W skład artykułów spożywczych wchodzą cukry, tłuszcze, białka, witaminy i sole mineralne. Niewłaściwe odżywianie się może prowadzić do groźnych chorób, takich jak otyłość lub cukrzyca.
----
Cukry (inaczej węglowodany) są związkami chemicznymi węgla, wodoru i tlenu, zazwyczaj w stosunku H:O = 2:1. Są to związki zawierające jednocześnie liczne grupy hydroksylowe, karbonylowe oraz czasami mostki półacetalowe.
Rodzaje cukrów: glukoza, fruktoza, sacharoza, laktoza, skrobia, glikogen i celuloza.
Glukoza
-Jest to cukier prosty
-Występuje w owocach, głównie w winogronach
Rola w organizmie:
-Utlenianie glukozy w komórkach zwierząt i ludzi jest źródłem energii:
C₆H₁₂O₆ + 6 O₂ 6 CO₂ + 6 H₂O + energia
-Reakcja ta stanowi odwrócenie procesu fotosyntezy: organizm odzyskuje energię, która kiedyś w postaci promieniowania słonecznego posłużyła do wytworzenia tego cukru.
- Wartość stężenia glukozy we krwi może informować o różnych chorobach, np. o cukrzycy.
Fruktoza
-Jest to cukier prosty
-Różni się od glukozy budową przestrzenną
-Występuje głównie w owocach i miodzie
Rola w organizmie:
-Słodsza od glukozy, dlatego słodzenie pokarmów fruktozą wymaga użycia mniejszej ilości węglowodanów. Z tego powodu fruktoza jest stosowana jako substytut cukru ale diabetyków.
Sacharoza
-Jest to disacharyd, cząsteczka składa się z dwóch połączonych ze sobą fragmentów glukozy i fruktozy
-Występuje w burakach cukrowych i trzcinie cukrowej
Rola w organizmie:
-Spożywanie zbyt dużej ilości słodyczy skutkuje otyłością.
-Statystyczny Polak spożywa rocznie około 40 kg sacharozy, czyli więcej niż wynosi średnia europejska
-Większość sacharozy jest zawarta w słodzonych napojach, ciastach i w cukierkach
Laktoza
-Cukier mlekowy o wzorze sumarycznym identycznym z sacharozą
Rola w organizmie:
-Odpowiada za słodki smak świeżego mleka
-Cukier przyswajalny przez większość niemowląt, z wiekiem zdolność do trawienia tego cukru zanika, choć niektórzy dorośli ludzie są w stanie trawić laktozę – dotyczy to zwłaszcza mieszkańców północnej Europy. Połowa dorosłych Polaków nie jest w stanie trawić tego cukru, dlatego po wypiciu mleka mogą oni odczuwać dolegliwości żołądkowe.
Skrobia
-Polisacharyd, cząsteczka jest zbudowana z wielu połączonych ze sobą fragmentów glukozy
-Cukier zapasowy roślin
-Występuje w nasionach zbóż oraz w bulwach roślin, m.im. ziemniaków
Rola w organizmie:
-Czysta skrobia to mąka ziemniaczana
-Jest biała, nie ma smaku ani zapachu, zmieszana z wodą tworzy zawiesinę, która po wlaniu do wrzątku przekształca się w roztwór koloidalny. Z tego powodu skrobia jest stosowana jako zagęstnik w popularnych deserach: kisielach i budyniach.
-Trawienie skrobi polega na jej reakcji wodą wobec enzymów jako katalizator tego procesu. Produktem trawienia skrobi jest glukoza, którą organizm wchłania do krwioobiegu i spala w komórkach.
Glikogen
-Cząsteczka ma budowę podobną do skrobi
-Cukier zapasowy ludzi i zwierząt
Rola w organizmie:
-Jest gromadzony w wątrobie i w mniejszej ilości w mięśniach. W wypadku wzmożonego wysiłku przekształca się w glukozę.
Celuloza
-Polisacharyd o takim samym wzorze sumarycznym jak skrobia, lecz z większą liczbą reszt glukozy w cząsteczce
Rola w organizmie:
-Celuloza to inaczej błonnik. Organizm nie trawi jej. Wędrując w stanie praktycznie niezmienionym przez cały przewód pokarmowy, wchłania wodę i ułatwia usuwanie niestrawionych resztek, dzięki czemu zapobiega m.in. Powstawaniu chorób okrężnicy.
Białka są utworzone z atomów węgla, wodoru, tlenu i azotu. Ponadto w skład niektórych z nich wchodzi siarka, a czasem także inne pierwiastki. Białka tworzą mięśnie, są zawarte we krwi, mózgu, a nawet szkliwie zębów. Białka są związkami wielocząsteczkowymi, utworzonymi z około dwudziestu różnych aminokwasów.
Aminokwasy to związki organiczne, w których cząsteczkach występują dwie grupy funkcyjne: aminowa - NH₂ i karboksylowa – COOH.