FAZY ROZWOJU CZŁOWIEKA

Życie człowieka, podlega ciągłej zmianie, ciągłemu rozwojowi. Człowiek jest bytem dynamicznym, rozwijającym się nie tylko na płaszczyźnie czysto biologicznej, ale także na płaszczyźnie psychicznej. Od chwili poczęcia człowiek dąży do aktualizacji samego siebie. Aktualizacja ta obejmuje zmiany na poziomie zachowania, na poziomie struktur umysłowych, w strukturze osobowości oraz w relacjach osoba - otoczenie.

Kryteria społeczne, takie jak podejmowanie i pełnienie ról rodzinnych i zawodowych, pozwalają nam wyróżnić w życiu człowieka kolejne fazy jego rozwoju. Ponad to każda faza życia jest ważna zarówno w sferze życia rodzinnego jak i zawodowego. Wnosi ona nowe możliwości, wnosi w życie społeczne określone wartości, a więc nie jest wyłącznie osobistą sprawą danej jednostki.

Rozwój w dorosłości uwarunkowany jest wieloma czynnikami. Zaliczyć możemy tutaj wyposażenie biologiczne jednostki, jej indywidualne wybory, kierunek jaki obrała w kierowaniu swoim rozwojem. Osiągnięcie dojrzałości obejmuje zarówno sferę fizjologiczną, intelektualną, emocjonalną osobowości jak i społeczną. Okres dorosłości przynosi ze sobą stabilizację własnej osobowości; nawiązanie głębszych związków interpersonalnych; pogłębienie dziedzin aktywności; wyraźniejsze dostrzeganie problemów moralnych i etycznych; wzrost znaczenia troski nie tylko o najbliższych, ale także o wszystkich potrzebujących i cierpiących.

Okres, jakim jest dorosłość możemy podzielić na dwa mniejsze podokresy, w których to zarysowują się mniej lub bardziej specyficzne przeobrażenia i aktualizacja podstawowych zadań jednostki.

Pierwszym jest wiek młodzieńczy, zwany inaczej wczesną dorosłością. Rozpoczyna się od 18 roku życia a kończy pomiędzy 25 - 30 rokiem egzystencji. Osoba w tym okresie wybiera partnera życiowego, uczy się życia małżeńskiego. Rozpoczyna życie rodzinne, a co za tym idzie podejmuje się wychowania dzieci i prowadzenia domu. W tym okresie podejmuje pracę zawodową oraz wzrasta u niej poczucie odpowiedzialności obywatelskiej. Jednak większość zadań skupia się na tworzeniu rodziny jako najmniejszej grupy społecznej.

W okresie młodzieńczym przypada, jak wspomnieliśmy wyżej wybór partnera życiowego. Młoda osoba, która odnalazła swoją tożsamość, pragnie i jest gotowa angażować się w związki czy wspólnoty. Osoba w tym przedziale wiekowym wykazuje gotowość do kompromisów i poświęceń na rzecz solidarności z tymi, z którymi pozostaje w bliskich związkach. W tym okresie, dla jednostki bardzo ważne są akty seksualne ze swoim partnerem, w których dąży do najdoskonalszego przeżycia, którym jest dostosowanie się do siebie dwóch istot. Brak współżycia prowadzi do zbytniej intymności, czego rezultatem może być w niektórych sytuacjach nawet alienacja.

Kolejnym zadaniem, jakie podejmuje osoba młoda jest tworzenie rodziny. W okresie wczesnej dorosłości przypada faza prokreacji, która w życiu kobiety kończy się w zasadzie około 30 roku życia. Zarysowuje się wyraźnie podział ról między małżonkami. Kobieta jest organizatorką życia rodzinnego, tworzy klimat emocjonalny, szczególną atmosferę w domu, kultywuje tradycje rodzinne. Zaspokaja potrzeby fizjologiczne i psychiczne dzieci, sprawuje pieczę nad ich rozwojem. Mężczyzna natomiast dba o przestrzeganie przyjętych w rodzinie norm, zasad, wartości. Reprezentuje rodzinne na zewnątrz. Pojawienie się pierwszego dziecka w rodzinie wpływa na zwiększenie doświadczeń oraz sprawności małżonków w dziedzinie prowadzenia domu. Wywołuje również zmiany w systemie wartości współmałżonków, wzrasta ranga wartości rodzinnych, zmniejsza się natomiast ranga seksu i wartości poza rodzinnych.

Wiek młodzieńczy jest również okresem, w którym jednostka podejmuje pracę zawodową. Uwydatnia się tutaj wyraźny rozdźwięk miedzy rozwojem kobiety a rozwojem mężczyzny. Kobieta po założeniu rodziny zwykle zajmuje się organizacją domu i wychowaniem dzieci. Zmuszona jest dzielić realizację zadań związanych z rolą matki z karierą zawodową, lub przerwać pracę zawodową. Natomiast mężczyzna skupia się na zapewnieniu środków do życia dla rodziny. To podstawowe zadanie w niczym mu nie przeszkadza w rozwoju zawodowym, w niektórych przypadkach nawet stymuluje i pobudza do szybszego rozwoju. Młody mężczyzna poznaje świat dorosłych, utożsamia się z osobą dorosłą, rozwija zainteresowania, podejmuje decyzje związane z pracą, małżeństwem i rodziną.

Przejście z dorastania do dorosłości to czas, kiedy konkretyzuje się plan życiowy i następuje jego realizacja. Mogą wówczas wystąpić korekty, lub nawet poważne zmiany przyjętego planu życiowego dzięki zdobytemu doświadczeniu. Jest to czas stabilizacji planu życiowego. Dokonuje się proces dopełnienia konstrukcji osobowościowej poprzez indywidualne odkrywanie sensu zdarzeń w kontekście ludzkich dążeń i w efekcie ustalenie dróg, procedur dochodzenia do tego, co wartościowe.

W okresie wczesnej dorosłości następuje sporo ważnych wydarzeń życiowych, zwykle pozytywnych, choć ich kwalifikacja zależy od tego, jak są spostrzegane przez jednostkę.

Okres właściwej dorosłości rozpoczyna się po 30 roku życia. Cechuje się względną stabilizacją, wiąże się z kreatywnością, potrzebą dokonań, rozszerzeniem kręgów społecznych, pracą zawodową i pełnieniem różnych ról zawodowych oraz życiem rodzinnym i wzrostem odpowiedzialności jednostki, specyficznym wzorcem aktywności i powiązań jednostki z otoczeniem.

Osoba dorosła podejmuje i realizuje wiele zadań życiowych. Pomaga nastoletnim dzieciom stać się szczęśliwymi i odpowiedzialnymi dorosłymi. Osiąga pełną dojrzałość społeczną i obywatelską odpowiedzialność. Osiąga i stara się utrzymać satysfakcjonującą działalność w karierze zawodowej. Rozwija zainteresowania i hobby stosowne do wieku dojrzałego. Przed jednostką stoi zadanie zaakceptowania fizjologicznych zmian wieku średniego oraz przystosowania się do nich oraz do przystosowania się do starzenia się rodziców.

Okres życia dorosłego można podzielić na trzy podstawowe fazy. W pierwszej i drugiej fazie jednostka realizuje swój plan życiowy, który nakreślił w wczesnej dorosłości, o czym wspominałem wyżej. Okres ten cechuje zwiększony wysiłek, ogólna koncentracja, ukierunkowanie sił oraz dążenie do osiągnięcia celu. Chodzi tu o poznanie nowych dziedzin, tworzenie i doskonalenie siebie. Występują różne postawy ludzkie. Jedni żyją dla innych, inni uważają „ja jestem celem ostatecznym". Bywają również przypadki pośrednie. Każdy jednak typ człowieka ma w życiu swoim punkt kulminacyjny - dokonanie czegoś, co uważa za swoje „opus magnum", czyli dzieło życia. Okres od ustabilizowania planu życiowego do osiągnięcia szczytu jego realizacji przyjmuje się jako drugą fazę dojrzałości człowieka - okres progresywnej ekspansji dzieła życiowego u szczytu. W okresie tym występuje nastawienie przyszłościowe, dokonywanie dzieła jest przeżywane jako samorealizacja, powołanie, jako spełnienie przeznaczenia.

Człowiek zrealizowany patrząc na swoje dokonania w określonym momencie życia uświadamia sobie, że ma już za sobą swoje opus magnum. Nie oznacza to jednak przerwania działalności ani zmniejszenia jej intensywności, lecz przeżycia dokonania swego największego dzieła życia. Jest to punkt przełomowy w życiu dorosłego człowieka. Coraz wyraźniej zaznacza się spadek, zaczyna dominować w życiu kategoria przeszłości. Rozpoczyna się okres starzenia się. Produkcja nie ustaje, ale nie jest to „już to samo". Obniżające się tępo zależy w dużym stopniu od ogólnego stanu organizmu, jak również od wewnętrznej odporności człowieka. Schyłek jest przeżywany od wewnątrz i od zewnątrz. Faza ta to trzeci okres w życiu człowieka dorosłego. Czas, gdy dorosły człowiek wyłącza się z głównego nurtu działania, to ostatni okres zwany schyłkowym lub właściwej starości. Nasila się bilansowanie własnego życia. Na podstawie własnej oceny i innych ludzi kształtuje się ostateczny rezultat życia: udane lub nie.

Powyżej przedstawiłem fazy biegu życia człowieka dorosłego. Od chwili uczenia się dorosłości, aż do jego schyłku. Trzeba jednak zaznaczyć, że fazy te są zależne od warunków historycznych, środowiska wychowawczego, stanu zdrowia, wysiłku indywidualnego włożonego w pracę człowieka. W różnych zawodach potrzebne są inne różne dokonania, aby osiągnąć dzieło życia - a to przecież jest doraźnym celem człowieka dorosłego.