Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa ( ZZSK, synonimy: choroba Bechterewa, z łac. spondyloarthritis ankylopoetica), to przewlekła, postępująca choroba tkanki łącznej, o podłożu autoimmunologicznym, obejmująca drobne stawy międzykręgowe, więzadła międzykręgowe oraz stawy krzyżowo-biodrowe, prowadząca do ich stopniowego usztywniania. ZZSK jest procesem zapalnym, przewlekłym, postępującym z okresami zaostrzeń i długotrwałych remisji.

Jak dotąd konkretna przyczyna nie została dokładnie wyjaśniona. Wiadomo, że we wczesnej fazie choroby proces zapalny zogniskowany jest w przyczepach ścięgnistych, gdzie powstaje ziarnina. W miejscach zmienionych chorobowo szybko dochodzi do odkładania się soli wapnia, a w konsekwencji do kostnienia. Kostnienie pierścieni włóknistych, stawów międzykręgowych i więzadeł kręgosłupa prowadzi do jego zesztywnienia. Tworzą się wówczas mostki kostne stanowiące połączenia sąsiednich kręgów – początkowo w odcinku lędźwiowym, następnie stopniowo w piersiowym, zwane syndesmofitami. W wyniku zmian chorobowych przy ZZSK kręgosłup przybiera wygląd kija bambusowego, a w trzonach kręgów następuje zanik kostny.

Stan zapalny toczy się także w stawach krzyżowo-biodrowych, gdzie może ostatecznie dojść do zarośnięcia szpary stawowej (rys c)

Występują też zmiany:

- w kościach, w okostnej, w ścięgnach w miejscu ich przyczepu do kości (głównie w ścięgnie Achillesa) oraz w tkankach okołostawowych

- w mięśniach, których bóle uniemożliwiają ruch, z czasem może dojść do zaników mięśniowych, głównie przykręgosłupowych i obręczy kończyny górnej. Wizualnym objawem tych wszystkich procesów w przebiegu schorzenia jest charakterystyczna przy ZZSK tzw. sylwetka narciarza, którą chorzy przyjmują dla utrzymania równowagi.

Objawy i przebieg

Choroba występuje częściej u mężczyzn w wieku młodym i średnim. Choroba rozpoczyna się powoli i stopniowo postępuje. Początek choroby jest zwykle niezauważalny lub mylony z innymi objawami. W fazie wczesnej można zaobserwować:

• tępy ból w okolicy lędźwiowej promieniujący do pośladków

• nasilanie objawów bólowych w nocy i nad ranem

• bóle obustronne, nasilające się w spoczynku

• poranną sztywność kręgosłupa

• ogólne osłabienie

• stany podgorączkowe

• brak apetytu

• spadek masy ciała.

W miarę rozwoju choroby do powyżej wymienionych symptomów dołączają

• nasilenie bólu klatki piersiowej podczas oddychania (ból promieniuje od kręgosłupa wzdłuż żeber)

• ograniczenie, a następnie unieruchomienie odcinka szyjnego kręgosłupa

• stopniowo postępujące dolegliwości bólowe w innych odcinkach kręgosłupa, piersiowym i szyjnym

• zajęcie stawów proksymalnych (u co 4 pacjenta) zwykle większych stawów, biodrowych, ramiennych, rzadko drobnych

• ból pięt

• ból i obrzęk okolicy stawów mostkowo-obojczykowych

• ból i sztywność w okolicy żeber.

W okresie ostrym zabiegi fizykoterapeutyczne o działaniu przeciwbólowym (łagodne ciepło, prądy..)Masażu i ćwiczeń nie wykonujemy.

W okresie remisji choroby:

Rehabilitacja. Do zadań AON należy: stosowanie się do zaleceń lekarza, wykonywanie prostych zabiegów domowych, np. okładów cieplnych, naświetlań lampami w domu itp., dopilnowanie systematycznego wykonywania ćwiczeń zadanych przez kinezyterapeutę (np. ćwiczeń oddechowych, czynnych, wspomaganych, samoobsługi), organizowanie spacerów, dowozu do lekarza, na zabiegi, basen, itp.

Zabiegi:

Duży wybór zabiegów fizykoterapeutycznych;

IR, UV, sauna, okłady borowinowe, prądy galwaniczne, jonoforeza, diatermia krótkofalowa, laser, terapuls, fototerapia, elektryzacja, balneoterapia, ultradźwięki, masaż podwodny, natryski wachlarzowe(płaszczowe), kąpiele mineralne solankowe, radonowe i siarkowo-wodorowe oraz masaż.

Masaż:

We wczesnym okresie choroby wykonujemy masaż klasyczny ud, pośladków, stawów biodrowych i odcinka lędźwiowo-krzyżowego, technikami rozluźniającymi: głaskanie, rozcieranie, ugniatanie podłużne , wibracja poprzeczna, roztrząsanie.

Podczas układania pacjenta należy podłożyć półwałki lub koc pod brzuch i klatkę piersiową.

Profilaktycznie ( przewidując przemieszczenie zmian wyżej) należy stosować masaż rozluźniający grzbietu i klatki piersiowej a w dalszym postępowaniu choroby ( przy zajętym odcinku szyjnym)– masaż stawów ramiennych i karku. Jeśli u pacjenta nie ma przeciwwskazań wykonuje się masaż klasyczny kończyn dolnych. W całym przebiegu leczenia można wykonywać alternatywnie masaż segmentarny grzbietu, klatki piersiowej i karku, adekwatnie do okresu choroby.

Kinezyterapia:

Ćwiczenia powinny być prowadzone w ruchu ( nie statycznie), bez oporu i bez obciążania stawów.

Stosuje się: ćwiczenia oddechowe, ogólnousprawniające: np. gimnastyka poranna, ćwiczenia w basenach, pływanie – głównie klasykiem na grzbiecie, gry sportowe, spacery z trasami o odmiennych kątach nachylenia, ćwiczenia samoobsługi.