C-413/99 Baumbast, R. v. Secretary of State for the Home Department

 

 

Hasła: Swobodny przepływ pracowników, Pracownik migrujący, Obywatelstwo Unii Europejskiej

 

Stan faktyczny:

W maju 1990 roku pani Baumbast, obywatelka Kolumbii, poślubiła obywatela państwa niemieckiego,

pana Baumbast. W czerwcu tego samego roku rodzina Baumbast otrzymała pięcioletnie zezwolenie na pobyt

w Wielkiej Brytanii. W latach 1990-1993 pan Baumbast pracował w Wielkiej Brytanii jako pracownik,

a następnie jako prezes własnej firmy, która to firma wkrótce zbankrutowała. Ze względu na trudności

ze znalezieniem dobrze opłacanej posady w Wielkiej Brytanii, pan Baumbast w 1993 roku rozpoczął pracę

 dla niemieckich firm w Chinach i Lesotho. Od 1990 roku państwo Baumbast posiadali dom w Wielkiej Brytanii,

a ich córki (starsza z obywatelstwem kolumbijskim, młodsza z podwójnym obywatelstwem niemieckim

i kolumbijskim) uczęszczały do tamtejszych szkół. Rodzina nie stanowiła obciążenia socjalnego dla władz brytyjskich, posiadali ubezpieczenie zdrowotne w Niemczech, gdzie też jeździli celem  przeprowadzania badań medycznych. W maju 1995 roku pani Baumbast wystąpiła do ministra spraw wewnętrznych Wielkiej Brytanii

 o przyznanie jej i członkom jej rodziny prawa do pobytu na terenie Wielkiej Brytanii na czas nieokreślony.

W styczniu 1996 roku uzyskała decyzję odmowną, którą następnie zaskarżyła do Krajowego Trybunału Imigracyjnego. Władze imigracyjne, w odpowiedzi na skargę uznały, że dzieci państwa Baumbast, jak i sama pani Baumbast posiadają niezależne prawo pobytu wynikające z art. 12 Rozporządzenia nr 1612/68. Trybunał Imigracyjny nie wypowiedział się jednak na temat prawa do pobytu w Zjednoczonym Królestwie pana Baumbast,  który nie posiadał statusu pracownika oraz nie spełniał wymogów Dyrektywy nr 90/364 z uwagi

 na nie posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego i wystarczających środków do życia. Pan Baumbast wraz

 z ministrem spraw wewnętrznych Wielkiej Brytanii odwołali się od tej decyzji do Imigracyjnego Trybunału Apelacyjnego.

Drugie postępowanie tej sprawy tyczy się pani R., obywatelki Stanów Zjednoczonych, która w 1990 roku wraz

z mężem, obywatelem francuskim korzystającym ze statusu pracownika migrującego oraz dwójką dzieci posiadających podwójne obywatelstwo, francuskie i amerykańskie, przeprowadziła się do Wielkiej Brytanii. Pani R. uzyskała pozwolenie na pobyt w Wielkiej Brytanii do października 1995 roku. We wrześniu 1992 roku pani R. rozwiodła się z mężem, pozostając jednak w nowo zakupionym domu w Wielkiej Brytanii i podjęła pracę jako projektantka wnętrz. Mąż pani R. regularnie odwiedzał dzieci, nad którymi prawo opieki sprawowała zgodnie

 z wyrokiem sądu pani R.. W 1997 roku pani R. ponownie wyszła za mąż za obywatela brytyjskiego. Jeszcze

 w 1995 roku złożyła ona wniosek o przyznanie jej i jej dzieciom prawa do pobytu na terytorium Wielkiej Brytanii na czas nieokreślony. W grudniu 1996 roku prawo pobytu zostało przyznane wyłączanie jej dzieciom, jako członkom rodziny pracownika migrującego – jej byłego męża. Zaskarżyła więc tę decyzję do Krajowego Trybunału Imigracyjnego, jako sprzeczną z prawem poszanowania życia rodzinnego i utrudniającą jej dzieciom prawo zamieszkania i edukacji w Wielkiej Brytanii. Skargę oddalono, w związku z czym pani R. odwołała się

do Krajowego Imigracyjnego Trybunału Apelacyjnego.

 

W kwestii pytań prejudycjalnych:

Krajowy Imigracyjny Trybunał Apelacyjny wszczął postępowanie w sprawach państwa Baumbast oraz pani R.

 i zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

1) Czy dzieci obywatela UE, same będące obywatelami Unii, zgodnie z art. 12 Rozporządzenia nr 1612/68 mają prawo kontynuowania edukacji w kraju, w którym ich rodzic posiada prawo zamieszkania przez wzgląd

na wykonywanie pracy i czy to uprawnienie, jeśli istnieje, wygasa w przypadku, gdy:

     a) rodzice rozwiodą się,

     b) tylko jeden rodzic jest obywatelem Unii i to on straci status pracownika migrującego z powodu zaprzestania pracy w kraju członkowskim,

     c) dzieci nie są obywatelami UE?

2) Czy zgodnie z art. 12 Rozporządzenia nr 1612/68, rodzic – główny opiekun, bez względu na posiadane obywatelstwo, uprawniony jest do zamieszkania z dziećmi podczas ich edukacji niezależnie od tego, czy

 w międzyczasie rodzice rozwiodą się, jak w przypadku pani R., bądź też, co do sprawy państwa Baumbast,

czy rodzic będący obywatelem Unii i korzystający z swobody przepływu pracowników utraci status pracownika migrującego?

3) Czy obywatel UE, który przez utratę statusu pracownika, stracił prawo do zamieszkania w kraju członkowskim, może powołać się na bezpośrednią skuteczność art. 18 TWE (art. 21 TfUE), jako przepisu uprawniającego go do zamieszkania w tym kraju i w związku z pozytywną odpowiedzią, czy w konsekwencji prawo to obejmie również członków jego rodziny?

Opinia Rzecznika Generalnego:

Rzecznik Generalny Geelhoed w swojej opinii do sprawy podkreśla, iż początkowo swoboda przepływu osób związana była z prowadzeniem przez obywateli państw członkowskich aktywności ekonomicznej. Jednakże od momentu wprowadzenia tej swobody nastąpił zarówno rozwój prawa wspólnotowego, jak również znaczącej zmianie uległy realia gospodarcze i socjalne, a prawo wspólnotowe nie nadąża za tymi zmianami. W momencie wejścia w życie Rozporządzenia nr 1612/68 stosunki rodzinne i ekonomiczne były stabilne i nie miała miejsca nasilona migracja do krajów członkowskich. Te fakty, zdaniem Rzecznika Generalnego, powinny znaleźć odzwierciedlenie orzecznictwie TS. W związku z tym uznał, że odpowiedz na pierwsze pytanie prejudycjalne powinna być pozytywna. Znaczy to, że dzieci pani R. mają prawo, według niego, do pozostania na terytorium Wielkiej Brytanii zgodnie z art. 10 Rozporządzenia nr 1612/68 , nawet po rozwodzie rodziców, o ile tylko ich ojciec posiada status pracownika w rozumieniu art. 39 TWE (art. 45 TfUE). Co do dzieci państwa Baumbast, również one, zdaniem Rzecznika Generalnego, mają prawo do pozostania w Wielkiej Brytanii na podstawie

art. 12 Rozporządzenia nr 1612/68. Art. 10 Rozporządzenia nr 1612/68 nie znajduje tu zastosowania, ponieważ pan Baumbast nie posiada już statusu pracownika na podstawie art. 39 TWE (art. 45 TfUE). Zwraca on też uwagę na istotny wpływ, jaki na decyzję o ewentualnej migracji wywiera możliwość edukacji dzieci w innym kraju członkowskim. Ponadto, w nawiązaniu do art. 8 EKPC o poszanowaniu życia prywatnego i rodzinnego, opowiada się za prawem do pozostania wraz z dziećmi uczącymi się dla rodzica. Rzecznik Generalny ustosunkował się również w swojej opinii do kwestii bezpośredniej skuteczności art. 18 TWE (art.21 TfUE). Artykuł ten, jego zdaniem jest wystarczająco precyzyjny  i pozwala na korzystanie z niego przez obywateli Unii, których żadne inne przepisy nie będą uprawniały do pozostawania na terytorium drugiego państwa członkowskiego.

 

Trybunał Sprawiedliwości:

TS podzielił stanowisko Rzecznika Generalnego. W odniesieniu do pytania pierwszego, podkreślił, że przepisy Rozporządzenia nr 1612/68 powinny być interpretowane w duchu poszanowania godności człowieka zapewnienia jak najlepszych warunków do integracji rodziny pracownika w obcym społeczeństwie. Odrzucił tym samym argumentację Komisji, twierdzącej, iż prawo do kontynuowania nauki przysługuje dzieciom pana Baumbast tylko wtedy, gdyby nie miały takiej możliwości w kraju ojczystym. Co do dzieci pani R. rozwód nie pozbawia je prawa do zamieszkania na terenie Wielkiej Brytanii, ponieważ ich ojciec nadal korzysta ze statusu pracownika.

 Jeśli chodzi o pytanie drugie, TS nakazuje interpretację  Rozporządzenia nr 1612/68  zgodnie ze standardami gwarantowanymi przez art. 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Zgodnie z tym dzieci, które rozpoczęły edukację w kraju członkowskim, w którym ich rodzic, obywatel Unii, był zatrudniony, mają prawo do kontynuowania nauki, nawet po utracie przez niego statusu pracownika migrującego. Z kolei rodzicowi dzieci uczących się przysługuje prawo do pozostania z nimi na czas edukacji i nie wygasa ze względu na ewentualność  rozwodu.

W odpowiedzi na pytanie trzecie TS stwierdził, że z uwagi na wprowadzenie w Traktacie z  Maastricht instytucji obywatelstwa unijnego, wcześniejsze uwarunkowanie prawa pobytu od podjęcia działalności przez obywatela państwa członkowskiego traciło swój sens. Przyznał ponadto bezpośrednią skuteczność dla art. 18 ust. 1 TWE (art. 21 TfUE), jako dostatecznie jasnego i bezwarunkowego, a wszelkie ograniczenia tego artykułu muszą by zgodne z zasadą proporcjonalności. Ponadto w sprawie państwa Baumbast Trybunał uznał, że stwierdzenie, jakoby państwo Baumbast nie spełniali wymogów Dyrektywy nr 90/364, podczas gdy posiadali wystarczające ubezpieczenie zdrowotne oraz nie stanowili obciążenia finansowego dla Wielkiej Brytanii, było by sprzeczne z zasadą proporcjonalności.