Wymagania dotyczące dachówek ceramicznych wg PrPN-EN 1304 Nowe wymagania, zgodne z normą europejską ujęte zostały nieco inaczej, mianowicie w pięciu grupach: właściwości budowy, wady budowy, mocowanie, właściwości geometryczne, właściwości fizyczne i mechaniczne. 1. Właściwości budowy – dachówki nie powinny mieć wad produkcyjnych utrudniających ich wzajemne dobre łączenie. 2. Wady budowy 2.1. Złamanie – niedopuszczalne pęknięcie dachówki na dwie lub więcej części. 2.2. Pęcherze – nie dopuszcza się jeżeli mają średnicę większą niż 10 mm. 2.3. Odpryski – nie dopuszcza się jeżeli mają średnicę większą niż 7 mm (dotyczy zwykle odprysków na skutek ekspanji ziarn wapna czy pirytu). 2.4. Szczerby – nie dopuszcza się jeżeli mają wymiar większy niż 7 mm i znajdują się na widocznej części dachówki. 2.5. Pęknięcia – nie dopuszcza się nawet pojedynczych pęknięć, jeżeli przechodzą przez całą grubość dachówki. 2.6. Rysy – nie dopuszcza się również rys (pęknięć) nie przechodzących przez całą grubość dachówki. 2.7. Ubytki zaczepu – nie dopuszcza się braku lub ubytku zaczepu. 3. Mocowanie – dachówki powinny mieć co najmniej jeden zaczep; dachówki mogą mieć jeden lub więcej otworów na gwoździe lub klamry mocujące. 4. Właściwości geometryczne. 4.1. Wymiary – dla wszystkich typów dachówek, z wyłączeniem zakładkowych, określa się poszczególne wymiary – długości i szerokości; w przypadku dachówek zakładkowych określa się poszczególne wymiary lub wymiary krycia – w kierunku podłużnym i poprzecznym (dla dachówek zakładkowych pasmowych tylko w kierunku poprzecznym) według uznania producenta; zarówno poszczególne wymiary, jak i wymiary krycia nie powinny różnić się więcej niż o 2% od wymiarów podanych przez producenta. 4.2. Wichrowatość – współczynnik wichrowatości nie powinien być większy niż 1,5% dla dachówek o długości większej niż 300 mm i 2% dla dachówek krótszych; w przypadku dachówek mnich-mniszka zamiast wichrowatości określana jest równomierność profilu poprzecznego. 4.3. Prostoliniowość – w kierunku podłużnym i poprzecznym nie powinna być większa niż 1,5% dla dachówek o długości większej niż 300 mm i 2% dla dachówek krótszych. 5. Właściwości fizyczne i mechaniczne 5.1. Przesiąkliwość – rozróżnia się dwie kategorie przesiąkliwości dachówek: Kategoria I: – badanie metodą 1 – współczynnik przesiąkliwości IF £ 0,5 cm3/cm2/dobę, – badanie metodą 2 – współczynnik przesiąkliwości IC £ 0,8; Kategoria II: – badanie metodą 1 – współczynnik przesiąkliwości IF £ 0,8 cm3/cm2/dobę, – badanie metodą 2 – współczynnik przesiąkliwości IC £ 0,925; Dachówki kategorii II mogą być stosowane tylko nad wodoszczelną warstwą pokrycia dachowego. 5.2. Nośność na zginanie – nie powinna być mniejsza niż: – 600 N dla dachówek płaskich (karpiówek), – 900 N dla dachówek zakładkowych z równą powierzchnią licową, – 1 000 N dla dachówek mnich-mniszka, – 1 200 N dla pozostałych dachówek. 5.3. Mrozoodporność – wymaganie zależy od strefy geograficznej, w której mają być stosowane dachówki; dla każdej strefy A, B, C oraz D przyjęto odpowiednio jedną metodę badania A, B, C oraz D; wszystkie kraje UE przydzielono do poszczególnych stref; należy uznać, że dla Polski właściwa jest strefa B, obejmująca Austrię, Finlandię, Islandię, Niemcy, Norwegię, Szwajcarię i Szwecję; w tej strefie obowiązuje metoda badania mrozoodporności B, a liczba cykli zamrażania-odmrażania wynosi 150. Właściwości takich jak: cechy powierzchni licowej, fałdy, harys szkliwa lub angoby, uwarstwienie czerepu, różnice odcieni barwy, drobne naloty nie traktuje się jako wad użytkowych, nie dyskwalifikują one dachówek, a jedynie wpływają na ogólny wygląd pokrycia dachowego. Właściwości budowy i wady budowy mają być kontrolowane w różny sposób, metody badania w tym zakresie nie zostały zdefiniowane, natomiast metody badania właściwości geometrycznych oraz fizycznych i mechanicznych zostały ustalone o odrębnych normach.

 

Oznaczenie właściwości geometrycznych wg PrPN-EN 1024 Wymiary wyznacza się z dokładnością do 11 mm. Długość i szerokość określa się jako średnią arytmetyczną z pomiarów 10 dachówek. Odchyłki od tych średnich podaje się w procentach.

Długość i szerokość krycia określa się na 24 dachówkach ułożonych w dwóch rzędach. Średnią długość krycia określa się z wzoru: L = (L1 + L2)/20, gdzie L1 – maksymalny odstęp między odpowiednimi punktami pierwszej i jedenastej dachówki w stanie rozsuniętym, a L2 – minimalny odstęp przy dachówkach dosuniętych do siebie. Analogicznie określa się średnią szerokość krycia, 1.

Prostoliniowość określa  się jako strzałkę odchylenia krawędzi od prostolinijność, dla dachówek płaskich w kierunku podłużnym i poprzecznym, dla pozostałych jedynie w kierunku podłużnym. Pomiary wykonuje się za pomocą trzypunktowego przyrządu pomiarowego z czujnikiem, przykład pomiaru w kierunku długości przedstawiono na rysunku 1.

Prostoliniowość w kierunki długości lub szerokości określa się z wzoru: R = Dh × 100/LA lub LB, w procentach, gdzie Dh = (hm – hd) wartość bezwzględna, hm – zmierzona wartość strzałki odchylenia, hd – podana przez producenta wartość strzałki odchylenia, LA i LB – odległość między punktami podparcia dachówki w kierunku podłużnym i poprzecznym, odpowiadają 2/3 długości i szerokości dachówki.

Wichrowatość określa się po ułożeniu dachówki na dwóch metalowych prętach lub w specjalnym urządzeniu pomiarowym, ustaleniu trzech punktów podparcia i określeniu wysokości H, jako odległości czwartego punktu pomiarowego od płaszczyzny wyznaczonej przez trzy poprzednio wymienione punkty pomiarowe. Współczynnik wichrowatości oblicza się z wzoru: C = H × 100/(LA+LB) w procentach, gdzie H – wysokość jw. w mm, LA – odległość pomiarowych punktów podparcia w kierunku podłużnym (2/3 długości prostokątnej części dachówki), LB + odległość pomiarowych punktów podparcia w kierunku poprzecznym (równa szerokości dachówki). Przykład urządzenia do pomiaru wichrowatości dachówek zakładkowych i esówek przedstawiono na rysunku 2.

Badanie przesiąkliwości wg PN-EN 539-1 W normie podano dwie metody badania, do wyboru. Do badania używa się 10 próbek.

Metoda 1. Badanie polega na określeniu ilości wody jaka przepływa przez 1­ cm2 górnej powierzchni materiału dachówki pod ciśnieniem słupa wody o wysokości 10 cm, w czasie 48 h. Schemat badania przedstawiono na rysunku 3. W wyniku badania określa się: powierzchnię próbki (A) w cm2, ilość wody jaka przepływa przez próbkę w czasie 48 h (V1) w cm3, ilość wody jaka odparowuje w tym czasie z cylindra (V2) w cm3 i następnie oblicza współczynnik przesiąkliwości (IF) z wzoru:

IF = (V1 – V2) w cm3/(cm2 dobę) A × 2

Metoda 2. Badanie polega na oznaczeniu czasu jaki upływa od rozpoczęcia badania do chwili spadku pierwszej kropli z dolnej powierzchni dachówki pod wpływem ciśnienia słupa wody o wysokości 60 mm wywieranego na górną powierzchnię dachówki. Maksymalny czas badania 20 h. Schemat badania przedstawiono na rysunku 4.

W wyniku badania określa się czas od chwili spadku pierwszej kropli wody (x1), w godzinach i następnie oblicza się współczynnik przesiąkliwości (IC) z wzoru:

IC = 20 – x1 20

który ilustruje czas spadku pierwszej kropli wody w stosunku do maksymalnego czasu badania (20 h)

Badanie nośności na zginanie wg PN-EN 538 Badanie polega na: ułożeniu dachówki na dwóch podporach rozstawionych w odległości równej 2/3 długości dachówki, ustabilizowaniu dachówki za pomocą podkładek, przyłożeniu obciążenia na całej szerokości dachówki za pomocą przegubowo umieszczonego pręta i podkładki wyrównującej, w środku między podporami. Obciążenie powinno wzrastać aż do zniszczenia próbki, z prędkością 0,05 kN/s. Urządzenie badawcze powinno zapewniać dokładność pomiaru 2%. Przykład badania nośności na zginanie przedstawiono na rysunku 5. Obciążenie niszczące (F) w N, oblicza się jako średnią arytmetyczną z wyników badań 10 próbek.

Prezentowany powyżej przegląd wymagań dotyczących dachówek ceramicznych oraz wymagań dotyczących metod badań dachówek pozwala na określenie różnic między wymaganiami dotychczasowych Polskich Norm, a normami europejskimi, umożliwia ocenę celowości wprowadzenia zmian, a także określenie podstawowych przedsięwzięć, jakie należy podjąć w związku z wprowadzaniem norm europejskich do Polskich Norm.

• Wymagania dotyczące kształtu dachówek zastąpione zostały wymaganiami pn. W odpowiedzi właściwości budowy. Zrezygnowano tu całkowicie z określania kształtu, nawet przykładowo, pozostawiając jedno nadrzędne wymaganie – dobre łączenie dachówek. Rozwiązanie takie jest dobre, nie stanowi zbędnych ograniczeń dla producentów, pozwala na wprowadzanie nowych typów i wzorów. • Dopuszczalne wady zastąpione zostały głównie wadami budowy, które nieco inaczej sformułowano, pominięto wady nie mające wpływu na własności użytkowe, usunięto zbędne ograniczenia wymiarowe. Można powiedzieć, że są bardziej praktyczne. • Wymagania dotyczące wymiarów i niektórych wad zastąpione zostały wymaganiami dotyczącymi właściwości geometrycznych. Wymiary określane są z taka samą dokładnością. Podanie sposobu pomiaru wymiarów krycia należy ocenić pozytywnie, podobnie pozytywnie należy ocenić możliwość podawania wymiarów krycia zamiast długości i szerokości. Zrezygnowano z wymagań dotyczących grubości dachówek. Znacznie dokładniej określane są takie właściwości jak prostoliniowość i wichrowatość, które zastępują skrzywienia powierzchni i krawędzi wg dotychczasowych PN. Do pomiaru tych właściwości niezbędny jest specjalny przyrząd trzypunktowy z czujnikiem. Wprowadzone w tej grupie wymagań zmiany są bardziej zróżnicowane i dostosowane do typu dachówek (płaskie, zakładkowe pasmowe, zakładkowe tłoczone, esówki). Przyjęte wartości dopuszczalnych odchyleń nie stanowią zwiększenia wymagań, kształtują się między wartościami wymaganymi dotychczas dla gatunku 1 i 2. • Przesiąkliwość, właściwość ta określona jest zarówno w dotychczasowych normach, jak i w normach europejskich, przy czym w tych ostatnich do oceny tej właściwości podano do wyboru dwie metody. Należy założyć, że są równorzędne. Badanie metodą 2 jest prawie identyczne z metodą wg PN-75/B-12029, różnice są minimalne, ale wymaganie nieco wyższe. Wg dotychczasowej PN 3 h, wg nowej normy wskaźnik przesiąkliwości (IC) £ 0,8 odpowiada 4 h. • Odporność na działanie siły łamiącej zastąpiona została nośnością na zginanie. Zarówno poziom wymagań, jak i metoda badania tej właściwości są całkowicie równorzędne wg starej i nowej  normy identycznej z EN. Pozytywnie należy ocenić przy tym bardziej dokładną ilustrację przygotowania do badań w zależności od typu dachówek. • Odporność na działanie mrozu zastąpiona zostanie krótszym terminem – mrozoodporność, ale to nie jedyna zmiana, całkowicie różne są wymagania jak i metoda badania. Zamiast 50 cykli zamrażania-odmrażania, w normie europejskiej 150. Do badania niezbędna jest komora chłodnicza z automatycznym sterownikiem przebiegu chłodzenia wg określonego programu, wyposażona w instalację zraszającą, odpowiedni stelarz na próbki, wentylator cyrkulacyjny oraz instalacje dopływu – odpływu wody. • Reasumując można stwierdzić, że poziom wymagań przyjęty w normach europejskich odpowiada jakości produkowanych współcześnie dachówek ceramicznych. • Przyjęte w normach europejskich metody badania dobrze odwzorowują zachowanie się dachówek w różnych, zmiennych warunkach w czasie eksploatacji, jak również podczas wykonywania pokrycia dachowego. • Wprowadzenie norm europejskich do praktyki krajowej nie powinno nastręczyć producentom trudności, niezbędne jest natomiast uzupełnienie wyposażenia niektórych laboratoriów badawczych, zwłaszcza w urządzenia do badania mrozoodporności. • Przyjęty w normach europejskich wprowadzanych do Polskich Norm poziom wymagań, metody badań oraz system oceny zgodności gwarantują, że odbiorca otrzyma dachówki oczekiwanej jakości, trwałości i wyglądzie. • Wszystkie wymienione względy techniczne, jak i gospodarcze przemawiają zatem za wprowadzeniem w całości norm europejskich dotyczących dachówek ceramicznych do Polskich Norm.

Opis i wyniki badań W celu zbadania jakości dachówek można zastosować badania normowe, wizualne i nieniszczące. Badania normowe, zgodnie z normą PN-EN 491:2006 [8], pozwalają określić długość zawieszenia, szerokość krycia, płaskość, masę, wytrzymałość, wodoszczelność, mrozoodporność i zaczepy. Badania te jednak często nie są kompleksowo wykonywane, ponieważ są kosztowne i wymagają przede wszystkim zastosowania laboratoryjnej aparatury badawczej.

 

Powszechnie stosowane są natomiast badania wizualne, które pozwalają zlokalizować ubytki i wyszczerbienia fragmentów dachówki, drobne pęknięcia oraz przy dobrych warunkach oświetleniowych i z niedużej odległości zarysowania o małej rozwartości Dokładne badania głębokości rys możliwe są przy zastosowaniu metody ultradźwiękowej [4]. Do przeprowadzenia badań opisywanych dachówek zastosowano betonoskop ultradźwiękowy CT1 z głowicami eksponencjalnymi 100 kHz [1]. Zasada badania polegała na tym, że końce głowic ustawiono w pierwszej kolejności na fragmencie dachówki bez rys i określono średni czas przejścia impulsu ultradźwiękowego w celu określenia prędkości fali powierzchniowej Cp i prędkości fali podłużnej CL .

Grubość powłoki malarskiej na badanych dachówkach sprawdzano przy wykorzystaniu grubościomierza ultrametr i śruby mikrometrycznej.

Podsumowanie Bardzo przydatne w tym względzie wydają się metody wizualne i nieniszczące, a przede wszystkim metoda ultradźwiękowa. 

 

 

Gąsior − element, odmiana dachówki. Służy do krycia krawędzi dachowych: kalenicy i grzbietów dachu. Mocowany jest do łat kalenicowych za pomocąklamer.

 

Połać dachowa - określenie poszczególnych górnych powierzchni dachu. Linie ograniczające połacie to:

• okap - najniższa, najczęściej pozioma krawÄ™dź poÅ‚aci;

• kalenica główna (grzbiet) - górna krawÄ™dź dachu na przeciÄ™ciu poÅ‚aci dachowych;

• kalenica narożna (naroże) - skoÅ›na krawÄ™dź wypukÅ‚a na przeciÄ™ciu dwóch poÅ‚aci;

• kosz - krawÄ™dź wklÄ™sÅ‚a na przeciÄ™ciu dwóch poÅ‚aci (linia koszowa), uÅ‚atwia odpÅ‚yw wody z opadów atmosferycznych najczęściej do rynny dachowej;

• krawÄ™dź szczytowa - odgraniczenie poÅ‚aci od pionowego szczytu budynku (Å›ciany szczytowej).

Kosz dachu - krawędź wklęsła powstała na przecięciu dwóch połaci dachowych wzdłuż tzw. linii koszowej. Jest to miejsce szczególnie narażone na działanie warunków atmosferycznych. W okolicach kosza zimą zbiera się śnieg.

Kalenica – najwyższa część dachu utworzona na przecięciu połaci dachowych. Jest to tzw. kalenica główna, w odróżnieniu od linii przecięcia skośnych krawędzi połaci, które tworzą tzw. kalenice narożne.

Nazwa staropolska, pochodzi od czynności "skalania" czyli łączenia słomy maczanej w rozrobionej glinie i układanej na grzbiecie dachu w celu uzyskania większej szczelności strzechy.

 

 

Bitumiczne : papy dachówki bitumiczne (gonty bitumiczne)

powłoki bitumiczne bitumiczne plyty faliste

 

Blachy : blachodachowka stalowa ocynkowana cynkowo-tytanowa

cynkowa

aluminiowa

miedziana

 

Ceramiczne: karpiówka(pojedyncze, podwojne, w łuske , w koronke) zakładkowa

klasztorna mnich-mniszka

cementowa (podwojna karpiowka podwojna esowka podwojna rzymska) holenderska marsyjska