TOKSYKOLOGIA 19.12.2014

Toksyny zwierząt

Żmija zygzakowata

Występowanie: Wielka Brytania, od Hiszpanii i Włoch w całej Europie Środkowej, Szwecja, Finlandia, Białoruś, Rosja i Ukraina, na terenie Azji i na Bałkanach (podgatunki)

-Żmija jako jedyny gatunek węża występować może poza kołem podbiegunowym

-W Alpach żmiję zygzakowatą można spotkać nawet na wys. 2750 m.n.p.m

-W Polsce- najpospolitsza na terenie Bieszczad

TOKSYCZNOŚĆ

-Wśród zwierząt domowych zatrucia jadem żmii powoduje znaczną zachorowalność, w części spowodowaną trudnościami w zdobyciu surowicy

-jad żmii- mieszanina wielkocząsteczkowych białek (głównie proteaz, hydrolaz peptydowych, hialuronidazy, fosfolipazy)- wnikają do naczyń limfatycznych- do krążenia ogólnego

-Hipowolemia (LD50- dla psa…)i miejscowy obrzęk- na skutek wzrostu przepuszczalności naczyń ( uwolnienie histaminy, serotoniny, bradykininy, prostaglandyn oraz w wyniku bezpośredniego działania jadu na serce i naczynia krwionośne.

LD50 dla psa-

OBJAWY Kliniczne

-najczęściej psy kąsane są w nos, wargi, język, ok. jamy brzusznej i piersiowej, opuszki palcowe, dolne części kończyn

-obrzęk w okolicy twarzowej może mieć poważne skutki bo utrudnia termoregulację

-miejscowy bolesny obrzęk- kilka do 30 minut od ukąszenia (max. 2h)

-Brak obrzęku po 2h wyklucza zatrucia jadem żmii

-obrzęk stopniowo powiększa się, mogą powstawać wylewy krwawe, możliwe utrudnione pobieranie pokarmu i zaburzenia termoregulacji

-blade błony śluzowe

-siniaki

-ślinienie

-wymioty, biegunka

-odwodnienie

-niepokój, ospałość, depresja, senność

-kulawizna

-punktowe rany

-u psów ukąszonych w głowę na dziąsłach możliwe punkcikowate wybroczyny i wylewy krwawe

-początkowo częstoskurcz, później rzadkoskurcz, niedociśnienie, zapaść, wstrząs

-gorączka, dreszcze, konwulsje

-ból brzucha, ból klatki piersiowej, zaburzenia oddychania

- w ciężkich przypadkach silna koagulopatia, niedokrwistość, mocznica, trombocytopenia, hipoproteinemia, hipoalbuminemia

-zejście śmiertelne- zwykle spowodowane niewydolnością nerek lub wątroby, zwykle 5-7 dzień u nieleczonych

ZMIANY ANATOMOPATOLOGICZNE

-krwotoki, rozsiane wykrzepianie wewnątrznaczyniowe, martwica wątroby, zawały

-krwotoczny obrzęk w miejscu ukąszenia, przekrwienie płuc, uogólniona hemoliza, żółtaczka, zwyrodnienie mięśnia sercowego, wybroczyny w korze nerek

LECZENIE

-bardzo ważny czas podjęcia leczenia

-utrzymać zwierzę w spokoju i w bezruchu tak długo jak to możliwe

Pierwsza zasada pierwszej pomocy- nie powodować dodatkowych uszkodzeń

-nie manipulować w miejscu ukąszenia, nie zaleca się nacinania, stosowania opasek uciskowych- można doprowadzić do zakażenia, zwiększyć krwawienie

1. Agresywna dożylna terapia płynami

2. Wczesne dożylne podanie antytoksyny

3. Monitorowanie hemostazy i parametrów biochemicznych

4. Podanie antybiotyków

Kiedy zastosować antytoksynę przeciw jadowi węży:

-ukąszenie w część twarzową

-we wszystkich przypadkach kiedy obrzęk jest duży i rozprzestrzenił się poza najbliższy staw za miejscem ukąszenia

-jeżeli wystąpi nadciśnienie nie reagujące na dożylną terapię płynami, koagulopatia lub zaburzenia EKG

-preparat Zagreb Antivenom

1X10ml lub 2X5,5 ml ampułkę- rozpuścić w 2-3 objętościach r-ru izotonicznego w formie powolnej iniekcji i.v.

-Poprawa powinna nastąpić szybko, szczególnie jeśli surowica jest podana w ciągu 18h od ukąszenia. Jeżeli brak poprawy po 2h można powtórzyć iniekcję.

-Efekty uboczne- wymioty, gorączka, zaburzenia oddychania, skurcz oskrzeli- adrenalina 0,5-1 ml r-ru 1:1000 s.c.

Dalsze leczenie- objawowe i wspomagające:

-właściwe nawodnienie, monitorować tętno, ciśnienie krwi, oddychanie, ciepłotę ciała

-przy dużych obrzękach można podać sterydy i leki przeciwhistaminowe, przeciwbólowe

-przy krwawieniach zbadać czy doszło do koagulopatii, czasem niezbędne jest podanie Wit. K (3-5 mg/kg i.m. lub s.c. dziennie w dawkach podzielonych) i transfuzja krwi

-przy drgawkach diazepam (0,5 mg/kg i.v.) lub znieczulenie ogólne

-w ciężkich przypadkach monitorować czynność wątroby i nerek

ZATRUCIA JADEM ROPUCH

-W Polsce występują 3 gatunki ropuch

Bufo bufo- ropucha szara, zielona paskówka (?)

Mechanizm działania toksycznego:

Czynniki toksyczne:

-Dopamina

-Epinefryna

-Norepinefryna

-Serotonina

-Bufotenina

-Bufagenina

-Bufotoksyna

Wszystkie gatunki ropuch produkują te substancje, są różnice gatunkowe w ilości każdej substancji

Bufagenina i bufotoksyna- działanie glikozydopodobne, zaburzenia rytmu serca, bradykardia, tachykardia, wzrost ciśnienia krwi

Bufotenina- działanie halucynogenne- podobne do LSD

Dawka toksyczna wydzieliny jadowej- 1mg/ kg

OBJAWY KLINICZNE

-ceglaste błony śluzowe

-nadmierne ślinienie, wymioty

-pocieranie łapami pyska, skomlenie

-niepokój, dezorientacja, „puste spojrzenie”

-potykanie się, upadanie

-opistotonus

-przyspieszenie częstości oddechów

-drgawki, śpiączka

Często objawy pojawiają się w ciągu kilku MINUT od ekspozycji, większość objawów w ciągu 30min- 1h

PODCZAS BADANIA KLINICZNEGO:

-zaczerwienienie błon śluzowych

-ślinotok

-tachypnoe, tachykardia/ bradykardia, do migotania komór włącznie

-hipertermia

Objawy neurologiczne

-zaburzenia świadomości (od dezorientacji, otępienia do śpiączki)

-ataksja

-oczopląs, rozszerzenie/ zwężenie źrenic, słaba reakcja na światło

-przeczulica

-wymioty

-strach

LECZENIE:

-Płukanie jamy ustnej bieżącą wodą (5-10 minut, powtórzyć 3x)

-Bradykardia, zatrzymanie- atropina 0.02 mg/kg iv (uważać, może pogłębić tachykardię)

-Tachykardia- beta antagoniści np. propranolol 0,5-2 mg/kg iv

-Podawanie specyficznych dla digoksyny przeciwciał Fab

-Objawy neurologiczne, drgawki- diazepam, barbiturany, glikokortykoidy (prednisolon), furosemid

-Nawadnianie dożylne, wyrównywanie zaburzeń kwasowo- zasadowych i elektrolitowych

PSZCZOŁY

-Jad pszczeli (Apis mellifica?) zawiera 2 główne składniki toksyczne:

-zasadowe polipeptydy- melitynę i apaminę

Oraz

-MCD-peptyd

-enzymy- fosfolipazę A1 i A2, hialuronidazę, histaminę

Mechanizm toksycznego działania:

1.MELITYNA:

-bezpośrednie działanie hemolizujące

-zwiększa przepuszczalność naczyń krwionośnych

-powoduje skurcz mięśni szkieletowych, serca i żołądka

Wyzwala histaminę

-blokuje przewodnictwo nerwowo- mięśniowe

2.APAMINA:

-pokonuje barierę K-M

-działa przede wszystkim na OUN, częściowo go pobudzając, czasami częściowo porażając

3.MCD-Peptyd

-działanie ukierunkowane na mastocyty (komórki tuczne)

4. Fosfolipaza A1i A2

-rozkładają fosfolipidy, w tym lecytynę do lizolecytyny- najsilniejszy biologiczny emulgator

5. Hialuronidaza

-powoduje szybkie rozprzestrzenianie się jadu

6. Histamina

-przekaźnik procesów zapalnych

OSY I SZERSZENIE

Jady os i szerszeni:

-różnią się od jadu pszczelego małą zawartością peptydów

-oprócz substancji znajdujących się w jadzie pszczół zawierają:

1. peptyd- kininę- powodujący skurcz mięśnia gładkiego obniżający ciśnienie krwi

2. aminy biogenne: serotonina acetylocholina (szerszenie)- obniżają ciśnienie krwi i wywołują ból, Acha może powodować wadliwe funkcjonowanie serca i mięśni szkieletowych

OBJAWY KLINICZNE:

-ból w miejscu użądlenia

-szybko rozprzestrzeniający się obrzęk i stan zapalny

Do objawów miejscowych dołączają objawy ogólne:

-podrażnienie

-skurcz mięśni

-hemoliza krwinek

-znaczne zwiększenie przepuszczalności naczyń krwionośnych z wystąpieniem krwawienia z dziąseł i nosa

Przypadki ostrego zatrucia występują po jednoczesnym użądleniu przez kilkanaście lub kilkadziesiąt pszczół lub os

-występuje nasilenie wszystkich objawów, z szybko postępującym obrzękiem

-duża hemoliza krwinek, prowadząca do zablokowania nerek przez hemoglobinę- ostra niewydolność nerek

-zgon może nastąpić również z powodu porażenia mięśnia sercowego

-dla większości ludzi toksyczność jadów owadzich jest niska

Jady pszczoły i osy niezależnie od swojego działania toksycznego, mają silne właściwości uczulające!!!

-Przypadki śmiertelne- reakcje alergiczne u uczulonych osobników

-Reakcje alergiczne prowadzą do wystąpienia potencjalnie śmiertelnego szoku anafilaktycznego- oddziaływanie na układ oddechowy, nerwowy, funkcję sercowo- naczyniową

-Czynniki odpowiedzialne za groźne reakcje alergiczne- mellityna oraz enzymy- hialuronidaza i fosfolipaza A2

ZATRUCIA ŚRODKAMI SPOŻYWCZYMI:

1.CZEKOLADĄ:

-Metyloksantyny (alkaloidy purynowe): teobromina, kofeina

-ilość zależy od źródła- najwięcej w proszku kakaowym, gorzkiej czekoladzie, mniej w mlecznej i białej

-notowane przypadki zgonu zwierząt po spożyciu czekolady, kakao (proszku i ziaren)

Toksyczna dawka:

Psy- Ld50-250-500mg/ kg

Kofeina

Psy 50- 110-200 mg/kg

Koty LD50- 80-150 mg/kg, zatrucia rzadziej niż u psów

Do poważnych zatruć może dojść po przyjęciu niższych dawek, w zależności od wieku, stanu fizjologicznego czy prowadzenia równoczesnego leczenia zwierzęcia

Gorzka czekolada- 2 kostki, mleczne- 0,5 tabliczki, biała- 11kg

Jaka ilość wywoła zatrucie:

Masa ciała zw. (kg) x współczynnik= ilość (g), gdzie współczynnik zależy od rodzaju czekolady:

-mleczna 64,9, pełna półsłodka- 18,9, gorzka

Mechanizm działania toksycznego

-selektywnie antagonizują komórkowe receptory adenozynowe powodujące pobudzenie OUN, zwężenie naczyń krwionośnych i częstoskurcz

- hamują komórkową fosfodiesterazę, powodując wzrost cAMP, zwiększając uwalnianie katecholamin, zwiększając napływ wapnia i hamując jego magazynowanie w siateczce sarkoplazmatycznej, zwiększając kurczliwość mięśni ( szkieletowe i mm. Serca)

-hamują rec. Benzodiazepinowe w mózgu

W zatruciu metyloksantynami występują charakterystyczne objawy pobudzenia OUN, nadmiernej aktywności serca i układu oddechowego.

-wchłanianie teobrominy u psów jest powolne (pełna absorpcja ok 10h)

-podlega krążeniu wątrobowo- jelitowemu

-wydalana z moczem

-metabolity o charakterze zasadowym- szybciej są wydzielane, jeżeli mocz jest zakwaszony

OBJAWY KLINICZNE ZATRUCIA:

W ciągu 24h, najczęściej 4h po spożyciu

Najczęściej:

-wymioty, biegunka, ból brzuszny, zwiększone pragnienie, ślinienie

-pobudzenie, nadmierna aktywność

W cięższych przypadkach:

-sztywność mięśni

-przyspieszony oddech

-nietrzymanie moczu, krwiomocz

-hipertermia

-tachykardia, arytmia, przedwczesne skurcze komorowe

-wzrost wrażliwości na bodźce, ataksja

-drgawki

-śpiączka

Śmierć 18-24h (arytmia, niewydolność układu oddechowego), kilkanaście dni (ostra niewydolność krążenia)

BADANIA LABORATORYJNE:

-Obecność metyloksantyn w zawartości żołądka, surowicy, moczu, wątrobie

np. teobromina w surowicy- wykrywalna 3-4 dni od ekspozycji

Oznaczanie metodą chromatograficzną- HPLC

LECZENIE

Zaleca się, jeżeli zwierzę zjadło więcej niż 20 mg/kg m.c. teobrominy lub produktów zawierających równoważną ilość tego składnika

1. Zabezpieczenie podstawowych funkcji życiowych

2. Zmniejszenie dalszej absorpcji

3. Zwiększenie wydalania alkaloidu

4. Leczenie objawowe

NIE MA ODTRUTEK!!!

U zwierząt bez objawów chorobowych- środki wymiotne i adsorbenty- do 3h od spożycia

1. Sztuczne oddychanie

2. Płyny dożylnie

3. Emetyki- max. Do 2h jeśli nie ma przeciwwskazań (np. objawy nerwowe, śpiączka), pozajelitowo, jeżeli wcześniej podano adsorbenty

4. Węgiel aktywny- powtarzanie dawki z uwagi na recyrkulację wątrobowo- jelitową

5. Przyspieszenie diurezy- płyny i.v., korekcja zaburzeń elektrolitowych

6. Drgawki- diazepam- może być nieskuteczny ze względu na blokowanie receptorów benzodiazepinowych- barbiturany

7. Monitrowanie funkcji serca-

Przedwczesne skurcze komorowe- lidokaina, dawka początkowa 1-2 mg/kg m.c. i.v.

Tachykardia-beta- blokery np. metoprolol, dawka poczatkowa 0,1 mg/ kg 3x dz.

Bardykardia- atropina 0,04-0,08 mg/kg i.m/ s/c/

Nie powinno się stosować kortykosteroidów i erytromycyny- niekorzystnie wpływają na wydalanie metyloksantyn

WINOGRONA I RODZYNKI

-najczęściej u psów, u kotów nie było w pełni potwierdzonych przypadków

-dawka toksyczna nie jest w pełni ustalona

-oszacowana- 11-31g/kg, do 57g/kg

Mechanizm toksycznego działania nie jest określony i jest kilka hipotez:

-nietolerancją przez psy tanin

-zanieczyszczenia owoców:

*Mykotoksynami

*Pestycydami

*Metalami ciężkimi

-przeciążenie cukrem prowadzącym do wstrząsu

-reakcja idiosynkretyczna na substancje zawarte w owocach

-spożycie nadmiaru witaminy D

OBJAWY KLINICZNE:

-wymioty do 24h od zjedzenia ( jako wynik działania winogron, ich toksyn lub skutek uremii przy niewydolności nerek)

-biegunka, bóle brzucha, brak apetytu, nadmierne pragnienie, anoreksja, letarg

-onbjawy trwają od kilku dni do kilku tyg.

-w ciągu 24h- kilkanaście dni- może wystąpić ostra niewydolnośc nerek

Ifaza- zwiększenie częstości i ilości wydalanego moczu

II faza- oliguria, anuria, azotemia

Ostra niewydolność nerek- śmierć lub eutanzja

Badanie krwi wykazuje:

-wysokie stężenie mocznika i kreatyniny

-wysokie stężenie wapnia i fosforu

Zmiany anatomopatologiczne

-martwica kanalików nerkowych

-obecność niezidentyfikowanego brązowego pigmentu w komórkach nerek