Zasady kształcenia
1. Definicja zasady – ogólne normy postępowania dydaktycznego nauczyciela i działalności uczniów, wynikające z podstawowych prawidłowości procesu dydaktycznego, których przestrzeganie zapewni lepszą realizację zakładanych celów kształcenia ogólnego.
2. Zasady
a) zasada świadomej aktywności uczniów
- świadomy stosunek uczniów do celów uczenia się
- świadomy i aktywny udział uczniów w nabywaniu wiadomości i umiejętności
- świadoma i aktywna samokontrola i samoocena osiąganych efektów uczenia się
- sprowadza się do uświadomienia uczniom celów, zadań i znaczenia uczenia się danego przedmiotu
- 3 rodzaje aktywności
+ aktywność intelektualna – zmierza do poznawania świata
+ aktywność emocjonalna – polega na wyłonieniu wartości
+ aktywność praktyczna – polega na przekształceniu wiadomości
- osiąganie świadomego i aktywnego udziału uczących się
+ odwołanie do doświadczeń życiowych, potrzeb
+ wywołanie pozytywnej motywacji do nauki
+ stosowanie metod wdrażających uczniów do samodzielnego uczenia się
+ uświadamianie uczniom postępów w realizacji celów
b) zasada poglądowości
- zdobywanie wiedzy za pomocą naukowego poznania rzeczywistości
- poglądowość
+ ilustratywna – pokazywanie rzeczy, co wiąże się z biernością uczniów
+ operatywna – opiera się na działaniu samych uczniów
- funkcje zasady poglądowości
+ reprezentatywna – reprezentowanie fragmentów rzeczywistości
+ symbolizująca – zrozumienie wyników myśli naukowej poprzez symboliczne przedstawienie rzeczywistości
- ważnym czynnikiem zasady poglądowości jest obserwacja
+ zaznajomienie uczniow z tematem zjawiska
+ wnikliwa
+ prowadzenie notatek z obserwacji
c) zasada przystępności (zasada stopniowania trudności)
- dostosowanie materiału, metod i środków do poziomu rozwoju uczniów
- reguły:
+ rozpoczynanie od tego, co jest uczniom już znane do tego, co jest nieznane
+ przechodzenie od tego co jest łatwiejsze do tego co trudniejsze
+ uwzględnienie różnic w tempie pracy poszczególnych uczniów
+ branie pod uwagę poziomu całej klasy
- warunkiem powodzenia jest dostosowanie zadań i wymagań do możliwości psychofizycznych uczniów
d) zasada systematyczności
- realizacja procesu nauczanie-uczenie się w logicznym porządku (odnosi się do nauczycieli i uczniów)
- reguły
+ realizowanie treści we właściwej kolejności
+ nawiązywać do materiału opanowanego
+ podkreślać zadania główne
+ podzielenie materiału na fragmenty
+ przechodzenie do nowego materiału po gruntownym przyswojeniu poprzedniego
+ systematyzowanie i uogólnianie wiadomości na końcu danego działu
+ wdrażanie uczniów do samodzielnej pracy
- zasada systemowości (Okoń) – porządkowanie wiedzy
e) zasada łączenia teorii z praktyką
- prawo procesu poznawczego
- zapewnia operatywność wiedzy
- reguły
+ działania praktyczne następują po wiadomościach
+ uczniowie redagują prawa, definicje, zasady
+ działania uczniów powinny poszerzać ich wiedzę
+ operacje praktyczne powinny być kształcące
+ z tej zasady powinno korzystać się przy każdej okazji
f) zasada trwałości wiedzy i umiejętności
- wiedzę i umiejętności utrwala się przy pomocy różnorodnych metod i środków
- reguły
+ zainteresowanie uczniów do nowego materiału
+ zapewnienie aktywności uczniom podczas zajęć
+ stosowanie ćwiczeń po sprawdzeniu, czy wszyscy uczniowie zrozumieli materiał
+ częstotliwość ćwiczeń powinna być największa po zaznajomieniu uczniów z materiałem, potem stopniowo maleć
+ przekazywanie wiadomości powinno być połączone w układ logiczny
+ systematyczna kontrola wyników nauczania
g) zasada indywidualizacji i zespołowości
- zachowanie indywidualnego podejścia do ucznia w warunkach pracy zespołowej
- rozpoznanie potrzeb indywidualnych ucznia
- praca nauczyciela z klasą na 3 poziomach
+ praca z uczniami najzdolniejszymi
+ praca z uczniami przeciętnymi
+ praca z uczniami najsłabszymi
3. Realizacja zasad w procesie kształcenia
- nauczyciel powinien uwzględniać założenia, możliwości i potrzeby realizacji wszystkich zasad kształcenia, gdyż formułują one dyrektywy, które czynią ten proces bardziej efektywnym
- wszystkie materiały powinny być przedstawione w taki sposób, aby każdy uczeń dokładnie je zrozumiał
- treści powinny być tak ułożone, aby systematycznie zapoznawały z materiałem i uwzględniały zasady indywidualności i zespołowości
- aby dobrze realizować zasady kształcenia nauczyciel powinien poznać problemy w procesie nauczania i poziom zdolności uczniów
- każdy uczeń powinien rozumieć sens zdobywania wiedzy
- zasady kształcenia czynią proces nauczania-uczenia się skuteczny tylko, gdy są dokładnie przestrzegane