Stan świadomości

• świadomość jest to optymalny stan aktywacji OUN umożliwiający samo orientację i orientację w otoczeniu

• samoorientacja to zdolność rozpoznania własnych procesów psychicznych – introspekcja umożliwiająca samokontrolę i plastyczną zmianę zachowania

• wstępną ocenę stanu świadomości przeprowadza się poprzez pytania o orientację w czasie, otoczeniu oraz co do własnej osoby

Skala Glasgow (Glasgow Coma Scale, GCS)

Nie ma 0 punktów.

Ilościowe zaburzenia świadomości

1. Przymglenie świadomości (obnubilatio) – z zachowanym kontaktem słownym I możliwością uzyskania prostych odpowiedzi, niepełną orientacją w czasie, niemożnością spostrzegania złożonych związków, lekką inkoherencją myślenia

2. Senność (somnoletio) – znacznie utrudniony kontakt słowny, odpowiedzi po wielokrotnym pytaniu z wyraźną inkoherencją myślenia.

3. Półśpiączka (sopor) – brak reakcji na słowa, zachowana reakcja na ból.

4. Śpiączka (coma) – brak reakcji na bodźce słowne i bólowe ze stopniowym zanikaniem odruchów.

Jakościowe zmiany świadomości

1. Zespół zamroczeniowy (zamroczenie, stan pomroczny):

• zespół jakościowego zaburzenia przytomności z przewagą jej zwężenia

• ograniczenie lub zniesienie kontaktu z otoczeniem

• zachowania mniej lub bardziej odbiegające od typowych dla danej osoby oraz wykazujących różnego stopnia nieuporządkowanie, od zupełnego chaosu do całkowitego zalegania

• pełna dezorientacja

• wyraźny deficyt sprawności poznawczych – uwagi, pamięci, spostrzegania, rozumowania, pojmowania

• nagły początek i koniec; zróżnicowany czas trwania (minuty-tygodnie)

• zakres niepamięci po ustąpieniu epizodu zależy od stopnia zwężenia świadomości

• wiele stanów pomrocznych stanowi element napadu padaczkowego

1. Zespół majaczeniowy (majaczenie, delirium):

• zespół jakościowego zaburzenia świadomości z przewagą jej zamącenia

• iluzje i omamy, głównie wzrokowe, czasem interpretowane urojeniowo (urojenia oniryczne)

• wahania tempa przeżywania, aktywności (niepokój, pobudzenie) i nastroju (lęk, dysforia, euforia)

• wyraźna dezorientacja w czasie i miejscu oraz sytuacji, z charakterystycznym wahaniem nasilenia – z narastaniem wieczorem i w nocy, a ustępowaniem w ciągu dnia; orientacja autopsychiczna często zachowana

• niekiedy kończy się okresem głębokiego snu (sen terminalny), a następnie kilkudniowym okresem odzyskiwania sił i krytycyzmu

• po ustąpieniu epizodu majaczenia pozostaje fragmentaryczna niepamięć

• przyczyny: nadużywanie leków, alkoholu, zaburzenia elektrolitowe (odwodnienie lub nadmiar elektrolitów), zwiększenie danego pierwiastka w organizmie, niedotlenienie przez zawał serca
  Prawidłowe stężenie sodu 135-145 mg/L

1. Zespół splątania (amentywny):

• zespół jakościowego zaburzenia przytomności z głębokim i zmiennym w nasileniu przymgleniem, z ekspresją bezradności, zagubienia

• splątanie wypowiedzi jako wyraz rozerwania wątków myślenia

• chaotyczna, mało produktywna aktywność ruchowa z niepokojem lub pobudzeniem albo chwilowym zahamowaniem

• głęboka dezorientacja

• znaczna niepamięć okresu zaburzeń

1. Zespół snopodobny (onejroidalny):

• przyczyny występowania tego zespołu majaczeniowego, Występuje on jednak znacznie rzadziej.

• charakteryzuje się: dezorientacja w czasie i otoczeniu, z zaburzeniami spostrzegania pod postacią złożonych omamów prawdziwych w stosunku do których chory stara się reagować czynnie. Treści omamów są zwykle rozbudowane np. bitwy, podróże, loty kosmiczne, a chory zachowuje się tak jakby brał w nich udział, zmiennym nastrojem, od lęku do radości i zachwytu w zależności od treści omamów

• w sferze ruchowej – mogą występować ruchy wyrażające treść omamów, niepokój ruchowy lub stupor

Zaburzenia czynności poznawczych

1. Uwaga

• to czynność poznawcza spełniająca rolę mechanizmu ograniczającego nadmiar informacji na wszystkich etapach jej przetwarzania.

• funkcje uwagi:

  • selektywność (koncentracja, ogniskowanie)

  • trwałość (wytrwałość)

  • przerzutność (przeszukiwanie)

  • podzielność (przełączanie)

  • zakres (rozpiętość)

• zaburzenia uwagi:

  • nieuwaga/dekoncentracja (niemożność/ograniczenie/nadmierne ogniskowanie uwagi związane zwykle z zaburzeniem jej skutecznego podtrzymywania) aproseksja/hiposeksja/hiperproseksja

  • wahania uwagi/koncentracji (zmiana intensywności zaburzeń ogniskowania i podtrzymywania uwagi)

  • ograniczenie zakresu uwagi (ograniczenie zdolności do jednoczesnego ujmowania w polu uwagi przeciętnej liczby bodźców)

1. Zaburzenia pamięci

• pamięć - czynność poznawcza umożliwiająca chwilowe lub trwałe zachowanie właściwości i znaczenia informacji, jej interpretowanie, włączanie w indywidualny system wiedzy oraz skuteczne wykorzystywanie.

• 3 składniki pamięci:

  • zapamiętywanie (kodowanie, zapisywanie)

  • przechowywanie (magazynowanie)

  • odtwarzanie (przypominanie)

• pod kątem faz zapamiętywania wyróżnia się pamięć:

  • bezpośrednią (ultrakrótka, ikoniczna/echoiczna), 0.5-1 sek.

  • krótkotrwałą (operacyjna), kilka sekund-kilkanaście minut

  • trwałą (długotrwała), bezterminowe magazynowanie informacji

• inne rodzaje pamięci:

  • deklaratywna (explicite/epizodyczno semantyczna/późna) obejmuje informacje jawne, dostępne świadomości, możliwe do zwerbalizowania; w tym pamięć autobiograficzną

  • niedeklaratywna (implicite/proceduralna/wczesna) ukryta, nieuświadamiana sobie, obejmuje rozmaite wzorce umiejętności

• zaburzenia pamięci:

  • Ilościowe (dysmnezje)

    • Hipermnezja (pamięć wzmożona)

    • Amnezja (niepamięć)

    • Hipomnezja (ograniczenie pamięci)

    • Ekmnezja (przeżywanie przeszłości jako teraźniejszości)

  • Jakościowe (paramnezje)

    • zniekształcone wspomnienia (allomnezje)

      • złudzenia utożsamiające typu deja vu/deja vecu, jamais vu/vecu

      • kryptomnezje (nieświadome wspomnienia)

    • wspomnienia rzekome (pseudomnezje)

      • konfabulacje (wytwarzanie fałszywych informacji wypełniających lukę pamięciową)

      • omamy pamięciowe (fałszywe wspomnienia z towarzyszącym przekonaniem realizującym)

1. Zaburzenia spostrzegania

• spostrzenia:

  • zmienione (zmiana właściwości postrzeganych przedmiotów) np. achromatopsja (bezbarwność)

  • błędne rozpoznanie

    • Iluzje (złudzenia) – błędnie rozpoznane spostrzeżenia realnie istniejących przedmiotów, z mniej lub bardziej stanowczym sądem realizującym; pospolite u osób zdrowych, gdy działają one w warunkach utrudniających właściwe rozpoznanie bodźca, np. pod wpływem strachu, mgły, ciemności

  • nierozpoznanie

    • deficyty zmysłowe (częściowa lub całkowita utrata wrażeń, char. ośrodk./obwodowy/czynnościowy)

    • agnozje (niemożność rozpoznania cech przedmiotu mimo prawidłowego stanu narządów zmysłu)

  • bez adekwatnego bodźca

    • omamy (halucynacje) spostrzeżenia nieistniejących w rzeczywistości przedmiotów, którym towarzyszy błędny sąd realizujący, tzn. poczucie, że spostrzegany przedmiot naprawdę istnieje w odpowiadającej danemu zmysłowi przestrzeni – wzrokowe, słuchowe, czuciowe (cenestetyczne – czucie wewnętrzne, kinestetyczne – czucie ruchu i równowagi), węchowe, smakowe.

    • omamy rzekome (pseudohalucynacje) – większa obrazowość, a mniejsza żywotność; rzutowane w przestrzeń nieadekwatną do tej, z której są zwykle odbierane takie doznania; najczęściej słuchowe ,,głosy” w głowie/brzuchu/zębie/z kosmosu/z nadrzeczywistości; tzw. Omamy poza polem ( z tyłu głowy, za ścianą, w odległości, np. kolemtra)

    • parahalucynacje (halucynoidy) – spostrzeżenia realnie nieistniejących przedmiotów, których osoba nie traktuje jako realnie istniejących (brak sądu realizującego):

    • teichopsje (doznania wzrokowe w postaci figur przypominających fortyfikacje ) i skotomaty (migoczące punkty) w migrenie

    • omamy pedunkularne (liczne postacie w żywych, barwnych scenach) w uszkodzeniach pnia mózgu z wyciągnięciem konarów mózgu/móżdżku/wzgórza

    • automatyzmy sensoryczne w przebiegu napadu padaczkowego (błyski, dźwięki, doznania czuciowe)

    • wypadnięcie lub dysfunkcja narządów wzroku i słuchu – u niewidzących spostrzeganie barw lub scen z udziałem ludzi, u niesłyszących melodie lub głosy; u osób w podeszłym wieku w zaburzeniach wzroku opisano żywe, długo utrzymujące się wzrokowe doznania ludzi

1. Zaburzenia treści myślenia

• myśli nadwartościowe (w zasadzie prawdziwe przekonania, które mają bardzo silny wpływ na zachowanie człowieka, wyraźnie wyróżniający się na tle innych uznawanych przez niego przekonań)

• urojenia - fałszywe przekonania pochodzenia chorobowego, których osoba nie koryguje mimo dostarczanych dowodów na ich nieprawdziwość (odnoszące/ksobne, oddziaływania/wpływu/owładnięcia, prześladowcze, wielkościowe, depresyjne/nihilistyczne/hipochondryczne/winy)

• automatyzmy psychiczne (przeżycia utraty wpływu na myślenie, mowę, ruchy własnego ciała, które odczuwane są jako automatyczne, nie podlegające własnej woli), np. w zespole Kandinskiego-Clerambault

• myśli natrętne/obsesje – uporczywie nawracające, narzucające się choremu mimo wysiłku wkładanego w ich oddalenie, ale zawsze postrzegane jako własne, choć często niezgodne z poczuciem własnego ‘’ja’’ (natrętnie rozważane wątpliwości to luminacje natrętne)

1. Zaburzenia formy myślenia (toku myślenia)

• spowolnienie/zahamowanie

• przyspieszenie (gonitwa myśli, słowotok)

• otamowanie (chwilowa, zwykle nieoczekiwana pauza w biegu myśli i wypowiedzi)

• natłok myśli (kantyzm)

• rozwlekłość, drobiazgowość

• werbigeracje ( seryjne, jakby automatyczne powtarzanie słów/fraz często mało sensownych i celowych, perseweracje(powtarzanie, zawężanie myślenia i wypowiedzi do tych samych tematów)

• mutyzm (brak reakcji słownych mimo zachęt i poleceń kierowanych do chorego)/słowotok

1. Zaburzenia myślenia i porozumiewania się (zaburzenia struktury i funkcji)

• zubożenie myślenia (alogia)

• myślenie paralogiczne (nadmiernie konkretne/nadmiernie abstrakcyjne, magiczne; aproksymacje, neologizmy, metonimmmie - przypisane znanemu pojęciu innego znaczenia; nadmierne włączanie)

• myślenie nieskładne (nieskładność gramatyczna toku wypowiedzi, ześlizgi myślowe-odbieganie od głównego wątku na rzecz kolejnych bez uchwytnego związku, mówienie obok- gdy wypowiedzi nie nawiązują do zadawanych pytań, dźwięczenie-kojarzenie na zasadzie fonetycznego brzmienia słów)

• myślenie de reistyczne (oderwanie od rzeczywistości)

• rozkojarzenie (schizofazja, sałata słowna) – mimo zachowanej formy gramatycznej wypowiedzi stają się niezrozumiałe

1. Zaburzenia czynności emocjonalnych (zaburzenia uczuciowości)

• obniżenie nastroju

- nastrój depresyjny

- nastrój depresyjno-dysforyczny

• podwyższenie nastroju

- nastrój maniakalny

- euforyczny (w chorobach organicznych mózgu)

- moriatyczny (w uszkodzeniach części oczodołowej płatów czołowych)

- ekstatyczny (psychozy padaczkowe)

• lęk

- uogólniony (przewlekły, wolnopłynący)

- napadowy (napady paniki)

- lęk w postaci fobii (agorafobia, fobie społeczne, fobie specyficzne, np. nozofobia, arachnofobia, myzofobia)

• złość

- zobojętnienie uczuciowe

- spłycenie afektu

- zaleganie uczuć

- lepkość uczuciowa

- chwiejność uczuciowa

- nietrzymanie afektu

- paratymia (rozmijanie się ujawnianej i oczekiwanej ekspresji uczuciowej, jest ona niedostosowana do sytuacji, okoliczności)

- katatymia (życzeniowe przekształcanie się przeżyć lub zachowań pod wpływem nastawień emocjonalnych-oczekiwań, nadziei, obaw)

Zaburzenia czynności motywacyjnych

Napęd psychoruchowy

1. Zaburzenia aktywacji ruchowej

• spowolnienie (osłupienie)

• przyspieszenie (pobudzenie)

• ruchy mimowolne (pląsawicze, atetotyczne, baliczne, dystonie, dyskinezy, mioklonie, tiki)

• stereotypie, perseweracje ruchowe

• natrętne czynności (kompulsje)

• parakinezy (niezwykłe formy aktywności ruchowej typowe dla katatonii)- katalepsja-wynik nienaturalnie wzmożonego napięcia mięśniowego o charakterze plastycznym lub sztywnym, zastyganie, giętkość woskowa, objaw echa, automatyzm nakazowy, negatywizm.

1. Zaburzenia aktywności impulsywnej

• działania nawykowe (kleptomania, piromania, hazard, poriomania-włóczęgostwo, kolekcjonowanie)

• nawykowe unikanie(fobie)

• natrętne impulsy

• paragnomen (nieoczekiwany, zaskakujący, niejasno umotywowany czyn, czasem jako objaw zapoczątkowujący psychozę)

• działania popędowe ( zaburzenia łaknienia-bulimia, anoreksja; pragnienia; snu; popędu płciowego-hipolibidia, satyriaza/nimfomania)

1. Zaburzenia aktywności złożonej

• niedostosowania afektywne (paratymia-niedostosowanie emocjonalne, paramimia-niedostosowanie mimiczne, parafonia)

• niedostosowanie zachowania (para kinezy)

• niedostosowanie myślenia i wypowiedzi (para logia, parafazja)

• ambiwalencja (dwuwartościowość) jednoczesne przeżywanie całkowicie sprzecznych ze sobą nastawień psychicznych bez dostrzegania zachodzącej między nimi sprzeczności, ambisentencja, ambitendencja

• autyzm (wycofanie się)