Charakterystyka metody czytania fonetyczno-literowo-barwnej B. Rocławskiego

Metoda ta łączy technikę płynnego czytania ze zrozumieniem z nauka pisania. W celu wyodrębnienia ściśle określonych głosek w trakcie nauki czytania wprowadza się zróżnicowanie kolorystyczne w wyrazach, w których liczba głosek nie jest równa liczbie liter. Głoski zapisywane dwoma lub trzema literami oznacza się kolorem zielonym (nie należy wprowadzać wyrazów zawierających obok siebie dwuznaki). Kolor czerwony oznacza miejsce w wyrazach, gdzie litera lub dwuznak są symbolem graficznym głoski zapisywanej w innym miejscu, w innym wyrazie inną literą.
„Stosując metody syntetyczno-analityczne fonetycznie nie możemy prowadzić nauki czytania i pisania bez ćwiczeń w zakresie analizy i syntezy głoskowej (fonemowej) wyrazów. Opanowanie analizy głoskowej jest podstawą nauki pisania, zaś synteza głoskowa jest podstawą nauki czytania” ( B.Rocławski „Poradnik fonetyczny dla nauczycieli” Warszawa 1986 WSiP s. 149).

Podczas ćwiczeń z zakresu analizy i syntezy nie wprowadza się klasyfikacji głosek, która przydatna jest dopiero w czasie nauki zasada ortograficznych. Naukę ortografii wprowadza się na etapie przedszkolnym, podczas analizy i syntezy głoskowej wyrazów, umożliwia to wprowadzenie kolorowych oznaczeń dwuznaków (trójznaków) i tych liter w wyrazach, gdzie występują rozbieżności między mową a pisownią, dzięki temu dziecko od początku styka się nie tylko ze światem głosek, ale również liter.
Dzieci od początku zaznajamiane są z literami drukowanymi i pisanymi, wielkimi i małymi. Koncepcja programu oparta została na 44 literowym alfabecie, który zawiera zmiękczenia i dwuznaki. Poznanie alfabetu następuje poprzez obcowanie z wszystkimi literami: drukowanymi, pisanymi, wielkimi, małymi, przy równoczesnym uczeniu się ich cech dystynktywnych. Wprowadzając schemat graficzny wyrazu (zapis ortograficzny), uczymy dzieci liter już w okresie poprzedzającym naukę pisania, dzieci „czytają” wyrazy nim poznają litery.
Czytanie możliwe jest wtedy, gdy dziecko zna budowę głoskową danego wyrazu, a o tym, jaki wyraz jest napisany informuje dzieci nauczyciel lub jednoznaczny rysunek znajdujący się obok lub pod wyrazem. Obrazki są dzieciom znane i ustalone jest, co one oznaczają. Zdaniem autora bardzo ważne jest kształcenie językowe dziecka, potrzebne jest ono by dziecko opanowało naukę czytania i pisania, co jest procesem złożonym i trudnym, dlatego istotne jest jak najwcześniejsze rozpoczęcie ćwiczeń i zabaw z dzieckiem, dobór ćwiczeń i zabaw powinien być uzależniony od rozwoju fizycznego i psychicznego dziecka oraz od jego sprawności artykulacyjnej i słuchowej.
Konieczne jest poprzedzenie właściwej nauki czytania ćwiczeniami emisyjnymi, uczącymi dziecko operowania głosem i pokazującym związek pomiędzy mową a oddychaniem.
Dziecku potrzebna jest również orientacja w przestrzeni, powiązana ze schematem własnego ciała. Dziecko rozpoczynające naukę czytania i pisania powinno być przygotowane poprzez różnorodne ćwiczenia do osiągnięcia maksymalnego poziomu sprawności analizatora słuchowego, wzrokowego i kinestetyczno-ruchowego.
Ćwiczenia poprawnego wymawiania głosek w izolacji prowadzimy zawsze po ich poprawnych śladach oraz wydłużamy głoski trwałe w dwu- i trzyfonemowych wyrazach, ponieważ głoska w izolacji brzmi inaczej niż w wyrazie czy sylabie. Należy doskonalić pamięć fonematyczną i wzrokową (dziecko styka się z jednostkami języka, które musi zapamiętać jako zjawiska głosowe [głoska] i zjawiska wzrokowe [litera]) poprzez odczytywanie głoski i prostych wyrazów na podstawie układu ust bez udziału głosu, z posługiwaniem się elementarnymi jednostkami językowymi, tj. samogłoskami lub literami o prostej budowie graficznej.
Do ćwiczeń w syntezie służą specjalne klocki LOGO, które składają się na swoisty ruchomy alfabet. Klocki zawierają cztery podstawowe warianty litery, każdy wariant jest znakiem tego samego fonemu. Na każdym klocku występuje wielka i mała litera drukowana i pisana, został również określony punkt odniesienia w postaci szlaczka na każdym klocku.
Początkowy etap w nauce czytania to analiza i synteza przebiegająca jedynie z wykorzystaniem podstawowych liter alfabetu, dopiero później samo dziecko, w toku ćwiczeń polegających na związaniu liter z odpowiednimi fonemami, dokonuje odkrycia, iż istnieje druga litera w oznaczeniu danej głoski. Ćwiczenia te polegające na szybszym przyporządkowaniu literom określonych fonemów muszą być powiązane z umiejętnością rozpoznawania w wyrazach liter, sylab dwufonemowych i dłuższych.
Czytanie wyrazów należy rozpocząć wstępną techniką, „ślizganiem się” z litery na literę, jest to tylko początkowy etap, w którym od czytania krótkich wyrazów i sylab przechodzimy do krótkich tekstów. Nie należy przyspieszać tempa czytania, ponad umiejętności dziecka, stopniowo doskonaląc czytanie zastępujemy technikę „ślizgania się” czytaniem płynnym, naukę czytania kończy się umiejętnością cichego czytania. W trakcie nauki czytania należy pracować z dzieckiem w takim tempie i przez taki okres, by nie zabijać w dziecku naturalnej chęci do czytania.


Opracowanie: Elżbieta Kowalska


LITERATURA
B. Rocławski Poradnik fonetyczny dla nauczycieli Warszawa 1986 WsiP
K. Kamińska Nauka czytania dzieci w wieku przedszkolnym Warszawa 1999 WsiP