Wadliwość aktu administracyjnego

Akt administracyjny jest prawidłowy, jeżeli odpowiada wszelkim przesłankom stawianym mu przez porządek prawny.

Otóż prawidłowy akt administracyjny powinien zawierać następujące kryteria :

• musi być wydany zgodnie z prawem materialnym, co oznacza, że prawo musi wyraźnie zezwalać na rozstrzyganie o prawach i obowiązkach określonych podmiotów w drodze aktu administracyjnego;

• musi być wydany zgodnie z prawem ustrojowym, co oznacza, że musi być wydany przez organ administracji publicznej kompetentny, zarówno rzeczowo, jak i miejscowo;

• musi być wydany zgodnie z prawem procesowym, czyli w odpowiednim trybie, określającym zarówno sposób jego podejmowania, jak i sposób kontroli;

• musi być wydany z właściwym wykorzystaniem samodzielności prawnej, przyznanej organowi przez normy prawa materialnego, ustrojowego i procesowego.

Akty administracyjne, które nie spełniają w/w warunków, uznane są aktami wadliwymi.

Niezgodność aktu administracyjnego z przepisami może być poważna lub błaha, w zależności od tego, jakiej sprawy dotyczy. Im większa jest niezgodność aktu administracyjnego z obowiązującym prawem – a więc im poważniejsza jest wadliwość – tym większy wpływ wywiera to na ważność aktu administracyjnego.

Wady nieistotne i istotne

Wady nieistotne

Wadliwość nieistotna, jest takim rodzajem wadliwości, który nie pociąga za sobą ani nieważności, ani potrzeby uchylenia aktu. Jako przykład można wskazać niepowołanie stanowiska służbowego przy podpisie osoby, która wydała decyzję, czy brak pouczenia o prawie odwołania się do wyższej instancji. Należą tu błędy pisarskie, rachunkowe.

Jedynym sposobem uprawnienia wadliwości aktu jest jego sprostowanie lub uzupełnienie. Jednak takie wadliwości nie powodują utraty mocy obowiązującej przez akt administracyjny.

Wady istotne

Akty dotknięte wadami istotnymi mogą być - w sposób przewidziany prawem - czy to na wniosek adresata, czy też z urzędu, przez organ nadzorczy - uchylane lub zmieniane. Takie akty nazywamy aktami wzruszalnymi; mówi się o wzruszalności aktu administracyjnego.

O tym, które wady powodują nieważność aktu, stanowią w sposób wyraźny obie procedury (art. 156 k.p.a. i art. 247 ordynacji podatkowej).

Art. 156 k.p.a. uznaje za nieważny akt administracyjny, który:

• został wydany przez niewłaściwy rzeczowo organ;

• został wydany bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa;

• dotyczy sprawy, która została poprzednio rozstrzygnięta ostateczną decyzją;

• został skierowany do osoby nie będącej stroną w sprawie;

• w razie wykonania wywołałby czyn zagrożony karą;

• zawiera inną wadę, powodującą nieważność aktu z mocy wyraźnego przepisu prawa. Przykładem może tu być art. 11 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska, który zawiera ogólną klauzulę: „Decyzja wydana z naruszeniem przepisów dotyczących ochrony środowiska jest nieważna".

Akty zaskarżalne (wzruszalne) są skuteczne dopóki nie zostaną zmienione lub uchylone przez właściwy organ administracji. Zmiana lub uchylenie takiego aktu działa ex tunc czyli od chwili zmiany.

Należy zauważyć, że akt administracyjny może być zmieniony lub uchylony nie tylko z powodu istotnej wadliwości. Przepisy prawa administracyjnego dopuszczają także zmianę lub uchylenie prawidłowo wydanych aktów administracyjnych na podstawie przepisów k.p.a.

Nie akty

Poza pojęciem aktu administracyjnego stoją tzw. nie akty.

Są to czynności podejmowane:

• przez organy oczywiście niewłaściwe;

• z pominięciem wszelkiej procedury.

Nie leżą w sferze prawa, np, przydział lokalu przez kierownika budowy.

Domniemanie ważności

Każdy akt administracyjny chroniony jest domniemaniem ważności, co ma zapobiec samodzielnemu ocenianiu aktu przez zainteresowane podmioty i swobodnemu decydowaniu, czy go wykonać. Nawet taka decyzja, która jest dotknięta bardzo poważną wadą powinna być traktowana jako obowiązująca do chwili uchylenia. Nie jest to domniemanie prawidłowości wydanych aktów lecz że do czasu udowodnienia sytuacji przeciwnej akt taki obowiązuje prawnie jako całkowicie poprawny.

Instytucje wzruszalności i nieważności wadliwych aktów administracyjnych stanowią w gruncie rzeczy gwarancje praworządności działań administracji publicznej. Pozwalają eliminować z obrotu prawnego akty niezgodne z prawem, a tego wymaga zasada praworządności.