Praca przy komputerze obciąża mocno zarówno wzrok, jak też,
poprzez wymuszoną pozycję ciała, mięśnie i kości pracownika.
Dlatego ustawodawca określił wymogi, które musi spełnić
pracodawca zatrudniający pracowników przy tego rodzaju pracy.
Odnoszą się one do bezpieczeństwa i higieny pracy, a także do
warunków na stanowisku pracy, które powinny być dostosowane
do możliwości pracownika.
Stanowisko komputerowe
Obowiązki pracodawcy w zakresie wymagań bhp, a także ergonomii dla
stanowisk pracy wyposażonych w monitory ekranowe oraz dotyczące
organizacji pracy na tych stanowiskach określa rozporządzenie Ministra
Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na
stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. Wyjaśnia ono m.in.
pojęcia związane z pracą na wymienionych stanowiskach. Przez monitor
ekranowy należy rozumieć urządzenie do wyświetlania informacji w trybie
alfanumerycznym lub graficznym, niezależnie od metody uzyskiwania
obrazu. Natomiast stanowisko pracy jest to przestrzeń pracy, wraz
z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, obejmującym m.in. monitor
ekranowy, klawiaturę lub inne urządzenia wejściowe, jednostkę centralną
lub stację dyskietek, drukarkę, skaner, mysz, stół, krzesło, podnóżek.
Regulacji wymienionego aktu prawnego nie stosuje się m.in. do:
• systemów komputerowych przeznaczonych głównie do użytku
publicznego,
• systemów przenośnych nieprzeznaczonych do użytkowania na danym
stanowisku pracy,
• maszyn do pisania z wyświetlaczem ekranowym.
Zatem przepisów rozporządzenia nie stosuje się do stanowisk pracy
wyposażonych w laptopy, czyli urządzenia przenośne, a tylko do stanowisk
wyposażonych w komputery stacjonarne.
Czas pracy przy monitorze ekranowym
Pracownikiem wykonującym pracę na stanowisku wyposażonym w monitor
ekranowy jest każda osoba zatrudniona przez pracodawcę, w tym
praktykant i stażysta, użytkująca monitor ekranowy w czasie pracy co
najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy. Określony przez
ustawodawcę wymóg wykonywania pracy co najmniej przez połowę
dobowego wymiaru czasu pracy odnosi się do normy 8-godzinnej.
Odnośnie czasu użytkowania monitora ekranowego wypowiedział się
Departament Warunków Pracy Ministerstwa Gospodarki i Pracy (publ. Atest
CENTRUM NAUKI I BIZNESU ŻAK SP. Z O.O. oddział w Poznaniu
Praca pisemna semestralna
- Ochrona Pracy 3/2005, str. 32). Sformułowanie wskazujące minimalny
okres użytkowania monitora ekranowego należy odnieść do art. 129 K.p.,
tj. do 8-godzinnej normy dobowej i 40-godzinnej normy tygodniowej,
biorąc pod uwagę okres rozliczeniowy. Jeśli w okresie rozliczeniowym
faktyczny czas pracy pracownika przy monitorze wynosi co najmniej
połowę wymiaru czasu pracy, to pracownik spełnia wymóg, o którym jest
mowa w rozporządzeniu.
Pracującym przy monitorze ekranowym jest pracownik użytkujący go co
najmniej 4 godziny na dobę.
Natomiast w kwestii codziennej pracy przy monitorze ekranowym powyżej
połowy dobowego wymiaru czasu pracy, stanowisko zajął Wojewódzki Sąd
Administracyjny w Olsztynie, który w wyroku z dnia 10 października
2006 r., sygn. akt II SA/Ol 535/06, uznał, że: "Nie jest istotna okoliczność,
iż przekroczenie połowy dobowego czasu pracy przy komputerze nie ma
miejsca każdego dnia. Przyjęcie interpretacji, iż przepis § 2 pkt 4
rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa
i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (…)
wymaga, aby pracownik codziennie pracował przy komputerze więcej niż
połowę dobowego czasu pracy prowadziłoby do obejścia prawa. (…)"
Organizacja pracy przy monitorze
Pracodawca jest obowiązany organizować stanowiska pracy wyposażone
w monitory ekranowe w taki sposób, aby spełniały minimalne wymagania
bhp i ergonomii wynikające z załącznika do wymienionego rozporządzenia.
Ponadto ciąży na nim powinność informowania pracowników o zasadach
ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracy na tych stanowiskach, w tym
także o wynikach oceny warunków pracy w aspektach wymienionych w § 5
ust. 1 rozporządzenia oraz przeszkolenia w zakresie bhp.
Obowiązkiem pracodawcy jest także zapewnienie:
• łączenia przemiennie pracy związanej z obsługą monitora
ekranowego z innymi rodzajami prac nieobciążającymi narządu
wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała, przy
nieprzekraczaniu godziny nieprzerwanej pracy przy obsłudze
monitora ekranowego lub
• co najmniej 5-minutowej przerwy w pracy, wliczanej do czasu
pracy, po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego
(§ 7 rozporządzenia).
Pracownicy zatrudnieni na stanowiskach wyposażonych w monitory
ekranowe podlegają także profilaktycznej opiece zdrowotnej. Jeżeli wyniki
badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach tej opieki wykażą
CENTRUM NAUKI I BIZNESU ŻAK SP. Z O.O. oddział w Poznaniu
Praca pisemna semestralna
potrzebę stosowania okularów korygujących wzrok podczas pracy przy
obsłudze monitora ekranowego, to do ich zapewnienia, zgodnie
z zaleceniem lekarza, obowiązany jest pracodawca.
Realizacja obowiązku zapewnienia pracownikom okularów do pracy przy
komputerze może, zgodnie ze wskazaniami lekarskimi, odbywać się
poprzez ich zakup przez pracodawcę bądź zwrot kosztów poniesionych na
ich nabycie przez pracownika.
Ustawodawca nie wskazał do jakiej kwoty pracodawca powinien pokryć
koszty zakupu okularów. Koszt ten obejmuje cenę szkieł, robocizny
i oprawek, przy czym dotyczy oprawek o podstawowym standardzie.
Kwota, do wysokości której pracodawca pokryje zakup okularów, a także
częstotliwość ich zakupu, zależy od jego uznania i może zostać określona
w przepisach zakładowych.
Podstawa prawna
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r.
w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych
w monitory ekranowe (Dz.U. Nr 148, poz.973).
1. Do pracy na stanowisku z komputerem może przystąpić osoba, która:
przeszła profilaktyczne badania lekarskie z uwzględnieniem badań
wzroku i przedłożyła orzeczenie lekarskie bez przeciwwskazań do pracy
na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe,
została przeszkolona wstępnie z zakresu bhp i ppoż.,
została zapoznana z niniejszą instrukcją.
2. Wyeliminowanie lub zmniejszenie uciążliwości pracy z komputerem
wymaga zastosowania reżimu warunków pracy. W tym celu należy
przestrzegać niżej wymienionych wytycznych:
ustawienie ekranu monitora względem źródeł światła powinno
ograniczać olśnienie i odbicie światła,
odległości między sąsiednimi monitorami powinny wynosić co
najmniej 0,6 m., a między pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora
co najmniej 0,8 m.,
odległość oczu pracownika od ekranu monitora powinna wynosić
400-750 mm,
oświetlenie powinno zapewniać komfort pracy wzrokowej, a
szczególnie: należy ograniczyć olśnienie bezpośrednie od opraw, okien,
przezroczystych lub półprzezroczystych ścian albo jasnych płaszczyzn
pomieszczenia oraz olśnienie odbiciowe od ekranu monitora w
szczególności przez zastosowanie odpowiednich opraw oświetleniowych,
instalowanie żaluzji lub zasłon w oknach,
klawiatura powinna mieć możliwość regulacji kąta nachylenia w
zakresie 0-15o,
CENTRUM NAUKI I BIZNESU ŻAK SP. Z O.O. oddział w Poznaniu
Praca pisemna semestralna
klawiaturę należy ustawiać tak aby odległość między klawiaturą a
przednią krawędzią stołu była nie mniejsza niż 100mm,
krzesło stanowiące wyposażenie stanowiska pracy powinno posiadać
dostateczną stabilność, poprzez wyposażenie go w podstawę co
najmniej pięciopodporową z kółkami jezdnymi, umożliwiać regulację
wysokości siedziska w zakresie 400 500mm, licząc od podłogi;
umożliwiać regulację pochylenia oparcia w zakresie: 5o do przodu i 30o
do tyłu; posiadać wyprofilowaną płytę siedziska i oparcia odpowiednią
do naturalnego wygięcia kręgosłupa i odcinka udowego kończyn
dolnych; umożliwiać obrót wokół osi pionowej o 360o; oraz powinno
być wyposażone w podłokietniki,
mechanizmy regulacji wysokości siedziska i pochylenia oparcia
powinny być łatwo dostępne i proste w obsłudze oraz tak usytuowane,
aby regulację można było wykonywać w pozycji siedzącej,
wszystkie elementy wyposażenia powinny znajdować się w zasięgu
kończyn górnych, być osiągalne bez konieczności przyjmowania przez
pracownika wymuszonych pozycji,
konstrukcja stołu powinna umożliwiać dogodne ustawienie
elementów wyposażenia stanowiska pracy, w tym zróżnicowaną
wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury,
łączyć przemiennie pracę związaną z obsługą monitora ekranowego
z innymi rodzajami prac nie obciążającymi narządu wzroku i
wykonywanymi w innych pozycjach ciała,
pomieszczenia, w których pracują komputery, jeżeli nie ma
zainstalowanych urządzeń klimatyzacyjnych, powinny być często
przewietrzane oraz wyposażone w dużą ilość kwiatów wpływających na
utrzymanie obojętnej jonizacji powietrza (np. paprocie),
utrzymywać w pomieszczeniach przeznaczonych do pracy z
monitorami ekranowymi wilgotność względną powietrza nie mniejszą
niż 40% oraz optymalną temperaturę 21-23oC,
monitor powinien być umieszczony pomiędzy rzędami lamp
sufitowych, aby zapobiec odblaskom,
ekran monitora powinien być pokryty warstwą antyodbiciową lub
wyposażony w odpowiedni filtr,
czyścić z kurzu powierzchnię ekranu przed rozpoczęciem pracy
ściereczką antystatyczną lub bawełnianą,
podczas siedzenia często zmieniać pozycje, by zmniejszyć
zmęczenie mięśni.
3. Pracownik zatrudniony na stanowisku pracy z monitorami ekranowymi
ma prawo do:
co najmniej 5 – minutowej przerwy, wliczanej do czasu pracy, po
każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego,
otrzymania okularów korygujących wzrok, jeżeli badania lekarskie
wykażą potrzebę ich stosowania,
wyposażenia stanowiska pracy, gdy wysokość krzesła uniemożliwia
pracownikowi płaskie, spoczynkowe ustawienie stóp na podłodze, w
podnóżek.
CENTRUM NAUKI I BIZNESU ŻAK SP. Z O.O. oddział w Poznaniu
Praca pisemna semestralna
4. Zakazy obwiązujące na stanowisku pracy z monitorami ekranowymi:
zakaz pracy z monitorem ekranowym powyżej 4 godz. kobietom w
ciąży,
zakaz spożywania posiłków na stanowisku pracy,
zakaz palenia tytoniu na stanowisku pracy i w pomieszczeniach
pracy z komputerami,
zakaz samowolnego naprawiania urządzeń komputerowych, sprzętu
i wyposażenia stanowiskowego zasilanego energią elektryczną,
zakaz przechowywania na stanowisku magnesów, metali
namagnesowanych, biżuterii magnetycznej jak również noszenia tej
biżuterii w pracy,
zakaz czyszczenia na mokro obudowy komputera będącego pod
napięciem,
zakaz używania do czyszczenia komputerów rozpuszczalników,
zakaz zastawiania otworów wentylacyjnych komputera,
zabrania się pracy na sprzęcie uszkodzonym bądź niesprawnym
technicznie,
zakaz przechowywania na stanowisku pracy cieczy łatwopalnych.
5. Każde zauważone nieprawidłowości w pracy komputera i sprzętu
pomocniczego należy niezwłocznie zgłaszać przełożonemu.
6. W razie zaistnienia wypadku – osobie poszkodowanej udzielić pierwszej
pomocy, jeżeli zajdzie konieczność powiadomić pogotowie ratunkowe. O
zaistniałym wypadku należy niezwłocznie zawiadomić bezpośredniego
przełożonego i służbę bhp w zakładzie pracy.