PODSTAWY REKREACJI
Wykład 1
18.02.2014

1. Egzamin pisemny w semestrze letnim

2. Tematy
   1. Teoretyczne i praktyczne podstawy kultury fizycznej
   2. Znaczenie rekreacji ruchowej w życiu współczesnego człowieka
   3. Społeczne podstawy rekreacji
   4. Biologiczne podstawy rekreacji
   5. Wybrane zagadnienia budowy i czynności narządu ruchu człowieka
   6. Geneza i współczesne tendencje w metodyce rekreacji
   7. Założenia metodyczne w rekreacji ruchowej – formy, metody, środki i działania
   8. Pojęcia motoryczności, koncepcja strukturyzacji i klasyfikacji motoryczności człowieka
   9-11.Charakterystyka zdolności motorycznych człowieka: siła, wytrzymałość, szybkość, koordynacja ruchowa
   12. Tok i osnowa zajęć rekreacyjnych
   13. Organizacja imprez rekreacyjnych

3. Literatura
   1. Siwiński, Pluta „Teoria i metodyka rekreacji”
   2. Toczek – Werner „Podstawy rekreacji i turystyki”
   3. Duricek „Syntetyczne podstawy rekreacji”
   4. Drabik „Aktywność fizyczna w edukacji zdrowotnej społeczeństwa”
   5. Burgiel „Metodyka rekreacji ruchowej”
   6. Oniński „Zagadnienia motoryczności człowieka”
   7. Oniński „Antropomotoryka”
   8. Szwarc „Rekreacja i turystyka ludzi starszych”

Wykład 2
04.03.2014

ZNACZENIE REKREACJI RUCHOWEJ W ŻYCIU WSPÓŁCZESNEGO CZŁOWIEKA

1. Charakterystyka pojęcia rekreacji

   1. Początkowo jako popołudniowy wypoczynek uczniów (chłopców) mieszkających w szkołach z internatem pod opieką i przy czynnym udziale nauczycieli-wychowawców (ustawa komisji edukacji narodowej z 1773r)

   2. Synonim wczasów

   3. Wszelkie zajęcia podejmowane przez jednostkę w czasie wolnym. Istotne jest, że nie rodzaj i forma wybranej aktywności decyduje o jej rekreacyjnym charakterze, a sposób traktowania i odczuwania tejże przez konkretną osobę.

   4. Stanowi ona jedną z podstawowych funkcji prozdrowotnych człowieka.

   5. Powiązana jest ze sferą czasu wolnego człowieka: oba te pojęcia występują współzależnie

   6. Czas wolny

2. Charakterystyka pojęcia rekreacja

   1. Termin rekreacja jest nazwą łacińską, wywodzi się od słowa „rekreo”, co oznacza w dosłownym tłumaczeniu:

      • Ożywienie

      • Wzmocnienie

      • stworzenie na nowo

      • pokrzepienie

3. We współczesnej literaturze przedmiotu termin „rekreacja” używany jest w najmniej w trzech supozycjach znaczeniowych

   1. to zespół działań i zachowań podejmowanych przez jednostkę w czasie wolnym. Obejmuje te czynności, które wykonywane są dla przyjemności bądź pożytku własnymi, nie są jednak zajęciami obligatoryjnymi.

   2. to wypoczynek po pracy: rekreacja tu traktowana jest jako wypoczynek sensu stricte proces usuwania zmęczenia spowodowanego pracą zawodową, proces regeneracji sił życiowych. Termin wywodzi się od francuskiego „loisir” i angielskiego „leisure” – czas wolny po pracy.

   3. jako zjawisko społeczno-kulturowe o zasięgu światowym, związane z dynamicznym rozwojem cywilizacji, a charakteryzujące się wzrostem ilości czasu wolnego rożnych grup społecznych ludzi, a także generalną redukcją czasu pracy w skali makro.

4. Powstały duże grupy społeczne dysponujące czasem wolnym długim (emeryci, renciści, młodzież szkolna i studenci, a także bezrobotni na zasiłkach socjalnych bogatych państw zachodnich)

5. Pojęcie „rekreacja”

   1. Pewna forma działania podejmowanego nie ze względu na efekty, ale dla samego działania, które stwarza człowiekowi ujście dla jego sił fizycznych, umysłowych i twórczych. Butler

6. Cechy zachowań rekreacyjnych

   1. Aktywność – dostarczająca zadowolenia, radości, miłych i przyjemnych wrażeń, relaks.

   2. Dobrowolność – poczucie swobody wyboru i możliwości podejmowania działań w zgodzie z własnymi wartościami, hobby, preferencjami.

   3. Odmienność – w stosunku do zadań i obowiązków dnia codziennego pracy zawodowej, prowadzenia domu

   4. Bezinteresowność – charakteryzująca się brakiem motywów … przy podejmowaniu zachowań wolnoczasowych.

   5. Zabawa i rozrywka – możliwość …

7. Podział rekreacji

   1. Ruchowa (fizyczna) – ćwiczenia rytmiczne, gry i zabawy ruchowe, gry i zabawy sportowe, turystyka

   2. Twórcza – kształtuje osobowość i wpływa na sferę emocjonalną człowieka

   3. Kulturalno-rozrywkowa – czytelnictwo, rozrywka umysłowa, gry towarzyskie, koła naukowe, itd.

   4. Poprzez działalność społeczną – działania dobrowolne podejmowane w czasie wolnym, …

8. Rekreacja ruchowa (fizyczna)

Wykład 3
11.03.2014

SPOŁECZNE PODSTAWY REKREACJI

1. Rekreacja jest dziedziną multidyscyplinarną. Definicje w jej ramach odnoszą się zwykle do konkretnego zjawiska czy problemu – nie zaś dyscypliny naukowej.
   
   Rekreacja jest pewnym systemem – faktów, elementów, twierdzeń zgromadzonych wokół jej problematyki.

2. Teoria rekreacji ma charakter interdyscyplinarny, gromadzi i systematyzuje wiedzę dotyczącą zachowań wolnoczasowych człowieka, koordynuje działania innych nauk zajmujących się rekreacją.
   
   W ogólnym schemacie klasyfikacyjnym nauka zajmuje ona miejsce pośrednie między dyscyplinami przyrodniczymi i społecznymi – w grupie nauk empirycznych.

3. Przedmiotem badań teorii rekreacji są:

   • Zachowanie wolnoczasowe człowieka, ich cechy, treść, struktura i mechanizmy psychofizjologiczne,

   • Biospołeczne uwarunkowania zachowań wolnoczasowych, ich geneza, prawidłowości nimi rządzące,

   • Wpływ zachowań na organizm i osobowość człowieka, oraz ich znaczenie w jego rozwoju fizycznym, psychicznym i społeczno-kulturowym,

   • Skutki i efekty zachowań wolnoczasowych w środowisku zewnętrznym człowieka (ekologicznym, społecznym i ekonomicznym)

4. Do dziedzin społecznych współpracujących z rekreacją zaliczyć należy przede wszystkim:

   • Pedagogikę czasu wolnego – koncentrującą swoje zainteresowania na szukaniu odpowiedzi na pytanie jakimi sposobami i jakimi warunkami można wychowywać jednostki do aktywnego udziału w turystyce i rekreacji,

   • Socjologię czasu wolnego, socjologię kultury – oscylujących wokół zagadnień wzorów zachowań wolnoczasowych, stylu życia ludzi, kwestii roli zabawy w życiu społecznym,

   • Psychologię rozwojową i wychowawczą rozważającą kwestie istotności zachowań katartycznych, badającą motywy i potrzeby podejmowania zachowań wolnoczasowych,

   • Ekonomię, a w szczególności jej działy zajmujące się funkcjonowaniem przedsiębiorstw rekreacyjnych w warunkach gospodarki rynkowej, elementami marketingu – mix (także w sferze non-profit), promocję, reklamę.

5. Do dziedzin przyrodniczych współpracujących z rekreacją należą:

   • Higiena i wychowanie zdrowotne (wyrosłe z nauk medycznych) – eksponują i podkreślają konieczność wpajania trwałej potrzeby aktywności przez całe życie jako antidotum na szereg negatywnych cech związanych ze współczesnym cywilizacyjnym trybem życia,

   • Fizjologia – badająca stan naszego organizmu w sytuacji permanentnego stresu i hipokinezji,

   • Biomechanika – zajmująca się układem ruchowym człowieka, jego funkcjami i dysfunkcjami spowodowanymi brakiem ruchu, nieodpowiednim trybem życia i odżywiania się,

   • Geografia – zajmująca się przydatnością walorów środowiskowych dla potrzeb rekreacyjnych, a także elementami planowania przestronnego (we współpracy z innymi naukami) infrastruktury rekreacyjnej.

6. Metody badań teorii rekreacji

   • Ze względu na fakt, że nauka o rekreacji gromadzi wiedzę zarówno przyrodniczą, jak i społeczną trudnym do wyobrażenia jest jednolity warsztat metodologiczny.

   • Każda z dyscyplin naukowych akademickich badając obszar i problematykę rekreacyjną posługuje się zwykle metodami, technikami i narzędziami własnymi, ewentualnie dostosowując je do aktualnych potrzeb.

   • Najczęstsze badania prowadzone dotychczas w obszarze rekreacji mają charakter ilościowy, prowadzone były za pomocą technik wywiadu lub ankiety.

   • Zwykle tematem takich badań były szeroko rozumiane zachowania wolnoczasowe ludzi, potrzeby, warunki i motywacje w tym zakresie. Takie badania mają dużą wartość diagnostyczną natomiast niewielką wartość heurystyczną, Przyczyniają się do wzrostu ilości danych, natomiast nie pozwalają na tworzenie nowych tez czy wręcz teorii wewnątrz obszaru rekreacji.

   • Istnieje duża potrzeba badań jakościowych na tych obszarze, gdyż tylko takie pozwolić mogą na tworzenie konstruktów owocujących w konsekwencji spójnymi teoriami.

7. Rekreacja to dziedzina praktyczna, a więc taka, która łączy myślenie z działaniem, wiedzę z jej wykorzystaniem.
   Wiedza (teoria) zasila praktykę, a w jej trakcie sama się wzbogaca.
   
   Teoria rekreacji bowiem zajmuje się samą ideą rekreacji, tłumaczy jej sens, formułuje koncepcję generalną i stosowanie do tych zadań posiłkuje się naukami współdziałającymi – przyrodniczymi i społecznymi.

8. Z kolei metodyka rekreacji objęła rządy nad praktyką, uogólnia jej doświadczenia, wytycza strategie i kierunki rozwoju.

9. Między teorią i metodyką rekreacji ustalił się pewien podział kompetencji.
   Przyjmuje się, iż teoria produkuje zadania orzekające, które obowiązuje kryterium prawdziwości, natomiast dla metodyki typowe są zadania dyrektywne, normy działania, które podlegają ocenom skuteczności.

10. Metodyka to nazwa ogólna wywodząca się z greckiego terminu methodikos, której desygnat oznacza zbiór zasad dotyczących sposobów wykonywania określonej pracy lub trybu postępowania prowadzącego do osiągnięcia zadanego celu.

11. W nawiązaniu do rekreacji – jest to dydaktyka szczegółowa rekreacji, omawiająca cele i sposoby nauczania tego przedmiotu z wykorzystaniem odpowiednich form, metod i środków.

12. Metodyka (za Okoniem i Strzyżewskim 1996) to jedna z podstawowych nauk pedagogicznych, której przedmiotem jest kształcenie ludzi, nauczanie innych i uczenie się niezależnie od tego w jakim środowisku jest realizowanie (szkoła, dom kultury, centrum rekreacyjne, codzienne sytuacje życiowe).

13. Można więc stwierdzić, iż metodyka zajmuje się:

    • badaniem działalności osób nauczających (instruktorów, trenerów, nauczycieli, animatorów) i uczących się (rekreantów, uczniów, zawodników),

    • sferą organizacji procesu kształcenia oraz badaniem środowiska w jakim ten proces zachodzi (społecznego i materialnego)

14. Metodyka rekreacji w realizacji przedstawionych celów posiłkuje się warsztatem metodycznym innych składowych kultury fizycznej, przede wszystkim wychowania fizycznego, sportu, a także rehabilitacji ruchowej.

15. Związki metodyki rekreacji z innymi składowymi kultury fizycznej

Dydaktyka ogólna

Metodyka Metodyka
wychowania sportu
fizycznego

METODYKA
REKREACJI

Metodyka Metodyka
rehabilitacji turystycznych form
ruchowej rekreacji

1. Specyfika metodyki rekreacji wynika jednak z odmiennych celów stawianych przed działalnością rekreacyjną oraz różnorodnych sposobów działania w sferze organizacji własnego czasu wolnego.

2. W odniesieniu do metodyki rekreacji należy wspomnieć w tym kontekście o badaniach zmierzających do:

   • planowania i programowania w rekreacji na tle potrzeb i uwarunkowań endogennych oraz egzogennych,

   • charakterystyki możliwości kształtowania celów na tle interakcji zachodzących między uczestnikami procesu rekreacji a animatorem (instruktorem),

   • oceny efektywności uczestnictwa w zajęciach ruchowych,

   • poradnictwa oraz metod organizacji i realizacji imprez rekreacyjnych w sporcie masowym,

   • diagnozowania osobniczego, grupowego i środowiskowego,

   • określenia roli zadań i kompetencji instruktora rekreacji,

   • wypracowania aksjologicznych i środowiskowych strategicznych koncepcji kształtowania infrastruktury rekreacyjnej,

   • kontroli i oceny sprawności działania w procesie kształcenia.

Wykład 4
18.03.2014

BIOLOGICZNE PODSTAWY REKREACJI

1. Pojęcie zdrowia i urody

   • Zdrowie jest pełnią fizycznego, psychicznego i społecznego dobrostanu człowieka, a nie tylko brakiem choroby czy kalectwa (WHO)

   • Zdrowie można określić jako wartość, dzięki której jednostka lub grupa mogą z jednej strony realizować swoje aspiracje i potrzebę satysfakcji, a z drugiej strony zmieniać się lub radzić sobie ze środowiskiem

   • Zdrowiem jako stan, w którym człowiek wykazuje optymalną umiejętność efektywnego pełnienia ról i zadań wyznaczonych mu przez proces socjalizacji.

2. Jedną z podstawowych kwestii w promowaniu zdrowia jest propagowanie nowego, prozdrowotnego stylu życia. W obrębie tego pojęcia mieści się szereg propozycji – w tym także zajmujących się aktywnością ruchową w zakresie wskazówek dotyczących konkretnych działań prozdrowotnych.
   Prozdrowotny styl życia oznacza te działania jednostek, które służą utrzymywaniu i polepszaniu stanu swojego zdrowia i zapobieganiu chorobom: właściwe odżywianie, unikanie alkoholu i nikotyny, systematyczna aktywność fizyczna, unikanie permanentnego stresu, właściwa relacja czasu zajętego do czasu wolnego.

   • … prozdrowotnego to:

     • Czynniki biologiczne (genetyczne)

     • Czynniki środowiska zewnętrznego

     • Czynniki związane ze stylem życia

     • Efekty opieki medycznej

Szacuje, że zdrowie Polaków u 10-15% zależy od czynników genetycznych, u 25-30% są to wpływy środowiska zewnętrznego, 10-20% to efekty opieki medycznej, zaś aż 50% szans na dobre zdrowie daje nam właściwy (czyli prozdrowotny) styl życia. Dwa jego składniki aktywność ruchowa i unikanie permanentnego stresu łączą się bardzo wyraźnie ze sferą zainteresowań teorii rekreacji, Hipokinezja i stres są bowiem czynnikami – które spośród wielu innych – w sposób istotny zakłócają homeo i heterostazę człowieka.

1. Hipokinezja – to zbyt mała w stosunku do potrzeb ilość ruchu. Może ona:

   • Utrudniać racjonalne wykorzystanie spożytych pokarmów

   • Sprzyjać otyłości i utrudniać jej leczenie

   • Upośledzać krążenie wieńcowe

   • Upośledzać krążenie obwodowe krwi

   • Osłabiać ścięgna i mięśnie

   • Zmniejszać siłę mięśniową

   • Osłabiać koordynację ruchową

   • Zwiększać ryzyko uszkodzeń stawów

   • Zmniejszać odporność na nieprzewidziane trudy życia codziennego

2. … prawidłowo rekreacja fizyczna może:

   • Przeciwdziałać wadom postawy i dysfunkcji układu mięśniowego

   • Zapobiegać chorobom cywilizacyjnym

   • Niwelować skutki długotrwałych stresów

   • Hamować procesy inwolucyjne

3. Stres jest reakcją organizmu na działanie różnych czynników (emocji, urazów, bodźców fizycznych). Stres jako zjawisko jednostkowe i krótkotrwałe stanowi czynnik pozytywny, mobilizujący, będący nieodłącznym składnikiem funkcjonowania człowieka.

   • Permanentny stres powoduje jednak utrzymywanie się w organizmie dłużej ilości związków tłuszczowych odkładających się na ściankach naczyń krwionośnych, prowadzać do chorób niedokrwiennych serca i okładów(?) miażdżycowych.
     Korzyści płynące z rekreacji fizycznej są w tym przypadku czytelne: prowadzą do zapobiegania odkładania się niekorzystnych materiałów tłuszczowych i ich spalania oraz obniża napięcia co przyczynia się do szybszej likwidacji skutków stresów psychicznych.

4. Cykl życia człowieka można podzielić na trzy podstawowe fazy:

   • Anafazę – faza dzieciństwa i młodości, okres wzrostu i rozwoju organizmu / do 25 roku życia

   • Mezofazę – faza wieku dojrzałego / od 25-30 do 55-60 roku życia

   • Katafazę – faza wieku starszego / po 60 roku życia

5. Znaczenie aktywności ruchowej w:

   • Anafazie:

     • Ruch spełnia funkcję prospektywno-rozwojową

     • Korzystnie stymuluje rozwój fizyczny organizmu

     • Pomaga w wytworzeniu „kapitału fizjologicznego”, czyli wysokiego poziomu sprawności i ogólnej wydolności organizmu, traktowanego jako rezerwę dla późniejszych procesów inwolucyjnych

     • Kompensuje przeciążenia związane z nauką

     • Pomaga w korekcji odchyleń w rozwoju psychofizycznym

   • Metafazie:

     • Pomaga w utrzymaniu wcześniej osiągniętego poziomu ogólnej wydolności organizmu

     • Działa jako środek profilaktyczny i leczniczy

     • Jest pomocny przy zapobieganiu chorobom cywilizacyjnym i zawodowym

     • Pomaga w utrzymaniu homeo i heterostazę

   • Katafazie:

     • Opóźnia procesy inwolucyjne wydolności i sprawności organizmu prowadząc tym samym do odnowy zdrowia

     • Spełnia zadanie kompensacyjne i korekcyjne

6. Fizjologiczne efekty treningu zdrowotnego. Wpływ systematycznej aktywności fizycznej na organizm człowieka

   • Aktywność fizyczna:

     • To praca mięśni szkieletowych wraz z całym zespołem towarzyszących jej czynnościowych zmian w organizmie człowieka

     • To każda praca wykonywana przez mm. szkieletowe, która prowadziło wydatku energetycznego powyżej poziomu spoczynkowego lub powyżej poziomu potrzebnego do podtrzymania życia, czy też taka, która charakteryzuje się „energicznym” wysiłkiem

     • To inaczej obciążenie fizyczne, któremu poddawana jest osoba podczas codziennej pracy, w czasie wolnym lub też łącznie

     • To proces edukacyjny, którego najważniejszym elementem nie jest usprawnianie lecz uzyskanie nawyku ruchu

   • Sprawność fizyczna:

     • Gotowość człowieka do podejmowania i rozwiązywania trudnych zadań ruchowych w różnych sytuacjach życiowych wymagających siły, szybkości, zręczności, gibkości, zwinności, wytrzymałości, jak również pewnych nabytych i ukształtowanych umiejętności i nawyków ruchowych opartych o odpowiednie uzdolnienia ruchowe i stan zdrowia

     • Zaradność ruchowa w sporcie, rekreacji i pracy, zdolność do efektywnego i ekonomicznego wykonywania pracy mięśniowej

     • To zintegrowany zespół trzech właściwości osobniczych: wydolności i poziomu zdolności motorycznych, umiejętności ruchowych oraz motywacji i subiektywnego zaangażowania się w działaniu

Na tak rozumianą sprawność składa się to, że człowiek może wykonywać zadanie ruchowe (poziom zdolności motorycznych), że umie je rozwiązać (zdolności ruchowe) oraz chce osiągnąć określony efekt (nastawienie psychiczne).

1. Biologiczne efekty aktywności fizycznej:

   • Wzrasta objętość i pojemność serca, grubość jego ścian

   • Zwiększa się gęstość naczyń kapilarnych serca → ścisły związek z pułapem zużycia tleny – VO₂max

   • Zwiększa się liczba mitochondriów → zwiększa się moc organelli komórek mięśniowych

   • Zwiększa się ogólna objętość krwi, a z nią ilość erytrocytów, mioglobiny i hemoglobiny (nośników tlenu)

   • Następuje przypieczenie metabolizmu spoczynkowego, zwiększenie wydatku energetycznego podczas ćwiczeń → obniżenie odsetka tłuszczu i masy ciała

   • Wzrasta spoczynkowa pojemność wyrzutowa serca i podczas wysiłków max → serce transportuje więcej krwi, dostarcza więcej tlenu

   • Obniża się częstość skurczów serca w spoczynku i w wysiłkach submaksymalnych

   • Obniża się ciśnienie skurczowe i rozkurczowe → osoby nieaktywne fizyczne mogą mieć o 30-50% większe ryzyko nadciśnienia

   • Zwiększa się wydolność fizyczna → obniżenie się poziomu wydolności o 0,75% / rok po 30 roku życia związane jest z niedostatkiem aktywności fizycznej

   • Następuje wzrost glikogenu mięśniowego oraz aktywności enzymów mitochondrialnych → podnosi się tolerancja wysiłkowa organizmu, zwiększa się zapas ATP i PC

   • Zwiększa się pojemność życiowa płuc, wzrasta wentylacja płuc

   • Obniża się stężenie cholesterolu całkowitego i LDL oraz stężenie tri glicerydów

2. Psychospołeczne efekty aktywności fizycznej:

   • Obniżenie poziomu stresu poprzez:

     • Oderwanie uwagi od codziennych spraw

     • Oddziaływanie na siebie, kontakt z innymi osobami

     • Przekonanie, iż podoła się zadaniu ruchowemu

   • Obniżenie lęku, obawy, depresji

   • Poprawa samopoczucia, dzięki przekonaniu o coraz lepszej sprawności, sylwetce, itp.

   • Wzrost pewności siebie

   • Wzrost zachować akceptujących u dzieci autystycznych

Wykład 5
25.03.2014

WYBRANE ZAGADNIENIA BUDOWY I CZYNNOŚCI NARZĄDU RUCHU CZŁOWIEKA

1. Narząd ruchu człowieka

   • Elementy bierne (statyczne) – kości połączone za pomocą stawów oraz więzadła i stawy

   • Elementy czynne (dynamiczne) – mięśnie szkieletowe

2. Szkielet człowieka (kościec)

   • To ponad 200 kości oraz łączące je części miękkie (torebki stawowe, więzadła, chrząstki stawowe).

   • Funkcje szkieletu:

     • Podporowa → oparcie dla części miękkich

     • Ochronna → osłona dla wielu ważnych dla życia organów (np. czaszka – mózg)

     • Amortyzacyjna → krzywizny fizjologiczne

     • Krwiotwórcza → szpik kostny jest miejscem powstawania krwinek czerwonych i granulocytów

     • Poprzez połączenia międzykostne (ścisłe lub luźne) oraz przyczepione mm – dźwignie ruchu – wpływ na zakres i rodzaj ruchu

3. Połączenia kości

   • Ścisłe (więzozrosty, chrząstkozrosty, kościozrosty)

     • W więzozrostach łącznikiem kości bywa tkanka łączna włóknista lub sprężysta. Swoistym rodzajem więzozrostu są szwy, łączące u osobników młodych kości czaszki. Z wiekiem szwy kostnieją.

     • Chrząstkozrosty są to połączenia kości za pośrednictwem chrząstki. Ruchomość tych połączeń jest minimalna

     • Kościozrosty powstają z wiekiem przez skostnienie niektórych więzozrostów (np. szwów czaszki) lub chrząstkozrostów (skostnienie chrząstek nasadowych). Spotykamy je m.in. między kręgami krzyżowymi i kośćmi miednicy

   • Wolne, ruchome, czyli stawy
     W stawie wyróżniamy:

     • Główkę i panewkę stawową pokryte chrząstką

     • Torebkę stawową otaczającą staw

     • Jamę stawową wypełnioną mazią stawową
       W większości stawów występują jeszcze więzadła stawowe wzmacniające torebkę stawową i przechodzące w okostną obu kości

Podział stawów:

• Jednoosiowe – zawiasowy (np. międzypaliczkowe), obrotowy (np. promieniowo-łokciowy), śrubowy (np. wyrostka zębowego kręgu obrotowego)

• Dwuosiowe – kłykciowy (np. promieniowo-nadkarstkowy), siodełkowy (np. nadgarstkowo-nadręczny kciuka)

1. Mięśnie szkieletowe

   • Cześć dynamiczna narządu ruchu – mięśnie szkieletowe (zależne od naszej woli)

   • Pod względem budowy histologicznej nazywane są mięśniami poprzecznie prążkowanymi

   • Przedłużeniem brzuśców mięśniowych są ścięgna zbudowane z tkanki łącznej, za pomocą których mięśnie łączą się z kośćmi

   • Na staw działają grupy mięśni o przeciwnych kierunkach działania (grupy antagonistyczne)

   • Dzięki różnicy napięcia między zginaczami i prostownikami lub przywodzicielami i odwodzicielami możliwy jest ruch w stawach

2. Podział czynnościowy mięśni

   • Jednostka motoryczna – to zespół komórek mięśnia szkieletowego unerwianych przez tę samą komórkę nerwową, przez co wspólnie pobudzanych i jednocześnie pracujących (kurczących się)

3. Typy jednostek motorycznych

   • Toniczne – skurcz jest powolny i długotrwały, jednostki toniczne przeważają w tzw. czerwonych włóknach mięśni, odpowiedzialnych za powolny, długotrwały skurcz (np. utrzymanie pionowej postawy ciała), obecnych w obrębie tułowia

   • Fazowe – jest szybki i krótkotrwały, zadania dynamiczne przeważają w białych włóknach mięśni, znajdujących się głównie w obrębie kończyn

4. Podział mięśni szkieletowych

   • mm agonistyczne 0 wykonujące konkretny ruch w stawie

   • mm antagonistyczne 0 przeciwstawiające się konkretnemu ruchowi w stawie

   • mm ustalające – stabilizują staw

   • mm synergistyczne – współpracują z innymi mm w wykonywaniu ruchu określonej czynności
     Rodzaje synergii:

     • względna (=nabyta) np. technika sportowa

     • bezwzględna – stała u wszystkich ludzi

5. Nazwy podstawowych mięśni i kości

Wykład 6, 7
01.04.2014

08.04.2014

ZAŁOŻENIA METODYCZNE W REKREACJI RUCHOWEJ – FORMY, METODY, ŚRODKI DZIAŁANIA

1. Pojęcia

   1. Metoda – to wszelki sposób uczenia się i każda droga systematycznego i skutecznego przekazywania wiedzy

   2. Forma – to rodzaj działania, które doskonali psycho-somatyczne funkcje organizmu, rozwija nawyki ruchowe, udostępnia możliwości ruchowego wyżycia się

2. Klasyfikacje form i metod stosowanych w rekreacji (za Strzyżewskim)

   1. Formy rekreacji ruchowej – różnego typu aktywności ruchowe, np. gry rekreacyjne, pływanie, kurs szkoleniowy, wczasy, itp.

      1. Formy organizacyjne – zespoły ćwiczebne, obozy sportowe, imprezy rekreacyjne

      2. Formy dydaktyczne (=metody prowadzenia zajęć)

         • Zabawowa (naśladowcza, ilustracji ruchowej, gry i zabawy ruchowe)

         • Zadaniowa (=bezpośredniej celowości ruchu)

         • Improwizacji ruchowej

         • Ścisła

         • Obwodowo-stacyjna

         • Nauczania programowego

         • Współzawodnictwa

         • Wielozadaniowa

   2. Metody nauczania czynności ruchowych (kształtujących umiejętności)

      1. Niespecyficzne

         • słowna (zwięzła, konkretna - przekaz najważniejszych informacji)

         • poglądowa

         • działania praktycznego

      2. Specyficzne

         • syntetyczna (całością) – proste czynności ruchowe (np. przewrót w przód)

         • analityczna (częściami) – trudniejsze czynności ruchowe (np. pływanie)

         • kompleksowa (mieszana) – gdy grupa jest niejednorodna

   3. Metody treningowe (rozwijające zdolności motoryczne człowieka):

      1. Ciągłe:

         • Jednostajna – nie ma przerwy, wysiłek stosunkowo nie duży, (np. 45 minutowy bieg)

         • Zmienna – nie ma przerwy

           1. planowania zmiana intensywności ( np. po 600m, kolejne 200m biegniemy szybciej, potem znów 600m wolniej)

           2. nieplanowana zmiana intensywności (np. ukształtowanie terenu wpływa na zmianę intensywności wysiłku fizycznego, jeśli teren jest nie znany)

      2. Przerywane:

         • Startowa – (stworzenie podobnych warunków, do warunków startowych – np. pokonywanie jak najwięcej dystansu 100 m stylem dowolnym)

         • Powtórzeniowa – (kształtowanie zdolności siłowych i szybkościowych, przerwa po każdym intensywnym wysiłku, np.: pokonanie dystansu 60m bardzo szybko, a potem odpoczynek bierny, czas przerwy jest indywidualnie kontrolowany, po odpoczynku powtarzamy wysiłek).

         • Interwałowa – (80-100% VO₂max) – bardzo skuteczna metoda treningowa. Każdy kolejny wysiłek jest podejmowany na bazie stale narastającego zmęczenia – czyli ćwiczący, podejmują wysiłek, nie w pełni wypoczęci. Mocno obciążający, duża skuteczność.

           1. ekstensywna

           2. intensywna

   4. Metody socjotechniczne upowszechniania rekreacji:

      1. Informacja

      2. Poradnictwo

      3. Animacja

      4. Programowanie

   5. Metody wychowawcze:

      1. Metoda wpływu osobistego – wynika z naturalnej skłonności człowieka do naśladowania innych osób mających uznanie i autorytet. Najważniejsze sposoby oddziaływania prowadzącego zajęcia to: wysuwanie propozycji, wyrażanie aprobaty i dezaprobaty oraz perswazja

      2. Metoda wpływu sytuacyjnego – polega na oddziaływaniu pośrednim za pomocą sytuacji, które instruktor rekreacji może tworzyć, aby organizować doświadczenie ćwiczących.

      3. Metoda wpływu społecznego – polega na znaczącym wychowawczo i atrakcyjnym oddziaływaniu zespołu wychowawczego. Chodzi tu więc o to, aby instruktor rekreacji nie narzucał zespołowi własnych przekonań, ale na zasadzie współdziałania umożliwiał rekreantom aktywne uczestnictwo w jego funkcjonowaniu przez pełnienie funkcji i odgrywanie ról społecznych.

      4. Metoda kierowania samowychowaniem – polega na czynnym ustosunkowaniu się do procesu własnego rozwoju. W konsekwencji, rekreant sam, zainspirowany przez instruktora podejmuje czynności o charakterze wychowawczym i poznawczym, sam dokonuje wyboru metody postępowania i poddaje je wewnętrznemu …

3. Środki stosowane w rekreacji ruchowej:

   1. ułatwiają i warunkują osiągnięcie zamierzonego celu

   2. umożliwiają realizację różnorodnych form ruchowych, np.: tereny rekreacyjne, obiekty sportowo-rekreacyjne, urządzenia, sprzęty, przybory (zwiększające aktywność…

4. Zasady dydaktyczne funkcjonujące w działalności rekreacyjnej:

   1. świadomości i aktywności

   2. systematyczności

   3. dostępności

   4. poglądowości

   5. utrwalania

   6. wszechstronności

5. Znaczenie każdej z zasad dydaktycznie funkcjonujących w działalności rekreacyjnej

   1. Zasada świadomości i aktywności

   2. Zasada systematyczności

   3. Zasada dostępności

   4. Zasada poglądowości

   5. Zasada utrwalania

   6. Zasada wszechstronności

Wykład 8
15.04.2014

TOK I OSNOWA ZAJĘĆ REKREACYJNYCH

1. Tok – jest to inaczej algorytm postępowania dydaktycznego, który orientuje instruktora rekreacji w jaki sposób należy dobrać treść kształcenia, aby zapewnić wszechstronne oddziałanie na rekreanta.

2. Tok zajęć wskazuje logiczna kolejność ćwiczeń, ważna dla uzyskania racjonalnego przebiegu fizjologicznej krzywej natężenia wysiłku oraz pozwala uniknąć przypadkowości i chaosu w trakcie zajęć oraz gwarantować bezpieczeństwo ćwiczącym.
   Jest także podstawą do opracowania osnów i konspektów zajęć rekreacyjnych.

3. Według Strzyżewskiego struktura zorganizowanych zajęć ruchowych powinna być następująca:

   1. zorganizowanie grupy ćwiczących,

   2. motywacja do udziału w zajęciach,

   3. wszechstronne przygotowanie organizmu ćwiczących do wysiłku fizycznego oraz działanie profilaktyczne i korekcyjne,

   4. realizacja głównych celów zajęć (kształtowanie określonych umiejętności, doskonalenie sprawności fizycznej, rozwijanie zdolności twórczej),

   5. uspokojenie i wyciszenie organizmu – podsumowanie i omówienie przebiegu zajęć,
      zachęcenie do samodzielnego podejmowania zadań ruchowych w czasie wolnym.

4. Tok zajęć ruchowych składa się z trzech części:

   1. Pierwsza część toku

      • (do 20% czasu zajęć) realizowany jest blok ćwiczeń kształtujących

      • Niewielką część zajmują także sprawy organizacyjno-porządkowe związane z organizacją zajęć

   2. Część druga toku

      • (do 60% czasu zajęć) zawiera ćwiczenia wymagające zdecydowanie większego wysiłku fizycznego

      • Realizowanie są tutaj główne zadania zajęć, charakteryzujące się niejednokrotnie większym stopniem trudności i złożoności ruchu

      • Pod koniec czasu trwania tej części toku natężenie wysiłku fizycznego powinno osiągnąć apogeum

   3. Trzecia część toku

      • (do 20% czasu) przeznaczona jest na uspokojenie organizmu ćwiczących

      • Składa się z ćwiczeń oddechowych, relaksacyjnych, strechingowych, korekcyjnych

      • W tej części powinno mieć miejsce także omówienie przebiegu zajęć oraz czynności organizacyjne

5. Zasady budowy toku zajęć

   1. Zasada fizjologiczno-zdrowotna

      • Dobór ćwiczeń oraz zasobu gier i zabaw ruchowych powinien być komplementarny do krzywiej natężeń wysiłku podczas zajęć

      • Ruch powinien dostarczać ćwiczącym wszechstronnych bodźców rozwojowych

      • Zaprogramowane ćwiczenia powinny wzmacniać odporność organizmu, rozwijać wszechstronnie sprawność fizyczną i kształtować prawidłową postawę ćwiczących

   2. Zasada pedagogiczna

      • Wyposażenie ćwiczących w wiadomości o wybranej formie rekreacji ruchowej i nauczenie podstaw samokontroli wysiłku fizycznego

      • Rozwijanie pozytywnych cech osobowości i cech charakteru

      • Odpowiedni dobór metod i form kształcenia adekwatny do poziomu grupy

   3. Zasada psychologiczna

      • Dążenie do wyzwalania pozytywnych emocji wśród ćwiczących radości i zadowolenia z faktu uczestniczenia w zajęciach

      • Umiejętne stosowanie systemu pochwał, nagród i wyróżnień

   4. Zasada organizacyjna

      • Prawidłowe zorganizowanie grupy ćwiczących z ewentualnym zaznaczeniem podziału na formy ćwiczebne

      • Dbanie o aspekty bezpieczeństwa w czasie trwania zajęć

6. Krzywa natężenia wysiłku podczas zajęć ruchowych

   1. To graficzny obraz przebiegu wydatkowanych energii podczas zajęć ruchowych.

   2. Wskazane jest, aby natężenie stopniowo wzrastało i następnie opadało tak, żeby punkt kulminacyjny natężenia wysiłku wystąpił w połowie lub pod koniec części głównej zajęć.

Wykład 9
29.04.2014

TOK I OSNOWA ZAJĘĆ REKREACYJNYCH

1. Osnowa zajęć - stanowi pisemną formę opracowania danej jednostki zawierającą dobór zabaw, gier i ćwiczeń adekwatny dla danej grupy rekreacyjnej i dostosowany do konkretnych warunków realizacji zajęć.

   1. Składa się z dwóch części – metryczkowej i tabelarycznej

      1. Część metryczkowa osnowy

         • liczba, wiek, płeć ćwiczących

         • miejsce i data prowadzenia zajęć, czas ich trwania

         • przybory, przyrządy wykorzystane na zajęciach

         • zadanie główne i dodatkowe zajęć (związek logiczny między zadaniem głównym i pobocznym)

      2. Część tabelaryczna osnowy

1. Konspekt zajęć

1. Wskazówki metodyczno-organizacyjne dotyczące prowadzenia poszczególnych części zajęć rekreacyjnych.
   

1. Podstawowe zasady stopniowania wysiłku podczas zajęć ruchowych to:

   • zmiana stopnia napięcia mięśniowego podczas wykonywania ruchy

   • zmiana liczby powtórzeń ćwiczenia

   • zmiana tempa ruchów

   • zmiana długości przerw wypoczynkowych między poszczególnymi ruchami

   • zmiana kolejności ćwiczeń podczas zajęć

POJĘCIE MOTORYCZNOŚCI, KONCEPCJA STRUKTURALIZACJI I KLASYFIKACJI MOTORYCZNOŚCI CZŁOWIEKA

1. Główne zadania motoryczności

   1. klasyfikacja ćwiczeń ruchowych, ocena ich efektywności

   2. badanie zmian motorycznych człowieka w ontogenezie pod kątem podatności na wpływ środowiska zewnętrznego oraz opracowania sposobów realizacji procesów kształcenia ruchowego

   3. stawiania diagnoz o uzdolnieniach i sprawności motorycznej

   4. zbieranie i systematyzowanie wiedzy o kształceniu ruchowym

2. Definicja pojęcia motoryczność

   1. Maciej Demel, Alicja Skład
      Motoryczność – to całokształt czynności ruchowych człowieka, czyli to co dotyczy poruszania się w przestrzeni na skutek zmian położenia całego ciała lub poszczególnych jego części względem siebie.

   2. Zygmunt Gilewicz
      Motoryczność – to całokształt możliwości ruchowych człowieka w znaczeniu ilościowym i jakościowy. Motoryczność analizowania jest z punktu widzenia jej idei, treści oraz formy, a więc w sposób kompleksowy. Z motorycznością silnie związane są emocje, zdolności poznawcze, odpowiednie cechy charakteru.

3. Idea ruchu:

   • potrzeby życiowe

   • osiągnięcie celu

   • pobudki hedonistyczne

   • poczucie obowiązku

   • potrzeby twórcze

4. Rodzaje motoryczności:

   • Samoobsługowa

   • Wyrazowa

   • sportowo-rekreacyjna

   • produkcyjna

   • bojowa

5. Treść ruch

   • Popychanie

   • Ściskanie

   • Chodzenie

   • Bieganie

   • skakanie

6. Forma ruchu (technika ruchu)

   1. Kryteria przebiegu ruchu:

      1. Płynność

         • Rytm

         • Precyzja

         • Harmonia

         • właściwości struktury czasowej

         • właściwości struktury przestrzennej

         • właściwości struktury dynamicznej

7. Klasyfikacja motoryczności człowieka wg Raczka

   1. Do obiektywnego poznania i zrozumienia motoryczności nieodzowne jest uwzględnienie obok biologicznych, także nieprzyrodniczych elementów procesów, Jej podstawy są bowiem zawsze natury bio-psycho-społecznej, Stąd motoryczność należy ująć jako rezultat biologicznych funkcji ruchowych i zdeterminowanych społecznie czynności człowieka

   2. Przedmiotem badań i studiów nad motorycznością jest ruch człowieka – jako obiektywna rzeczywistość…

8. … człowieka są zdolności motoryczne (ogólne) i zdolności specyficzne wykonania danej czynności.

   1. Zdolności motoryczne (ogólne) – to zespół właściwości osobniczych uwarunkowanych strukturą ustroju, procesami energetycznymi oraz sterowania i regulacji ruchu, które wprost charakteryzują poziom możliwości efektywnego wykonywania określonego rodzaju czynności ruchowych,

   2. Na rozwój zdalności motorycznych wpływają

      1. Zadatki dziedziczne:

         • Właściwości anatomiczno – morfologiczne

         • Fizjologiczne

         • Biologiczne

         • Budowy ciała

         • Cechy genetyczne

      2. Zadatki psychodynamiczne

         • Procesy uczenia się i doskonalenia

   3. Zdolności kondycyjne (energetyczne) - …

      1. Zdolności wytrzymałościowe – możliwość człowieka do podejmowania długotrwałych wysiłków o określonej intensywności

      2. Zdolności siłowe – właściwości organizmu, które umożliwiają pokonanie znacznego oporu zewnętrznego lub przeciwstawienia się mu skurczom mięśniom

   4. Zdolności Koordynacyjne (informacyjne)

   5. Zdolności kompleksowe (hybrydowe)

Wykład 10
06.05.2014

CHARAKTERYSTYKA ZDOLNOŚCI MOTORYCZNYCH CZŁOWIEKA: SIŁA, WYTRZYMAŁOŚĆ, SZYBKOŚĆ, KOORDYNACJA RUCHOWA

1. Szybkość to zdolność do wykonywania ruchów w jak najkrótszym czasie

   1. To zdolność motoryczna umożliwiająca wykonanie określonych ruchów szybko, przy założeniu, że wykonanie nie trwa długo i nie wywołuje zmęczenia obniżającego prędkości ruchów.

   2. Szybkość jest zdolnością w dużym stopniu uzależnioną od budowy morfologicznej mięśni pracujących podczas ruchu poziomu koordynacji nerwowo-mięśniowej, jak i poziomu wytrzymałości (dotyczy to w większej mierze ruchów powtarzanych cyklicznie)

   3. Zdolność szybkości uzależniona jest od trzech składowych

      • Czas reakcji (szybkości reagowania) – szybkość odbioru bodźca następnie przekazanie informacji do centralnego układu nerwowego, następnie analiza oraz wysłanie pobudzenia do efektora- mięśnia. Ta składowa jest uzależniona od typu budowy nerwów unerwiających. Jest ona określona genetycznie i ma małą podatność na trening.

      • Szybkość ruchu prostego – ta składowa szybkości jest najbardziej uzależniona od budowy mięśnia, a dokładniej od składu włókien mięśniowych tworzących mięsień.

      • Częstotliwość ruchów – jest to koordynacja nerwowo0ruchowa, czyli szybkość pobudzania i hamowania agonistycznych i antagonistycznych grup mięśniowych.
        Na częstotliwość ruchów ma silny wpływ technika ruchu, która w przypadku opanowania na poziomie nawyku ma największy wpływ na ekonomikę ruchu, a przez to na jego częstotliwość.

   4. Rodzaje szybkości

      • Ogólna – zdolność do wykonywania ruchu w sposób eksplozywny

      • Specjalna – specyficzna dla każdej dyscypliny

   5. Determinanty szybkości

      • Dziedziczność

      • Czas reakcji

      • Zdolność pokonywania oporu zewnętrznego

      • Technika ruchu

      • Koncentracja i siła woli

      • Elastyczność mm

      • Budowa układu kostnego

   6. Metody kształtowania szybkości

W metodyce kształtowania szybkości należy dążyć do poprawienia wszystkich składowych wpływających na szybkość przez odpowiednio dobrane ćwiczenia mające na celu

• Doskonalenie czasu percepcji – poprzez zwiększenie wrażliwości i selektywności receptorów na bodźce swoiste dla danej dyscypliny lub ruchy, dla którego rozwija się szybkość.

• Doskonalenie czasu reakcji – poprzez dążenie do zautomatyzowania percepcji i reakcji z jak najmniejszym udziałem procesów analizy CUN – proces osiągnięcia nawyku ruchowego w odpowiedzi na percepcję bodźca.

• Doskonalenie szybkości ruchów prostych – poprzez stosowanie rożnego typu dodatkowych sił uławiających wykonanie ruchu – gumy ściągające, pochyłe bieżnie, itd.

• Wykorzystanie dodatkowego obciążenia, które wymusza tzw. efekt przyspieszenia w następstwie tego samego ćwiczenia, ale bez obciążenia.

• Wykonywanie efekty rozpędu – polegające na wplataniu w poszczególne ćwiczenia różnego tupu faz umożliwiających wykonanie pozostałej części ćwiczenia z większą szybkością niż w przypadku kompleksowego wykonania.

• Wykorzystanie efekty liderowania – polegające na stosowaniu różnych form przewodnictwa (liderowania) wpływającego na zwiększenie szybkości na skutek większego pobudzenia sensomotorycznego w ćwiczeniu za liderem (dotrzymanie szybkości do lidera).

1. Szybkość w rozwoju osobniczym

   • Młodszy wiek szkolny (7-12 lat) to stały, chociaż powolny przyrost wysokości i masy ciała przy czym dziewczęta rozwijają się nieco szybciej niż chłopcy. Rozrastają się mięśnie, doskonali system nerwowy, rosną zdolności koordynacyjne. W tym wieku dzieci przejawiają duże dyspozycyjne szybkościowe…

   • Okres 10-13 lat bywa nazywanym „złotym wiekiem” dla podkreślenia sprawnościowej doskonałości dziecka, odnosi się to szczególnie do dziewcząt które później mogą mieć trudności w przyswajaniu elementów koordynacyjne – techniczne.

   • Średni wiek szkolny (12-14 lat)…

   • W okresie dorastania (14-18 lat) rozwija się funkcje układu nerwowego wzmacnia układ mięśniowy Roska zdolności koordynacyjne doskonali układ krążenia stwarzając coraz lepsze warunki do rozwoju.
     Dotyczy to zwłaszcza dziewcząt które wcześniej kończą okres dojrzewania (16-18 lat). Bezczynność ruchowa prowadzi u nich od regresu szybkości zaś dalszy jej trening pozwala na dalszy jej przyrost i osiąganie już w tym wieku często wyników na najwyższym poziomie.

   • Wyniki badan wskazują, że najbardziej sprzyjające rozwojowi szybkości warunki (tzw. okresy krytyczne) występują dla chłopców w wieku 10,5-15,5 lat, zaś dla dziewcząt w wieku 7,5-9,5 oraz 10,5-13,5 lat.

   • Okres młodzieńczy 18-22 to zakończenie procesów wzrastania i rozwoju, Pełna sprawność poszczególnych układów pozwala na intensywne kształtowanie szybkości. W wieku 18-22 lat czasy reakcji i ruchu SA najkrótsze.
     Niezbędne warunki dla utrzymania najwyższego pułapu szybkości utrzymują się wieku około 30-32 lata.

2. Metody treningu szybkości

   • Metoda powtórzeniowa – jest podstawowa metodą treningu szybkości
     cechuje ja maksymalna intensywność wysiłku, trening tylko do momentu występowania pierwszych oznak zmęczenia uniemożliwia prace o dużej objętości, będącej nieraz koniecznym czynnikiem budowania formy. Równocześnie wielokrotnie powtarzanie ćwiczenia w jednym rytmie wytwarza się stereotyp nie tylko przestrzennej charakterystyki ruchu, lecz także i jego parametrów czasowych

3. Bariera szybkości

   • To ustabilizowanie tej cechy na pewnym określonym poziomie, który nie jest w żadnej mierze jej poziomem maksymalnym.
     Wielokrotne powtarzanie ruchu prowadzi do wytworzenia…

   • Rozbijanie bariery szybkości

     1. Cechuje się świadomym dążeniem do stwarzania ćwiczącemu warunków pozwalających na przewyższenie dotychczasowych osiągnięć szybkościowych w formie określonych ułatwień środowiska zewnętrznego np. bieg po pochyłości w dół, walka z lżejszym przeciwnikiem

     2. Wygaszenie bariery szybkości – polega na czasowym zaprzestaniu treningu szybkości

1. Siła i jej rodzaje

   1. Siła może być definiowana jak zdolności nerwowo-mięśniowa organizmu do pokonania zewnętrznego i wewnętrznego oporu

   2. Czynniki warunkujące poziom siły

      • Masa ciała

      • Przekrój poprzeczny mm

      • Przebieg włókien mm i ich wzajemny stosunek

      • Stopień zmęczenia i stan biochemiczny mięśni

      • Pobudzenie emocjonalne – liczba czynnych jednostek motorycznych

   3. Rodzaje siły

      • Siła ogólna

      • Siła specyficzna

      • Siła maksymalna

      • Moc

      • Siła absolutna

      • Siła względna

      • Rezerwy siły

   4. Metodyka kształtowania/ rozwijania siły mięśniowej

      • Wzmocnienie siły mięśniowej może wynika z potrzeby

        • Utrzymania określonego poziomu sily

        • Zwiększenie siły mięśniowej

        • Odbudowy siły mięśniowej

   1. Metody treningu siły mięśniowej (11)