ZARYS NEUROBIOLOGII

Narkotyki – objawy uzależnień

Narkotyki – objawy uzależnienia

Osoby zażywające narkotyki szybko się uzależniają. Istnieje kilka faz uzależnienia, w każdej z nich u nastolatków można wychwycić charakterystyczne zachowania i sposób myślenia.

Faza 1. Eksperymentowanie

Wiele nastolatków wcześniej czy później spotyka się z narkotykami. Najczęściej ma to miejsce podczas wakacji, kiedy każdy czuje się swobodnie oraz na imprezach w gronie rówieśników. Jeśli częstuje ktoś, komu nastolatek chce się przypodobać, sięgnie po narkotyk nawet, jeśli sam nie jest do tego przekonany. Wiele osób po pierwszym razie uznaje że to nie jest to, czego się spodziewali. Pierwsze rozczarowanie kończy przygodę z narkotykami. Jeśli jednak przykładowo doznania po pierwszym papierosie z marihuany spodobają się dziecku, będzie sięgało po niego częściej i w końcu nauczy się robić to tak, by osiągać pożądane efekty, a nie odczuwać niedogodności. Początkowo osoba taka sięga po narkotyk za namową innych. Korzysta z każdej okazji, kiedy ktoś częstuje. Zwykle tłumaczy się, mówiąc, że robi to tylko z ciekawości, nie kupuje przecież dla siebie. Jednak coraz częstsze sięganie po narkotyk przy każdej sprzyjającej okazji to już coś więcej niż tylko zaspokajanie ciekawości.

Faza 2. Częste zażywanie

Kolejna faza rozwoju uzależnienia zaczyna się, gdy nastolatek już nie poprzestaje na biernych oczekiwaniu na okazję i poczęstunek, ale sam zaczyna szukać takich okazji. Aktywnie dąży do zażycia kolejnej dawki. W grupie rówieśników wówczas bardzo często dobry nastrój na imprezach opiera się na wypaleniu skręta, a dobra zabawa w dyskotece zależy od amfetaminy. Osoba taka zaczyna prowadzić podwójny tryb życia - w domu i w szkole pozostaje spokojnym, normalnym nastolatkiem, natomiast wśród znajomych jest swobodnym, "równym" gościem. Dziecko jest przekonane, że nie robi nic złego, ponieważ nie bierze codziennie, nie plącze się po melinach, nie leży na ulicy. Twierdzi, że bierze narkotyk, żeby lepiej się bawić i żeby zabić nudę. Wyszukuje przeróżne inne przyczyny swojego sięgania po narkotyk - nigdy natomiast nie wpadnie na to, że zaczyna się uzależniać.

W tym okresie uważny i świadomy rodzic może rozpoznać problem. Dziecko bowiem miewa zaczerwienione oczy, kaszle lub ma katar, przechodzi nagłe i nieuzasadnione zmiany nastroju oraz aktywności. W szkole pojawiają się gorsze oceny i nieusprawiedliwione nieobecności, a w domu częste są spóźnienia i późne powroty. Dziecko zaniedbuje swoje obowiązki i często nagle wychodzi po krótkim, tajemniczym telefonie. W jego notatkach pojawiają się rysunki i napisy dotyczące narkotyków.

Faza 3. Regularne zażywanie

Stopniowo częste zażywnie przekształca się w zażywanie regularne. Narkotyk staje się czymś niezbędnym w życiu nastolatka i przerwy między kolejnymi dawkami są coraz krótsze. Przeważnie drobne kieszonkowe nie wystarcza na częste zakupy, toteż z domu zaczynają znikać wartościowe drobiazgi i pieniądze z portfeli rodziców. Pojawia się wiele wymówek i powodów, aby dostać dodatkowe pieniądze. Wszystko jest jednak starannie przemyślane i usprawiedliwione. Nastolatek w dalszym ciągu uważa, że ma kontrolę nad tym, co robi - że nie jest uzależniony, i że może przestać brać w każdej chwili. Ale nie chce. Lubi sięgać po narkotyk, tłumacząc sobie, że robi to, bo ktoś go zdenerwował, bo "wszystko jest bez sensu". Jeśli nie zażywa narkotyków przez kilka dni i nic się nie dzieje, zaczyna czuć się pewnie - tłumaczy sobie, że skoro nie ma objawów abstynencji, to nie jest uzależniony. Jednak często uzależnienie ma taki charakter, że fizyczne objawy abstynencji nie wystąpią nawet po dość długim okresie zażywania. Zdarza się tak na przykład w przypadku marihuany. Nie jest to wcale dowodem na brak uzależnienia. Tym bardziej, że kilkudniowa przerwa nic nie znaczy. Problemem jest wytrwać w abstynencji dłużej - tygodnie, miesiące. W fazie regularnego zażywania narkotyków już trudno jest przerwać - zazwyczaj po krótkiej abstynencji osoba uzależniona powraca do narkotyków, gdyż nie jest w stanie z nich zrezygnować.

Zachowania pojawiające się w poprzedniej fazie teraz ulegają pogłębieniu. Osoba uzależniona często nagle wpada z euforii w depresję lub odwrotnie, jest pełna energii i nagle zasypia, często jest podirytowana bez powodu i agresywna. Widoczne jest wychudzenie i nagła zmiana apetytu - spadek lub wzrost (szczególnie na słodycze). Kłamstwa przybierają coraz większą skalę, często szkoła zostaje całkowicie porzucona, a oprócz późnych powrotów do domu zdarzają się też całonocne nieobecności. Zdarza się, że nastolatek posiada własne pieniądze, niewiadomego pochodzenia.

Faza 4. Zaawansowane uzależnienie

Na etapie silnego uzależnienia zażywanie narkotyków i bycie "na haju" nie jest już środkiem do osiągnięcia przyjemności, ale celem samym w sobie. Pojawiają się coraz mocniejsze narkotyki - od kilku skrętów z marihuany czy amfetaminy nastolatek sięga np. po "kompot" lub inne wstrzykiwane dożylnie substancje. Nie liczy się już cena. Narkotyk trzeba zdobyć bez względu na wszystko, mimo że nie daje on już takiego efektu, jak wcześniej. Przestaje być czymś, co daje przyjemność. Teraz jest potrzebny po to, by nie odczuwać przykrych dolegliwości wynikających z jego braku. Chodzi tu zarówno o doznania fizyczne, jak i psychiczne. Narkotyk pozwala odciąć się od problemów życia codziennego, zapomnieć o własnych porażkach i poczuciu winy, które pojawia się na trzeźwo. Narkoman ciągle ma nadzieję, że kolejna dawka jeszcze coś zdziała, że pozwoli na odrobinę przyjemności. Dlatego sięga po nowe środku i zwiększa zażywane porcje. Na tym etapie nie da się już nic ukryć przed otoczeniem, jednak narkoman wcale się tym nie przejmuje. Przyjmuje postawę obojętności, twierdząc, że robi ze swoim życiem to co mu się podoba i nikogo to nie powinno obchodzić. Bardzo często z braku pieniędzy na coraz większe porcje narkotyku, narkoman zaczyna sam nimi handlować oraz kraść z domu (i nie tylko) cenne rzeczy. Życie narkomana w fazie silnego uzależnienia całkowicie się rozpada, nie ma już nad niczym kontroli - przeważnie nie chodzi już do szkoły (porzuca ją lub zostaje wyrzucony), często ucieka z domu, popełnia przestępstwa i wchodzi w kolizje prawem. Zdarzają się utraty przytomności i przedawkowania.

Jak już wspomniano, sile uzależnienie od narkotyków trudno jest ukryć przed otoczeniem. Osoba taka traci wszelkie zainteresowania oraz wartości życiowe, zaniedbuje wszelkie obowiązki. Często spędza noce poza domem oraz znika na kilka dni. Posiada własne pieniądze niewiadomego pochodzenia oraz kradnie je z portfeli domowników. Widoczne jest ogólne wyniszczenie organizmu, zaniedbanie i wychudzenie.

Jeszcze raz wymieńmy sygnały, które powinny być ostrzeżeniem, że coś niedobrego może dziać się z naszym dzieckiem:

• spadek wagi

• przewlekły katar czasami z krwawieniem z nosa

• przekrwione spojówki, oczy "szklane", źrenice nienaturalnie zwężone lub rozszerzone

• ślady po igle na ciele

• brak apetytu, zaburzenia trawienia

• osłabienie, niskie ciśnienie krwi, nieregularne tętno

• osłabienie wrażliwości czuciowej

• specyficzny, słodkawy zapach ubrania , oddechu i włosów

• nagłe, skrajne zmiany aktywności i nastrojów

• zmiany w osobowości

• wybuchy agresji

• zanik wartości i wyższych uczuć

• częste zamroczenia świadomości i senność, apatia

• częste lęki i omamy, halucynacje

• zaburzenia oddechowe, ataki duszności

• kłopoty z logicznym myśleniem

• osłabienie działania zwieraczy odbytu i pęcherza, co powoduje niekontrolowane popuszczanie kału i moczu

• napady amnezji

• nagłe nawroty doznań przeżywanych wcześniej pod wpływem narkotyków

• ataki schizofreniczne i paranoidalne

• skłonności samobójcze

• uszkodzenia błon śluzowych i skóry oraz naczyń krwionośnych i narządów wewnętrznych: mózgu, wątroby, płuc i nerek

• zaniedbanie wyglądu lub nagła zmiana stylu ubierania się

• zmiana znajomych

• brak zainteresowań poprzednimi zajęciami, porzucenie hobby

• kłopoty w szkole (pogorszenie ocen, dużo nieobecności)

• unikanie domowników

• późne powroty, czasami spędzanie nocy poza domem

• kłamstwa i wymówki, wyłudzanie pieniędzy od domowników i podbieranie ich z portfeli, wynoszenie z domu drobiazgów

• ogólne pozytywne nastawienie do narkotyków, przejawiające się w wypowiedziach i zachowaniu

Problemowi narkotykowemu w domu można zapobiec. Należy w tym celu:

• określić wyraźnie swoją postawę wobec narkotyków oraz alkoholu i papierosów

• wprowadzić zasady stosowania używek przez dziecko oraz kategoryczny zakaz sięgania po narkotyki

• poznać jak najlepiej osoby, z którymi przebywa dziecko, jego znajomych, przyjaciół oraz ich rodziców, zwracać uwagę na to, czy dziecko jest w jakiś sposób zależne od grupy

• żądać przy każdym wieczornym wyjściu podania informacji o miejscu, gdzie dziecko będzie się znajdowało (adres i telefon)

• prowadzić z dzieckiem szczere rozmowy na temat narkotyków, dowiedzieć się, co ono samo o nich sądzi i czy zetknęło się z osobami, które je biorą, czy ktoś je namawiał do spróbowania

• uświadomić dziecku, na czym polega uzależnienie i jak bardzo mylą się osoby, które twierdzą, że panują na sytuacją i mogą w każdej chwili przestać brać, uświadomić mu konsekwencje zdrowotne i społeczne popadnięcia w nałóg

• być otwartym na problemy dziecka, reagować na nie od samego początku, starać się zrozumieć jego uczucia

Narkotyki są kuszące. Pozwalają przeżyć coś nowego, przyjemnego, lepiej się poczuć. Młoda osoba zażywając narkotyk czuje się dowartościowana i wierzy, że dzięki temu imponuje innym. Wszystko to jest proste, ponieważ narkotyki można dostać wszędzie - w klubie, w dyskotece, na podwórku, a nawet w szkole. Pierwszą porcję zwykle częstuje ktoś za darmo - jak tu więc odmówić? Początkowo dawki są niewinne - na imprezie, żeby lepiej się bawić, przed klasówką, żeby lepiej się nauczyć. Czasami też bierze się z nudy, żeby było ciekawiej i przyjemniej. Narkotyki pojawiają się na spotkaniach towarzyskich, z okazji uczczenia jakiegoś sukcesu lub bez okazji - po prostu żeby było fajnie. Osobie, która dopiero zaczyna zażywać narkotyki, wydaje się, że w ten sposób poprawi sobie samopoczucie, zapomni o problemach, odetnie się od rzeczywistości i przeżyje coś wspaniałego. Owszem - to wszystko ma miejsce, ale bardzo krótko. Kiedy narkotyk przestaje działać, wszystko wraca do normy. Po jakimś czasie pojawia się nieodparta potrzeba ponownego zażycia - przecież było tak przyjemnie! Co z tego, że tylko przez chwilę? Jeśli ktoś szuka okazji, zawsze ją znajdzie. W miarę upływu czasu potrzeba zażycia kolejnej dawki staje się coraz częstsza i coraz silniejsza. Dziecko sięga po narkotyki coraz bardziej regularnie i w końcu traci nad tym kontrolę, choć samo tego nie zauważa. Dlatego należy uczulać swoje dzieci na problem narkotyków, ma ich zdradzieckie działanie i zawczasu nauczyć mówić NIE!

W wyniku zażywania narkotyków rozwija się silny nałóg, uzależnienie - narkomania. Należy pamiętać, że uzależnić można się nie tylko od amfetaminy, marihuany czy innych znanych narkotyków. Działanie narkotyczne mają również leki nasenne, uspokajające i przeciwbólowe. Ich nadmierne zażywanie, bez konsultacji z lekarzem również może prowadzić do uzależnienia. Uzależnienie ma charakter fizyczny i psychiczny, jest poważną chorobą. Stała obecność narkotyku w organizmie powoduje zmiany fizjologiczne, również w mózgu. Organizm stopniowo przyzwyczaja się tak, że zaczyna potrzebować coraz większych dawek, gdyż bez nich nie może funkcjonować. Wobec braku pożądanej substancji odczuwa tzw. głód narkotyczny, z którym związane są różne dolegliwości. Dlatego narkoman za wszelką cenę stara się zdobyć kolejną dawkę narkotyku.

Narkoman to osoba bardzo silnie uzależniona. Narkotyki są niezbędnym elementem w jego życiu i nie potrafi bez nich funkcjonować. Nie ma też kontroli nad ich zażywaniem i nie jest w stanie przestać. Jego głównym celem jest zawsze zdobycie kolejnej dawki, aby czuć się dobrze. Stopniowo narkoman wyniszcza swój organizm, zatruwa go, co często prowadzi do śmierci.

Źródło: Wydawnictwo GREG