Żywność, żywienie a zdrowie

Uwarunkowania zdrowia człowieka :

Holistyczny (całościowy) model „pól zdrowia”

Składniki „pól zdrowia”

1. Czynniki biologiczne: uwarunkowania genetyczne, rozwój i dojrzewanie, starzenie się , mechanizmy adaptacyjne, regulacje homeostatyczne

2. Czynniki środowiskowe: biotyczne i abiotyczne, chemiczne, fizyczne , psychospołeczne

3. Style życia: zachowania prozdrowotne i czynniki ryzyka zdrowotnego

4. Organizacja opieki zdrowotnej: dostępność, zorganizowania, sprawność działania, nowoczesność, profilaktyka, edukacja zdrowotna, terapia, rehabilitacja.

Determinatory zdrowia:

• Styl życia 53 % (50%)

• Środowisko 21% (20%)

• Dziedziczność (genetyka) 16% (20%)

• Opieka zdrowia 10% (10%)

Problemy zdrowotne- „ triada śmierci”

1. Choroby krążenia 45,4 %

2. Choroby nowotworowe 22.3 %

3. Zewnętrzne przyczyny urazów (wypadki na drodze w domu itp. ) 6.7 %

Zasadnicze czynniki ryzyka

• Brak aktywności ruchowej

• Nieumiejętność radzenia sobie ze stresem

• Nieracjonalne odżywianie

• Palenie tytoniu i nadużywanie alkoholu

• Chemiczne i fizyczne czynniki środowiska

Środowiskowe oddziaływania na zdrowie człowieka

I. Czynniki biologiczne

1. Uwarunkowania genetyczne

• Homeostaza

• Mechanizmy adaptacyjne

• Mechanizmy obronne

• Wady rozwojowe

• Mutacje genów

-zaburzenia metaboliczne i czynnościowe

-zaburzenia regulacji międzykomórkowych

1. Wiek

• Sprawność psychofizyczna i metaboliczna

• Starzenie się

• Zmiany zwyrodnieniowe

• Zmiany aktywności hormonalnej

1. Płeć (?)

II . Czynniki środowiskowe

III. Styl życia

1. Aktywność ruchowa (fizyczna)

2. Zwyczaje żywieniowe (odżywianie)

3. Sposób spędzania czasu wolnego

4. Używki (tytoń, alkohol, narkotyki, leki)

5. Zachowania seksualne

IV. Czynniki psychospołeczne

1. Umiejętności radzenia sobie ze stresem

2. Wykształcenie

3. Stosunki społeczne

4. Praca i satysfakcja z niej

5. Warunki mieszkalne

6. Dochody osobiste – żywność, ubranie, higiena, kultura, rozrywki

7. Poczucie bezpieczeństwa- w domu , miejscu zamieszkania itp.

V. Opieka zdrowotna

1.dostępność

2.akceptacja pracowników, metod i urządzenie

3. zorganizowanie

4.skuteczność

5.koszty

Mierniki zdrowia :

1. Negatywne

2. Pozytywne

3. Narażenia: osobnicze-osoba może chorować kilka razy na tą samą chorobę, zbiorowe

Negatywne mierniki zdrowia:

1. Zachorowalność, współczynnik zachorowalności : W=I/c * k

I – liczba przypadków zachorowań

c-liczba populacji

k- stała (1000, 10 000 , 100 000)

1. Umieralność –liczba zgonów, które zaistniały w danym czasie

2. Śmiertelność- odsetek zgonów na ściśle określoną chorobę

Pozytywne mierniki zdrowia:

1. Wzrost i masa ciała

2. Prawidłowe odżywanie

3. Pojemność oddechowa płuc

4. Morfologiczne i biochemiczne parametry krwi

5. Zdolność do określonego wysiłku

6. Stan uzębienia

7. Płodność (rodność)

8. Przyrost naturalny

Definicja zdrowia wg WHO

Zdrowie to stan pełnego dobrostanu fizycznego, psychicznego i społecznego a nie tylko brak choroby lub kalectwa.

Związki miedzy żywnością, żywieniem a zdrowiem

Czynniki warunkujące uzyskanie żywności wysokiej jakości:

• Dobór materiałów do uprawy hodowli

• Optymalne warunki uprawy (nawożenie, ochrona roślin, agrotechnika) i hodowli (warunki środowiskowe, żywienie)

• Dobór metod przechowywania surowców

• Dobór optymalnych procesów technologicznych żywności

Bezpieczeństwo żywności- ogól warunków i działań na wszystkich etapach produkcji i obrotu żywnością oraz środkami żywienia zwierząt w celu zapewnienia zdrowia i życia człowieka.

Racjonalne żywienie dieta zbilansowana. Zestaw rożnych produktów żywnościowych:

• Zapewniających dostarczenie wszystkich niezbędnych składników odżywczych

• Właściwie przyrządzonych pod względem smakowym

• Spożywany regularnie o określonych porach dnia

Prawidłowe żywienie, rozłożone na kilka posiłków dziennie powinno dostarczyć:

• Energii

• Składników budulcowych

• Składników regulujących

Podstawowe błędy żywieniowe :

• Nadmierne pobieranie energii

• Zbyt wysoki udział energii z tłuszczu (w tym kwasów tłuszczowych nasyconych)

• Zbyt wysokie spożycie cholesterolu

• Niskie spożycie witaminy i błonnika

• Nieregularne żywienie

Choroby cywilizacyjne- to przewlekłe, długotrwałe procesy poprzedzone fazą bezobjawową, które stale i w sposób postępujący upośledzają sprawność organizmu.

Choroby na tle nieprawidłowego żywienia:

• Miażdżyca

• Zawały

• Udary mózgu

• Choroby przewodu pokarmowego

• Nowotwory

• Osteoporoza

• Wole endemiczne(tarczyca)

• Cukrzyca

• Otyłość

• Niedokrwistość

• Opóźnienie wzrostu i dojrzewania

• Subkliniczne stany niedoboru witamin

• Obniżenie odporności

Piramida żywności

Tłuszcze, olej i słodycze- sprzyjać rzadko

Mleko i produkty mleczne, mięso, drób, ryby, warzywa strączkowe, jaja, orzechy – 2-3 razy dziennie

Warzywa, owoce 3-5 razy dziennie

Produkty zbożowe, ryż, makarony 6-11 razy dziennie

WHO apeluje o zwiększenie spożycia warzyw i owoców do 600-700 g dziennie, ryb do 2-3 razy w tyg. , zmniejszenie spożycia soli do 6-7 g dziennie

Aby żywność nam służyła należy:

• Jeść tyle ile potrzebuje nasz organizm

• Dbać o różnorodność

• Dbać o dobrą jakość, bezpieczeństwo żywności

• Być aktywnym i sprawnym