NOTATKA KONCEPCJA POZNAWCZA

Główni twórcy:
• Jerome Bruner,Herbert Alexander Simon, Ulric Neisser, Tadeusz Tomaszewski
teoria konstruktów osobistych G. A. Kelly’ego

• człowiek jest badaczem, który samodzielnie tworzy sobie obraz świata i własnej osoby.
• w ciągu życia tworzy indywidualny system konstruktów osobistych. Są one dwubiegunowe, np. przyjazny - wrogi ,
• dzięki nim jednostka ma poczucie tożsamości, rozumie świat oraz umie przewidywać zdarzenia.
• zdarza się, że świat nie jest zgodny z konstruktami osobistymi
• lęk jest reakcją na zdarzenia, których człowiek nie rozumie, których nie może przewidzieć za pomocą systemu konstruktów
Teoria przetwarzania informacji (H. A. Simon)
• człowiek jest układem poznawczym,
• posiada kilka ważnych cech :
jego działania są celowe
dysponuje pamięcią świeżą i trwałą
funkcjonuje według pewnego programu
Teoria decyzyjno poznawcza- Tadeusz Tomaszewski
• pozwala ona lepiej wyjaśnić samodzielność człowieka, jego system stosowany w układach instytucjonalnych i w życiu osobistym.
• decyduje o tym, jakie dane są przyjmowane, a jakie blokowane
założenia koncepcji poznawczej :
człowiek:
• nie jest całkowicie sterowany przez środowisko zewnętrzne
• jest badaczem rzeczywistości
• nie jest zależny od sił popędowych
• jest samodzielnym podmiotem
człowiek potrafi:
• przyjmować i interpretować informacje
• podejmować działania sprawując nad nimi kontrolę
• myśleć, zapamiętywać oraz myśleć w sposób abstrakcyjny
• obserwować, przewidywać
• wnioskować

Założenia koncepcji poznawczej :

Człowiek:

-nie jest całkowicie sterowany przez środowisko zewnętrzne

-jest badaczem rzeczywistości

-nie jest zależny od sił popędowych

-jest samodzielnym podmiotem,

Potrafi:

-przyjmować i interpretować informacje

- podejmować działania sprawując nad nimi kontrolę

- myśleć, zapamiętywać oraz myśleć w sposób abstrakcyjny

- obserwować, przewidywać

- wnioskować. (wg J. Kozielecki Koncepcje psychologiczne człowieka)

Źródła informacji:

1. Struktury poznawcze: system informacji wewnętrznych, utrwalonych w pamięci; wiedza, dane, doświadczenie; centralny składnik osobowości jednostki

Dzięki nim jednostka ma poczucie własnej tożsamości, orientuje się w świecie zewnętrznym. Bez nich, bez doświadczenia nie wiedziałaby, kim jest

1. Środowisko zewnętrzne – rodzina, szkoła, praca, instytucje kulturalne, środki masowego przekazu

Metabolizm informacyjny – odbiór i przemiana danych zewnętrznych (A. Kępiński)

Cechy struktur poznawczych:

1. Złożoność

2. Konkretność/abstrakcyjność

3. Otwartość/zamkniętość

4. Bierność/aktywność

Sterowanie zewnętrzne - informacje znajdujące się w środowisku dostarczają danych, które regulują procesy myślenia i działania człowieka.

Nadmiar informacji → selekcja. Narzędzia selekcji to filtry informacyjne. Niebezpieczeństwa związane z selekcją informacji z zewnętrz: zbyt surowa i rygorystyczna selekcja informacji, nieobiektywna (tendencyjna) selekcja informacji

Deficyt informacji → czynności eksploracyjne, czyli aktywne poszukiwanie istotnych wiadomości

Zgodnie z poznawczą koncepcją człowieka środowisko jest ważnym, a czasem głównym determinantem zachowania. Jednak, zwolennicy tej koncepcji inaczej rozumieją rolę środowiska niż behawioryści. Ci ostatni uważają, że świat zewnętrzny steruje zachowaniem dzięki temu, że znajdują się w nim wzmocnienia pozytywne (nagrody) i negatywne (kary). Tymczasem według referowanej koncepcji ludzkie czynności są regulowane przez informacje płynące ze środowiska. (wg J. Kozielecki Koncepcje psychologiczne człowieka)

1. Motywacja – stan gotowości istoty rozumnej do podjęcia określonego działania, to wzbudzony potrzebą zespół procesów psychicznych i fizjologicznych określający podłoże zachowań i ich zmian. To wewnętrzny stan człowieka mający wymiar atrybutow
   II Rodzaje motywacji
   wewnętrzna – aktywizacja następuje, gdy człowiek dąży do zaspokojenia swoich potrzeb
   zewnętrzna – polega na wzbudzeniu potrzeb przez stosowanie kar i nagród, informowaniu o możliwościach zawartych w różnego rodzaju sytuacjach i manipulowaniu tymi możliwościami
   negatywna- zwana ujemną, to mechanizm oparty na różnego rodzaju karach, związany z zachowaniem typu „dążenie od”, który opiera się na unikaniu. Im bliższa jest kara, tym bardziej widoczny jest unik.
   Motywacja pozytywna- zwana dodatnią, oparta jest na dodatnich wzmocnieniach. Związana z zachowaniem „dążenia do”, które jest tym silniejsze im bliższa jest droga do zapowiedzianej nagrody

2. Emocje:
   Zgodnie z koncepcją poznawczą emocje – podobnie jak motywacja - są wywoływane przez informacje wewnętrzne i zewnętrzne. Najpierw jest więc informacja, a później dopiero uczucie.

Procesy emocjonalne można podzielić na:
pierwotne – niższe, które dotyczą zaspokojenia biologicznych potrzeb organizmu

wtórne – wyższe, mające charakter społeczny, dotyczące sfery wartości i wiedzy

1. Frustracja- zespół negatywnych emocji związanych z przerwaniem działania; tym silniejsza im bardziej zależy nam na celu.

2. Pamięć można podzielić w schemacie modeli blokowych (tz. Pudełkach):

pamięć sensoryczną,

pamięć krótkotrwałą

pamięć długotrwałą.( wg J. Kozielecki Koncepcje psychologiczne człowieka)

Myślenie twórcze:w rozwiązywaniu wiele życiowych problemów przydatna jest zdolność twórczego myślenia i otwartość umysłu.Ludzie twórczy odrzucają sztywne schematy percepcyjne i szukają nowych rozwiązań, zamiast uparcie trzymać się jednej sprawdzonej drogi, zwiedzają boczne uliczki i szukają kilka możliwych wyjść.Takie myślenie pomaga nam w przystosowaniu się do ciągle zmieniających się warunków

Błędne interpretacje podejścia poznawczego:

Wszystkie modele umysłu opierają się na metaforach

Podejście poznawcze może być przyczyną nadużyć, jeżeli jego osiągnięcia są źle zrozumiane lub niewłaściwie wykorzystywane

Nadużycia są skutkiem 3 rozpowszechnionych błędów:

Redukcjonizm poznawczy- tendencja wyjaśniania wszystkich zachowań tym, co się dzieje w umyśle

Mylenie przyczyn i skutków- często nie dostrzegamy faktów, że związek pomiędzy umysłem, a ciałem lub między myślami a warunkami życia jest dwukierunkowy.

Relatywizm społeczny- błędne przekonanie, że wszystkie idee, myśli lub wspomnienia należy traktować jako równouprawnione . (wg. C. Tavris, C. Wade, Psychologia. Podejścia oraz koncepcje,str.235-237, 296-298, 422).

Paula Kikut, Andrea Marx, Dorota Poniedziałek, Ewelina Kubińska