Ekonomika budownictwa - jedna z gałęzi nauk ekonomicznych badająca zjawiska pojawiające się w toku szeroko pojętej realizacji procesu inwestycyjnego. Cele: - wyjaśnienie jakościowych i ilościowych prawidłowości rozwoju budownictwa; - wskazanie metod postępowania przy ustalaniu optymalnych, najbardziej efektywnych decyzji, nieodzownych w procesach planowania, projektowania i realizacji; - wytyczenie takich form i metod działania ekonomicznego w zakresie planowania, finansowania, ustalania kosztów oraz organizowania i zarządzania, które zapewnią w najwyższej mierze ekonomiczną efektywność nakładów finansowych i nakładów pracy. Inwestycje - wszelkie nakłady gospodarcze ponoszone na powiększanie i modernizację istniejących obiektów majątku trwałego oraz na włączanie do eksploatacji nowych. Nakłady inwestycyjne, nakłady gospodarcze ponoszone w związku z odtwarzaniem (restytucją) zużytych zasobów środków produkcji lub ich powiększaniem. Te pierwsze umożliwiają utrzymanie produkcji na dotychczasowym poziomie, drugie - umożliwiają jej wzrost. Nakłady inwestycyjne mogą obejmować: - nakłady na roboty budowlano-montażowe, - na zakup maszyn i urządzeń, - pozostałe (przygotowanie dokumentacji projektowo-kosztorysowej, przygotowanie placu budowy, zakup licencji lub patentu, szkolenie załogi). Wyróżniamy: nakłady publiczne (realizowane ze środków budżetu państwa) oraz prywatne (dokonywane przez przedsiębiorstwa). Amortyzacja - uzyskiwanie środków na inwestycje odtworzeniowe drogą reprodukcji prostej (w procesie produkcji musi następować odtworzenie zużytych środków produkcji). Zapewnia to utrzymanie niezmiennej wartości majątku trwałego i tym samym zapobiega jego dekapitalizacji. Amortyzacja jest to równowartość zużycia składników bazy technicznej skalkulowana w skali roku.(z zysku, kredyt bankowy,dotacje z budżetu państwa w przypadku inwestora państwowego). Kosztorys - część dokumentacji projektowej zawierająca wycenę robót budowlano – montażowych w technologicznej kolejności wykonania , opartą na jednostkowych nakładach rzeczowych i aktualnych cenach jednostkowych w metodzie szczegółowej lub cenach jednostkowych robót w metodzie uproszczonej . Dokument określający kalkulację ceny wg ustalonych metod, w oparciu o przedmiar lub obmiar robót, a w przypadku kosztorysu inwestorskiego jest szacunkiem kosztów do poniesienia. Specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych - opracowanie zawierające zbiory wymagań w zakresie sposobu wykonania robót budowlanych, obejmujące w szczególności wymagania w zakresie właściwości materiałów, wymagania dotyczące sposobu wykonania i oceny prawidłowości i wykonania poszczególnych robót, określenie zakresu prac, które powinny być ujęte w cenach poszczególnych pozycji przedmiaru, wskazanie podstaw określających zasady przedmiarowania, a w przypadku braku podstaw – opis zasad przedmiarowania. Wspólny Słownik Zamówień, CPV – to jednolity system klasyfikacji zamówień publicznych. Ma on na celu standaryzację pozycji stosowanych przez instytucje i podmioty zamawiające przy opisywaniu przedmiotów zamówień publicznych. Wartość kosztorysowa inwestycji służy inwestorowi do wyliczenia nakładów, które musi ponieść : - ustalenia kwoty nakładów finansowych jaką powinien dysponować dla zrealizowania inwestycji o założonym programie funkcjonalno-użytkowym i poziomie jakościowym; -udokumentowanie kwoty środków finansowych jaką inwestor powinien uzyskać w ramach budżetu państwa lub jednostki samorządowej albo dla potrzeb uzyskania kredytu bankowego;

Rodzaje kosztorysów i podstawy ich sporządzania, w zależności od przeznaczenia:1) inwestorski, stanowi kalkulację szacunkową kosztów wykonania robót i jest przygotowywany przez zamawiającego (inwestora).(podstawy sporządzania dokumentacja projektowa, specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót, przedmiar robót, założenia wyjściowe do kosztorysowania, ceny jednostkowe - dla kalkulacji uproszczonej, jednostkowe nakłady rzeczowe zawarte w katalogach lub ustalone na podstawie kalkulacji indywidualnej - dla kalkulacji szczegółowej, ceny jednostkowe czynników produkcji (Cr, Cm, Cs) oraz wskaźniki kosztów pośrednich i narzutu zysku - dla kalkulacji szczegółowej. 2) ofertowy, stanowi kalkulację ceny oferty i jest opracowywany przez wykonawcę przed przystąpieniem do robót.(to samo co inwestorski + obowiązujące na podstawie odrębnych przepisów zasady obliczania podatku od towarów i usług) 3) zamienny, stanowi kalkulację dla ustalenia zmiany ceny ustalonej w umowie i jest przygotowywany przez wykonawcę po wykonaniu robót jako propozycja zmian kosztorysu ofertowego z uwagi na zmiany pierwotnie przewidzianych ilości jednostek przedmiarowych (robót). (podstawy sporządzania dokumentacja budowy - księga obmiaru i dziennik budowy, kosztorys ofertowy w części cen jednostkowych lub jednostkowych nakładów rzeczowych oraz cen czynników produkcji, kosztów pośrednich lub ich wskaźników 4)powykonawczy, stanowi kalkulację dla ustalenia wynagrodzenia wykonawcy za wykonane roboty, gdy nie został opracowany kosztorys ofertowy; jest on sporządzany przez wykonawcę po wykonaniu robót. (podstawy sporządzania dokumentacja budowy, obejmująca dokumentację projektową, dziennik budowy i księgę obmiarów, protokoły odbiorów częściowych i końcowych, operaty geodezyjne, a w przypadku realizacji obiektów metodę montaży - także dziennik montażu, dane wyjściowe do kosztorysowania, ceny jednostkowe robót określone zgodnie z ustaleniami w danych wyjściowych do kosztorysowania - dla kalkulacji uproszczonej, jednostkowe nakłady rzeczowe, ceny jednostkowe czynników produkcji, wskaźniki kosztów pośrednich i narzutu zysku, określone zgodnie z ustaleniami w danych wyjściowych do kosztorysowania - dla kalkulacji szczegółowej, obowiązujące na podstawie odrębnych przepisów zasady obliczania podatku od towarów i usług). Różnice między kosztorysami -między inwestorskim a ofertowym; Inwestorski stanowi kalkulację szacunkową kosztów wykonania robót i jest przygotowywany przez zamawiającego, ofertowy stanowi kalkulację ceny oferty i jest opracowywany przez wykonawcę przed przystąpieniem do robót. W obu przypadkach podstawy sporządzania kosztorysów są do siebie zbliżone, w przypadku ofertowego zasady obliczania podatku od towarów i usług obowiązują na podstawie odrębnych przepisów.

Kosztorys inwestorski obejmuje: 1) stronę tytułową zawierającą: a)nazwę obiektu lub robót budowlanych z uwzględnieniem nazw i kodów Wspólnego Słownika Zamówień i podaniem lokalizacji, b)nazwę i adres zamawiającego, c)nazwę i adres jednostki opracowującej kosztorys, d)imiona i nazwiska, z określeniem funkcji osób opracowujących kosztorys, a także ich podpisy, e) wartość kosztorysową robót, f)datę opracowania kosztorysu inwestorskiego. 2) ogólną charakterystykę obiektu lub robót, zawierającą krótki opis techniczny wraz z istotnymi parametrami, które określają wielkość obiektu lub robót; 3) przedmiar robót; 4) kalkulację uproszczoną; 5) tabelę wartości elementów scalonych, sporządzoną w postaci sumarycznego zestawienia wartości robót określonych przedmiarem robót, łącznie z narzutami kosztów pośrednich i zysku, odniesionych do elementu obiektu lub zbiorczych rodzajów robót; 6) załączniki: a) założenia wyjściowe do kosztorysowania, b) kalkulacje szczegółowe cen jednostkowych, analizy indywidualne nakładów rzeczowych oraz analizy własne cen czynników produkcji i wskaźników narzutów kosztów pośrednich i zysk. Podstawowe zadania wykonawcy robót Przy sporządzaniu kosztorysu ofertowego: a) sprawdzenie zgodności przedmiaru z dokumentacją projektową, zgłoszenie lub wyjaśnienie różnic, b) sporządzenie kosztorysu ofertowego zgodnie z ustaleniami zamawiającego zapisanymi w założeniach wyjściowych do kosztorysowania, na podstawie udostępnionego projektu budowlanego i/lub wykonawczego, przedmiaru robót lub kosztorysu ślepego, oraz przy uwzględnieniu specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót, c) przekazanie kosztorysu ofertowego wraz z ofertą wykonania robót - zamawiającemu roboty. Przy sporządzaniu kosztorysu zamiennego: a) obliczenie ilości rzeczywiście wykonanych robót w poszczególnych pozycjach kosztorysu ofertowego na podstawie książki obmiaru lub dziennika budowy i uzyskanie ich potwierdzenia (akceptacji) przez zamawiającego, Przy sporządzaniu kosztorysu powykonawczego: a) uzgodnienie z zamawiającym, w formie protokołu, danych wyjściowych do kosztorysowania, b) obliczenie rzeczywiście wykonanych ilości robót na podstawie książki obmiarów i dziennika budowy (sporządzenie obmiaru robót), c) wyliczenie wartości wykonanych robót w oparciu o dokonane obmiary i obliczone ilości robót, przy zastosowaniu podstaw rzeczowych i cenowych ustalonych przez strony w protokole danych wyjściowych do kosztorysowania.

Metoda wyceny uproszczona: polega na obliczeniu ceny kosztorysowej obiektów lub robót budowlanych, jako sumy iloczynów odpowiednio ustalonych jednostek przedmiarowych i cen jednostkowych, z uwzględnieniem podatku od towarów i usług (VAT) - wg formuły: C_k = ∑ L * Cj + P_v (C_k - cena kosztorysowa, L - ilość ustalonych jednostek przedmiarowych, Cj - ceny jednostkowe dla ustalonych jednostek przedmiarowych, P_V - podatek od towarów i usług (VAT), naliczony zgodnie z obowiązującymi przepisami. Cenę kosztorysową obiektów lub robót budowlanych można obliczać na różnych poziomach agregacji robót, przy wykorzystaniu cen odniesionych do jednostek przedmiarowych właściwych dla danego poziomu. Ceny jednostkowe stosowane w kalkulacji uproszczonej można ustalać na podstawie: - kalkulacji własnej wykonawcy robót, - publikowanych informacji o cenach jednostkowych, - dwustronnych negocjacji. Cj = R_j+ M_nj + S_j + K_pj + Z_j (Rj - wartość kosztorysową robocizny na jednostkę przedmiarową, M_nj - wartość kosztorysowa materiałów na jednostkę przedmiarową robót, obliczoną w cenach nabycia materiałów, Sj - wartość kosztorysowa pracy sprzętu na jednostkę przedmiarową. K_pj - koszty pośrednie na jednostkę przedmiarową, Zj - zysk kalkulacyjny na jednostkę przedmiarową), Metoda wyceny szczegółowa: polega na obliczeniu ceny kosztorysowej obiektu lub robót budowlanych jako sumy iloczynów: ilości ustalonych jednostek przedmiarowych robót, jednostkowych nakładów rzeczowych i ich cen oraz doliczonych odpowiednio kosztów pośrednich i zysku, z uwzględnieniem podatku od towarów i usług (VAT) - według formuły: C_K = R + M + S + K_z+ K_O +Z + P_V (Ck - oznacza cenę kosztorysową R - koszty bezpośrednie robocizny, M - koszty bezpośrednie materiałów, S - koszty bezpośrednie pracy sprzętu, K_Z - koszty zakupu (transportu), K_O - koszty ogólne (pośrednie), Z - Zysk, P_v - podatek od towarów i usług- VAT). . Koszty bezpośrednie robocizny (R) — obejmuje sumę składników wynagrodzenia wraz ze wszystkimi ich obciążeniami, wynikającymi z przepisów finansowych, układów zbio­rowych i indywidualnych warunków umownych. Są to płace robotni­ków zatrudnionych bezpośrednio przy wykonywaniu robót budow­lanych wraz z czynnościami pomocniczymi dla tych robót,(przenoszenie, przewożenie, przygotowanie do zużycia). R = i * nr * Cr (i - ilość ustalonych jednostek przedmiarowych robót – z przedmiaru lub obmiaru robót, nr - Jednostkowe nakłady rzeczowe robocizny przyjmuje się z katalogów lub ustala na podstawie analiz indywidualnych. c_r - Godzinowa stawka robocizny kosztorysowej obejmuje wszystkie składniki zaliczane do wynagrodzenia oraz koszty pochodne naliczane od wynagrodzeń). Koszty bezpośrednie materiałów (M) - zaliczamy koszty materiałów bezpośrednich oraz koszty zakupu tych materiałów. W niektórych przypadkach z kosztów zakupu wyodrębniane są koszty transportu, który stanowi wówczas wydzieloną po­zycję kalkulacyjną kosztorysu, M = i * n_m * c_m (Cm- jednostkowe ceny nabycia materiałów (tzn. jednostkowe ceny zakupu materiałów) . Koszty bezpośrednie pracy sprzętu S = i * n_ps * c_ps (n_ps - kosztorysowe nakłady pracy sprzętu uwzględniają czas zatrudnienia, a więc czas pobytu sprzętu na budowie obejmujący zarówno czas wykonywania pracy ,jak i czas gotowości do pracy), Koszty zakupu - K_Z - związane z dostarczeniem materiału od dostawcy na plac budowy, łącznie z jego pierwszym rozładunkiem. W kalkulacji kosztorysowej wyliczamy jako narzut procentowy od kosztów materiałów podstawowych i pomocniczych ( M i M_p ). Wielkość tego narzutu przyjmujemy z następujących źródeł :- przyjmując wielkości publikowane w wydawnictwach branżowych, - wyliczając wskaźnik na podstawie kosztów poniesionych przez firmę w okresie poprzednim np. ½ roku , rok : Wkz=(Kz/M)*100 (K_z - koszty transportu zewnętrznego poniesione przez firmę w okresie obliczeniowym, M - koszt materiałów wbudowanych w produkcji podstawowej w okresie obliczeniowym), Normowanie techniczne- działania oparte na określonej metodologii prowadzące do ustalenia norm pracy. Metody technicznego normowania pracy można podzielić na:- metody ciągłych pomiarów czasu pracy tj. chronometraż oraz fotografię dnia roboczego ( analizę dnia roboczego), - metody wyrywkowych badań czasu pracy tzw. obserwacje migawkowe - metody oparte na technice filmowej.

Koszty ogólne dzielą się na:- koszty bezpośrednie, które można ewidencjonować bezpośrednio na dany obiekt lub robotę budowlaną, - koszty pośrednie, które obciążają produkcję budowlaną pośrednio. Pojęcie koszty pośrednie i koszty ogólne są równoznaczne, Kp = Ko = Kob + Kz (Kp — koszty pośrednie, Ko — koszty ogólne, Kob — koszty ogólne budowy, Kz — koszty zarządu), składnik kalkulacyjny ceny kosztorysowej, uwzględniający nie ujmowane w kosztach bezpośrednich koszty zaliczane zgodnie z odnośnymi przepisami do kosztów uzyskania przychodów. Obejmuj ą one w szczególności koszty ogólne budowy oraz koszty zarządu przedsiębiorstwa wykonawczego.Jednostki przedmiarowe w kalkulacji uproszczonej - Jednostki przedmiarowe w kalkulacji uproszczonej zależą, od poziomu agregacji robót, na którym obliczana jest cena kosztorysowa obiektu lub robót budowlanych. -Dla robót podstawowych w katalogach zawierających jednostkowe nakłady rzeczowe oraz szczegółowe opisy robót. -Dla jednostek przedmiarowych na wyższych poziomach agregacji robót aktualnie brakuje jednolicie określonych jednostek miary oraz zasad obliczania ich ilości. Ceny jednostkowe czynników produkcji - stawki robocizny i ceny materiałów oraz pracy sprzętu przyjmowane do kalkulacji robót metodą szczegółową, Stawki robocizny - godzinowe stawki robocizny bezpośredniej, ustalane w podziale na rodzaje robót lub jako uśrednione dla wszystkich rodzajów robót. Ceny jednostkowe materiałów - ceny zakupu materiałów przypadające na jednostkę miary danego materiału. Ceny jednostkowe pracy sprzętu - ceny najmu sprzętu łącznie z kosztami obsługi etatowej, oraz z kosztami jednorazowymi. Ceny jednostkowe robót - ustalone w drodze kalkulacji szczegółowej przez wykonawcę robót lub pozyskane z powszechnie dostępnych źródeł ceny za wykonanie określonej jednostki przedmiarowej robót, na odpowiednim poziomie ich agregacji. Katalogi jednostkowych nakładów rzeczowych (katalogi) - Wszelkiego rodzaju publikacje określające dla szczegółowo opisanych robót, rodzaj i ilości jednostkowych nakładów rzeczowych na jednostkę danej roboty. Jednostkowe nakłady rzeczowe materiałów przyjmuje się z katalogów lub oblicza na podstawie analiz indywidualnych. Wyróżniamy: -bezpośrednie - wartość zużytych do produkcji niezbęd­nych materiałów (podstawowych, konstrukcji, materiałów pomoc­niczych), których koszt obciąża dany obiekt oraz jego wykonawcę. -podstawowe —wartość zużytych zasadniczych materiałów nie­zbędnych do wykonania robót (elementów, obiektu) zgodnie z założonymi wymogami konstrukcji i technologii., -pomocnicze - koszty materiałów nie stanowiących zasadniczego tworzywa obiektu budowlanego a jedynie ułatwiających pro­ces wytwórczy. Jednostkowe nakłady rzeczowe pracy sprzętu i środków transportu technologicznego przyjmuje się z katalogów lub oblicza na podstawie analiz indywidualnych. Nakłady te określają ilości maszynogodzin jednostek sprzętowych, niezbędnych do wykonania robót ujętych w poszczególnych pozycjach kosztorysowych, z uwzględnieniem przestojów wynikających z procesu technologicznego.

Normy odgrywają również ważną rolę organizacyjną: stanowią podstawę do planowania budowy, do określania potrzebnej siły roboczej i maszyn do kompletowania grup i zespołów roboczych, do wyboru odpowiednich maszyn oraz odpowiednich sposobów wykonywania robót podstawę do racjonalnej opłaty pracy sposób podnoszenia poziomu wydajności. Zysk jest doliczany narzutem procentowym od sumy kwotowej kosztorysowych składników ceny kosztorysowej, a więc do kosztów kalkulacyjnych obejmujących koszty bezpośrednie i koszty pośrednie. Zysk stanowi nadwyżkę dochodów pieniężnych nad kosztami, jest on dla wykonawcy robót zarobkiem, uwzględnia ryzyko wykonawcy. Pracochłonność – ilość roboczogodzin potrzebna do wykonania danej roboty: P=i*n_r[m²*(r-g)/m²=r-g] gdzie: 1-ilość robót [m²], (jednostek przedmiarowych); n_r-ilość roboczogodzin potrzebna do wykonania jednostki powierzchni [(r-g)/m²]; Wymienić uczestników procesu inwestycyjnego w świetle ustawy praw Uczestnikami procesu budowlanego w rozumieniu ustawy, są: Inwestor, Inspektor nadzoru inwestorskiego, projektant i kierownik budowy lub kierownik robót. Każdy uczestnik ma określone funkcje w procesie inwestycyjno-budowlanym. Każdemu uczestnikowi przypisane są jego obowiązki i prawa. Inwestor: Obowiązki: 1. Do obowiązków inwestora należy zorganizowanie procesu budowy przez zapewnienie opracowania projektów, oraz wykonania i odbiorów robót budowlanych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych. Prawa: 1. Inwestor może ustanowić inspektora nadzoru inwestorskiego na budowie. 2. Inwestor może zobowiązać projektanta do sprawowania nadzoru autorskiego. Poziomy agregacji robót: 1) roboty (roboty podstawowe) - stopień scalenia jak w KNR , Katalogach Norm Nakładów Rzeczowych (KNNR), celowe połączenie zespołu czynności (procesów) prostych w ramach jednej pozycji rodzajowej, uznanej za właściwą dla podstawowego szczebla kalkulacji kosztorysowej, 2) roboty scalone (asortymenty robót) - celowe połączenie zespołu technologicznie powiązanych robót podstawowych w ramach jednej pozycji rodzajowej, uznanej za właściwą dla wyższego szczebla kalkulacji kosztorysowej, 3) elementy scalone (elementy obiektów) - stopień scalenia niejednolity wykorzystywane jako nośniki cen, 4) obiekty - stopień scalenia odpowiadający definicji obiektu budowlanego. Przedmiar robót - zestawienie przewidywanych do wykonania robót wg technologicznej kolejności ich wykonania wraz z obliczeniem i podaniem ilości robót w ustalonych jednostkach przedmiarowych oraz ze wskazaniem podstaw do ustalenia szczegółowego opisu robót lub wprost ze szczegółowym ich opisem obejmującym wyszczególnienie i opis czynności składowych, sporządzone przed wykonaniem robót na podstawie dokumentacji projektowej i specyfikacji technicznych wykonania i odbioru robót. Obmiar robót - zestawienie robót, jak wyżej, sporządzane po wykonaniu robót. Książka obmiaru robót - prowadzona na bieżąco, w układzie pozycji kosztorysowych lub technologicznej kolejności wykonania robót przy braku kosztorysu, księga zapisów co do rodzaju i ustalonej na podstawie pomiarów z natury ilości wykonanych robót.