NAGRODA NOBLA

Nagroda Nobla jest przyznawana corocznie za najwybitniejsze osiągnięcia w dziedzinie nauki, literatury czy też zasługi dla j ludzkości oraz poszczególnych społeczeństw. Została ona ustanowiona zgodnie z ostatnią wolą jej fundatora, szwedzkiego przemysłowca oraz wynalazcy m.in. dynamitu Alfreda Nobla. Jest to międzynarodowa nagroda, której laureatów nominują Komitety Noblowskie Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk (chemia i fizyka), Instytutu Karolinska (medycyna), Akademii Szwedzkiej (literatura) oraz Norweskiego Komitetu Noblowskiego (nagroda pokojowa).
Od 1968 przyznawana jest dodatkowo Nagroda Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii.¹

Pierwsze wręczenie nagród odbyło się w Królewskiej Akademii Muzycznej w Sztokholmie w 1901 roku. Od 1902 roku formalnie nagrody przyznawane są przez aktualnego króla Szwecji.² Każdy z laureatów otrzymuje złoty medal i dyplom honorowy.³ Nagroda ma także wymiar finansowy. Laureat otrzymuje znaczną kwotę pieniężną ( obecnie jest to kwota 8 milionów koron, czyli około 3,6 miliona złotych ), aby mógł kontynuować swoje badania lub prace bez konieczności zabiegania o fundusze. Należy również wspomnieć, że grawer na złotym medalu jest specyficzny, zależnie od dziedziny w jakiej jest wręczany.⁴

Nagrody Nobla są wręczane zawsze 10 grudnia, czyli w rocznicę śmierci ich fundatora. Dotychczas była tylko jedna przerwa w ich wręczaniu w latach 1940 – 42. Ich uroczyste wręczenie odbywa się w Filharmonii Sztokholmskiej. Wyjątek stanowi pokojowa Nagroda Nobla jako jedyna wręczana w Oslo w Norwegii.⁵

Proces selekcji kandydatów a następnie ich wyboru jest bardzo długi a zarazem niezwykle rygorystyczny. Jest to jednym z powodów, dla którego Nagroda Nobla stała się najbardziej prestiżową nagrodą na świecie. Propozycje dotyczące nominacji składa 3000 wybranych osobistości. Ostateczny termin zgłaszania nominacji upływa 31 stycznia. Automatycznie dyskwalifikowane są nominacje własnej osoby oraz nominacje osób zmarłych.

Po upłynięciu terminu ostatecznego, Komitet zbiera i selekcjonuje ok. 200 kandydatów. Lista jest wysyłana do wybranych ekspertów z dziedzin nominowanych, po czym zostaje jedynie 15 osób. Następnie Komitet przesyła swoje rekomendacje, w zależności od rodzaju nagrody, do Akademii lub odpowiedniej instytucji, której członkowie głosują nad wyborem zwycięzcy. Proces wyboru różni się nieznacznie w zależności od dyscypliny. Przykładowo, Nagroda Nobla w dziedzinie literatury jest rzadko przyznawana grupie osób, w odróżnieniu od nagrody Nobla w innych dziedzinach.


Przy przyznawaniu Nagrody Nobla obowiązują pewne wytyczne, które są surowo przestrzegane przez Komisje. Pierwsza dotyczy braku pośmiertnych nominacji. Należy jednak zauważyć, że dotyczy to tyko nominacji, a nie samych nagród, ponieważ kilkakrotnie zdarzyło się, że przyszli laureaci zmarli już po otrzymaniu nominacji. W 2011 Komitet ogłosił, że nagrodę w dziedzinie fizjologii lub medycyny otrzymał Ralph Steinman, która jak się okazało zmarł trzy dni wcześniej o czym Komitet nie wiedział.⁶
Istnieją również zasady mówiące o tym, że z jednej dziedziny Nobla otrzymać może najwyżej
3 osoby. Stanowi to temat bardzo kontrowersyjny, ponieważ zdarzało się że z czteroosobowego zespołu nagradzano tylko trzech członków.
Wiele sporów wywołuje również brak Nagrody Nobla z dziedziny jaką jest matematyka. Jest kilka prawdopodobnych powodów, dla których Alfred Nobel nie stworzył nagrody dla matematyków. Wola Nobla dotyczyła "wynalazków i odkryć", przynoszących ludzkości największe korzyści, mając prawdopodobnie na myśli prace praktyczne, a nie teoretyczne. Matematyka nie była uważana za naukę, która może przynieść ludzkości praktyczne korzyści.⁷

Skąd biorą się pieniądze na Nagrodę Nobla? Otóż należy wiedzieć, że Alfred Nobel bardzo szybko stał się wynalazcą i przedsiębiorcą. W chwili swojej śmierci 10 grudnia 1896 roku, miał 355 patentów ( w tym patent na dynamit) oraz 87 firm na całym świecie. Zgodnie z jego wolą ogromna fortuna miała być przeznaczona na ustanowienie funduszu oraz nagrody, którą mieli otrzymywać Ci, którzy zrobili wszystko, aby ludzkość mogła z tego skorzystać w wybranej dziedzinie. ⁸

NAGRODA NOBLA W DZIDZINIE LITERATURY

Alfred Nobel był osobą o wszechstronnych zainteresowaniach. Jego szczególne zamiłowanie do literatury, które rozwinął w sobie w młodości trwało przez całe życie. Jego prywatna biblioteka posiadała szerokie spektrum literatury w różnych językach. W ostatnich latach swojego życia Nobel próbował pisać powieści.
Pierwszą Nagrodą Nobla w dziedzinie literatury w 1901 roku został wyróżniony francuski poeta
i filozof Sully Prudhomme, który w swej poezji unaoczniły "rzadkie połączenie cech zarówno serca jak i intelektu". W ciągu lat Nagroda Nobla w dziedzinie literatury wyróżniła prace autorów z wielu różnych języków i środowisk kulturalnych. Nagrodę tę otrzymują zarówno twórcy znani na całym świecie, jak i znani tylko na danym obszarze. ⁹

Nagroda Nobla w dziedzinie literatury przyznawana jest przez Szwedzką Akademię, w której skład wchodzą szwedzcy pisarze, poeci, filolodzy i historycy. Nad wyborem laureata pracuje Komitet Noblowski, składający się z czterech lub pięciu osób, wybrany spośród członków Akademii na okres trzech lat.

Jako Polacy możemy się pochwalić czworgiem laureatów tej nagrody. Są to:
w 1905 roku –Henryk Sienkiewicz – za wybitne osiągnięcia w dziedzinie eposu
w 1924 roku - Władysław Reymont – za wybitny epos narodowy – powieść ,,Chłopi”
w 1980 roku – Czesław Miłosz – za całokształt twórczości
w 1996 roku - Wisława Szymborska - za „poezję, która z ironiczną precyzją pozwala historycznemu i biologicznemu kontekstowi ukazać się we fragmentach ludzkiej rzeczywistości”

2

1

3

POKOJOWA NAGRODA NOBLA
Pro pace et fraternitate gentium

tłumaczone jako "Dla pokoju i braterstwa ludzi".

Inventas vitam juvat excoluisse per artes
tłumaczone jako ,,Uczyńmy życie lepszym przez naukę i sztukę”

LITERACKA NAGRODA NOBLA

NAGRODA NOBLA W DZIEDZINIE CHEMII I FIZYKI

NAGRODA NOBLA W DZIEDZINIE FIZJOLOGII I MEDYCYNY

NAGRODA SZWAJCARSKIEGO BANKU IM.ALFREDA NOBLA W DZIEDZINIE EKONOMII

BIBLIOGRAFIA

1. http://www.encyklopedia.biolog.pl/index.php?haslo=Nagroda_Nobla [data dostępu 11.03.2013]
2. http://www.nobelprize.org/educational/nobelprize_info/ [data dostępu 10.03.2013]
3. http://www.noblisci.pl/nagroda-nobla/ [data dostępu 10.03.2013]
4.http://www.svenskaakademien.se/en/the_nobel_prize_in_literature/nobel_prize_in_literature/how_nobel_laureates_in_literature_are_chosen [data dostępu 11.03.2013]
5. http://wyborcza.pl/0,102282.html [data dostępu 10.03.2013]

---

1. http://wyborcza.pl/0,102282.html - portal ,,Gazety Wyborczej”↩

2. http://www.noblisci.pl/nagroda-nobla/ - polska strona internetowa o Nagrodzie Nobla↩

3. Fotografia nr 1,2 oraz 3↩

4. Fot. 4,5,6,7,8 oraz 9↩

5. http://www.nobelprize.org/educational/nobelprize_info/ - oficjalna strona o Nagrodzie Nobla↩

6. http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114873,10397773,Nagrodzony_dzis_medycznym_Noblem_Ralph_Steinman_nie.html↩

7. http://www.encyklopedia.biolog.pl/index.php?haslo=Nagroda_Nobla↩

8. http://www.nobelprize.org/educational/nobelprize_info/↩

9. http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/literature/↩