Prawa autorskie

Prawa autorskie i prawa pokrewne

Prawa autorskie i prawa pokrewne są to dobra będące własnością intelektualną. Własność intelektualna zaś to ogół wytworów twórczości umysłowej.1

Ochronę prawa autorskiego reguluje ustawa z dnia 4 lipca 1994 r. Według niej przedmiotem prawa autorskiego jest utwór, czyli wszelkie rezultaty działalności twórczej o indywidualnym charakterze.2 Aby wytwór pracy człowieka można było nazwać utworem musi spełniać dwa warunki: oryginalność oraz indywidualność:

Oryginalność – utwór jest nowy, nie powstał nigdy wcześniej.

Indywidualność – jest niepowtarzalny i jednorazowy.3

Ustalenie utworu jest to jego uzewnętrznienie, spisanie, nagranie, wygłoszenie itp.4 Twórcą zaś jest osoba, której nazwisko widnieje na egzemplarzach utworu.

Wyróżniamy następujące utwory:

Podział utworów ze względu na autora:

Ustawa ta również chroni utwory zależne, którymi są opracowania (tłumaczenia, przeróbki, adaptacje), a także zbiory, bazy danych itp.

W wyżej wymienionej ustawie użyto wiele pojęć dotyczących utworów. Wyjaśnię kilka z nich:

- Utrwalenie i zwielokrotnienie utworu – sporządzenie nośnika utworu, skopiowanie go, m.in. techniką drukarską, reprograficzną, techniką zapisu magnetycznego oraz cyfrowego

- Obrót oryginałem lub egzemplarzami – wprowadzenie do obrotu, użyczenie, najem oryginalnego utworu lub jego egzemplarzy

- Rozpowszechnienie utworu (poza wprowadzeniem do obrotu) – to m.in. publiczne wykonanie utworu, wyświetlenie, odtworzenie.7

Prawa autorskie dzielimy na:

Zgodnie z ustawą z dnia 9 czerwca 2000 r. prawo autorskie majątkowe wydłużono z 50 do 70 lat. Czas obowiązywania prawa liczy się od śmierci autora. Gdy autor jest anonimowy, czas ochrony liczymy od dnia wydania utworu.10 Przejście autorskich prac majątkowych może nastąpić w dwóch przypadkach:

- w drodze dziedziczenia lub poprzez umowę

- z mocy ustawy.

Rodzaje umów zawieranych przez twórcę:

Za naruszenie praw autorskich uznaje się przejmowanie elementów utworów, innymi słowy kopiowanie, korzystanie z cudzego dzieła bez jego zgody, które jest potocznie zwane plagiatem. 13

W takim wypadku autor może żądać, aby osoba naruszająca prawo publicznie się do tego przyznała. Gdy sprawa trafi do sądu, może zostać wydany wyrok skazujący. Sąd w takim wypadku wyznaczy poszkodowanemu autorowi zadośćuczynienie w formie pieniężnej.14

Naruszenie praw autorskich osobistych – autor ma prawo do zażądania:

Po śmierci twórcy z roszczeniami ma prawo wystąpić jego najbliższa rodzina lub inna uprawniona do tego osoba.

Naruszenie praw autorskich majątkowych – autor może zażądać:

Dozwolony użytek – legalne korzystanie z utworu bez zezwolenia, wyróżniamy dozwolony użytek prywatny oraz dowolny użytek przedmiotów publicznych (należą do nich szkoły, biblioteki oraz instytucje naukowe). Wówczas nie należy się twórcy utworu wynagrodzenie.16 Istnieje możliwość rozpowszechniania utworów już opublikowanych, krótkie wyciągi ze sprawozdań, publiczne przemówienia, streszczenia opublikowanych utworów.

Prawo cytatu – istnieje możliwość bezpłatnego przytaczania słów cudzego autorstwa, nie dotyczy ono zdjęć, ilustracji, a także tabelek. Nieodpłatnie można publicznie wykonywać piosenki, recytować wiersze oraz przytaczać inne utwory literackie, muzyczne i słowno-muzyczne.17

Prawa pokrewne

Wyróżniamy następujące prawa pokrewne:

  1. Do artystycznych wykonań

  2. Do fonogramów i wideogramów

  3. Do nadań programów

  4. Do pierwszych wydań oraz do wydań naukowych i krytycznych.

Ad 1. Praca aktorów, piosenkarzy, tancerzy, muzyków przyczynia się do powstania artystycznych wykonań, które są chronione prawem. Artysta ma wyłączne prawo do dysponowania wykonaniem, do pozyskiwania korzyści majątkowych. Prawo do wykonania wygasa po 50 latach od roku wydania. 18 Osoba, której praca skutkuje artystycznym wykonaniem, jest artystą wykonawcą.

Ad 2. Fonogram – jest to pierwsze zapisanie dźwięku utworu. Wideogram – pierwsze zapisanie sekwencji ruchowych (obrazów z dźwiękiem lub bez niego).19 Producentem jest osoba, której nazwisko widnieje na egzemplarzach. Tylko producent może sporządzać kopie, wprowadzić do obrotu, nająć lub użyczyć egzemplarze oraz publicznie rozpowszechniać. To prawo również wygasa po 50 latach.

Ad 3. Radio lub telewizja mają wyłączne prawo do korzystania ze swoich nadań. Przejawia się to w: utrwalaniu, powielaniu, nadawaniu przez inne radio lub telewizję, reemitowaniu, wydawania powielonych egzemplarzy, odtwarzaniu za opłatą, publicznym udostępnianiu. Prawo wygasa po 50 latach.

Ad 4. Osoba, która jako pierwsza udostępniła utwór (bez upubliczniania) ma prawo do dysponowania tym utworem przez 25 lat. Zaś osobie, która po upływie obowiązywania prawa autorskiego, napisała wydanie krytyczne lub naukowe przysługuje prawo do dysponowania tym wydaniem przez 30 lat.20

Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. reguluje również ochronę bazy danych. Ta kwestia jest również poruszana w ustawie z dnia 27 lipca 2001 r. Wg nich bazy danych mają cechy utworów: wyróżniają się twórczością wśród zbiorów, ich zestawienie musi mieć charakter twórczy.

Baza danych – zbiór materiałów, danych zgromadzonych według jakiejś metody, dostępne powszechnie.21

Bazy danych nie są utworami, gdy:

Taka klasyfikacja baz danych jako utworu niesie za sobą ochronę prawną. Czas trwania ich ochrony wynosi 15 lat od roku, w którym baza została sporządzona lub udostępniona.23

Bibliografia:

R. Krajewski, Prawnokarna ochrona własności intelektualnej na podstawie przepisów prawa autorskiego, WSHE, Włocławek 1998

R. Zawadzka, Własność intelektualna, własność przemysłowa, Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Szczecińskiej, Szczecin 2008

Kuś, Z. Senda, Prawo autorskie i prawo pokrewne. Poradnik przedsiębiorcy, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Radom 2004

A. Wolter, Prawo cywilne, Zarys części ogólnej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979


  1. Prawnokarna ochrona własności intelektualnej na podstawie przepisów prawa autorskiego, s. 11

  2. Prawnokarna ochrona własności intelektualnej na podstawie przepisów prawa autorskiego, s.19

  3. Prawo autorskie i prawa pokrewne, s. 10

  4. Prawo autorskie i prawa pokrewne, s. 11

  5. Prawo autorskie i prawa pokrewne, s. 23-25

  6. Własność intelektualna, własność przemysłowa, s. 47

  7. Prawo autorskie i prawa pokrewne, s. 30

  8. Prawo autorskie i prawa pokrewne, s. 27

  9. Własność intelektualna, własność przemysłowa, s. 47

  10. Prawo autorskie i prawa pokrewne, s. 49

  11. Prawo autorskie i prawa pokrewne, s.34

  12. Własność intelektualna, własność przemysłowa, s. 50

  13. Prawo autorskie i prawa pokrewne, s. 14

  14. Własność intelektualna, własność przemysłowa, s. 52

  15. Prawo cywilne, s. 169

  16. Prawo autorskie i prawa pokrewne, s. 42

  17. Własność intelektualna, własność przemysłowa, s. 49

  18. Własność intelektualna, własność przemysłowa, s. 54

  19. Prawo autorskie i prawa pokrewne, s.16

  20. Własność intelektualna, własność przemysłowa, s. 55

  21. Własność intelektualna, własność przemysłowa, s 57

  22. Prawo autorskie i prawa pokrewne, s. 50

  23. Własność intelektualna, własność przemysłowa, s. 58


Wyszukiwarka