Egzamin- test.
Umiejscowienie prawa karnego w całokształcie systemu prawnego.
Metody regulacji:
Cywilistyczna- stosunki pomiędzy podmiotami prywatnymi, dotyczy nie tylko zobowiązań, również prawo rodzinne, spadkowe. Podmioty równorzędne. Normy mają charakter dyspozytywny- stosunek kształtowany wolą stron, dopiero gdy strony oświadczeniami woli czegoś nie unormują to wtedy wchodzą w grę normy dyspozytywne (mogę być wyłączone wolą stron) prawa cywilnego.
Ius dispositivum- dominują w prawie cywilnym
W Prawie cywilnym są też normy ius cogens (bezpośrednio zobowiązujące).
Administracyjna- państwo a obywatel, podmioty nierównorzędne, org. państwowy może w sposób władczy kształtować stosunek. Wywłaszczenie- płaszczyzna cywilistyczna (umowa org. z właścicielem gruntu) i płaszczyzna adm.- gdy właściciel nie chce zawrzeć umowy to w drodze decyzji następuje wywłaszczenie.
Karnistyczna- zakazy i nakazy, wraz z naruszeniem ich ustawodawca wiąże pewne negatywne konsekwencje. Uchodzi za najprostszą.
Działy Prawa Karnego (jego systematyka):
Prawo karne materialne- katalog czynów zabronionych, katalog kar, katalog odpowiedzialności za czyny zabronione.
Procesowe- określa sposoby realizacji prawa karnego materialnego.
Wykonawcze- dyscyplina kompleksowa, wyodrębniona w 1969r. stoi na pograniczu prawa materialnego i procesowego.
Skarbowe- określa zasadę odpowiedzialności za przestępstwa i wykroczenia skarbowe- kodeks karno skarbowy zawiera przepisy materialne i procesowe.
Prawo wykroczeń- jest kodeks wykroczeń. Jest też kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Czy jest prawem karnym? Wykroczenie nie jest przestępstwem. Jest wątpliwość czy jest prawem karnym.
2 części kodeksu karnego:
Ogólna- zasady odpowiedzialności za czyny zabronione, które są określone w kodeksie
Szczególna- katalog czynów zabronionych i sankcji grożących za te czyny.
Art. 115 KK- słowniczek pojęć ustawowych: § 1. Czynem zabronionym jest zachowanie o znamionach określonych w ustawie karnej.
§ 2. Przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również postać zamiaru, motywację sprawcy, rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia.
§ 3. Przestępstwami podobnymi są przestępstwa należące do tego samego rodzaju; przestępstwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uważa się za przestępstwa podobne.
§ 4. Korzyścią majątkową lub osobistą jest korzyść zarówno dla siebie, jak i dla kogo innego.
§ 5. Mieniem znacznej wartości jest mienie, którego wartość w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza 200 000 złotych.
§ 6. Mieniem wielkiej wartości jest mienie, którego wartość w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza 1 000 000 złotych.
§ 7. Przepisy § 5 i 6 stosuje się do określenia "znaczna szkoda" oraz "szkoda w wielkich rozmiarach".
§ 8. (uchylony).
§ 9. Rzeczą ruchomą lub przedmiotem jest także polski albo obcy pieniądz lub inny środek płatniczy oraz dokument uprawniający do otrzymania sumy pieniężnej albo zawierający obowiązek wypłaty kapitału, odsetek, udziału w zyskach albo stwierdzenie uczestnictwa w spółce.
§ 10. Młodocianym jest sprawca, który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończył 21 lat i w czasie orzekania w pierwszej instancji 24 lat.
§ 11. Osobą najbliższą jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.
§ 12. Groźbą bezprawną jest zarówno groźba, o której mowa w art. 190, jak i groźba spowodowania postępowania karnego lub rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego osoby najbliższej; nie stanowi groźby zapowiedź spowodowania postępowania karnego, jeżeli ma ona jedynie na celu ochronę prawa naruszonego przestępstwem.
§ 13. Funkcjonariuszem publicznym jest:
1) Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,
2) poseł, senator, radny,
2a) poseł do Parlamentu Europejskiego,
3) sędzia, ławnik, prokurator, funkcjonariusz finansowego organu postępowania
przygotowawczego lub organu nadrzędnego nad finansowym organem postępowania przygotowawczego, notariusz, komornik, kurator sądowy, syndyk, nadzorca sądowy i zarządca, osoba orzekająca w organach dyscyplinarnych działających na podstawie ustawy,
4) osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba w zakresie, w którym uprawniona jest do wydawania decyzji administracyjnych,
5) osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe,
6) osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej,
7) funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusz Służby Więziennej,
8) osoba pełniąca czynną służbę wojskową
9) pracownik międzynarodowego trybunału karnego, chyba że pełni wyłącznie czynności usługowe.
§ 14. Dokumentem jest każdy przedmiot lub inny zapisany nośnik informacji, z którym jest związane określone prawo, albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne.
§ 15. W rozumieniu tego kodeksu za statek wodny uważa się także stałą platformę umieszczoną na szelfie kontynentalnym.
§ 16. Stan nietrzeźwości w rozumieniu tego kodeksu zachodzi, gdy:
1) zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość lub
2) zawartość alkoholu w 1 dm3 wydychanego powietrza przekracza 0,25 mg albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.
§ 17. Żołnierzem jest osoba pełniąca czynną służbę wojskową.
§ 18. Rozkazem jest polecenie określonego działania lub zaniechania wydane służbowo żołnierzowi przez przełożonego lub uprawnionego żołnierza starszego stopniem.
§ 19. Osobą pełniącą funkcję publiczną jest funkcjonariusz publiczny, członek organu samorządowego, osoba zatrudniona w jednostce organizacyjnej dysponującej środkami publicznymi, chyba że wykonuje wyłącznie czynności usługowe, a także inna osoba, której uprawnienia i obowiązki w zakresie działalności publicznej są określone lub uznane przez ustawę lub wiążącą Rzeczpospolitą Polską umowę międzynarodową.
§ 20. Przestępstwem o charakterze terrorystycznym jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 5 lat, popełniony w celu:
1) poważnego zastraszenia wielu osób,
2) zmuszenia organu władzy publicznej Rzeczypospolitej Polskiej lub innego państwa albo organu organizacji międzynarodowej do podjęcia lub zaniechania określonych czynności,
3) wywołania poważnych zakłóceń w ustroju lub gospodarce Rzeczypospolitej Polskiej, innego państwa lub organizacji międzynarodowej – a także groźba popełnienia takiego czynu.
§ 21. Występkiem o charakterze chuligańskim jest występek polegający na umyślnym zamachu na zdrowie, na wolność, na cześć lub nietykalność cielesną, na bezpieczeństwo powszechne, na działalność instytucji państwowych lub samorządu terytorialnego, na porządek publiczny, albo na umyślnym niszczeniu, uszkodzeniu lub czynieniu niezdatną do użytku cudzej rzeczy, jeżeli sprawca działa publicznie i bez powodu albo z oczywiście błahego powodu, okazując przez to rażące lekceważenie porządku prawnego.
§ 22. Handlem ludźmi jest werbowanie, transport, dostarczanie, przekazywanie, przechowywanie lub przyjmowanie osoby z zastosowaniem:
1) przemocy lub groźby bezprawnej,
2) uprowadzenia,
3) podstępu,
4) wprowadzenia w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania,
5) nadużycia stosunku zależności, wykorzystania krytycznego położenia lub stanu bezradności,
6) udzielenia albo przyjęcia korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy osobie sprawującej opiekę lub nadzór nad inną osobą – w celu jej wykorzystania, nawet za jej zgodą, w szczególności w prostytucji, pornografii lub innych formach seksualnego wykorzystania, w pracy lub usługach o charakterze przymusowym, w żebractwie, w niewolnictwie lub innych formach wykorzystania poniżających godność człowieka albo w celu pozyskania komórek, tkanek lub narządów wbrew przepisom ustawy. Jeżeli zachowanie sprawcy dotyczy małoletniego, stanowi ono handel ludźmi, nawet gdy nie zostały użyte metody lub środki wymienione w pkt 1–6.
§ 23. Niewolnictwo jest stanem zależności, w którym człowiek jest traktowany jak przedmiot własności.
Art. 116 KK: Przepisy części ogólnej tego kodeksu stosuje się do innych ustaw przewidujących odpowiedzialność karną, chyba że ustawy te wyraźnie wyłączają ich zastosowanie.
Wszystkie czyny zabronione powinny być zdefiniowane w kodeksie karnym. Obowiązuje to na Słowacji.
Kodeks karny nie jest wyczerpującym aktem jeśli chodzi o odpowiedzialność karną, przepisy regulujące odpowiedzialność karną zawarte są też w ustawach szczególnych. Ilekroć ustawodawca w ustawach szczególnych przewiduje odpowiedzialność karną to stosuje się do tych przepisów przepisy ogólne KK.
Usiłowanie art. 13§2: Usiłowanie zachodzi także wtedy, gdy sprawca nie uświadamia sobie, że dokonanie jest niemożliwe ze względu na brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego lub ze względu na użycie środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego. w związku z przepisem 148 § 1 KK: Kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.
Podstawowe pojęcia prawa karnego:
Czyn zabroniony- zachowanie o znamionach określonych w ustawie karnej.
Przestępstwo- jest to złożona struktura. Czyn (objaw zewnętrzny nieskrępowanej woli ludzkiej- odruchy bezwarunkowe nie są czynem, np. zbicie wazy pod wpływem ataku padaczki) bezprawny(sprzeczny z porządkiem prawnym, czy jest to sprzeczność z całym porządkiem prawnym, czy z bezprawnością karnistyczną- normą należącą do prawa karnego, dominuje pogląd 1, sprzeczność z którymś z elementów prawa), karalny (czyn, którego znamiona określone są w ustawie karnej), karygodny (nullum crimen sine perculo sociali- nie ma czynu bez społecznej szkodliwości w stopniu wyższym niż znikomy), zawiniony (wina w sensie normatywnym podmiotowa zarzucalność sprzecznego z prawem zachowania, sytuacja w której danej osobie można zarzucić zachowanie sprzeczne z prawem). Te 4 elementy stanowią strukturę przestępstwa.
Podział przestępstw:
Trójpodział przestępstw- w okresie Wielkiej Rewolucji Francuskiej: Zbrodnie- czyny przeciwko prawu natury, Występki- czyny łamiące umowę społ. Wykroczenia- czyny przeciwko przepisom porządkowym.
W prawie polskim mamy dwupodział przestępstw: Przestępstwami są tylko zbrodnie (czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3- dolna granica sankcji, trzy lata włącznie) i występki( zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, ograniczenia wolności, karą pozbawienia wolności powyżej miesiąca), wykroczenie to odrębna kategoria czynów karalnych (art. 1 kodeksu wykroczeń: § 1. Odpowiedzialności za wykroczenie podlega ten tylko, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia pod groźbą kary aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 5.000 złotych lub nagany.
§ 2. Nie popełnia wykroczenia sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu.- do 30 dni aresztu, grzywna nie wyższa niż 5tys zł- stawka kwotowa w kodeksie wykroczeń, a nie stawkowa jak w KK). Kara pozbawienia wolności i kara aresztu są czymś innym.
Kara- grzywna, ograniczenie wolności, pozbawienie wolności, 25 lat pozbawienia wolności, dożywocie. Sąd wydając wyrok powinien orzekać karę łagodniejszą. Negatywne następstwo popełnienia określonego czynu. Nie jest to jedyne następstwo popełnienia przestępstwa. Środki karne- art. 39 KK: Środkami karnymi są:
1) pozbawienie praw publicznych,
2) zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej,
2a) zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką nad nimi,
2b) obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami, zakaz zbliżania się do określonych osób lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu,
2c) zakaz wstępu na imprezę masową,
2d) zakaz wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych,
2e) nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,
3) zakaz prowadzenia pojazdów,
4) przepadek,
5) obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,
6) nawiązka,
7) świadczenie pieniężne,
8) podanie wyroku do publicznej wiadomości., nie musi być to łagodniejsze od kary następstwo popełnienia czynu zabronionego, zawsze towarzyszy karze, nie jest wymierzany samodzielnie. Negatywne następstwo skazania to środek zabezpieczający- sprawcy nie można przypisać winy z tytułu popełnienia czynu zabronionego, np. osoba chora psych. popełniająca czyn zabroniony nie może zostać pociągnięta do odpowiedzialności karnej, np. środkiem zabezpieczającym jest pobyt takiej osoby w ośrodku psychiatrycznym.
Środki probacyjne- poddanie sprawcy próbie, sprawcy nie jest wymierzana kara, warunkowe umorzenie postępowania, kara nie jest wykonywana ale jest orzeczona- warunkowe zawieszenia wykonania kary, warunkowe zwolnienie od wykonywania kary- kara jest orzeczona, jest wykonywana, ale nie do końca.
Przepis- jednostka redakcyjna tekstu prawnego.
Norma- złożona struktura dedukowana na podstawie aktu prawnego. Każda norma prawna posiada pewną sformalizowaną strukturę (hipotezę- zakres okoliczności, w których norma znajduje zastosowanie dyspozycję- określa powinne zachowanie, sankcję- określa co grozi osobie, która nie podporządkuje się dyspozycji).
Normy sprzężone- znajduje zastosowanie na gruncie prawa karnego- występują zawsze 2 normy- norma sankcjonowana- określa węzły zachowania, określa pewne zachowania, zakazy i nakazy i norma sankcjonująca- określa konsekwencje postąpienia niezgodnego z normą sankcjonowaną. Hipoteza normy sankcjonującej pokrywa się z dyspozycją normy sankcjonowanej.
Czyn zabroniony jest to płaszczyzna bardziej faktyczna, niż normatywna. Leży na płaszczyźnie ontologicznej- faktu.
Typ czynu zabronionego- normatywny wzorzec pewnego zachowania.
Pomiędzy czynem zabronionym w sferze faktycznej a typem czynu zabronionego musi zachodzić zgodność na etapie subsumpcji prawa.
Znamiona czyny zabronionego- cechy zachowania, które objęte jest przepisami prawa karnego.
Podział typów czynów zabronionych:
Typ zasadniczy- podstawowy- określa zachowania najbardziej typowe dla naruszenia określonej normy sankcjonowanej. Art. 148 § 1, art. 158 § 1: Kto bierze udział w bójce lub pobiciu, w którym naraża się człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienie skutku określonego w art. 156 § 1 lub w art. 157 § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
Typ kwalifikowany- zawiera element zachowania tak wpływający na zwiększenia stopnia karalności danego zachowania, tak że ustawodawca decyduje się na zwiększenie karalności danego zachowania aniżeli w typie zasadniczym. Art. 158 § 2: Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. określa typ kwalifikowany w stosunku do § 1. Art. 158 § 3: Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest śmierć człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. również stanowi typ kwalifikowany w stosunku do § 1.
Typ kwalifikowany przez okoliczność statyczną- istnieje od momentu rozpoczęcia realizacji znamion przez przestępcę
Typ kwalifikowany przez okoliczność dynamiczną, czyli następstwo- następstwo zachowania sprawcy.
Typ uprzywilejowany- zawierają element powodujący zmniejszenie stopnia karalności zachowania, co powoduje, że ustawodawca decyduje się na zmniejszenie sankcji karnej od tej występującej w typie zasadniczym. Art. 149: Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. art. 150 KK: § 1. Kto zabija człowieka na jego żądanie i pod wpływem współczucia dla niego, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. W wyjątkowych wypadkach sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. typ uprzywilejowany w stosunku do art. 148. Najczęściej są kwalifikowane przez okoliczność statyczną.
Wszystkie te typy określają zachowania sprzeczne z tą samą normą sankcjonowaną.
Ten podział budzi pewne wątpliwości. By mieć do czynienia z typem uprzywilejowanym lub kwalifikowanym to musi on zawierać wszystkie znamiona typu zasadniczego plus jeszcze coś.
Art. 155: Kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. nie jest typem uprzywilejowanym w stosunku do art. 148, bo jedno znamię się różni- nieumyślny, a 148 jest umyślny.
Typy nazwowe- ustawodawca posługuje się nazwą, kto kradnie art.279 KK: § 1. Kto kradnie z włamaniem, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 2. Jeżeli kradzież z włamaniem popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego..
Typy opisowe- ustawodawca posługuje się szczegółowym opisem pewnego zachowania, np. kto zabiera cudzą rzecz ruchomą w celu przywłaszczenia art. 278 KK: § 1. Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto bez zgody osoby uprawnionej uzyskuje cudzy program komputerowy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.
§ 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 4. Jeżeli kradzież popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.
§ 5. Przepisy § 1, 3 i 4 stosuje się odpowiednio do kradzieży energii lub karty uprawniającej do podjęcia pieniędzy z automatu bankowego. Lepsze jest stosowanie tego typu ze względu na funkcje gwarancyjną prawa karnego.
Typ nazwowo-opisowy- częściowo mamy do czynienia z opisem, a częściowo z nazwą. Art. 207 KK: § 1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Jeżeli czyn określony w § 1 połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.- nazwa- kto znęca się, a z drugiej strony opis- nad inną osobą itd.
Ćwiczenia 2 (19 X 2010r.)
Kant podzielił świat na sferę faktu i sferę powinności. Prawnicy zajmują się głównie powinnością faktem jeśli jest to niezbędne. Czyn zabroniony jest po stronie faktu, po stronie powinności jest typ czynu zabronionego. Każda cecha pojawiająca się w opisie czynu zabronionego, jest znamieniem czynu zabronionego (jego cechą).
Nie ma definicji legalnej znęcania się.
Kazuistyczne- np. typ opisowy. Ustawodawca bardzo szczegółowo opisuje zachowanie, które jest inkryminowane, ścisłe związanie sędziego takim przepisem, kodeks cesarzowej Teresy.
Syntetyczne- np. zazwyczaj należy tu typ nazwowy. Ustawodawca stara się jak najbardziej zwięźle określić dany czyn. Sędzia ma szeroką swobodę interpretacji, co można uznać za czyn zabroniony.
Zamknięte- ustawodawca w sposób wyczerpujący opisuje dane zachowanie w ustawie karnej, przepis ustawy karnej nie odsyła do żadnych innych przepisów zawartych w innych ustawach.
Otwarte- opis czynu zawarty w ustawie karnej nie jest wyczerpujący, odsyła do skorzystania z przepisów innej ustawy, np. art. 152 kk: § 1. Kto za zgodą kobiety przerywa jej ciążę z naruszeniem przepisów ustawy, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto udziela kobiecie ciężarnej pomocy w przerwaniu ciąży z naruszeniem przepisów ustawy lub ją do tego nakłania.
§ 3. Kto dopuszcza się czynu określonego w § 1 lub 2, gdy dziecko poczęte osiągnęło zdolność do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. W kodeksie nie ma wyczerpującego wymienienia znamion tego typu czynu zabronionego.
Zupełne- cała sprawa zamyka się na gruncie przepisów kodeksu karnego, nie odsyła do innych przepisów karnych.
Niezupełne- nie ma charakteru samodzielnego, przepis karny, który odsyła w swej treści do innego przepisu karnego, np. art. 152 § 2- w tym przepisie nie ma samodzielnego określenia sankcji. Również art. 152 § 3- jeden przepis i 2 typy czynu zabronionego, ale są one niezupełne.
Przestępstwa powszechne- takie przestępstwo, które może popełnić każdy człowiek. Większość typów w kk są to typy powszechne, ustawodawca posługuje się znamieniem „kto” bez żadnego określenia zawężającego.
Przestępstwo indywidualne- przeciwieństwo przestępstwa powszechnego, może je popełnić podmiot, który posiada określoną ustawowo cechę lub cechy (właściwości), np. przepis karny mówi:” funkcjonariusz publ., który…… podlega karze. Może je popełnić tylko funkcjonariusz publ. w rozumieniu art. 115.
Podział przestępstw wiąże się z podziałem typów zasadniczych na zasadnicze, kwalifikowane.
Przestępstwo indywidualne właściwe- już w typie zasadniczym jest ograniczenie podmiotów, które mogą ten typ popełnić.
Przestępstwo indywidualne niewłaściwe- jest to typ kwalifikowany lub uprzywilejowany przestępstwa, może go popełnić osoba, która posiada określone cechy. Art. 149: Matka, która zabija dziecko w okresie porodu pod wpływem jego przebiegu, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.- niewłaściwe, dlatego że ograniczenie podmiotów następuje na poziomie typy uprzywilejowanego.
Typ zasadniczy przestępstwa jest co do zasady powszechny.
Podział 2:
Naruszenia dobra prawnego- jest popełnione, gdy dochodzi do naruszenia dobra prawnego, np. kradzież.
Narażenia dobra prawnego na niebezpieczeństwo- nie dochodzi do naruszeni a dobra prawnego, dochodzi do stworzenia pewnego układu okoliczności faktycznych, która posiada dynamikę rozwijania się w kierunku naruszenia dobra prawnego. To niebezpieczeństwo jest skutkiem czynu zabronionego. 2 kategorie tych przestępstw:
Konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo- konsekwencją działania sprawcy jest realne niebezpieczeństwo dla dobra prawnego, który może przerodzić się w naruszenie tego dobra. Ustawodawca w części szczególnej posługuje się wprost (expressis verbis) znamieniem niebezpieczeństwo. Art.160 kk: § 1. Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 4. Nie podlega karze za przestępstwo określone w § 1–3 sprawca, który dobrowolnie uchylił grożące niebezpieczeństwo.
§ 5. Ściganie przestępstwa określonego w § 3 następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Abstrakcyjne narażenia na niebezpieczeństwo- ustawodawca nie posługuje się znamieniem niebezpieczeństwo, czynność zakazana przez ustawodawcę jest sama w sobie niebezpieczna, nie musi powstać stan niebezpieczeństwa dla dobra prawnego. Art. 179kk: Kto wbrew szczególnemu obowiązkowi dopuszcza do ruchu pojazd mechaniczny albo inny pojazd w stanie bezpośrednio zagrażającym bezpieczeństwu w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym lub dopuszcza do prowadzenia pojazdu mechanicznego albo innego pojazdu na drodze publicznej przez osobę znajdującą się w stanie nietrzeźwości, będącą pod wpływem środka odurzającego lub osobę nie posiadającą wymaganych uprawnień, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Przestępstwa indywidualnego narażenia na niebezpieczeństwo- niebezpieczeństwo jest niebezpieczeństwem dla jednej lub kilku osób.
Podział na przestępstwa powszechnego narażenia na niebezpieczeństwo- niebezpieczeństwo ma charakter dla znacznej ilości osób lub mienia o znacznych rozmiarach (powyżej 200 tys.). Liczba osób wynika z orzecznictwa SN: co najmniej 6 osób musi być zagrożone włącznie z liczbą 6, by można było mówić o niebezpieczeństwie powszechnym.
Przestępstwa materialne (skutkowe)- do znamion typu zabronionego należy skutek. zachowanie sprawcy + skutek, np. zabójstwo człowieka (skutkiem jest śmierć człowieka, sprawca musi się w określony sposób zachować, a oprócz tego ten człowiek musi umrzeć, musi nastąpić skutek). Skutek- następstwo działania sprawcy, które zarówno czasowo jak i miejscowo odrywać się od samego zachowania sprawcy (kogoś zaatakuję, a ten człowiek umrze dopiero za 2 tygodnie). Przykładem są przestępstwa z konkretnego narażenia na niebezpieczeństwo.
Przestępstwa bez skutkowe (formalne)- w znamionach typu czynu zabronionego jest samo zachowanie, skutek nie ma znaczenia, ważne jest, że sprawca zachował się w określony sposób, art. 162: § 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej., penalizowane jest samo zachowanie sprawcy polegające na nieudzieleniu pomocy, nie ma znaczenia, że nie wystąpił jakiś skutek. Przykładem są przestępstwa z abstrakcyjnego narażenia na niebezpieczeństwo.
Podział 4 na przestępstwa w oparciu o stronę subiektywną:
Przestępstwa umyślne- sprawca ma zamiar popełnienia czynu zabronionego. Umyślność = zamiar popełnienia. 2 formy zamiaru zamiar bezpośredni (dolus directus)- sprawca chce popełnić czyn zabroniony; i zamiar wynikowy (dolus eventualis)- sprawca przewidując możliwość popełnienia czynu zabronionego godzi się na to.
Przestępstwa nieumyślne- sprawca nie ma zamiaru popełnienia przestępstwa, na skutek niezachowania wymaganej w danych warunkach ostrożności, na skutek czego popełnia czyn zabroniony, w sytuacji, gdy możliwość czynu zabronionego przewidywał lub mógł przewidzieć.
Przestępstwa umyślno- nieumyślne- sprawca w typie zasadniczym popełnia czyn umyślnie, a kwalifikujące następstwo jest objęte nieumyślnością. Np. pobicie ze skutkiem śmiertelnym- nie chcieli zabić tego człowieka, chcieli go tylko pobić.
Nieumyślno- nieumyślne- zachowanie w typie podstawowym jest nieumyślne i skutek zachowania jest objęty nieumyślnością.
Ćwiczenia 3 (26 X 2010r.)
Skutek- zmiana w świecie zewnętrznym, która może być czasowo i miejscowo oderwana od zachowania.
Art. 178a kk: § 1. Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 2. Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi na drodze publicznej lub w strefie zamieszkania inny pojazd niż określony w § 1, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 3. (uchylony).
§ 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 był wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo za przestępstwo określone w art. 173, 174, 177 lub art. 355 § 2 popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo dopuścił się czynu określonego w § 1 w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.- prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości, jest to przestępstwo bez skutkowe, wystarczy samo zachowanie sprawcy.
Intraneus- osoba, która posiada cechę indywidualizującą pozwalającą na pociągnięcie jej do odpowiedzialności za przestępstwo indywidulne.
Ekstraneus- osoba nie posiadająca cechy pozwalającej na pociągnięcie jej do odpowiedzialności za przestępstwo indywidualne.
Intelektualna- to, co sprawca wie, świadomość sprawcy odniesiona do fakty.
Wolitywna- wiąże się z wolą sprawcy, tym co sprawca chce.
Dolus directus- świadomość konieczności lub świadomość możliwości popełnienia czynu zabronionego- na płaszczyźnie intelektualnej. Płaszczyzna woluntatywna- jest to chęć popełnienia czynu zabronionego. Chcę wysadzić most, na moście znajduje się dużo ludzi, w tej sytuacji ja mam świadomość konieczności, że moje działanie spowoduje nie tylko wysadzenie mostu, lecz również możliwość zabicia tych ludzi- przyjmuje się, że jest to zamiar bezpośredni, jeśli sprawca ma świadomość konieczności.
Ja wysadzam drzwi do banku nie wiem, że strażnik znajduje się w budce- to jest świadomość możliwości, nie wiem tego, ale zakładam, że strażnik może znajdywać się w budce.
Zamiar bezpośredni- przestępca chce popełnić czyn zabroniony, to doktryna wyróżnia świadomość możliwości i konieczności.
| Płaszczyzna intelektualna | Płaszczyzna woluntatywna | |
|---|---|---|
| Dolus directus | Świadomość konieczności lub świadomość możliwości | Chęć popełnienia czyny zabronionego |
| Dolus eventualis | Świadomość możliwości | Godzi się |
Dolus eventualis- występuje tu świadomość możliwości. Płaszczyzna wolitywna- godzi się.
Nieumyślność- art.9 § 2: Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć. Znamiona- brak zamiaru, niezachowanie ostrożności
| Płaszczyzna intelektualna | Płaszczyzna wolitywna | |
|---|---|---|
| Nieumyślność świadoma | Świadomość możliwość | Brak zamiaru- sprawca nie chce, nie godzi się na popełnienie czynu zabronionego |
| Nieumyślność nieświadoma | Możliwość świadomości- mógł przewidzieć in fine art.9 §2 | Brak zamiaru- nie chce, nie godzi się. |
Przestępstwa umyślno- nieumyślne, nieumyślnie- nieumyślne- art. 9 § 3: Sprawca ponosi surowszą odpowiedzialność, którą ustawa uzależnia od określonego następstwa czynu zabronionego, jeżeli następstwo to przewidywał albo mógł przewidzieć. Są to kategorie pochodne.
Kiedy patrząc na część szczególną mamy do czynienia z przestępstwem umyślnym(zbrodnia) i nieumyślnym- art. 8kk: Zbrodnię można popełnić tylko umyślnie; występek można popełnić także nieumyślnie, jeżeli ustawa tak stanowi.
Aby występek był popełniony nieumyślnie- musi wystąpić klauzula nieumyślności, mówi nam, że przestępstwo może być popełnione nieumyślnie. Jeśli jej nie ma to występek jest umyślny. Klauzula nieumyślności może wystąpić w odrębnym przepisie, np. art.155kk: Kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. w związku z art.148 § 1., art. 160 § 3.
Podział 4 przestępstw:
Z działania- interesują nas elementy pozytywne, które wystąpiły w zachowaniu człowieka, np. bigamia- art. 206 kk: Kto zawiera małżeństwo, pomimo że pozostaje w związku małżeńskim, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Wstąpić w związek małżeński można tylko przez działanie.
Z zaniechania- interesuje nas, że w tym zachowaniu pewnych elementów zabrakło z punktu widzenia ustawodawcy. art.209kk: § 1. Kto uporczywie uchyla się od wykonania ciążącego na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądowego obowiązku opieki przez niełożenie na utrzymanie osoby najbliższej lub innej osoby i przez to naraża ją na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 2. Ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego.
§ 3. Jeżeli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie odbywa się z urzędu.- nie alimentacja- uchylać się można tylko przez zaniechanie, art. 162 kk- nie udzielenie pomocy można popełnić wyłącznie przez zaniechanie.
Zarówno z działania, jak i z zaniechania- art. 148 kk- zabić można przez działanie i zaniechanie, przez pryzmat art. 2 kk: Odpowiedzialności karnej za przestępstwo skutkowe popełnione przez zaniechanie podlega ten tylko, na kim ciążył prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi. Może popełnić to przestępstwo przez zaniechanie tylko gwarant- np. mamy do czynienia z matką, która opiekuje się nad swoim dzieckiem, dziecko się zakrztusiło, matka nie podjęła czynności ratunkowych, matka będzie pociągnięta do odpowiedzialności albo z art. 155, lub 148 zależy to od strony podmiotowej, matka będzie odpowiadać z skutek jaki jest śmierć. W tym przypadku przestępstwo zabójstwa będzie miało wyjątkowo charakter indywidualny.
Podział 5 przestępstw- chodzi o materię procesową:
Publiczno skargowe- ścigane z oskarżenia publ., za ściganie przestępstwa odpowiada oskarżyciel publ.- prokurator lub policja.
Ścigane z urzędu- prokurator otrzymuje wiadomość o popełnieniu przestępstwa i ma obowiązek z urzędu wszcząć postępowanie.
Ścigane na wniosek- prokurator dowiadując się o popełnieniu przestępstwa musi czekać na wniosek pokrzywdzonego o ściganie tego czynu. Pokrzywdzony tylko składa wniosek do prokuratora, w momencie złożenia wniosku postępowanie jest prowadzone przez prokuratora, np. gwałt.
Ścigane za zgodą odpowiedniego org.- aby móc wszcząć postepowanie prokurator musi czekać na zgodę odpowiedniego org. np. immunitet poselski, sędziowski- by ścigać potrzeba odpowiednio zgody sejmu lub prezesa sądu.
Prywatno skargowe- nie występuje prokurator, występuje oskarżyciel prywatny, czyli pokrzywdzony czynem zabronionym. Są ścigane w szczególnym trybie, który przewiduje kpk. Pokrzywdzony przygotowuje cały prywatny akt oskarżenia.
Odróżnienie ścigania przestępstw- trzeba patrzeć na użyte w przepisie części szczególnej kk klauzule- nie ma mowy o trybie ścigania to przestępstwo ścigane jest w trybie publ. skargowym i z urzędu. Jeśli jest ścigane na wniosek lub za zgodą org. to ustawodawca to musi zaznaczyć. Jeśli ustawodawca zaznacza, że przestępstwo jest ścigane w trybie prywatno skargowym.
Podział znamion czynu zabronionego- (znamię- cecha/ właściwość którą czyn musi się charakteryzować)
Strukturalny- W typie czynu zabronionego musi być zawarte (elementy konstytutywne):
Określenie podmiotu- osoby która może czyn zabroniony popełnić.
Zachowanie karalne- co musi zrobić podmiot, by być pociągnięty do odpowiedzialności karnej. Ewentualnie przy przestępstwach materialnych musi być określony skutek.
Stosunek podmiotowy sprawcy do czynu- strona podmiotowa- stosunek psych. sprawcy do czynu- umyślność i nieumyślność.- elementy konstytutywne, które muszą być w typie czynu zabronionego.
Dobro prawne będące przedmiotem ochrony, reguła postępowania z dobrem prawnym- nie są w przepisie wyraźnie określone.
Znamiona fakultatywne- mogące wystąpić w typie czynu zabronionego:
Znamiona modalizujące (określenie miejsca czynu, czasu czynu i sposobu popełnienia czynu),
Określenie przedmiotu czynności wykonawczej- przy zabójstwie jest to człowiek, obiekt, do którego odnosi się zachowanie sprawcy.
Logiczny- dzielimy znamiona na:
potoczne (cechy typu czynu, które są użyte w znaczeniu jakie nadaje tym znamionom język potoczny)- i odsyłające (odsyłają do konkretnej definicji)- choroba zagrażająca bezpośrednio życiu, badanie prenatalne, choroba zakaźna, definicje ustawowe.
Znamiona pozytywne- element, który musi wystąpić w stanie faktycznym, aby doszło do realizacji znamion typu czynu zabronionego, np. kto przeprowadza zabieg lekarski- przeprowadzenie tego zabiegu.
Znamiona negatywne- nie może wystąpić w stanie faktycznym, aby doszło do realizacji znamion typu czynu zabronionego. Przeprowadzenie zabiegu lekarskiego bez zgody- znamię negatywne to brak zgody.
Znamiona opisowe- wystarczy rzut oka na znamię i wiadomo, co ono desygnuje, np. pojęcie młodocianego. Wystarczy przeprowadzić prostą subsumpcję stanu faktycznego pod normę prawną.
Znamiona ocenne- trzeba uruchomić system wartościowania określonego zjawiska z punktu widzenia powszechnie obowiązujących w społ. ocen (ocena sędziego musi być zobiektywizowana), np. znieważanie- trzeba ocenić, czy dana wypowiedź miała charakter znieważający czy nie; pornografia.
Ćwiczenia 4 (9 XI 2010r.)
Przestępstwo z narażenia konkretnego na niebezpieczeństwo jest przestępstwem materialnym.
Prawo intertemporalne (międzyczasowe)- zespół przepisów, które określają którą z ustaw karnych starą czy nową stosować, jeśli pomiędzy popełnieniem czynu a orzekaniem o karze nastąpi zmiana ustawy karnej- art.4: § 1. Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy.
§ 2. Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem zagrożony jest karą, której górna granica jest niższa od kary orzeczonej, wymierzoną karę obniża się do górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za taki czyn w nowej ustawie.
§ 3. Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zagrożony karą pozbawienia wolności, wymierzoną karę pozbawienia wolności podlegającą wykonaniu zamienia się na grzywnę albo karę ograniczenia wolności, przyjmując że jeden miesiąc pozbawienia wolności równa się 60 stawkom dziennym grzywny albo 2 miesiącom ograniczenia wolności.
§ 4. Jeżeli według nowej ustawy czyn objęty wyrokiem nie jest już zabroniony pod groźbą kary, skazanie ulega zatarciu z mocy prawa.
Czas popełnienia czynu- art.6 § 1kk: Czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany. (zasada)- przestępstwo zostało popełnione w momencie strzału do osoby, pomimo, że dana osoba umrze po 3 dniach- w świetle tego art. Liczy się moment działania lub zaniechania sprawcy nawet jeśli mamy do czynienia z przestępstwem skutkowym. Jest od tego wyjątek art.101 § 3: § 1. Karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat:
1) 30 – gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa,
2) 20 – gdy czyn stanowi inną zbrodnię,
2a) 15 – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat,
3) 10 – gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata,
4) 5 – gdy chodzi o pozostałe występki.
5) (uchylony).
§ 2. Karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia.
§ 3. W wypadkach przewidzianych w § 1 lub 2, jeżeli dokonanie przestępstwa zależy od nastąpienia określonego w ustawie skutku, bieg przedawnienia rozpoczyna się od czasu, gdy skutek nastąpił.- obliczanie przedawnienia czynu.
Realizacja przestępstwa rozciągnięta w czasie- rozpijanie małoletniego- nie wystarczy raz podać mu alkohol, musi być podany kilka razy- takie jest stanowisko SN. Podałem alkohol 1, 4 i 16, 25 października- przestępstwo zostało popełnione 25 X. Gdy mamy do czynienia z przestępstwem rozciągniętym w czasie. Za czas popełnienia czynu przyjmujemy ostatni moment zachowania sprawcy, lub czas, w którym sprawca dokonał określonego czynu. W przypadku czynu ciągłego przyjmuje się taką samą zasadę.
W przypadku zaniechania- czasem popełnienia przestępstwa jest ostatni moment, w którym sprawca może jeszcze zachować się zgodnie z prawem. Jeśli idąc brzegiem widzę tonącą osobę, to przestępstwo nieudzielenia pomocy (zaniechanie) nastąpi w czasie na sekundę przed tym jak ta osoba się utopi.
Zmiana ustawy- zgodnie z poglądami doktryny może polegać na:
Penalizacji- czyn nie był przestępstwem, po zmianie ustawy stał się przestępstwem.
Depenalizacja- czyn był przestępstwem, a po zmianie ustawy czyn nie jest przestępstwem.
Całkowita- po zmianie ustawy czyn nie jest w ogóle zabroniony przez żadną ustawę karną- nie jest ani przestępstwem ani wykroczeniem.
Częściowa- czyn jest po zmianie ustawy został przesunięty z kategorii przestępstw do kategorii wykroczeń.
Modyfikacja penalizacji- przed zmianą ustawy czyn był określony jako przestępstwo, po zmianie ustawy czyn jest dalej określony jako przestępstwo zmienia się jego ocena prawna (zazwyczaj zmiana sankcji).
Stabilizacja penalizacji- po zmianie ustawy czyn dalej jest zabroniony jako przestępstwo, ocena prawne czynu nie ulega zmianie, jest taka sama w starej jak i nowej ustawie.
Przed orzeczeniem zmieniła się ustawa
Penalizacja- w chwili popełnienia czynu nie był on przestępstwem, a po zmianie stał się przestępstwem, sąd powinien uniewinnić, wynika to z art.1 paragraf1 i art. 4 §1.
Depenalizacja- art. 4 §1, czyn po zmianie ustawy przestał być przestępstwem, zgodnie z tym powinno być uniewinnienie- depenalizacja całkowita, jeśli jest częściowa- to ewentualnie mogę zostać skazany za wykroczenie.
Modyfikacja penalizacji- nie ma reguły kciuka, nie można abstrakcyjnie powiedzieć jakie będzie rozstrzygnięcie sądu- art.4 § 1, trzeba porównać ustawę starą i nową i stwierdzić, która jest dla sprawcy względniejsza.
Stabilizacja- art.4 §1- stosuje się ustawę nową, tu nie jest ona względniejsza.
Po orzeczeniu zmieniła się ustawa- prawo czasami działa wstecz.
Penalizacja- w momencie orzekania czyn nie był przestępstwem, później zmieniła się ustawa karna i czyn stał się przestępstwem, nie wpływa to nijak na sytuację sprawcy.
Depenalizacja- czyn był przestępstwem w momencie popełnienia i orzekania- art.4 § 4kk- zatarcie skazania z mocy prawa (pozwala na przyjęcie fikcji, że sprawca nigdy nie był skazany za przestępstwo i będzie to zgodne z prawem).
Modyfikacja penalizacji- art.4 §3. Karę pozbawienia wolności, która jest wyższa w starej ustawie, aniżeli w nowej ustawie należy obniżyć do górnej granicy kary przewidzianej w nowej ustawie.
Stabilizacja- ocena prawna czynu nie ulega zmianie- nie rzutuje to w żaden sposób na sytuację sprawcy- bez zmian.
Ustawa w rozumieniu art.4- rozumie się cały porządek prawny, również z rozporządzenia, które wpływało na zmianę karalności, nie tylko formalne znaczenie ustawy.
Względniejsza- nie chodzi tylko, że ustawa stara przewiduje łagodniejszą sankcję karną, trzeba ocenić całokształt konsekwencji prawnych wynikających ze starej i nowej ustawy.
Czas orzekania- rozumienie maksymalnie szeroko, wydanie każdej decyzji procesowej dotyczącej czynu (zarówno w postępowaniu przygotowawczym, jak i głównym, oraz wykonawczym).
Prawo karne międzynarodowe- jest to dział prawa wewnętrznego, określa zakres zastosowania polskie ustawy karnej.
Miejsce popełnienia czynu zabronionego- art.6 §2: Czyn zabroniony uważa się za popełniony w miejscu, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany, albo gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub według zamiaru sprawcy miał nastąpić. - w miejscu, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, skutek przestępczy nastąpił lub według zamiaru sprawcy miał nastąpić. Jeden czyn jest popełniony w wielu miejscach (zasada wielomiejscowości)- zasada jest przyjęta po to, by nie było problemu ze ściganiem przestępstwa, gdyż miejsce popełnienia czynu wpływa na org. właściwy do ścigania tego przestępstwa.
Zasady prawa karnego międzynarodowego- jaki jest zakres zastosowania polskiej ustawy karnej:
Zasada terytorialności- art. 5 kk: Ustawę karną polską stosuje się do sprawcy, który popełnił czyn zabroniony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak również na polskim statku wodnym lub powietrznym, chyba że umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, stanowi inaczej.- polską ustawę karną stosuje się do czynu popełnionego na terytorium Polski, lub polskim statku morskim lub powietrznym, chyba, że ustawa międzynarodowa, której Polska jest stroną stanowi inaczej. Pokład statku morskiego lub powietrznego nie jest terytorium Polski- quasi terytorium. Terytorium- ustawa o ochronie granicy państwowej- obszar określony granicami państwowymi oraz wody terytorialne (ustawa o polskich obszarach morskich i konwencja międzynarodowa o prawie morza w 1982r. podpisana na Jamajce- 12 mil morskich liczonych od linii najniższego stanu wody wzdłuż wybrzeża). Statek francuski znajduje się w odległości 6 mil morskich od brzegu, na obszarze popełniono przestępstwo- znajdzie do tego czynu zastosowanie ustawa karna polska, bo statek znajdował się na terytorium Polski. Terytorium Polski to również słup powietrza- najniższa możliwa orbita sztucznego satelity Ziemi- ok. 90km- przestrzeń kosmiczna jest międzynarodową nie należy do żadnego państwa. Jak głęboko w głąb Ziemi sięga polska ustawa karna- tak głęboko jak sięga możliwość eksploatacji. Zasada podstawowa.
Zasada personalna- stosuje się polską ustawę karną do obywatela polskiego. Obywatel polski- ustawa o obywatelstwie- nabycie obywatelstwa poprzez urodzenie z rodziców będącymi obywatelami lub poprzez nadanie obywatelstwa przez prezydenta- obywatelstwa można się zrzec, nie ma innej możliwości utraty obywatelstwa. art. 109 kk: Ustawę karną polską stosuje się do obywatela polskiego, który popełnił przestępstwo za granicą.
Zasada represji konwencyjnej (wszechświatowej/ uniwersalna)- ścigać należy te przestępstwa, co do których ściganie jest nakazane przez określoną umowę międzynarodową- zbrodnia wojenna, ludobójstwo, handel niewolnikami, handel żywym towarem, handel bronią- wykaz tych konwencji określających czyny karalne znajduje się w komentarzu krakowskim do kk, oraz w podręczniku (nie trzeba się ich uczyć). Nakazuje ścigać czyny bez względu na to gdzie zostały popełnione i bez względu na to jakie przepisy obowiązują w miejscu popełnienia czynu. Art. 113kk: Niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia przestępstwa, ustawę karną polską stosuje się do obywatela polskiego oraz cudzoziemca, którego nie postanowiono wydać, w razie popełnienia przez niego za granicą przestępstwa, do którego ścigania Rzeczpospolita Polska jest zobowiązana na mocy umowy międzynarodowej, lub przestępstwa określonego w Rzymskim Statucie Międzynarodowego Trybunału Karnego sporządzonym w Rzymie dnia 17 lipca 1998 r.
Zasada ochronna bezwzględna- art.112kk: Niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia czynu zabronionego, ustawę karną polską stosuje się do obywatela polskiego oraz cudzoziemca w razie popełnienia:
1) przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu wewnętrznemu lub zewnętrznemu Rzeczypospolitej Polskiej,
2) przestępstwa przeciwko polskim urzędom lub funkcjonariuszom publicznym,
3) przestępstwa przeciwko istotnym polskim interesom gospodarczym,
4) przestępstwa fałszywych zeznań złożonych wobec urzędu polskiego,
5) przestępstwa, z którego została osiągnięta, chociażby pośrednio, korzyść majątkowa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.- ścisła interpretacja tych przepisów.
Zasada ochronna względna- art. 110 § 1: Ustawę karną polską stosuje się do cudzoziemca, który popełnił za granicą czyn zabroniony skierowany przeciwko interesom Rzeczypospolitej Polskiej, obywatela polskiego, polskiej osoby prawnej lub polskiej jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej oraz do cudzoziemca, który popełnił za granicą przestępstwo o charakterze terrorystycznym.- cudzoziemiec popełnia czyn zabroniony przeciwko interesom RP, przeciwko obywatelowi RP, i są to interesy inne niż wymienione w art. 112.
Zasada odpowiedzialności zastępczej- art. 110 § 2 kk: Ustawę karną polską stosuje się w razie popełnienia przez cudzoziemca za granicą czynu zabronionego innego niż wymieniony w § 1, jeżeli czyn zabroniony jest w ustawie karnej polskiej zagrożony karą przekraczającą 2 lata pozbawienia wolności, a sprawca przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i nie postanowiono go wydać. Kategoria dopełniająca. Czyn popełniony przez cudzoziemca, który zabroniony jest w polskiej ustawie karnej karą pozbawienia wolności co najmniej na 2 lata. Polska ma nie być rajem przestępców, krajem w którym przestępca, który popełnił w innym kraju przestępstwo mógłby się ukrywać unikać odpowiedzialności karnej.
784139071
Test z prawa intertemporalnego.
Ćwiczenia 5 (16 XI 2010r.)
Stosowanie zasada praw międzynarodowego. Najpierw stosujemy zasadę terytorialności, drugą zasadą w przypadku, gdy ta pierwsza nie znajduje zastosowania jest zasada represji konwencyjnej, jeśli czyn nie jest objęty konwencją to idzie się do art. 112 kk i sprawdzamy, czy spełniona jest zasada ochronna bezwzględna.
Gdy te 3 nie znajdują zastosowania to zadaje się pytanie czy spełniony jest warunek podwójnej karalności- w miejscu popełnienia czyn zabroniony jest w ustawie karnej jak również w ustawie karnej polskiej. Jeśli jest spełniony ten wymóg to stosuje się zasadę personalną, jeśli sprawca nie jest obywatelem polskim to stosuje się w następnej kolejności zasadę ochronną względną, dopiero, gdy nie można stosować tej zasady to stosuje się zasadę odpowiedzialności zastępczej.
Jeśli żaden z tych przypadków nie jest spełniony to sprawcy nie można pociągnąć do odpowiedzialności karnej na podstawie ustawy karnej polskiej.
Obowiązuje w prawie procesowym karnym zasada nebis in idem- toczy się postępowanie o dany czyn lub zostało ono zakończone nie dopuszczalne jest prowadzenie innego postępowania o ten sam czyn. Jest wyjątek od tej zasady, gdy dany czyn został osądzony przez sąd za granicą, nie stoi na przeszkodzie do osądzenia go przez polski sąd. Tu nie stosuje się tej zasady (może być na egzaminie).
Obiektywne przypisanie skutku- dotyczy tylko przestępstw materialnych. Pomiędzy zachowaniem a skutkiem zachodzi powiązanie. Obiektywne przypisanie skutku to proces prowadzący do powiązania skutku z zachowaniem, pozwalający na obiektywne przypisanie sprawcy skutku. Ważny jest w tym przypadku również podział przestępstw na te z działania i zaniechania.
Przestępstwa z działania- 2 rodzaje powiązań pomiędzy zachowaniem a skutkiem- płaszczyzna ontologiczny (związek przyczynowo skutkowy pomiędzy zachowaniem sprawcy a skutkiem, łańcuch określonych zdarzeń prowadzących od zachowania sprawcy do skutku przestępnego)+ płaszczyzna normatywna- trzeba uwzględnić obie płaszczyzny. Stosuje się test warunku właściwego- wykazanie istnienia prawa fizyki pozwalające wiązać zachowanie sprawcy ze skutkiem przestępstwa, często mogą być konieczne pewne wiadomości specjalne- wtedy sąd powołuje w sprawie biegłego- dla ustalenia płaszczyzny ontologicznej. Płaszczyzna normatywna- ustalenie związku pomiędzy naruszeniem przez sprawcę określonej normy a skutkiem przestępstwa (czy jeśli sprawca zachowałby się zgodnie z prawem to doszłoby do skutku przestępnego).
Przestępstwa z zaniechanie- nie bada się płaszczyzny ontologicznej, jedyne powiązania następują na płaszczyźnie normatywnej- naruszenie normy polega na zachowaniu negatywnym- niewykonanie pewnego obowiązku. Istotny jest art.2 kk- Pierwszą przesłanką obiektywnego przypisania skutku jest ustalenie, że dana osoba była gwarantem, czyli ciążył na niej obowiązek zapobiegnięcia skutkowi- obowiązek wynika z ustawy, np. KRO obowiązek opieki ciążący na rodzicach względem dzieci, podobny obowiązek ciąży na małżonkach; obowiązek może wynikać z umowy, np. opiekunka, która ma się opiekować dzieckiem- umowa może być ustna; obowiązek bycia gwarantem może wynikać z uprzednio sprowadzonego niebezpieczeństwa dla dobra prawnego- osoba wyprowadziła w góry osobę nie doświadczoną, a warunki pogodowe się pogorszyły- to osoba, która wyprowadziła ją w góry będzie gwarantem. Zaniechanie nie jest przyczynowe na płaszczyźnie ontologicznej- założenie filozoficzne.
Umyślność= zamiar
Zamiar bezpośredni- sprawca chce popełnić czyn zabroniony.
Zamiar ewentualny- sprawca przewidując popełnienie czynu zabronionego godzi się na to.
Chcąc ustalić czy przestępstwo jest umyślne to najpierw ustala się czy jest to zbrodnia czy występek, (zbrodnia może być tylko umyślna) jeśli jest to występek to musi być klauzula nieumyślności, jeśli jej nie ma to przestępstwo jest umyślne.
| Płaszczyzna intelektualna- odnosi się do wiedzy sprawcy | Płaszczyzna woluntatywna- odnosi się do woli sprawcy- jego intencji i aspiracji | |
|---|---|---|
|
Zamiar bezpośredni- świadomość konieczności lub świadomość możliwości- kk nie opisuje płaszczyzny intelektualnej | Chęć popełnienia czynu zabronionego |
| Zamiar ewentualny- świadomość możliwości | Godzi się- teoria prawdopodobieństwa (Buchały)- sprawca godzi się na popełnienie czynu zabronionego, gdy działa w warunkach uświadomionego wysokiego prawdopodobieństwa popełnienia czynu zabronionego, mając tę świadomość nie zaprzestaje działań zmierzających do popełnienia czynu zabronionego. Teoria obiektywnej manifestacji- w działaniu sprawcy można wykazać element wskazujący, że sprawca nie chce lub nie godzi się na popełnienie czynu zabronionego, to nie przypisujemy mu zamiaru ewentualnego. |
|
|
Świadoma- Świadomość możliwości | sprawca nie godzi się, nie chce- brak zamiaru |
| Nieświadoma- możliwość świadomości- nie ma świadomości popełnienia czynu zabronionego, ale gdyby dochowała należytej staranności to mógłby ją mieć | nie chce nie godzi się. |
Świadomość konieczności pojawia się tylko w zamiarze bezpośrednim. Płaszczyzna intelektualne jest identyczna w przypadku zamiaru ewentualnego i przy nieumyślnej świadomości.
Błąd w prawie karnym- zawsze przy okazji strony podmiotowej:
Błąd co do znamion czynu (error facti)- art. 28 kk: § 1. Nie popełnia umyślnie czynu zabronionego, kto pozostaje w błędzie co do okoliczności stanowiącej jego znamię.
§ 2. Odpowiada na podstawie przepisu przewidującego łagodniejszą odpowiedzialność sprawca, który dopuszcza się czynu w usprawiedliwionym błędnym prze konaniu, że zachodzi okoliczność stanowiąca znamię czynu zabronionego, od której taka łagodniejsza odpowiedzialność zależy. Jego podstawową konsekwencja jest to, że sprawca nie może odpowiadać za przestępstwo umyślne- myśliwy strzela do ruszających się krzaków, myśląc że jest tam dzik, a zabił człowieka- błąd polegał na nieświadomości znamienia człowiek ( myśliwy ponosi odpowiedzialność za przestępstwo nieumyślne jeśli jest takie przestępstwo przewidziane w ustawie karnej). Zasadniczo nie ma znaczenia czy błąd jest usprawiedliwiony czy nie- jest wyjątek art. 28 §2- dotyczy to tylko typu uprzywilejowanego (urojenia, co do okoliczności uprzywilejowującej). Zabójstwo eutanatyczne jest przestępstwem uprzywilejowanym- co do współczucia nie można go uroić, można natomiast uroić sobie to, że dana osoba go prosi o dokonanie eutanazji. Wyłączenie umyślności, nie wyklucza to jednak odpowiedzialności karnej.
Błąd, co do kontratypu błąd co do okoliczności wyłączającej winę- art. 29kk: Nie popełnia przestępstwa, kto dopuszcza się czynu zabronionego w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność wyłączająca bezprawność albo winę; jeżeli błąd sprawcy jest nieusprawiedliwiony, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Sprawca roi sobie, że zachodzi kontratyp, np. obrona konieczna. Konsekwencją tego błędu jest wyłączenie winy, pod warunkiem, że błąd jest usprawiedliwiony.
Błąd, co do oceny prawnej (error iuris)- art.30 kk: Nie popełnia przestępstwa, kto dopuszcza się czynu zabronionego w usprawiedliwionej nieświadomości jego bezprawności; jeżeli błąd sprawcy jest nieusprawiedliwiony, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Osoba ma błędne przekonanie, co do oceny prawnej swojego czynu. Usprawiedliwiony błąd co do prawa wyłącza winę, wyłączając tym samy odpowiedzialność karną.
Błąd polega na różnicy pomiędzy rzeczywistością, a odbiciem tej rzeczywistości w świadomości sprawcy, może występować w 2 postaciach- urojenie lub nieświadomość.
Ćwiczenia 6 (23 XI 2010r.)
1d, 2bcd rozumienie pojęcia „ustawa” jest contra lege, 3bcd- zmiana ustawy jest to zmiana każdego aktu prawnego rozumianego pod pojęciem ustawy w rozumieniu art.4- nie obejmuje to zmiany utrwalonej wykładni sądowej, wprowadzenie kontratypu pozaustawowego również będzie oznaczało zmianę ustawy, 4c w razie wątpliwości stosuje się nową ustawę, 5d- przy ustawie względniejszej bierze się pod uwagę całokształt przepisów ustawy, nie tylko przepisy dotyczące wysokości kary, lecz również nadzwyczajne jej złagodzenie, 6ab, 7d- w żadnym wypadku sąd nie jest zobowiązany zawsze zastosować czasu orzekania, bo może ona być mniej względniejsza niż ustawa pośrednia, bc- odnoszą się po prawomocnym osądzeniu czynu, więc są niewłaściwe, 8ac, 9c- tylko i wyłącznie ta odp. jest prawdziwa, 10e, 11c lex mitior retro non agit- prawo względniejsze nie działa wstecz, lex severior retro non agit- nie obowiązuje wstecz zasada surowsza na gruncie prawa karnego, lex severior retrno non agit, lex mitior retro agit- prawo surowsze nie działa wstecz, prawo względniejsze działa wstecz, 12d- ma miejsce tylko w 1 przypadku ustawa zmieniła się po wydaniu prawomocnego wyroku skazującego, po depenalizacji całkowitej, 13d, w odp a,b,c- jest sformułowanie może, a w myśl art. 4 sąd musi tak postąpić, są to normy ius cogens- podlega tylko i wyłącznie kara podlegająca wykonaniu, kara w zawieszeniu nie podlega wykonaniu, 14b, 15c, 17a, b jest nieprawidłowe, gdyż nie modyfikuje się wszystkich orzeczeń wydanych na gruncie ustawy starej, bo sprawca mógł być skazany na karę pozbawienia wolności jednakże podlegającej warunkowemu zawieszeniu, 18b, z punktu widzenia przepisów prawa intertemporalnego czas skutku nie ma znaczenia, gdyż czasem popełnienia czynu jest czas działania lub zaniechania sprawcy zgodnie z art. 6kk, 19d, 20c możliwa jest też odp. b i d analogia może być stosowana w prawie karnym na korzyść sprawcy.
Zbieg przepisów- art.11 kk: § 1. Ten sam czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo.
§ 2. Jeżeli czyn wyczerpuje znamiona określone w dwóch albo więcej przepisach ustawy karnej, sąd skazuje za jedno przestępstwo na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów.
§ 3. W wypadku określonym w § 2 sąd wymierza karę na podstawie przepisu przewidującego karę najsurowszą, co nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu innych środków przewidzianych w ustawie na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów., pijany sprawca jest nietrzeźwy, jak również ma zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych- art. 244 kk: Kto nie stosuje się do orzeczonego przez sąd zakazu zajmowania stanowiska, wykonywania zawodu, prowadzenia działalności, prowadzenia pojazdów, wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych, obowiązku powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, nakazu opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, zakazu kontaktowania się z określonymi osobami, zakazu zbliżania się do pokrzywdzonego lub zakazu opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu albo nie wykonuje zarządzenia sądu o ogłoszeniu orzeczenia w sposób w nim przewidziany, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.- sprawca realizuje znamiona 2 czynów zabronionych. Ile czynów sprawca popełnia- można stosować 2 podejścia- kryterium prawne- sprawca popełnił tyle czynów ile norm naruszył i kryterium ontologiczne- patrzymy na czyn nie od strony normatywnej lecz od strony faktycznej, w przykładzie wyżej mamy do czynienia z 1 czynem. Jakie kryteria stosuje się przy jedności czynu patrząc od strony ontologicznej?- jedność miejsca czynu, jedność czasu czynu i tożsamość osób biorących udział w tym czynie (sprawcy jak również ofiary). Ustawodawca na gruncie kk przyjmuje kryterium ontologiczne jedności czynu. Kwestia oceny prawnej czynu nie ma w tym przypadku znaczenia, inaczej jest na gruncie prawa karnego skarbowego i kodeksu wykroczeń. Możliwe stosunki zachodzące pomiędzy przepisami pozostające w zbiegu:
Wykluczanie- zakresy przepisów się nie pokrywają ze sobą
Zakresy krzyżowania- zakresy przepisów w pewnym zakresie się ze sobą pokrywają
Te 2 powyższe zakresy są najbardziej poprawne.
Zakres zawierania- jeden przepis w całości mieści się swoim zakresem w inny, z punktu widzenia legislacyjnego byłoby to błędem.
Zbieg przepisów:
Pozorny- ma miejsce, gdy mamy 2 przepisy i wydaję się, że pomiędzy nimi zachodzi zbieg, a w rzeczywistości jest tak, ze zakresy tych przepisów się nie pokrywają- zachodzi stosunek wykluczania- relacja pomiędzy typem zasadniczym czynu zabronionego, a czynem zmodyfikowanym. Zabójstwo z art. 148 i art. 149- pozornie wydaje się, że dzieciobójstwo jednocześnie realizuje znamiona zabójstwa. Pomiędzy typem zasadniczym, a typem zmodyfikowanym zachodzi stosunek wykluczania, zakresy tych przepisów w żadnym punkcie się nie pokrywają. Żadne dzieciobójstwo nie jest równocześnie zabójstwem.
Lex specialis derogat legi genarali- przepis szczególny wyłącza stosowanie przepisu generalnego.
Zakresy przepisów się pokrywają, ale zachodzi wyłączenie stosowania tych przepisów w oparciu zasadę wyżej.
Zbieg rzeczywisty- nie ma wątpliwości, że pomiędzy zakresami przepisów zachodzi stosunek krzyżowania- zakresy tych odcinków na pewnym zakresie się pokrywają. Jest rzeczywisty- bo faktycznie zakresy obu przepisów na pewnym odcinku się ze sobą pokrywają.
Niewłaściwy- dany czyn realizuje znamiona 2 przepisów karnych, ale w oparciu o pewne zasady- zasady wyłączania wielości ocen, wystarczające jest zakwalifikowanie czynu z tylko jednego przepisu pozostającego w zbiegu. Zasada subsydiarności (jeden z przepisów pozostających w zbiegu mocy ustawy ma charakter generalny, a drugi pomocniczy- klauzula subsydiarności- ustawodawca lub doktryna mówi wprost, że ten przepis ma charakter pomocniczy, stosuje się go gdy nie znajduje zastosowania przepis główny, przepisy pozostające w zbiegu są nierównorzędne, np. jeżeli pozostają ze sobą w zbiegu przepis polegający na narażeniu dobra na niebezpieczeństwo i naruszenie dobra prawnego- to w tym przypadku stosuje się przepis penalizujący naruszenie dobra prawnego- lex principalis derogat legi subsidioriae) i zasada konsumpcji (lex consumens derogat legi consumpeae pomiędzy przepisami pozostającymi w zbiegu zachodzi taka relacja, że jeden przepis w pewnym sensie konsumuje drugi przepis- art. 279kk: § 1. Kto kradnie z włamaniem, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 2. Jeżeli kradzież z włamaniem popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.- kradzież z włamaniem i art.288: § 1. Kto cudzą rzecz niszczy, uszkadza lub czyni niezdatną do użytku, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 3. Karze określonej w § 1 podlega także ten, kto przerywa lub uszkadza kabel podmorski albo narusza przepisy obowiązujące przy zakładaniu lub naprawie takiego kabla.
§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 następuje na wniosek pokrzywdzonego.- zniszczenie bądź uszkodzenie mienia- włamuję się do czyjegoś mieszkania, niszczę przy tym drzwi i dokonuję kradzieży podmiot realizuje swoim zachowaniem art. 279 §1 i 288 – przyjmuje się, że zakwalifikowanie czynu z art. 279 jest zupełnie wystarczające, chyba że wartości zniszczonego mienia i ukradzionych rzeczy są równoważne- wtedy czyn kwalifikuje się z obu tych przepisów). Przestępstwo współukarane uprzednie i wsółukaranie następcze.
Subsydiarność ustawowa- kk wprost mówi, który przepis jest przepisem głównym, a który przepisem subsydiarnym, art. 231 paragraf 4.
Subsydiarność milcząca- ustawodawca nie rozstrzyga, który przepis jest główny, a który subsydiarny- tę kwestię rozstrzyga doktryna- np. przepis penalizujący naruszenie dobra prawnego i narażenia dobra prawnego na niebezpieczeństwo.
Ćwiczenia 7 (30 XI 2010r.)
Ten sam czyn może stanowić tylko jedno przestępstwo.
Kryterium normatywne- na czyn patrzymy od strony obowiązujących przepisów, sprawca popełnia tyle czynów ile norm prawnych swoim zachowaniem naruszył.
Kryterium ontologiczne- patrzymy na czyn od strony kontekstu faktycznego- stosujemy kryteria jedności miejsca, jedności czasu, tożsamość osób, jedność zamiaru sprawcy.
Na gruncie kk stosuje się w zasadzie kryterium ontologiczne. W pewnym zakresie kryterium normatywne ma znaczenie, gdy mamy kłopot z rozstrzygnięciem na płaszczyźnie ontologicznej czy mamy do czynienia z jednym czynem, czy z wieloma, to w takiej sytuacji możemy wspomagać się kryterium normatywnym.
Zbieg przepisów
| Zbieg przepisów | Zbieg przestępstw |
|---|---|
| Jeden czyn powoduje naruszenie wielu norm (realizuje wiele typów czynów zabronionych) | Wiele czynów |
| Art.11 kk | Art. 85 kk |
Rodzaje biegu przepisów:
Pozorny- na pierwszy rzut oka wydaje się, że pomiędzy dwoma przepisami zachodzi zbieg, jednak po analizie dochodzi się do wniosku, że zbieg nie zachodzi- typ zasadniczy, a typ zmodyfikowany. W Doktrynie panują 2 poglądy:
Typ zasadniczy a typ uprzywilejowany- relacja nadrzędności i podrzędności zakresowej- w tym wypadku można zastosować zasadę lex specialis derogat legi genarali- zgodnie z tą zasadą stosujemy przepis specjalny- współcześnie dominuje ta koncepcja.
Stosunek wykluczania pomiędzy tymi typami- tu w ogóle nie zachodzi zbieg, dlatego mówi się w tym przypadku o zbiegu pozornym- wywodzi się od prof. Woltera.
Rzeczywisty- zachodzi wówczas, gdy pomiędzy 2 przepisami zachodzi relacja krzyżowania:
1. Niewłaściwy- art. 178a i 244- ktoś prowadzi samochód pod wpływem alkoholu bez niezbędnych uprawnień. Zakresy 2 przepisów, się ze sobą krzyżują, ze względów kryminalno- polit. wydaje się wystarczające zakwalifikowanie czynu z tylko jednego przepisu. Zasady wyłączania wielości ocen- zasada subsydiarności i zasada konsumpcji.
Właściwy- 2 przestępstwa, których zakresy się w pewnym zakresie ze sobą pokrywają, nie możemy zastosować żadnej zasady wykluczającej, konieczne jest uwzględnienie w opisie czynów obu przepisów dla pełnego oddania bezprawności czynu.
Zbieg eliminacyjny- Polega na tym, że w podstawie skazania podajemy tylko jeden przepis, z tych które się zbiegają. Skazuje się na podstawie przepisu przewidującego sankcje surowszą. Np. art.244 i 178a: § 1. Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 2. Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi na drodze publicznej lub w strefie zamieszkania inny pojazd niż określony w § 1, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 3. (uchylony).
§ 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 był wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo za przestępstwo określone w art. 173, 174, 177 lub art. 355 § 2 popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo dopuścił się czynu określonego w § 1 w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.- art. 244: Kto nie stosuje się do orzeczonego przez sąd zakazu zajmowania stanowiska, wykonywania zawodu, prowadzenia działalności, prowadzenia pojazdów, wstępu do ośrodków gier i uczestnictwa w grach hazardowych, obowiązku powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, nakazu opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym, zakazu kontaktowania się z określonymi osobami, zakazu zbliżania się do pokrzywdzonego lub zakazu opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu albo nie wykonuje zarządzenia sądu o ogłoszeniu orzeczenia w sposób w nim przewidziany, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. przewiduje karę surowszą, więc w podstawie skazania wpiszemy art. 244, w podstawie wymiaru kary również podamy art. 244. Eliminujemy jeden z przepisów z opisu czynu. Był przewidziany w kodeksie Makarewicza, obecnie jest to przyjęte w kodeksie wykroczeń.
Struktura wyroku w prawie karnym= podstaw skazania + podstawa wymiaru kary- przepis prawa karnego pojawia się w wyroku karnym 2-u krotnie.
Zbieg kumulatywny- występuje w obowiązującym kk. Art. 11 § 2- skazuje się sprawcę na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów (art. 244 i art. 178a w zw. z art. 11 § 2), a karę wymierza się na podstawie przepisu przewidującego karę surowszą (nie znaczy to, że musimy zastosować karę najsurowszą z tego przepisu). Jest z pewnego punktu widzenia lepsza- od razu w kwalifikacji karnej uwidocznione są wszystkie przepisy, które sprawca swoim zachowaniem naruszył.
Idealny zbieg przestępstw- nawiązuje do kryterium normatywnego oceny wielości czynów. Jeśli sprawca naruszył swoim zachowaniem więcej niż jeden przepis to przyjmuje się, że popełnił 2 przestępstwa. Nie występuje w kk, pojawia się w kodeksie wykroczeń (art. 10 § 1: Jeżeli czyn będący wykroczeniem wyczerpuje zarazem znamiona przestępstwa, orzeka się za przestępstwo i za wykroczenie, z tym że jeżeli orzeczono za przestępstwo i za wykroczenie karę lub środek karny tego samego rodzaju, wykonuje się surowszą karę lub środek karny. W razie uprzedniego wykonania łagodniejszej kary lub środka karnego zalicza się je na poczet surowszych.). Jeśli sprawca popełnił wykroczenie i tym samym czynem popełnił przestępstwo to popełnił zarówno przestępstwo jak i wykrocznie. Przyjmuje również kodeks karny skarbowy w art. 8.
Czyn ciągły z art. 12kk: Dwa lub więcej zachowań, podjętych w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, uważa się za jeden czyn zabroniony; jeżeli przedmiotem zamachu jest dobro osobiste, warunkiem uznania wielości zachowań za jeden czyn zabroniony jest tożsamość pokrzywdzonego. - 2 instytucje prawne: instytucja czynu ciągłego z art. 12 (wiąże się ze zbiegiem przepisów z art. 11) i tzw. ciąg przestępstw (wiąże się ze zbiegiem przestępstw z art. 85: Jeżeli sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu, sąd orzeka karę łączną, biorąc za podstawę kary z osobna wymierzone za zbiegające się przestępstwa.).
Przesłanki czynu ciągłego:
2 lub więcej zachowań (czynów w znaczeniu ontologicznym)- mogą być to zachowania realizujące znamiona typów czynów zabronionych, mogą być też zachowania, w których pewne elementy realizują znamiona typów czynów zabronionych i występków, oraz zachowania prawnie irrelewantne (nie realizujące znamion typów czynów zabronionych) + zachowania realizujące znamiona typów czynów zabronionych. Te zachowania realizują ten sam typ czynu zabronionego, jak również różne typy.
Z góry powzięty zamiar- 1 tożsamy zamiar związany ze wszystkimi zachowaniami.
Krótkie odstępy czasu pomiędzy zachowaniami- od kilku godzin do najwyżej kilku dni.
Tożsamość pokrzywdzonego- przesłanka względna, gdy przedmiotem ataku jest dobro osobiste.
Formy stadialne popełnienia przestępstwa:
Zamiar- cogitationis poenam nemo patitur- nikt nie może być karany za same myśli.
Przygotowanie- jest karalne tylko w przypadkach wskazanych w ustawie.
Usiłowanie- jest karalne zawsze.
Dokonanie- przestępstwa formalne- dokonane jest wówczas, gdy znamię czasownikowe przestępstwa może być użyte w czasie przeszłym dokonanym. Przestępstwo materialne- jest dokonane w momencie wystąpienia skutku. Jest zawsze karalne.
Iter delicti- droga przestępstwa. Przestępstwa jednochwilowe- zamiar od razu przejawia się w formie dokonania. Większość przestępstw przechodzi przez te stadia.
Ćwiczenia 8 (7 XII 2010r.)
Ad.1. Zamiar- nikt nie może odpowiadać za swoje myśli.
Ad.2. Przygotowanie- jest karalne tylko wtedy, gdy w kodeksie znajduje się klauzula karalności przygotowania. Art. 16 §1: Przygotowanie zachodzi tylko wtedy, gdy sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania, w szczególności w tymże celu wchodzi w porozumienie z inną osobą, uzyskuje lub przysposabia środki, zbiera informacje lub sporządza plan działania. Przesłanki konstytutywne: zamiar bezpośredni (tylko i wyłącznie; znamię „w celu”- jest to znamię kierunkowe, mówiące, że dany czyn można popełnić tylko z zamiarem bezpośrednim) + stworzenie warunków do przedsięwzięcia czynu zmierzającego bezpośrednio do dokonania. Rodzaje przygotowania:
W konfiguracji jednoosobowej- sprawca sam dokonuje czynu zabronionego.
W konfiguracji wieloosobowej- sprawca w celu stworzenia warunków do dokonana czynu zabronionego wchodzi w porozumienie z inną osobą.
Czynny żal- art.17: Nie podlega karze za przygotowanie, kto dobrowolnie od niego odstąpił, w szczególności zniszczył przygotowane środki lub zapobiegł skorzystaniu z nich w przyszłości; w razie wejścia w porozumienie z inną osobą w celu popełnienia czynu zabronionego, nie podlega karze ten, kto nadto podjął istotne starania zmierzające do zapobieżenia dokonaniu.- odmienne w zależności od konfiguracji: w przypadku konfiguracji 1 osobowej- odstąpienie od dalszej akcji przestępnej; w konfiguracji wieloosobowej konieczne jest jeszcze podjęcie istotnych starań do zapobieżenia dokonania czynu zabronionego.
Ad.3. Usiłowanie- zawsze jest karalne- art. 13: Odpowiada za usiłowanie, kto w zamiarze popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem bezpośrednio zmierza do jego dokonania, które jednak nie następuje. §2.Usiłowanie zachodzi także wtedy, gdy sprawca nie uświadamia sobie, że dokonanie jest niemożliwe ze względu na brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego lub ze względu na użycie środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego Ostatnia faza bezpośrednio przed dokonaniem. 2 formy usiłowania:
Usiłowanie udolne- paragraf 1 tego art.- jego przesłankami są: zamiar popełnienia czynu zabronionego (zarówno zamiar bezpośredni i ewentualny) + bezpośrednie zmierzanie do dokonania (przekształcenie się z zagrożenia abstrakcyjnego w zagrożenie konkretne)+ dokonanie nie następuje (odróżnia to stadium od stadium dokonania- brak skutku w przestępstwie materialnym, lub w przestępstwie formalnym nie można użyć znamiona czasownikowego typu czynu zabronionego w czasie przeszłym dokonanym).
Zamiar pośredni- versanti iw rei illicita imputantur omnia quare segunuture ex delicta- występował w średniowieczu, polegał na tym, że działającemu w rzeczy niegodziwej przypisuje się wszystko, co wynika z jego czynu. Obecnie się go nie stosuje.
Usiłowanie nieudolne- paragraf 2 tego art.- za podstawę tej definicji bierzemy paragraf 1. Przesłanki: zamiar +bezpośrednie zmierzanie do dokonania+ dokonanie nie następuje + sprawca nie uświadamia sobie, że brak jest przedmiotu do dokonania na nim przestępstwa lub nie dysponuje środkiem do dokonania przestępstwa (sprawca sobie ich nie uświadamia). Osoba A chce zastrzelić osobę B, osoba B śpi, przestępca strzela do niej, osoba B nie żyje, po sekcji okazało się, że w momencie oddania strzału osoba B nie żyła (brak było przedmiotu do dokonania przestępstwa). Nie dochodzi do faktycznego zagrożenia dobra prawnego.
Zasada odwrotności błędu:
urojenie znamienia pozytywnego lub nieświadomość znamienia negatywnego- art. 13 §2
nieświadomość znamienia pozytywnego lub urojenie znamienia negatywnego- art. 28: § 1. Nie popełnia umyślnie czynu zabronionego, kto pozostaje w błędzie co do okoliczności stanowiącej jego znamię.
§ 2. Odpowiada na podstawie przepisu przewidującego łagodniejszą odpowiedzialność sprawca, który dopuszcza się czynu w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność stanowiąca znamię czynu zabronionego, od której taka łagodniejsza odpowiedzialność zależy.
Usiłowanie ukończone- sprawca zrobił wszystko, co musiał zrobić by czyn zabroniony został popełniony (możliwe tylko przy przestępstwach materialnych). Sprawca oddaje strzał, poszkodowany odniósł ranę, ale nie umarł- a sprawca chciał zabić.
Usiłowanie nieukończone- sprawca nie ukończył ostatniej czynności zmierzającej do dokonania czynu zabronionego (przestępstwa formalne i materialne).
Karalność usiłowania- art. 14: §1. Sąd wymierza karę za usiłowanie w granicach zagrożenia przewidzianego dla danego przestępstwa.
§ 2. W wypadku określonym w art. 13 § 2 sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.- zasadniczo usiłowanie jest karalne w takich granicach jak dokonanie, w praktyce sędziowski wymiar kary jest niższy niż za dokonanie. W przypadku usiłowania nieudolnego można karę nadzwyczajnie złagodzić, lub odstąpić od jej wykonania.
Czynny żal- art. 15kk: § 1. Nie podlega karze za usiłowanie, kto dobrowolnie odstąpił od dokonania lub zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego.
§ 2. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w stosunku do sprawcy, który dobrowolnie starał się zapobiec skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego - usiłowanie jest niekaralne- tu ma znaczenie podział na usiłowanie ukończone i nieukończone (ten podział jest doktrynalny). W przypadku usiłowania nieukończonego wystarczy dobrowolnie odstąpić od dokonania (dobrowolnie odstąpi od dalszej akcji przestępczej). Usiłowanie ukończone- dobrowolne odstąpienie od dalszej akcji przestępnej i zapobiegnięcie skutkowi przestępnemu. Dobrowolność- SN w swoim orzecznictwie szczegółowo to określił- decyzja o odstąpieniu od dokonania wypływa z wewnętrznych przekonań sprawcy, nie jest wynikiem czynników zewnętrznych.
| Usiłowanie | Przygotowanie |
|---|---|
| Zamiar bezpośredni lub ewentualny | Zamiar bezpośredni |
| Bezpośrednie zmierzanie do dokonania | Stworzenie warunków pozwalających na dokonanie |
Usiłowanie bezwzględnie nieudolne- pojęcie doktrynalne; nie jest karalne.
Złodzieje próbują wynieść skrzynie z wagonu stojącego na bocznicy, nie są w stanie wynieść tych skrzyń ani ich otworzyć- w doktrynie są prezentowane oba stanowiska, że jest to usiłowanie udolne- in abstracto, oceniamy czy dokonanie czynu na tym przedmiocie było w ogóle możliwe (w tym przypadku gdyby sprawcy użyli dźwigu to byłoby to możliwe) lub nieudolne- in concreto- bierzemy pod uwagę konkretny środek, którymi sprawcy dysponowali.
Samochód z immobiliserem- złodziej wsiada do samochodu i nie jest w stanie go uruchomić. Również są 2 stanowiska. Przedmiot nadaje się do popełnienia czynu zabronionego, ale sprawca nie dysponuje umiejętnościami, by to przestępstwo dokonać- czyli jest to usiłowanie udolne; usiłowanie nieudolne- przedmiot nie nadaje się do dokonania na nim czynu zabronionego.
Formy zjawiskowe typu czynu zabronionego-
Sprawcze-
Jednosprawstwo- samodzielne wykonanie czynu zabronionego.
Współsprawstwo- wykonaniu czynu zabronionego wspólnie (element obiektywny) i w porozumieniu z inną osobą (element subiektywny; nie musi być to umowa, może mieć charakter dorozumiany; jest ono zawarte przed popełnieniem czynu zabronionego lub w momencie jego popełniania- to jest najpóźniejsza chwila kiedy można je zawrzeć). Nie można zawrzeć porozumienia po dokonaniu czynu zabronionego.
Współsprawstwo:
Równoległe- polega na tym, że wszyscy współdziałający wykonują wszystkie znamiona czynu zabronionego.
Dopełniające (właściwe)- polega na tym, że jedne ze współsprawców realizuje część znamion czynu zabronionego a drugi inną część znamion czynu zabronionego- Suma działań tych sprawców powoduje zrealizowanie wszystkich znamion czynu zabronionego.
Materialno- obiektywne- uznanie za współsprawcę os. która nie realizuje żadnego ze znamion czynu zabronionego, ale jej wkład jest tak istotny, że bez jej udziału przestępstwo nie zostałoby popełnione, albo zostałoby popełnione w inny sposób.
Sukcesywne- współsprawca dołącza się do popełniania czynu zabronionego dopiero na pewnym etapie. Co do zasady taka osoba odpowiada tylko za to, co zostało popełnione po jej akcesie, chyba że uprzednie czynności zostały popełnione po porozumieniu z nią- wtedy odpowiada za całość popełnionych czynności.
Konieczne- ze znamion typu czynu zabronionego wynika, że realizacja jego znamion może być dokonana przy udziale więcej niż jednego sprawcę, np. gwałt zbiorowy.
Sprawstwo kierownicze- elementy składające się na to: kierowanie wykonaniem czynu zabronionego- sprawca kierowniczy ma możliwość rozpoczęcia akcji przestępczej, możliwość zakończenia akcji przestępczej w każdym momencie + realizacja znamion czynu przestępnego przez bezpośredniego sprawcę.
Sprawstwo polecające- elementy: stosunek zależności pomiędzy sprawcą polecającym a wykonującym czyn zabroniony; polecenie wydane przez sprawcę polecającego; dokonanie przez sprawcę bezpośredniego czynu zabronionego
Podżeganie
Pomocnictwo
Te powyższe nie są czynami zabronionymi, lecz formami jego realizacji.
Udział w cudzym przestępstwie- np. podżeganie- przestępstwo jest popełniane tylko przez sprawcę bezpośredniego, a podżegacze i pomocnicy biorą udział w czynie popełnianym przez sprawcę bezpośredniego (nie popełnia samodzielnie czynu zabronionego), ich odpowiedzialność jest zależna od odpowiedzialności bezpośredniego sprawcy- akcesoryjność (skrajna- odpowiedzialność współdziałających zależy od wszystkich el. Działania sprawcy bezpośredniego łącznie z winą; umiarkowana- odpowiedzialność nie obejmuje winy sprawcy bezpośredniego)
Jednolitego sprawstwa- czyn popełniony przez współdziałającego traktuje się całkowicie samodzielnie i niezależnie od popełnienia czynu przez sprawcę bezpośredniego.
Koncepcja Fojnickiego- takie formy jak pomocnictwo powinny być określone samodzielnie jako typy czynu zabronionego w części szczególnej kk.
Koncepcja Getsa- podżeganie i pomocnictwo powinny być określone w części szczególnej kk, jedna przy każdym typie czynu zabronionego powinna być określona forma jego popełnienia.
Polska koncepcja form zjawiskowych- wywodzi się od Makarewicza- połączenie udziału w cudzym przestępstwie i jednolitości sprawstwa przestępstwa. W formach sprawczych- koncepcja udziału w cudzym przestępstwie, a podżeganie i pomocnictwo-jednolite sprawstwo. Znamiona podżegania i pomocnictwa wyłączone przed nawias i umieszczone w części szczególnej kk.
Koncepcje sprawstwa:
Formalno- obiektywna- za sprawcę uznaje się osobę, która realizuje swoim zachowaniem znamiona typu czynu zabronionego.
Subiektywna- wiąże sprawstwo z wolą popełnienia czynu zabronionego. Sprawcą jest ten, kto posiada wolę popełnienia czynu zabronionego (animus auctoris).
Materialno- obiektywna- sprawcę jest nie tylko osoba realizująca znamiona typu czynu zabronionego, ale również osoba, która przyczynia się do popełnienia czynu zabronionego w istotnym zakresie (istotny wkład polega na tym, gdyby go nie wniesiono to nie doszłoby do popełnienia czynu zabronionego, lub popełniono by go w inny sposób).
Ćwiczenia 9 (14 XII 2010r.)
Formy niesprawcze popełnienia przestępstwa- w tych przypadkach stosuje się kondensację- część znamion określona w art. 18 §2: Odpowiada za podżeganie, kto chcąc, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, nakłania ją do tego. i art. z części szczególnej (np. art.18 §2 w związku z art.148):
Podżeganie do przestępstwa indywidualnego jest przestępstwem powszechnym. Strona przedmiotowa wyraża się w znamieniu nakłania (nakłanianie ktoś zamierza wzbudzić w drugiej osobie zamiar dokonania czynu zabronionego- przestępstwa umyślne lub zachowanie zmierzającego do podjęcia przez osobę podżeganą do podjęcia dokonania sprzecznego z przepisami prawa- przestępstwo nieumyślne). Kiedy mamy do czynienia z popełnieniem czynu zabronionego, jakim jest podżegania- 3 modele:
Modle szeroki- Zoll- przestępstwo jest popełnione w momencie, w którym podżegacz ukończył czynności polegające na nakłonieniu innej os. do popełnienia czynu zabronionego- przestępstwo formalne (bezskutkowe).
Umiarkowany- prof. Kardas- podżeganie to przestępstwo skutkowe, przy czym skutek polega na tym, że w świadomości os. podżeganej pojawia się zamiar popełnienia czynu zabronionego, lub decyzja o podjęciu zachowania sprzecznego z regułami postępowania z danym dobrem prawnym.
Model wąski- prof. Wąsek- podżeganie jest przestępstwem skutkowym, przy czym skutek polega na tym, że osoba podżegana realizuje znamiona czynu zabronionego. Ten model w szkole krakowskiej jest odrzucany, gdyż przyjmuje brak akcesoryjności (podżeganie nie powinno zależeć od tego, co zrobił sprawca bezpośredni).
Odpowiedzialność podżegacza (również pomocnika) w szkole krakowskiej nie jest akcesoryjna.
Kto chcąc- jest to zamiar bezpośredni. Czyli podżegać można tylko z zamiarem bezpośrednim. Po stronie podżeganego może występować zarówno umyślność jak i nieumyślność.
Podżeganie jest zawsze działaniem.
| Podżegacz | Osoba podżegana |
|---|---|
| Zamiar bezpośredni- umyślność w postaci zamiaru bezpośredniego | Umyślność lub nieumyślność |
Dopuszczalne jest podżeganie łańcuszkowe- podżeganie do podżegania- takie jest stanowisko SN.
Pomocnictwo- art. 18 § 3kk: Odpowiada za pomocnictwo, kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, swoim zachowaniem ułatwia jego popełnienie, w szczególności dostarczając narzędzie, środek przewozu, udzielając rady lub informacji; odpowiada za pomocnictwo także ten, kto wbrew prawnemu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego swoim zaniechaniem ułatwia innej osobie jego popełnienie.- podmiot- ustawodawca również w tym wypadku posługuje się zaimkiem kto- jest to również przestępstwo powszechne; również pomoc w przestępstwie indywidualnym jest przestępstwem powszechnym. Strona przedmiotowa- ktoś swoim zachowaniem ułatwia (pomocnictwo fizyczne- dostarczanie narzędzi środka przewozu; pomocnictwo psychiczne- udzielanie rady lub informacji) innej osobie popełnienie czynu zabronionego. Pomocnictwo jest działaniem lub zaniechaniem. W którym momencie jest popełnione przestępstwo pomocnictwa:
Model szeroki- pomocnictwo jest przestępstwem bezskutkowym- popełnione w momencie pomocnik ukończył czynności zmierzające do ułatwienia innej osobie popełnienia czynu zabronionego.
Umiarkowany- przestępstwo skutkowe- skutek polega na stworzeniu obiektywnej sytuacji ułatwiającej innej osobie popełnienie czynu zabronionego.
Wąski- przestępstwo skutkowe, skutek w przypadki pomocnictwa polega na tym, że osoba, której udzielono pomocnictwa popełniła czyn zabroniony.
W tym przypadku również akceptowalne są tylko 2 pierwsze modele, gdyż pomocnictwo nie jest przestępstwem akcesoryjnym.
Podżeganie i pomocnictwo- samodzielne niezależne typy czynów zabronionych.
Wyłączenie odpowiedzialności karnej- elementy struktury przestępstwa-
Zachowanie- musi być czynem, czyn musi być bezprawny, karygodny i karalny.
Bezprawność- sprzeczność zachowania z normą sankcjonowaną (z porządkiem prawnym).
Badanie karalności- zgodność zachowania z typem czynu zabronionego.
Karygodność- społ. szkodliwość czynu zabronionego, wyższa niż znikoma
Wina- normatywna koncepcja winy- podmiotowa zarzucalność sprzecznego z prawem zachowania.
Okoliczności wyłączające:
Zachowanie nie będące czynem- nie będące wynikiem woli sprawcy.
Bezprawność- może wystąpić kontratyp- okoliczność wyłączająca bezprawność, posłużył się tym pojęciem po raz pierwszy prof. Wolter. Dominujący pogląd sprzeciwia się wyodrębnianiu specyficznej kategorii bezprawności- bezprawności karnistycznej. Zachowanie ma być sprzeczne z jakąkolwiek normą porządku prawnego. Zachowanie bezprawne- musi atakować dobro prawne; naruszać reguły postępowania z dobrem prawnym- (naruszenie dobra prawnego nie naruszające reguł postępowania z dobrem prawnym- w czasie prowadzenia pojazdu potrącam staruszkę, w czasie prowadzenia samochodu nie naruszyłem przepisów kodeksu drogowego; w tym przypadku ponieważ nie naruszyłem reguł postępowania z dobrem prawnym to zachowanie kierowcy nie będzie bezprawne); brak kontratypu- brak okoliczności wyłączającej bezprawność. By zachowanie było bezprawne muszą wystąpić te 3 wymienione wyżej elementy.
Kontratypy- okoliczności wyłączające bezprawność. Są 2 rodzaje:
ustawowe (określone w ustawie karnej- np. obrona konieczna- art. 25, stan wyższej konieczności- art. 26- stan wyższej konieczności wyłączający bezprawność, ale istnieje też stan wyższej konieczności wyłączający winę, który nie jest kontratypem-, dozwolonego ryzyka- 27)
Obrona konieczna- 2 grupy przesłanek: przesłanki charakteryzujące sytuacje- zamach- zachowanie człowieka+ zamach bezpośredni (bezpośrednio zagraża określonym dobrą prawnym- mamy od czynienia z konkretnym niebezpieczeństwem dla dobra prawnego)+ bezprawny (sprzeczność z jakąkolwiek normą prawa)+ przypuszczony na jakiekolwiek dobro prawne (dobro prawne osoby broniącej się- obrona konieczna sensu stricto, osoby trzeciej- pomoc konieczna; lub określone dobro zbiorowe- np. społ.), w której dozwolona jest obrona konieczna i przesłanki charakteryzujące samo zachowanie obronne. Jeśli zabijam atakującego mnie psa to nie jest to obrona konieczna (odpieranie zamachu- element przedmiotowy [precyzyjnie skierowane na odparcie zamachu], motyw odparcia zamachu- element podmiotowy [od strony podmiotowej musi być to motyw odparcia zamachu, a nie jakiś inny] i konieczność obrony [2 stanowiska w tej kwestii- samoistność- mam prawo podejmować działania obronne, gdy zostanę zaatakowany, nawet, gdy istniej inna możliwość odparcia ataku lub subsydiarność obrony koniecznej- można obronę konieczna stosować tylko wówczas, gdy nie istnieje inny sposób odparcia zamachu]). Na gruncie prawa polskiego obrona konieczna jest samoistna- literalna interpretacja art. 25: § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem.
§ 2. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej, w szczególności gdy sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.
§ 3. Nie podlega karze, kto przekracza granice obrony koniecznej pod wpływem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu. Względna subsydiarność- obronę konieczną można stosować w każdej sytuacji, ale tylko wówczas gdy środek obronny nie jest rażąco nieadekwatny do siły ataku.
Przekroczenie granic obrony koniecznej: eksces intensywny- sprawca stosuje środek obrony nieadekwatny do siły ataku/ charakteru zamachu; odnosi się do siły stosowanej obrony i eksces ekstensywny- wiąże się ze znamieniem bezpośredniości; ktoś mnie zaatakował, nie kontynuuje ataku, a ja do niego strzelam- zamach się zakończył a ja kontynuuję zachowanie, które już nie są obroną konieczną, odnosi się do relacji czasowej obrony koniecznej. Konsekwencje przekroczenia- przekroczenie granic obrony koniecznej wynikiem strachu lub poczucia zagrożenia- niepodleganie karze- paragraf3 tego art.
pozaustawowe.
Karalność- okoliczność wyłączająca karalność, np. czynny żal.
Karygodność- społeczna szkodliwość czynu w stopniu niższym niż znikomy.
Wina- okoliczność wyłączająca winę.
Ćwiczenia 10 (21 XII 2010r.)
Stan wyższej konieczności- art. 26: § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego.
§ 2. Nie popełnia przestępstwa także ten, kto, ratując dobro chronione prawem w warunkach określonych w § 1, poświęca dobro, które nie przedstawia wartości oczywiście wyższej od dobra ratowanego.
§ 3. W razie przekroczenia granic stanu wyższej konieczności, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.
§ 4. Przepisu § 2 nie stosuje się, jeżeli sprawca poświęca dobro, które ma szczególny obowiązek chronić nawet z narażeniem się na niebezpieczeństwo osobiste.
§ 5. Przepisy § 1–3 stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy z ciążących na sprawcy obowiązków tylko jeden może być spełniony. Ma dwoista naturę- z jednej strony jest to kontratyp, a z drugiej może wystąpić w postaci okoliczności wyłączającej winę. Jest tez powiązany z kontratypem kolizji obowiązków (paragraf 5 tego art.).
Przesłanki stanu wyższej konieczności- określające sytuację- stan niebezpieczeństwa dla dobra prawnego (nie tylko zachowanie człowieka, lecz również zachowanie zwierzęcia oraz działanie siły natury) i niebezpieczeństwo musi być bezpośrednie (w przeciwieństwie do obrony koniecznej nie ma zamachu- wystarczy niebezpieczeństwo dla dobra prawnego). Bezpośredniość niebezpieczeństwa oznacza, że należy niezwłocznie podjąć działania do odwrócenia niebezpieczeństwa, jeśli nie zostanie ono odwrócone niezwłocznie to niebezpieczeństwo jest już nieodwracalne. Przesłanki określające sposób zachowania sprawcy w ramach obrony koniecznej- poświęcenie dobra prawnego, motyw ochrony dobra prawnego (strona subiektywna stanu wyższej konieczności) oraz proporcja dóbr (ratowanie dobra wyższej wartości kosztem niższej wartości- takie stan wyższej konieczności wyłącza bezprawność; ktoś poświęca dobro wyższej wartości lub wartości podobnej to wtedy stan wyższej konieczności jest okolicznością wyłączająca winę) i subsydiarność stanu wyższej konieczności („jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć” – niebezpieczeństwa nie można uniknąć w inny sposób- wtedy można zastosować obronę konieczną).
Kolizja obowiązków- na kimś ciąży więcej niż jeden obowiązek.
Przekroczenie granic stanu wyższej konieczności- paragraf 3 tego art. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary lub odstąpić od wymierzania kary.
Paragraf4- dotyczy gwaranta, taki sprawca nie może uchylić się od odpowiedzialności z tytułu stanu wyższej konieczności.
Ryzyko eksperymentu- art.27: § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu przeprowadzenia eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego, jeżeli spodziewana korzyść ma istotne znaczenie poznawcze, medyczne lub gospodarcze, a oczekiwanie jej osiągnięcia, celowość oraz sposób przeprowadzenia eksperymentu są zasadne w świetle aktualnego stanu wiedzy.
§ 2. Eksperyment jest niedopuszczalny bez zgody uczestnika, na którym jest przeprowadzany, należycie poinformowanego o spodziewanych korzyściach i grożących mu ujemnych skutkach oraz prawdopodobieństwie ich powstania, jak również o możliwości odstąpienia od udziału w eksperymencie na każdym jego etapie.
§ 3. Zasady i warunki dopuszczalności eksperymentu medycznego określa ustawa.
2. kontratypy pozaustawowe:
Działanie w ramach uprawnień i obowiązków- dotyczy funkcjonariusze publ., jest to zachowanie usprawiedliwione nawet jeśli jest sprzeczne z prawem, pod warunkiem, że funkcjonariusz działa w granicach swoich kompetencji.
Ustawodawca posługuje się zwrotem nie popełnia przestępstwa.
Karalność- np. czynny żal przy usiłowaniu. Ustawodawca posługuje się znamieniem „nie podlega karze”.
Karygodność- to pojęcie pojawiło się w 1997r. Wcześniej było społ. niebezpieczeństwo.- stopień zagrożenia jaki czyn sprawia dla porządku prawnego. Zmieniono wcześniejsze pojęcie, ponieważ było bardzo dużo orzecznictwa związanego ze społ. niebezpieczeństwem i chciano się od tego odciąć, gdyż nie odzwierciedlało postrzegania tego pojęcia w państwie nie scentralizowanym. Szkodliwość społ. na płaszczyźnie abstrakcyjnej- jego adresatem jest ustawodawca, to on ocenia, które zachowania powinny być określone w ustawie pod groźbą kary. Szkodliwość społ. konkretna- dyrektywa adresowana do sędziego, oddziałuje na wysokość sankcji karnej, granicą jest znikomy stopień społ. niebezpieczeństwa. Społeczna szkodliwość czynu jest stopniowalna.
Przesłanki ocenne szkodliwości społ.- art. 115 §2.
Wina- jest inaczej rozumiana na gruncie materialno-prawnym, a inaczej na gruncie procesowym.2 koncepcje materialno-prawne:
Koncepcja psychologiczna winy-koncepcja historyczna. Pod pojęciem winy należy rozumieć stosunek psychiczny sprawcy do czynu (umyślność algo nieumyślność). Wina umyślna- zamiar bezpośredni lub ewentualny; wina nieumyślna- lekkomyślność lub niedbalstwo. Obecnie została ona całkowicie zarzucona w Polsce.
Koncepcja normatywna winy- jest współcześnie stosowana. Odrywa winę od płaszczyzny przeżyć psychicznych sprawcy. Pod pojęciem winy rozumie się tylko podmiotową zarzucalność sprzecznego z prawem zachowania- sytuacja w której sprawcy można postawić zarzut zachowania sprzecznego z normą prawną (nie dał posłuchu normie prawnej).
Przesłanki przypisania winy (przypisanie subiektywne): odpowiedni wiek- jeśli ktoś nie osiągnął poziomu dojrzałości związanej z wiekiem to nie można mu przypisać winy (np. dziecko) art. 10: § 1. Na zasadach określonych w tym kodeksie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat.
§ 2. Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego w art. 134, art. 148 § 1, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3 lub 4, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280, może odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.
§ 3. W wypadku określonym w § 2 orzeczona kara nie może przekroczyć dwóch trzecich górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisane sprawcy przestępstwo; sąd może zastosować także nadzwyczajne złagodzenie kary.
§ 4. W stosunku do sprawcy, który popełnił występek po ukończeniu lat 17, lecz przed ukończeniem lat 18, sąd zamiast kary stosuje środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają. - 17 lat- podstawowa granica wieku. O postępowaniu w sprawach nieletnich- środki wychowawcze, lecznicze i poprawcze (najsurowszy środek- umieszczenie do 21 raku życia maksymalnie)- tę ustawę stosuje się, gdy dana osoba popełniła czyn z części szczególnej kk, ale nie ukończyła 17 lat. Wyjątkowo można przypisać winę nieletniemu po ukończeniu 15 lat- art. 10 § 2. Przestępstwa wymienione w tym art. mogą być popełnione również w formie usiłowania- nie wchodzą formy niesprawcze podżeganie i pomocnictwo. Paragraf 4- określenie przypadek odwrotny do paragrafu 2- tu zamiast kary stosuje siew stosunku do takiej osoby środki przewidziane w ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich. Odpowiednia sprawność psychiczna- art.31: § 1. Nie popełnia przestępstwa, kto, z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swoim postępowaniem.
§ 2. Jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność rozpoznania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.
§ 3. Przepisów § 1 i 2 nie stosuje się, gdy sprawca wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia powodujący wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał albo mógł przewidzieć.- osoba musi być poczytalna, by móc danemu sprawcy przypisać winę. Niepoczytalność- określenie psychiatryczne polega na wskazaniu przyczyn niepoczytalności. Metoda psychologiczna polega na określeniu skutków niepoczytalności. W art. 31 jest zastosowana metoda psychiatryczno- psychologiczna. Pełna niepoczytalność wyłącza całkowicie przestępność czynu. Dokładnie nauczyć się paragrafu 1 tego art. Sprawca musi zdawać sobie jaki jest stan prawny dotyczący czynu, który chce przedsięwziąć i musi zdawać sobie sprawę, że nie działa w okoliczności kontratypu.
Błąd wyłączający zawinienie-co do kontratypu i co do prawa. Usprawiedliwiony błąd co do kontratypu wyłącza całkowicie winę; nieusprawiedliwony- mamy do czynienia z umniejszeniem winy. Błąd co do prawa- całkowita usprawiedliwiona nieświadomość bezprawności czynu- wyłączenie winy; błąd nieusprawiedliwiony- umniejszenie winy.
W anormalnej sytuacji motywacyjnej nie możemy przypisać sprawcy winy.
Funkcje winy:
Legitymująca (legitymacyjna)- wystąpienie elementu zawinienia uzasadnia fakt popełnienia przez sprawcę przestępstwa, przypisanie sprawcy winy.
Limitująca- stopień zawinienia ma wpływ na stopień stosowanej sankcji karnej.
Wina jest stopniowalna- ma to wpływ na wymiar kary. Często ustawodawca z umniejszeniem winy wiąże jakieś konsekwencje, np. w przypadku błędu co do kontratypu lub co do prawa. Umniejszenie winy jest możliwe w przypadku ograniczonej poczytalności- paragraf 2 art.31- sprawca nie jest niepoczytalny, ale jego poczytalność jest w znacznym stopniu ograniczona.
Zasada koincydencji- co do zasady winę przypisuje się na moment czynu. Wyjątek od tej zasady określony w art. 31 paragraf 3- tu kwestię zawinienia oceniamy na przedpolu czynu- kiedy sprawca pił alkohol.
Ćwiczenia 11 (4 I 2011r.)
Kara- fundamentalne pojęcie prawa karnego. Jest to negatywne następstwo popełnienia przestępstwa przez sprawcę. Może mieć charakter majątkowy (prawa i wolności o charakterze osobistym) lub niemajątkowy (dotyka praw majątkowych, typową karą jest grzywna). Zazwyczaj polega na uszczupleniu praw i wolności przysługujących sprawcy.
Racjonalizacja kary- uzasadnienie karania. Odpowiedź na pytanie: dlaczego karzemy? Wyróżnia się 2 podstawowe koncepcje:
Racjonalizacja retrybutywna (sprawiedliwościowa)- liczy się fakt popełnienia czynu zabronionego przez sprawcę. Kara jest odpłatą za popełnienie czynu. Tylko poprzez karę dojedzie do przywrócenia porządku prawnego, który sprawca naruszył. Zorientowanie się na przeszłość (na czyn, który sprawca popełnił).
Racjonalizacja prewencyjna- kara ma służyć nie tyle przywróceniu równowagi w porządku społ. ma służyć zapobieżeniu popełnienia przestępstw w przyszłości. Jest zorientowana ku przyszłości. Prewencja indywidualna (szczególna- oddziaływanie na konkretnego sprawcę, by powstrzymać go przed popełnianiem przestępstw w przyszłości) i ogólna (generalne- oddziaływanie na całe społ. by powstrzymać je od popełniania czynów zabronionych).
Następstwa prawnokarne popełnienia czynu zabronionego:
Kary- art.32- jest następstwem podstawowym- są samoistne. Uszeregowane są od kary najłagodniejszej. Istnieje dyrektywa mówiąca o tym, że w razie możliwości należy wymierzyć karę najłagodniejszą (ultima ratio kary).
Grzywna- jest to kara majątkowa. Zalety - jest to kara nieizolacyjna, jej zastosowanie nie wiąże się z wyjęciem sprawcy z jego naturalnego środowiska. Wady- nie jesteśmy w stenie sprawdzić kogo dotyka ciężar tej kary, bo sprawca może uiścić karę grzywny ze środków otrzymanych przez kogoś innego. Jest wykroczeniem zbieranie pieniędzy na uiszczenie przez kogoś kary grzywny. Nawet jeśli sprawa uiści tą grzywnę to negatywna jej konsekwencja dotyka również osób pozostających na jego utrzymaniu. 2 systemy wymiaru kary grzywny- system parametryczny (system stawek dziennych- wymierzanie grzywny jest procesem 2-stopniowym, w 1 etapie sąd określa ilość stawek dziennych w oparciu o dyrektywy wymiaru kary, a w 2 etapie sąd wymierza wysokość stawki dziennej biorąc pod uwagę status materialny sprawcy- mnoży się te 2 wyniki) oraz system kwotowy- jest najprostszy (prawo określa najniższą i najwyższą grzywnę kwotowo, grzywna wymierzana w konkretnej kwocie). System kwotowy- zaletą jest jego prostota, podstawową jego wadą jest jednak fakt, że nieustannie trzeba było nowelizować kk by wprowadzać nowe stawki grzywny. System stawkowy- sprawiał, że nie trzeba było nowelizować kk, inną jego zaletą jest to, że umożliwia on bardziej sprawiedliwe wymierzanie kary grzywny w zależności od możliwości majątkowych sprawcy. W ustawach karnych pozakodeksowych dominuje system kwotowy, podobnie jest w prawie wykroczeń. Oba systemy znajdują zastosowanie na gruncie polskiego systemu karnego. Grzywna może być wymierzona jako kara samoistna, lub obok kary pozbawienia wolności- gdy sąd decyduje wymierzyć ją za przestępstwo wyniku, którego sprawca osiągnął korzyść majątkową, lub przestępstwo zostało popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. W związku z warunkowym wykonaniem kary pozbawienia wolności sąd może wymierzyć sprawcy karę grzywny.
Ograniczenie wolności- jest to również kara nieizolacyjna. Polega na ograniczeniu sprawcy w pewnych jego wolnościach i prawach. Sprawca nie może w sposób dowolny zmieniać swojego miejsca pobytu- bez zgody sądu, musi wykonywać pracę społ. użyteczną, sprawca musi zdawać sprawę z przebiegu wykonywania tej kary (zdawać sprawozdanie). Argumentum a maiori ad minus- jeśli można ograniczyć prawa sprawcy w większym stopniu, to tym bardziej można ograniczyć jego wolność w stopniu mniejszym. 2 modele kary ograniczenia wolności: w stosunku do osób niezatrudnionych- sąd nakłada obowiązek pracy i kieruje do określonej jednostki; w stosunku do osób zatrudnionych- sąd orzeka potrącenie odpowiedniej części (10 -25%) wynagrodzenia na wskazany cel społ. Jeśli sąd orzeka tę karę to może nałożyć na sprawcę obowiązki wymienione w art. 72 kk: § 1. Zawieszając wykonanie kary, sąd może zobowiązać skazanego do:
1) informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby,
2) przeproszenia pokrzywdzonego,
3) wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,
4) wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu,
5) powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,
6) poddania się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu, albo oddziaływaniom terapeutycznym,
6a) uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych,
7) powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,
7a) powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób,
7b) opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,
8) innego stosownego postępowania w okresie próby, jeżeli może to zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa.
§ 1a. Nakładając na sprawcę przestępstwa popełnionego z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej obowiązek wymieniony w § 1 pkt 7b sąd określa sposób kontaktu skazanego z pokrzywdzonym.
§ 2. Sąd może zobowiązać skazanego do naprawienia szkody w całości lub w części, chyba że orzekł środek karny wymieniony w art. 39 pkt 5, albo do uiszczenia świadczenia wymienionego w art. 39 pkt 7. (praktycznie wszystkie wymienione w tym przepisie).
Pozbawienie wolności- stosowana, gdy żadna kara nieizolacyjna nie jest w stanie spełnić zadań kary. Jest to kara niemajątkowa. Terminowa kara pozbawienia wolności. Wymierza się ją w granicach od 1 miesiąca do 15 lat. Ultima ratio kary pozbawienia wolności.
25 lat pozbawienia wolności- nie jest to kara terminowego pozbawienia wolności. Kara punktowa (nie ma przedziału, są wymierzane w takich granicach jak w jej nazwie).
Dożywotnie pozbawienie wolności- absolutna ultima ratio (absolutna ostateczność)- jest czymś innym niż kara pozbawienia wolności i 25 lat pozbawienia wolności. Kara punktowa.
Środki karne- art. 39- nie musi być łagodniejszy niż kara. Jest zawsze wymierzany obok kary. W kk przewidziana jest jedna wyjątkowa sytuacja, gdy środek karny może być wymierzony samoistnie.
Pozbawienie praw publ.- podstawa stosowania tego środka to jest to art. 40 §2: Sąd może orzec pozbawienie praw publicznych w razie skazania na karę pozbawieni wolności na czas nie krótszy od lat 3 za przestępstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie.- chodzi o konkretną wymierzoną sprawcy karę, przestępstwo zostało popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie (np. zemsta)- różnego rodzaju przesłanki popełnienia czynu zabronionego, które są absolutnie nie akceptowalne przez społ. Na czym polega ten środek- art. 40 §1: Pozbawienie praw publicznych obejmuje utratę czynnego i biernego prawa wyborczego do organu władzy publicznej, organu samorządu zawodowego lub gospodarczego, utratę prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości oraz do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego lub zawodowego, jak również utratę posiadanego stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowego; pozbawienie praw publicznych obejmuje ponadto utratę orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz utratę zdolności do ich uzyskania w okresie trwania pozbawienia praw.- są tu prawa, które po upływie okresu, na który orzeczono pozbawienie praw publ. powracają automatycznie, np. prawo wyborcze, z odznaczeniami i tytułami tak nie jest, dana osoba uzyskuje jedynie zdolność do nabycia orderów i tytułów. Czas na jaki orzeka się tą karę- art. 43 § 1: Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, pozbawienie praw publicznych oraz zakazy i nakaz wymienione w art. 39 pkt 2, 2d, 2e i 3 orzeka się w latach, od roku do lat 10, zakazy oraz obowiązek wymienione w art. 39 pkt 2a i 2b orzeka się w latach, od roku do lat 15, a zakaz wymieniony w art. 39 pkt 2c orzeka się w latach, od lat 2 do 6. - w latach od roku do lat 10.
Zakaz zajmowania określonego stanowiska, zakaz wykonywania określonego zawodu, zakaz prowadzenia określonej działalności- art. 41: § 1. Sąd może orzec zakaz zajmowania określonego stanowiska albo wykonywania określonego zawodu, jeżeli sprawca nadużył przy popełnieniu przestępstwa stanowiska lub wykonywanego zawodu albo okazał, że dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagraża istotnym dobrom chronionym prawem.
§ 1a. Sąd może orzec zakaz zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi, na zawsze w razie skazania na karę pozbawienia wolności za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego.
§ 1b. Sąd orzeka zakaz, o którym mowa w § 1a, na zawsze w razie ponownego skazania sprawcy w warunkach określonych w tym przepisie.
§ 2. Sąd może orzec zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej w razie skazania za przestępstwo popełnione w związku z prowadzeniem takiej działalności, jeżeli dalsze jej prowadzenie zagraża istotnym dobrom chronionym prawem. Podstawa orzekania tego środka- art. 41 §1- sprawca nadużył zawodu lub stanowiska popełniając przestępstwo, Merytorycznie- zakaz zajmowania stanwiska/ wykonywania zawodu. Czas na jaki orzeka się- art. 43 § 3- orzeka się w latach od 1roku do 10 lat.
Zakaz prowadzenia określonej działalności- art.41 §2- przestępstwo związane z prowadzeniem działalności. Polega na tym, że nie można wykonywać określone działalności. Czas- orzeczony w latach od 1 roku do 10 lat.
Art. 39 pkt 2a Zakaz wykonywania określonego zawodu związanego z wychowaniem małoletnich Paragraf 1a art.41-orzekany w larach od roku do lat 15. Może być orzeczony na
zawsze jeśli sprawca po zakończeniu wykonania kary popełnił po raz kolejny takie przestępstwo.
Zakaz prowadzenia pojazdu- terminowo lub na zawsze. Art. 42: § 1. Sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju w razie skazania osoby uczestniczącej w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności jeżeli z okoliczności popełnionego przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu przez tę osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji.
§ 2. Sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych albo pojazdów mechanicznych określonego rodzaju, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa wymienionego w § 1 był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia określonego w art. 173, 174 lub 177.
§ 3. Sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze, jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa określonego w art. 173, którego następstwem jest śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, albo w czasie popełnienia przestępstwa określonego w art. 177 § 2 lub w art. 355 § 2 był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia, chyba że zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami.
§ 4. Sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze w razie ponownego skazania osoby prowadzącej pojazd mechaniczny w warunkach określonych w § 3.
Przepadek- nie trzeba szczegółowo znać rodzaju przepadków. Trzeba wiedzieć, co to jest i jakie przedmioty mu podlegają. Nie jest to kara konfiskaty majątku (zawsze odnosiła się do całości majątku).
Obowiązek naprawienia szkody- art.46: § 1. W razie skazania sąd może orzec, a na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej orzeka, obowiązek naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody w całości albo w części lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; przepisów prawa cywilnego o przedawnieniu roszczenia oraz możliwości zasądzenia renty nie stosuje się.
§ 2. Zamiast obowiązku określonego w § 1 sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego.
Nawiązka- 2 postaci- samodzielny środek karny, środek karny wymierzany zgodnie z art. 46 § 2 zamiast naprawienia szkody (w tym wypadku szacunkowo wyrównuje szkodę poniesioną przez pokrzywdzonego)- do 100000 zł.
Świadczenie pieniężne- podstawy i granice orzeczenia tego środka, do 20000, wyjątkowo do 60000.
Podanie wyroku do publ. wiadomości- na koszt skazanego.
Środki probacyjne- związane z poddaniem sprawcy próbie. 3 zasadnicze środki: warunkowe umorzenie postępowania karnego, warunkowe zawieszenie wykonania kary, warunkowe przedterminowe zwolnienie z wykonania reszty kary. Istotą środków probacyjnych jest odstąpienie. Różnica pomiędzy warunkowym umorzeniem postępowania karnego ( merytoryczne zakończenie postępowania karnego) a umorzeniem postępowania- niemerytoryczne zakończenie postępowania karnego. Wynik pozytywny próby- sprawca dobrze się sprawował w okresie próby- nie naruszył porządku prawnego.
Środki zabezpieczające- w zasadzie nie stanowią wyrazu pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności karnej. Stosuje się je, gdy nie ma podstaw do pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności karnej. Odnoszą się do sytuacji, gdy brakuje ostatniego el. popełnienia przestępstwa- winy. Sprawca jest jednak niebezpieczny dla porządku prawnego, w związku z tym stosuje się środek zabezpieczający. Stosowany jest niezależnie od tego czy sprawca zawinił popełnieniem czynu zabronionego. Umieszczenie sprawcy w zakładzie psychiatrycznym- klasyczny środek zabezpieczający, w którym sprawca pozostanie aż do momentu wyleczenia. W kpk są przewidziane środki zapobiegawcze- nie są to środki zabezpieczające; są to środki proceduralne, które służą zapewnieniu prawidłowego przebiegu postępowania karnego (np. tymczasowe aresztowanie, poręcznie majątkowe, poręczenie osobiste, dozór policyjny).
Ćwiczenia 12 (11 I 2011r.)
Porównanie kodeksu karnego i kodeksu wykroczeń
Stosunek sprawcy do czynu należy do opisu czynu (umyślność bądź nieumyślność).
Zasada koincydencji winy i czynu- wina musi zachodzić w momencie popełnienia czynu. Wyjątkiem jest actio libera in causa.
W Polsce jest 2-u podział przestępstw.
| Kodeks karny | Kodeks wykroczeń | |
|---|---|---|
| Czyn zabroniony | Przestępstwem jest zbrodnia i występek. | wykroczenie nie jest przestępstwem, jest odrębnym czynem zabronionym. |
| Definicja | Art.1kk- formalna definicja przestępstwa (nie ma wzmianki w definicji o społ. szkodliwości) | Art.1kw- materialna definicja wykroczenia (obejmuje społ. szkodliwość czynu), zdefiniowane przez pryzmat sankcji |
| Kary | Grzywna (system stawkowy), ograniczenie wolności, pozbawienie wolności (od miesiąca do 15 lat), 25-lat pozbawienia wolności, dożywocie | wymienienie sankcji już w art. 1- areszt (5 dni do 30 dni), ograniczenie wolności (tj. w kk, różnica w okresie jej orzekania- zawsze 1 miesiąc), nagana, grzywna od 20 zł do 5 tys. (system kwotowy) |
| Wina | Zasada winy- sprawca nie ponosi odpowiedzialności karnej, gdy nie można przypisać mu winy; normatywna teoria winy (podmiotowa zarzucalność sprzecznego z prawem zachowania) | Art.1 paragraf2- zasada winy tj. w kk, również mamy do czynienia z normatywną teorią winy. |
| Obowiązywanie w czasie | Art.4 kk- zatarcie skazania przy depenalizacji, dotyczy również modyfikacji sankcji karnej, czego nie ma w kw. | Art.2kw- prawo karne międzyczasowe: stosuje się ustawę nową, chyba że poprzednia ustawa jest względniejsza (odpowiednik art.4 paragraf 1kk); depenalizacja- ukaranie uważa się za niebyłe (odpowiednik zatarcia z kk) |
| Obowiązywanie w przestrzeni | Podstawową zasadą jest zasada terytorialności, ale są jeszcze: zasada personalna, ochronna względna, ochronna bezwzględna, represji wszechświatowej, odpowiedzialności zastępczej. | Art.3- prawo wykroczeń międzynarodowe- zasada terytorialności. Nie ma zasad ogólnych dotyczących wykroczeń popełnionych za granicą (musi być to przewidziane w przepisie szczególnym). |
| Czas popełnienia czynu zabronionego | Art.6- sprawca działał lub zaniechał działania | Art. 4- sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany |
| Miejsce popełnienia czynu zabronionego | Miejsce, gdzie sprawca działał lub zaniechał działania, gdzie skutek nastąpił lub wg. zamiaru sprawcy miał nastąpić (odpowiednik w kw) | Miejsce, gdzie sprawca działał lub zaniechał działania, gdzie skutek nastąpił lub miał nastąpić |
Umyślność/ Nieumyślność |
Zbrodnia- tylko umyślnie; występek- umyślnie bądź nieumyślnie, gdy ustawa tak stanowi (klauzula nieumyślności) | Art.5- umyślnie i nieumyślnie; chyba, że ustawa przewiduje tylko umyślne popełnienie wykroczenia |
| Definicja umyślności i nieumyślności | Umyślność- zamiar (bezpośredni lub ewentualny) Nieumyślność- świadoma nieumyśl.; nieświadoma nieumyśl. |
Zdefiniowane tj. w kk |
| Błąd | 3 rodzaje błędu, co do kontratypu, co do prawa oraz co do okoliczności stanowiącej znamię czynu (wyłączenie umyślności) | Art.7- błąd: co do bezprawności (nieświadomość nieusprawiedliwiona nie wyłącza odpowiedzialności- tj. w kk, usprawiedliwiony wyłącza winę), błąd co do okoliczności stanowiącej znamię czynu (odpowiednia zasada do kk- nie popełnia wykroczenia umyślnego osoba pozostająca w błędzie) |
| Odpowiedzialność na zasadach określonych w kodeksie | Art.10- 17 lat, co do zasady; wyjątkowo lat 15, lub nie ukończyła lat 18- można zamiast odpowiedzialności stosować środki wychowawcze lub poprawcze przewidziane dla nieletnich | Art.8- 17 lat, nie ma żadnych wyjątków |
| Zbieg przepisów | Zbieg kumulatywny | Zbieg eliminacyjny |
| Idealny zbieg przestępstw (zbieg przepisów) | KK nie zawiera takiej regulacji | Art. 10- realizacja jednym zachowaniem znamion wykroczenia i przestępstwa (patrzy się przez pryzmat płaszczyzny normatywnej)- orzeka się karę za wykroczenie i przestępstwo, gdy orzeczono kary jednorodzajowe- wykonuje się karę surowszą. |
| Usiłowanie | Zawsze karalne; Usiłowanie udolne i nieudolne. | Art.11- karalne, gdy ustawa tak stanowi (klauzula karalności usiłowania); jedynie usiłowanie udolne |
| Formy zjawiskowe czynu | Odpowiedzialność występowała, co do zasady; koncepcja szeroka- podżeganie/pomocnictwo popełnione, gdy sprawca zakończył czynności mające na celu nakłonienie/pomoc w popełnieniu przestępstwa; odpowiedzialność samoistna za podżegnie i pomocnictwo | Art.12 i 13- podżeganie i pomocnictwo- odpowiedzialność, gdy ustawa tak stanowi; wąska koncepcja- popełnienie pomocnictwa lub podżegania ma miejsce, gdy sprawca popełni przestępstwo, do którego był nakłaniany- akcesoryjność odpowiedzialności za pomocnictwo i podżeganie |
| Kontratypy | Obrona konieczna, stan wyższej konieczności, ryzyko eksperymentu | Obrona konieczna i stan wyższej konieczności |
| Niepoczytalność i ograniczona poczytalność | Art.31- niepoczytalność- wg teorii mieszanej- wyłączenie odpowiedzialności za przestępstwo; Ograniczona poczytalność- uprawnia sąd do odstąpienia od wymierzenia kary lub nadzwyczajnego jej złagodzenia |
Art.17- niepoczytalność wg teorii mieszanej- wyłączenie odpowiedzialności za wykroczenie Ograniczona poczytalność- sąd może tylko odstąpić od wymierzenia kary |
| Kary i środki karne | Kary- art. 32; | Kary- Art.18- odmienne niż w kk (różnica w nazwie i okresie na jaki są orzekane), naprawienie szkody i przeproszenie pokrzywdzonego- katalog obowiązków, które można orzec przy karze ograniczenia wolności Środki karne- zakaz prowadzenia pojazdów; przepadek; podanie wyroku do publ. wiadomości |
| Środki probacyjne | Warunkowe umorzenie postępowania; warunkowe zawieszenie wykonania kary, warunkowe zwolnienie z wykonania kary | Warunkowe zawieszenie wykonania kary aresztu |