych jest siedem podstawowych – ogólnych obowiązków pracownika.
Do obowiązków pracowników obsługujących obrabiarki do drewna należy przede wszystkim:
1) zachowanie w stałej sprawności wszystkich urządzeń zabezpieczających obsługę maszyn, w tym urządzeń ostrzegawczych;
2) sprawdzanie przed każdym rozpoczęciem pracy zgodności z instrukcją obsługi maszyny:
- stanu technicznego maszyny,
- sprawności zabezpieczeń, osłon, urządzeń ostrzegawczych i wyłączników,
- porządku w miejscu pracy, zwłaszcza czy nie ma przedmiotów utrudniających poruszanie się podczas pracy;
3) uprzedzenie o zamiarze uruchomienia maszyny wszystkich pracujących przy jej obsłudze osób, przy czym każda z tych osób w swoim zakresie powinna stwierdzać, że obrabiarka może być uruchomiona bez ryzyka spowodowania wypadku;
4) utrzymywanie miejsca pracy w takim porządku, aby nie było utrudnione wykonywanie wszystkich czynności;
5) używanie właściwej ze względu na bezpieczeństwo pracy odzieży i środków ochrony indywidualnej;
6) dopuszczanie do obróbki tylko takich przedmiotów i materiałów, których stan nie stwarza zagrożenia odrzutem materiału;
7) stosowanie technologicznych urządzeń pomocniczych, jeżeli wymaga tego wykonywana na maszynie praca;
8) niezwłoczne wyłączenie maszyny w razie stwierdzenia awarii;
9) wyłączenie maszyny przed opuszczeniem stanowiska pracy;
10) wyłączenie maszyny w razie przerwy w dostawie energii;
11) zabezpieczenie maszyny przed przypadkowym uruchomieniem oraz umieszczanie tablic ostrzegawczych przed każdym przystąpieniem do remontu, konserwacji i regulacji.
Jeżeli jednak warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.