6,13 → te same słowa zostają przypisane Herodowi: Gdy Je znajdziecie, donieście mi (Mt 2,8). Ważną rolę odgrywa czas. widzieć. Sługa Elizeusza patrzy, E. widzi. Czy myślisz, że nie mógłbym poprosić Ojca mojego, a zaraz wystawiłby Mi więcej niż dwanaście zastępów aniołów? (Mt 26,53). Jezus nie korzysta z anielskiej pomoc, udzielonej E. W 587r Jojakin i jego synowie zostaje oślepiony i przeniesiony do Babilonu, do niewoli: Synów Sedecjasza wymordowano na jego oczach, a [król babiloński] rozkazał wyłupić oczy Sedecjaszowi i zakuć go w podwójne kajdany z brązu. Następnie uprowadził go do Babilonu (2Krl 25,7). W opowiadaniu traci wzrok wróg Izraela.

6,22 → E zabrania mordowania jeńców.

6,24 → materiał z różnych źródeł.

6,25 → Głowa osła →nak, że spozywano także pokarmny nieczyste. 80 syklów – 1kg srebra. Kaba – hapax legomenom. 1 kaba - około 2l.–. Czyli za ćwierć płacono 60 gr złota.

6,27 ­→ utrata wiary. Pierwszym tracącym wiarę w Boga jest król. Król nie ma mądrości Salomona. Może ofiary z ludzi dla pojednania przychylności bożków pogańskich?

Król naśladuje swojego ojca albo dziadka, Achaba: Kiedy Achab usłyszał te słowa, rozdarł szaty i włożył wór na ciało oraz pościł (1Krl 21,27). Ale to był także zwyczaj pogański.

6,31 → Trzeba zabić E, jest bowiem pierworodnym uczniem Eliasza. Król rozumuje jak bałwochwalca. Melek - meleak – posłaniec, pisze się tak samo, tekst zatem nie jest jasny.

7 → 15 kg mąki i 30 kg jęczmienia będą kosztowały sykla, 11gr srebra, 1 EUR.

Tym razem akcent Teologiczny przenosi się ze wzroku na słuch.

8 → Sunamitka z roz. 4. Ówczesna prawo przewidywało, że tytuł własności dóbr osoby zaginionej przechodził na króla.

8,7-15 →

8,10-11 → na statule Salmanassara III czytamy: pokonałem Ben Hadada z Damaszku, z jego 12 sprzymierzeńcami (pewnie także Izraelem i Judą). Chazazel zebrał wojsko i wyruszył przeciwko mnie. Walczyłem z nim i pokonałem go. On uciekł, aby życie swe ocalić, ja maszerowałem aż do Damaszku i zniszczyłem jego ogrody.

Bitwa pod Karkar – starcie zbrojne do którego doszło w 853 p.n.e. w pobliżu syryjskiego miasta Karkar. Bitwa rozegrała się pomiędzy wojskami koalicji 12 królestw Syro-Palestyny dowodzonych przez Hadadezera z Aram-Damaszku, Irhuleni z Hamat i Achaba z Izraela a asyryjską armią dowodzoną przez krola Salmanasara III. Jedynym źródłem informacji o bitwie jest inskrypcja na tzw. steli Salmanasara III. Według niej asyryjski król zadać miał koalicji druzgocącą klęskę.

8,16 ­→ 2Krn 21,4 mówi, że Joram zamordował swoich braci. 2Krn 21,12: bardziej prawdopodobne, że autorem listu jest Elizeusz.

8,25 → Ochozjasz jest synem Attalii. 2Krn 22

8,29 → w zimowej rezydencji królów Izraela znajdują się jednocześnie Joram, król północy, synAchaba, i Ochozjasz, król południa, wnuk Achaba. Obydwaj sa potomkami Achaba.

9 → Ramot w Gileadzie, na prawo do Tybieriady, w kierunku granicy z Syrią. tehu jesf dowódcą wojska. Naar – chłopiec.

9,6-10 → oryginał mówi: wytępię każdego kto oddaje mocz na ścianę (w. 8).

9,10 – młodzieniec ucieka.

9,11 → prorok często uważany jest za szaleńca. Oz 9,7: Izrael woła: Głupcem jest prorok.

9,30 → Jezabel chce uwieść Jehu, jako że jednym z pierwszych aktów nowego króla jest obcowanie z żoną poprzednika.

9,31 → Zimri uzurpuje sobie królestwo por. 1Krl 16,10. Zimri panował jeden tydzień.

Oni ustanawiali sobie królów, ale beze Mnie. Książąt mianowali - też bez mojej wiedzy. (Oz 8,4).

10 → 70 to liczba symboliczna, oznacza wszystkich potomków Achaba. Rdz 46,27: Synów zaś Józefa, którzy mu się urodzili w Egipcie, było dwóch. Wszystkich zatem członków rodziny Jakuba, którzy przybyli do Egiptu, było siedemdziesięciu.

Gedeon miał siedemdziesięciu własnych synów, miał bowiem wiele żon. Sdz 8,30

Rosz – oznacza zarówno głowę jak i władcę.

10,15 → Reakbici, potomkowi Rekaba, to plemię zystych,którzy zachowali tożsamość koczowników czasów Exodusu. 1Krn 2,55: rody pisarzy, mieszkających w Jabbes, Tireatyci, Szimeatyci, Sukatyci. Ci są zatem Kenitami, pochodzącymi z Chammat, od ojca domu Rekaba.

Rekabici zatem pochodzą z domu Judy. Jr 35 , 1-11 – Rekabici zosają przedstawieni jako prawdziwy wyznawcy wiary Izraela.

Jr 35,19: dlatego to mówi Pan Zastępów, Bóg Izraela: Nie zabraknie Jonadabowi, synowi Rekaba, potomka, który by stał zawsze przede Mną.

Oto wspaniała nagroda za wierność Bożemu Prawu.

10,22 → Jehu nalega, aby wyzawcy Baala ubrani byli w strój ceremonialny. Por. przypowieść o zaproszonych na ucztę, Mt 22,1-14. Por. Ap 19,8: dano jej oblec bisior lśniący i czysty» - bisior bowiem oznacza czyny sprawiedliwe świętych.

10,29.31 → religijna odnowa nie jest pełna. Jehu panuje 28 lat. To najdłużej panująca dynastia w królestwie północny – prawie cały wiek.

Ozeasz daje surową ocenę panowania Jehu: I rzekł Pan do niego: «Nadaj mu imię Jizreel³,
bo niewiele czasu upłynie, a pomszczę na domu Jehu krwawe zbrodnie w Jizreel i kres położę królestwu domu Izraela. (Oz 1,4).

11-12 → opowiadają wydarzenia współczesne zamachowi Jehu, zachodzące w królestwie Judy. 11,1 → Attalia jest spokrewniona z Achabem. Nie wiadomo, czy jest jego córką czy siostrą.

11,2 → por. 2Krn 22,11 →jest żoną kapłana Jojady. Joasz znaczy – Bóg dał.

11,12 → o ile na północy inicjatorem zamachu stanu jest prorok, to w Judzie inicjatywa ma char katedr kapłański.

11,17 → Joasz będzie panował 40 lat: tyle co Dawid i Salomon. 2Krn 24,15 Potem zestarzał się Jojada i syty życia zmarł, mając lat sto trzydzieści.

2Krn 24,20-21: Wtedy duch Boży zstąpił na Zachariasza, syna kapłana Jojady, który stanął przed ludem i rzekł: «Tak mówi Bóg: Dlaczego przekraczacie przykazania Pańskie? Dlatego się wam nie szczęści! Ponieważ opuściliście Pana i On was opuści».Lecz oni sprzysięgli się przeciw niemu i ukamienowali go, z rozkazu króla na dziedzińcu świątyni Pańskiej

Fakt męczeńskiej śmierci Zachariasza mocno wrył się w świadomość religijną Izraela. Wydarzenia to przypomni Jezus: Mt 23,35: Tak spadnie na was wszystka krew niewinna, przelana na ziemi, począwszy od krwi Abla sprawiedliwego aż do krwi Zachariasza¹², syna Barachiasza, którego zamordowaliście między przybytkiem a ołtarzem.

Łk 11,49-51: Dlatego też powiedziała Mądrość Boża: Poślę do nich proroków i apostołów, a z nich niektórych zabiją i prześladować będą. 50 Tak na tym plemieniu będzie pomszczona krew wszystkich proroków, która została przelana od stworzenia świata, 51 od krwi Abla aż do krwi Zachariasza, który zginął między ołtarzem a przybytkiem.

Bibia Hebrajska konczy się Księga Kronik. Morderstwo Zachariasza jest ostatnie w kanonie Biblii Hebrajskiej. Dlatego Pan Jezus o nim wspomina.

12,5-6 → odbudowa świątyni.

12,7 → odbudowa świątyni jest daleka od zakończenia.

12,10 ­→ tekst masorecki nazywa skrzynię aron. Tak samo nazywa się Arka Przymierza. Wynalazcą skarbonek jest Jojada.

13,1 → daty nie są przypadkowe. Rok 23 to rok w którym Joasz nakazuje odbudowę świątyni. W tym samym czasie Joachaz promuje bałwochwalstwo.

13,5 → tekst aramejski, czyli Targum mówi o ucieczce spod władzy Aramu (Syrii). Czy wybawicielem jest Jeroboam II? Por 2Krl 14,26-27: Albowiem Pan widział niezmiernie gorzką niedolę Izraela, iż nie było ani niewolnika, ani wolnego, i nie było, kto by pomógł Izraelowi. 27 I Pan nie wydał wyroku wytracenia imienia Izraela pod niebem, lecz ocalił go ręką Jeroboama, syna Joasza. A może jest nim Elizeusz?

13,7 → klęska militarna.

13,10-13 → w tym czasie nazwa własna Joasz oznacza panującego zarówno w Judzie jak i w Samarii.

13,14 → tak samo Elizeusz żegna odchodzącego Eliasza (2 Krl 13, 14). Wcześniej wieszczy całkowite zniszczenie Aramu, obecnie ogranicza rozmiary zwycięstwa do trzech razy. Nie zawsze proroctwo spełnia się całkowicie. Rozmiar spełnienia się proroctwa jest ograniczany wiarą słuchającego proroctwa. Gdyby wiara Joasza byłą wiarą całkowitą, ślepą, prawdopodobnie spełniłoby się całe proroctwo.

El-szua – Elizeusz, Bóg zbawia. Je-szua - Bóg zbawia.

14 → królestwo Amazjasza: 805 – 775. Amazjasz pokonuje króla Edomu w bitwie pod Petrą. Mamy Joasza – króla Izraela, atakowanego przez Amazjasza, syna Joasza.

14,9 → cedr libański osiąga wysokośc 30-40m, średnica pnia: 8-9 metrów.

14,13 → wyłom osiąga rozmar 200m.

14,21 → Azariasz nosi także imię Ozeasz. Azaraisz zbudował port w Ejlacie.

14,23 → Jeroboam II panuje w latach: 790 – 749. Za jego czasów pełnią służbę prorocką Amos i Ozeasz. 2Krl nie wymienia ich z nazwiska. Mówi o trzecim → o Jonaszu, synu Amittaja. Joasz odebrał Judzie Damaszek.

14,28 → Juda nigdy nie posiadał Damaszku. Prawdopodobnie chodzi o część terytorium Syryjskiego → Jaudi, albo królestwo Samal.

15 → Amazjasz był najdłużej panującym królem Judy: 52 lata. 787-735. Zostaje dotknięty trądem. Współrządzi z nim Jotam.

Na północy zaczyna się zupełna anarchia. Następuje po sobie 5 królów w 14 lat. Wszyscy giną zamordowani. Zachariasz, 6 miesięcy, kończy się dynastia Jehu →

15,13-22 → 1000 talentów srebra. Talent 34 kg. 34 tony srebra. Każdy zamożny dał pół kg srebra.

15,29 → Tiglat Pileser III - 745-725. Biblia nazywa go Pul. Po klęsce Pekacha zaczyna się I deportacja z terytorium północy (pokolenie Neftalego) – 740r. Deportacji podlega inteligencja (por. Sonderaktion Krakau – niemiecka akcja pacyfikacyjna skierowana przeciwko środowisku polskich uczonych, przeprowadzona 6 listopada 1939 r. w Krakowie).

Wg dokumentów Asyryjskich Pekach zostaje zdetronizowany przez TP III. Prawdopodobnie rację mają Asyryjczycy.

15,38→ Achaz (742-726).

16 → wojna syroefraimicka. Aramejczycy sprzymierzją się z Efraimitami – największym plemienm królestwa północy. W czasie tej wojny Izajasz wygłosi proroctwa mesjańskie: Dlatego Pan sam da wam znak⁵: Oto Panna⁶ pocznie i porodzi Syna, i nazwie Go imieniem Emmanuel⁶. (Iz 7,14). Królem, którego porodzi Panna będzie sprawiedliwy król Ezechiasz.

Wojna syroefraimicka jest objaśniona szerzej w 7 roz. Izajasza. Za panowania Jotama tworzy się liga antyasyryjska, której autorem jest Pekach, król Izraela i Resinem, król Aramu. Ligę wspierał Egipt, chcący odzyskac zdobycze na terytorium Syropalestyńskim. Egipcjanie chcąc, aby także Juda sprzymierzył się z ligą. Ale Achaz a pote syn, Jotam odmawiają. Chcą pozostać sprzymierzeńcami Asyrii. Ekach i Reisn chcą złożyć z tornu kró;la Judy i umieścić na tronie Aramejczyka Ben-Tabeela. Achaz zwraca się o pomoc do TP III, który udziela pomocy i deportuje Aramejczyków. Opisuje ją Amos: Czyż nie jesteście dla Mnie jak Kuszyci² wy, synowie Izraela? - wyrocznia Pana. Czyż Izraela nie wyprowadziłem z ziemi egipskiej jak Filistynów z Kaftor, a z Kir - Aramejczyków? (Am 9,7). Tabliczki Nimroda potwierdzają historyczność wydarzenia. Podają listę wszystkich władców, uczestniczących w wojnie Syroefraimskiej przeciwko Asyrii. Wszyscy płacą daninę TP III po zdobyciu Damaszku w 732r.

16,3 → Moloch może oznaczać także ofiarę ludzką, złożoną konkretnemu bóstwu.

16,6 → Edomici, mieszkający na wschód od Palestyny, wykorzystują słabość Judy aby odzyskać port w Ejlacie. Por raz pierwszy w Biblii pojawia się termin Judejczycy.

16,10-18 → TP III zmusza Achaza do wprowadzenia kultu podobnego do kultu Asyryjskiego. Tekst jest w sposób zamierzony niejasny, autor natchniony wstydzi się bowiem zależności od Asyrii. Świątynia Jerozolimska zostaje całkowicie przebudowana.

17 → Salmanassar V, następca TP III, odkrywa zdradę ze strony Ozeasza, spisującego z faraonem So. Poza Biblią władca taki jest nieznany. W tymn czasie Egiptem rządzi faraon Nefera: 747-716, z XXV dynastii Nubijskiej. Może So został pomylony z następcą Nefery – Szabaką, nayzwanym So. W latach 722-721 upadek Izraela, za panowania Sargona II, następcy Salmanassa V. Po 280 latach kończy się epoka królestwa północy. Będzie ono odtąd prowincją Asyryjską, jako Samerim.

17,7-13 → trzy grzechy Izraela: 1. Zapomnienie o swym pochodzeniu – ludu wyzwolonego z niewoli. 2. Złamanie przymierza. 3. Schizma polityczno-religijna Jeroboama.

Roczniki Sargona II mówią o deportacji 27590 osób: specjalistów oraz inteligencji. Ludność Izraela mogła liczyć 80000 osób. Ludnośc Judy wróci z niewoli. Natoamst deportowani z Izraela nigdy nie wrócą do ojczyzny. Deportacje są zawsze dwustronne: Izraelici zostają deportowani, natomiast ludność Asyryjska zostaje deportowana na terytorium Izraela. Tworzy się ludność samarytańska. Etnicznie nie są dziećmi Jakuba. Są to narody Wschodu, przesiedlone do Samarii z ich bogami, zwyczajami itd. W pewnym momencie orientują się, że w Izrelu jest inny Bóg. Bóg Izraela jest początkowo Bogiem terytorialnym. Bóstwo starożytne jest bóstwem terytorialnym.