Zasada przyrodzonej godności człowieka Pojęcie godności w naszej Konstytucji nie jest sprecyzowane,

– Art. 30 i postanowienia Wstępu uznają godność za cechę przyrodzoną i niezbywalną, za źródło wolności i praw jednostki, a władzom państwowym nakazują jej poszanowanie i ochronę, co stawia zasadę godności na równi z innymi zasadami ustroju, a nie tylko jako prawo człowieka;

– zasada ta to nie tylko wyznaczanie wolności i praw człowieka, gdyż cały system unormowań konstytucyjnych ukształtowany jest tak, by zapewnić jak najszerszą realizację tej zasady.

Komentarz do Konstytucji o art. 30 : Wyrażona w art. 30 zasada będzie niewątpliwie stanowiła ważną wytyczną w pracach TrybunałuKonstytucyjnego w ramach badania zgodności z Konstytucją prawa obowiązującego w Polsce, że art. 30 rozpatrywać trzebaw ścisłym związku z art. 91 ust. 2, gdzie czytamy: "umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeśli ustawy tej nie da się pogodzić zumową". Skoro zaś przyjmuje się powszechnie, że prawo naturalne zostało w ostatnich latach w umowachtych skodyfikowane, a Polska jest sygnatariuszem tych umów i paktów, oznacza to, iż tą drogą weszły onew zakres prawa u nas obowiązującego. I tylko w ten sposób prawo naturalne może mieć prawnieobowiązujący charakter.

Obecne regulacje, zarówno te międzynarodowe jak i te krajowe, uznają godność człowieka
za wartość przyrodzoną i niezbywalną. Godność jest zatem wartością wywodzoną z samego faktu bycia człowiekiem.Zasada przyrodzonej godności człowieka wyrażona w polskiej Konstytucji znajduje uzasadnienie w koncepcji prawa naturalnego, stwierdzając iż godność jest przyrodzona i niezbywalna – jednostka nie może zrzec się godności. Godność jest nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. Nienaruszalność godności oznacza zakaz pozbawienia człowieka godności oraz jej ograniczania przez kogokolwiek – osoby fizyczne, władze publiczne, czy różnego rodzaju organy.

Zagadnienie godności człowieka niejednokrotnie była analizowane przez T K, który wielokrotnie wskazywał, iż godność człowieka podlega ochronie bezwzględnej i jest to jedyne prawo, wobec którego nie byłoby możliwe zastosowanie zasady proporcjonalności.Trybunał Konstytucyjny wskazuje , iż odróżnić można dwa aspekty godności człowieka - godności jako wartości przyrodzonej i niezbywalnej oraz godności rozumianej w kategorii odczuć osobistych, które określają podmiotową pozycję jednostki w społeczeństwie i które składają się na szacunek należny każdej osobie. Godność w tym pierwszym znaczeniu człowiek zachowuje zawsze, w każdych warunkach, natomiast godność w tym drugim znaczeniu może być w praktyce przedmiotem naruszenia, dokonywanym przez inne osoby bądź regulacje prawne.

Cechy zasady proporcjonalnosci w tk:
Obowiazywanie z. proporcionalnosci zostalo uznane w orzecznictwie TK w rozumieniu:
a) wymogu konoecznosci;
b) przydatnosci;
c) proporcjonalnosci.

Zasada przydatnosci- nalezy postawic pytanie, czy wprowadzona regulacja ustawodawcza jest w stanie doprowadzic do zamierzonych przez nia celow

Zasada koniecznosci odpowiada na pytanie, czy regulacja jest niezbedna dla ochrony interesu publicznego, z ktorym jest powiazana.

Zasada proporcjonalnosci wiaze sie z zadaniem pytania, czy efekty wprowadzonej regulacji pozostaja w proporcji do ciezarow nakladanych przez nia na obywatela
Srodki zastosowane do realizacjo danego celu musza byc proporcjonalne co do istoty a wiec musza byc:
- odpowiednie -niezbedne
- proporcjonalne sensu stricto, czyli takie ktore w najmniejszy sposob ograniczaja realizacje innych interesow podmiotow i ich prawa.

Zasada pluralizmu politycznego

• Jej usytuowanie ustrojowe jest następstwem współczesnego rozumienia suwerena jako konkretnej zbiorowości ludzi zamieszkującej terytorium danego państwa.

• Współczesny suweren to wewnętrznie zróżnicowana zbiorowość, w ramach której wyróżniamy różnorodne wspólnoty (idei, wyznania, zawodu, położenia społecznego, religii, poglądów politycznych) które mają możliwość wyrażania swoich postaw i poglądów, a także podejmowania aktywności poprzez które dają wyraz swego nastawienia do spraw publicznych.

• Zasada pluralizmu politycznego nie została skodyfikowana w postaci jednolitej normy, lecz może zostać zdekodowana z kilku regulacji konstytucyjnych zawartych m.in. w rozdziale I i II Konstytucji:

• art. 11 art. 12 Art. 13

• Art. 58 ust. 1 Każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się.

• Art. 58 ust. 2 Zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalność są sprzeczne z Konstytucją lub ustawą. O odmowie rejestracji lub zakazie działania takiego zrzeszenia orzeka sąd.

• Inny pogląd wyraża natomiast Trybunał Konstytucyjny, zdaniem którego „jedną z podstaw ustroju Rzeczypospolitej jest wyrażona w art. 11 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji zasada pluralizmu politycznego, zgodnie z którą: „Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych”. Wyrok TK Pp 01/08)

• „Partia polityczna (…) jest z jednej strony formą urzeczywistniania wolności zrzeszania się, i w szczególności realizowania aspiracji do zorganizowanego współdziałania w sprawowaniu władzy, z drugiej strony natomiast przez jej zdolność oddziaływania na kształtowanie polityki państwa stanowi element systemu politycznego. Prawo konstytucyjne uznaje niejednokrotnie partie polityczne nie tylko za ważny, ale także za konstytucyjnie niezbędny element liberalnego demokratycznego porządku prawnego i działania partii politycznych oraz dopuszczalnych w tym względzie ograniczeń…” (sygn. Pp 1/99).

PRAWO DO SĄDU

1. Konstytucja

Prawo osobiste gwarantowane przez Konstytucję zawarte w art. 45 w zw. z art. 77, art. 78 oraz powiązane z rozdz. VIII KRP ( sądy i trybunały), którego przepisy stanowią m.in. o niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Przepisy te przewidują, że każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Wyłączenie tej jawności może nastąpić tylko z ważnych przyczyn: ze wzg na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny, ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny, przy czym wyrok zawsze jest jawny.

Obywatel ma także prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej. Żadna ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych praw i wolności. Strony mają także prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych pierwszej instancji. Wyjątki i tryb zaskarżenia określają ustawy szczegółowe, np. k.p.c, k.p.k.

Z prawem do sądu związane jest również prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania korzystając z obrońcy z urzędu lub wybranego przez siebie, zasada domniemania niewinności oskarżonego oraz zasada retroakcji prawa, tj. ponoszenie odpowiedzialności karnej tylko za czyny, które były zabronione w chwili ich popełnienia (art.42 ).

2. Doktryna

Prawo do sądu jest jednym z praw osobistych gwarantowanych jednostce w Konstytucji RP. Na tle innych praw i wolności wymienionych w ustawie zasadniczej pełni szczególną rolę. Dzięki niemu bowiem obywatel korzysta z gwarancji, że władza wykonawcza i ustawodawcza, od której władza sądownicza oddzielona jest zgodnie z doktryną trójpodziału władz, nie będzie nadużywać swoich kompetencji, ingerując w prawa obywateli ponad granice zakreślone przez samą Konstytucję.

3. Orzecznictwo

TK w swym orzecznictwie zaznacza, że

- konstytucja nakłada na sądy wymóg rzetelnego uzasadnienia orzeczeń, a więc ujawnienia w sposób czytelny motywów rozstrzygnięcia.

-strony mają prawo do uruchomienia procedury weryfikującej rozstrzygnięcie sądu I instancji, postępowanie sądowej jest dwuinstancyjne Prawo strony do rozpatrzenia sprawy przez sąd drugiej instancji może być naruszone zarówno bezpośrednio – przez wyłączenie możliwości wniesienia środka zaskarżenia, jak i pośrednio – przez ustanowienie formalnych warunków wniesienia środka zaskarżenia, wymogi te nie mogą być więc nadmiernie utrudnione, środek ten musi być realnie dostępny, ponadto musi być efektywny, to znaczy musi stwarzać realną możliwość oceny rozstrzygnięcia wydanego w pierwszej instancji i dokonania jego uchylenia bądź zmiany.

-art. 77 ust. 2 Konstytucji odnosi się jedynie do wolności i praw naruszonych, podczas gdy art. 45 ust. 1 obejmuje także sytuacje, w których nie doszło jeszcze do naruszenia praw, lecz zainteresowany poszukuje drogi sądowej w celu ustalenia swego statusu prawnego

- Konstytucja wprowadza domniemanie drogi sądowej, wobec czego wszelkie ograniczenia prawa do sądu mogą pojawić się w szczególnie wyjątkowych sytuacjach i ze względu na ochronę wartości o większym znaczeniu dla funkcjonowania państwa lub jednostki. Ograniczenia te muszą być jednak zgodne z zasadą proporcjonalności.

Elementy prawa do sądu zgodnie z orzecznictwem TK:

1) prawo do uruchomienia postępowania sądowego- dostęp do sądu

2) prawo do odpowiednio ukształtowanej procedury sądowej, zgodnie z zasadami sprawiedliwości, jawności i dwuinstancyjności,

3) prawo do uzyskania wiążącego rozstrzygnięcia w rozsądnym terminie

4) prawo do odpowiedniego ukształtowania ustroju i pozycji organów sądowych