3.12.2014 / środa / literatura średniowiecza i renesansu

Za tydzień – Tekst Biernata z Lublina: „Opisanie krótkie żywota ezopowego” oraz 5 wybranych bajek (bajki ezopa). Czytając, należy zastanowić się co nieśredniowiecznego odnajdziemy w tym tekście.

Literatura eschatologiczna: dotycząca umierania, przechodzenia na drugą stronę. „Piękna śmierć”. Pieśń o Wiklefie: nawiązuje do religii, trochę obrazoburcze. Wtedy już zdarzały się ustępstwa od nauki kościoła katolickiego.

1. Zabójstwo Andrzeja Tęczyńskiego: Rękopis znaleziony na ostatniej stronie manuskryptu najstarszej kroniki Galla. Rękopis dopisany do kroniki Galla. Chcąc go zrozumieć należy wiedzieć do jakich wydarzeń nawiązuje. Geneza tekstu opisuje spór mieszczaństwa z szlachtą. Zabójstwo wojewody krakowskiego – 1461. Wtedy doszło do zamordowania Andrzeja Tęczyńskiego. Był kasztelanem, wyraził niezadowolenie z naprawiania swej zbroi – został zabity „dla nauczki”. Wybierał się na wojnę z Krzyrzakami pod dowództwem Jagiellończyka. Zapłacił 18 groszy zamiast 2 złotych. Dodatkowo go pobił i doniósł do ratusza na niego. Straż chciała wtrącić płatnerza do więzienia. Płatnerz: Klemens. Zachowały się zapiski sądowe w księgach miasta Krakowa (po łacinie). W tłumie gapiów był też Tęczyński – Klemens go wyzwał, Tęczyński go jeszcze raz pobił. Mieszczanie złożyli skargę do królowej, która to zlekceważyła. Mieszczanie dokonali samosądu – ostrzegli Tęczyńskiego wcześniej (mieszkał przy ul. Brackiej). Gdy wyszedł z domu (bo nie uwierzył Mieszczan) -> został zabity w kościele franciszkanów. Potem zbeszcześcili jego zwłoki w rynsztoku i zostawili zwłoki na schodach ratusza przez 3 dni.

   1. Wiersz został napisany przez szlachcica. Wiadomo to, bo staje po stronie Andrzeja Tęczyńskiego. Opisuje go w samych dobrych cechach – Tęczyński był patriotą (akcent położony na to, że chciał służyć królowi). Mieszczan opisuje jako „chłopów”. Aż 4 razy -> obelga. W tamtych czasach to był stan najniższy.

   2. Zranienie księży – wymysł autora, aby spotęgować wymiar zbrodni.

   3. 15.01.1462 – egzekucja 6 mieszczan na rynku krakowskim dzięki synowi Tęczyńskiego -> po tej dacie musiał powstać wiersz. „Jeszcze za mało ich zginęło, aby pomścić śmierć Tęczyńskiego”.

   4. Ostatnie dwa wersy mówią o tym, że Bóg stoi po stronie Tęczyńskiego – przyzwolenie na zemstę syna na zabójcach.

2. Pieśń o Wiklefie: Wiklef to angielski heretyk. Uznawany za heretyka bo jego teorie głosiły chrześcijaństwo takie, jakie powinno być – wygłaszał się przeciw symonii, handlu relikwiami, żę księża i biskupi powinni być bardziej skromni. Przez to uznany za heretyka. Żył w XIV wieku. Był z zawodu profesorem Oksfordu. Andrzej Gałka: wykładowca Akadamii Krakowskiej. Po śmierci Wiklefa spalono go z księgami. Poglądy Wiklefa podobne do poglądów Lutra z XVI wieku. Bezpośrednio na Wiklefie wzorował się Jan Hus (husytyzm)

   1. Zbudowana jak pieśń husycka. Pod względem treści: zestawienie dwóch treści – chrystusowej i antychrystusowej. Rzym – włościa antychrysta. Chrystusowe to to, co wywodzi się z nauki Wiklefa. Zarzuca księżom katolickim (dawniej: popi) kłamstwa. Według niego oszukują społeczeństwo. „Łeż” = dawniej kłamstwo.

      1. Cesarscy popowie są antykrystowie –

      2. Papież sylwester: las, leśny.

      3. Antykrysta należy pokonać mieczem – słowem Jezusa. Tym prawdziwym.

3. Wiersz słoty o chlebowym stole: (inny tytuł: o zachowaniu się przy stole – tytuły nadane przez badaczy). Najstarszy tekst podpisany przez autora. To bardzo ważne, bo w średniowieczu nie było czuc potrzeby unieśmiertelnienia autora. Dopiero Kochanowski i Mikołaj Rej.

   1. Bikner uważał ze to kompilacja dwóch tekstów – błędna myśl, ale wiersz można podzielić na 2 czesci

      1. Savouar vivre

      2. Kult kobiety – gloryfkiacja kobiety

   2. W pierwszej części pojawia się pierwzsa w literaturze polskiej KARYKATURA – osmieszajacy portret. Osoba: obżartuch. Je brudnymi rękami między kobietami. „Mnogą twarzą cudną”. Porównanie do chłopa.

   3. Nawiązanie do hierrachi średniowiecznej. Miejsce na środku dla gospodarza. Starpoloski zwyczaj. Zaburzenie tej hierarchi świadczyło o złych manierach. Gospodarz sadowi gości – w zależności od starszeństwa i funkcji. Wstyd to przesiedzenie na oczach wszystkich.

   4. Siedzieć na szarym końcu: podczas uczt zachowywaniu obyczaj siedzenia. Stoły były duże. Obrusem przykrywano najważniejsza czesc, a najdalsza – szarym płótnem (najmniej ważni goście)

   5. Ten kto podróżuje jest mądrzejszy i może innych pouczać.

      1. 2 część: Hołd kobietom. Kobieta zostaje przyrównana do Matki Bożej. Ktoś związany z Maryją (tej samej płci) – bo wychowują ludzi. Ogroma rola w społeczeństwie. Kto ma dobrą matkę ten jest dobrym człowiekiem. Od kobiet pochodzi radość.

      2. Pojawia się zwrot do boga z prosba o natchnienie -> jest tez w rozmowie mistrza Polikarpa ze śmiercią. Zwrot twócy do muzy / boga

   6. Początkowo ten tekst mógł być recytowany w czasie uczty (melorecytacji – z uzyciem instrumentów).

      1. MOTYWY: podróże, kult kobiety, autor unieśmiertelnił własną osobę,