Prof. zw. dr hab. Witold Wielicki
Program wykładów
Wiadomości ogólne
Organizacja i zarządzanie przedsiębiorstwem
Elementy kierowania przedsiębiorstwami
Zasady analizy działalności przedsiębiorstw
Podstawy struktury organizacyjnej przedsiębiorstw rolniczych
Organizacja produkcji rolniczej
Wybrane zagadnienia z taksacji
Sudoł S.: Przedsiębiorstwo. Podstawy nauki o przedsiębiorstwie. Teorie i praktyka zarządzania. TNOIK „Dom organizatora” Toruń 1999
Urbanowska- Sojkin E.: Zarządzanie przedsiębiorstwem. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu. Poznań 1999.
Egzamin pisemny (ustny jeśli ktoś np. wyjeżdża za granicę).
Wykład I 29.09.2009
Tendencje w rozwoju gospodarki światowej
Nierównomierny rozwój gospodarki światowej odnosi się do przestrzeni i czasu, międzynarodowa rywalizacja gospodarcza doprowadziła do tego że nawet wielkie państwa nie ograniczają się do własnego rynku i szukają rynku zbytu, w ten sposób powstały „megarynki”:
USA Kanada i Meksyk- lider gospodarki światowej ,
UE- ogromny potencjał intelektualny- unia bazuje na gospodarkach krajów zachodnich.
Chiny- posiada wielką i pracochłonną produkcję opartą o proste technologie- liczna tania siła robocza nie wymagająca wysokiego poziomu życia
Indie- przemysł precyzyjny, uważa się że osiągnie większy sukces niż Chiny
Rosja- potęga jest zbudowana na „darach od Boga” słabo przetworzone dobra są eksportowane, Rosja zabiega o odbudowe wpływów by utrzymać kraje które „utraciła” po rozbiciu ZSRR.
Rynki „na horyzoncie”:
Argentyna i kraje ameryki południowej
Afryka
Klasyczny cykl koniunkturalny oparty na ekonomii
produkcja
D C
B D
A
Recesja Depresja Ożywienie Rozkwit Recesja Czas
Cykl koniunkturalny- trent ma tendencje wzrostową ponieważ zwiększa się potencjał wytwórczy. Faktyczna wielkość produkcji waha się wokół tego trendu.
produkcja
Faktyczny rzeczywisty obraz cyklu
koniunkturalnego
C D A
B
A
Czas
Cechy gospodarki światowej:
Chęć ekonomicznej dominacji- uznaje się że w warunkach pokojowych państwa powinny osiągać poprzez eksport.
Wzrost konkurencji- nie ma stabilnej sytuacji, tworzą się tygrysy gospodarcze- kraje o przyspieszonym rozwoju
Globalizacja- bariery ustępują przed naporem gospodarki, gospodarka jest silniejsza niż podziały świata.
Otwarcie się gospodarek- nie są autarkiczne ( wyizolowane), nie ma ograniczeń rozwoju. Otwarcie się wszystkich państw jest korzystne ale wiąże się z przyjęciem tendencji światowych.
Preferencje dla prywatyzacji- Sawas przeprowadził badania w wielu krajach świata na milionach przedsiębiorstw i oceniał stopień rozwoju przedsiębiorstw, majątki prywatne o 30-40 % lepiej prosperują od majątków państwowych. Następuje przenoszenie własności w ręce prywatne które z tego samego przedsiębiorstwa wycisną więcej. W końcu lat 60 uważano że prywatyzacja powinna objąć drobny handel i usługi, ponieważ reszty państwo nie może się wyzbyć. Dzisiaj uważa się że państwo powinno się zajmować stanowieniem prawa i kontrolę jego przestrzegania oraz ochronę. W Polsce około 70% majątków jest w rękach prywatnych.
Adam Smith (1723-1790) ...żywność na obiad mamy dlatego, że przedsiębiorcy troszczą się o swój interes…
Prywatyzacja gospodarki:
Prywatyzacja pośrednia i bezpośrednia
Liczba jednoosobowych spółek skarbu państwa systematycznie się zmniejsza
Państwo polskie najwięcej wspiera górnictwo i kolejnictwo.
Przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej
Przedsiębiorstwo uważa się za najniższą zorganizowaną jednostkę w gospodarce rynkowej.
!!!!5 zasad gospodarki rynkowej !!!!:
Każdy podmiot gospodarczy ma swobodę działalności gospodarczej- działalność musi się jednak mieścić w ramach regulacji prawnych by utrzymać gospodarkę w rękach prawnych
Każdy podmiot gospodarczy ma prawo do zysku- nie można powiedzieć że niektóre przedsiębiorstwa nie mają prawa do zysku, ekonomia stoi na takim stanowisku by przedsiębiorstwo nie było socjalną organizacją charytatywną
Każdy podmiot gospodarczy ma prawo do kapitału i jego akumulacji- każdy przedsiębiorca może przenosić zyski na własny użytek, każdy ma prawo do bogactwa ponad stan.
Każdy podmiot gospodarczy działa na własny rachunek- każdy ma prawo do korzyści oraz ponoszenia konsekwencji straty,
Każdy podmiot gospodarczy działa w warunkach nieustannego ryzyka i zagrożenia- musi podlegać konkurencji
W gospodarce rynkowej mamy do czynienia z paradygmatem zmian- najbardziej stabilną rzeczą w gospodarce są ciągłe zmiany, przedsiębiorstwa muszą się ciągle dostosowywać do trendów zmian. Musimy być bardziej elastyczni i dostosowywać się do warunków.
Prywatyzacja w rolnictwie:
Od czasów powojennych do 1989 roku trwał okres gospodarki centralnie sterowanej i struktura była następująca 75% gospodarstwa indywidualne, 5 % to rolnicze spółdzielnie, 20% to PGR.
Nie podlegało prywatyzacji 75% gdyż należało do zidentyfikowanej osoby, 5% nie podlega prywatyzacji gdyż ich majątek powstał z wkładów indywidualnych. Do prywatyzacji podlegało 20% ( 4,5 mln ha).
W związku z tym została powołana AWRSP (agencja własności rolnej skarbu państwa) obecnie ANR ( agencja nieruchomości rolnej) i ta właśnie agencja podjęła proces prywatyzacji:
Sprzedaż parceli oraz obiektów zorganizowanych (300- 400 ha wraz z obiektami), sprzedano około 30% z 4,5mln ha
Dzierżawa 50%
Administrowanie 5%
Majątek niechciany 5%
JSSP -Jednoosobowe spółki skarbu państwa 10%
Poddano prywatyzacji
Grunty dzierżawa- czynsz dzierżawny, rekompensata dla właściciela
Budynki i budowle za oddanie w dzierżawę majątku około 4,5dt /ha
Maszyny
Inwentarz żywy majątek około dzierżawny- sprzedaż 20% w gotówce a
Zapasy magazynowe pozostałe elementy podzielone na raty by wyzbyć się
Produkcja w toku prawa własności na rzecz dzierżawcy
Skarb
państwa
właściciel prywatny
jednoosobowe spółki skarbu państwa- bardzo dobrze prosperujące gospodarczo zajmują się produkcją i przetwarzaniem materiału genetycznego.
Sprzedaż nie jest jeszcze zadowalająca poprzez brak funduszu, oraz nieuregulowanych spraw własnościowych co do których istnieją roszczenia reprywatyzacyjne.
Wykład II 06.10.2009
Współczesne rolnictwo europejskie
W dzisiejszych czasach jedyną pewną sytuacją jest zmiana, czyli sytuacja turbulentna.
W naszych czasach podaż żywności rośnie szybciej niż popyt. Obecnie więcej produkujemy niż konsumujemy, mimo obszarów niedożywienia. Rozwój rolnictwa jest nierównomierny w czasie i przestrzeni. Różnica pomiędzy najbogatszym państwem w PKB/ 1 os jest 36 razy większy od dochodu najbiedniejszego obecnie, 50 lat temu różnica była o 50% mniejsza.
Ceny czynników produkcji rosną szybciej niż ceny produktów rolnych. Jeśli ceny produktów które rolnictwo konsumuje rosną szybciej niż ceny produktów rolniczych oznacza to że rolnictwo stoi przed widmem kryzysowym.
Koszty siły roboczej rosną szybciej niż pozostałych czynników produkcji.
Rozwój gospodarczy to coraz większe wyzwania efektywnościowe- Konkurencja
Gospodarstwa rolne trudniej znoszą zmiany szokowe- szybkie zmiany nie możliwe do przystosowania się przez rolnictwo
Rolnictwo nie jest autarkiczną częścią gospodarki narodowej- stanowi ważny element systemu gospodarczego państwa i rynków międzynarodowych- póki co nie ma substytutu dla rolnictwa- ponieważ zabezpiecza potrzeby żywnościowe narodu, rolnictwo ma także wpływ na zdrowie
Priorytety UE w zakresie rolnictwa:
Redukcja bezrobocia
Wzrost opłacalnej produkcji
Ochrona środowiska
Wzrost jakości
Wzrost zdrowotności
Zachowanie kultury i krajobrazu
!!Drogi rozwoju rolnictwa UE:!!
Rolnictwo konwencjonalne
Rolnictwo typu high-tech-agriculture
Rolnictwo integrowane
Rolnictwo ekologiczne
Rolnictwo konwencjonalne to 94% produkcji:
Wysokie zużycie środków produkcji ( w tym środków chemicznych)
Wysokie nakłady kapitałowe
Dążenie do wysokiej wydajności – pracy, roślin i zwierząt
Podejście menadżerskie- podejście do produkcji wg. Zasad rynkowych, jeśli na coś nie ma zbytu nie produkujemy tego, jest to typ podejścia tzw. „tu i teraz”
Skutki rolnictwa konwencjonalnego:
Zagrożenie dla 1/3 a nawet więcej gospodarstw (postęp genetyczny,)
Powszechna nadprodukcja
Postępująca degradacja
Zanik więzi, elementów kultury, ginące rośliny i zwierzęta
Rolnictwo typu High-Tech- Agriculture:
Najnowsza technika
Maksymalne wykorzystanie chemii
Maksymalne wykorzystanie nauki (klonowanie, inżynieria genetyczna, rośliny GMO)
Odhumanizowanie rolnictwa
Konsekwencje rolnictwa H-T-A:
Gwałtowne zmniejszenie liczby gospodarstw
Gwałtowny spadek zatrudnienia w rolnictwie
Duży negatywny wpływ na środowisko
Rolnictwo szczególnie odhumanizowane
Uprawa roślin GMO w USA 49,8% spowodował bardzo duży wzrost plonów
Rolnictwo to powstało w II połowie lat ’70 XX wieku, w czasach powstania tygrysów gospodarczych
Rolnictwo integrowane ( łagodna forma rolnictwa konwencjonalnego)
Dopuszcza się stosowanie nawozów mineralnych, środków ochrony roślin, gnojowicy- na poziomie kontrolowanej pojemności ekosystemu
Preferencje dla motylkowych, strączkowych, poplonów, a także innych roślin
Unikanie terenów skażonych, wzdłuż autostrad do produkcji rolnej z przeznaczeniem na konsumpcję bądź paszę
Konsekwencje rolnictwa integrowanego:
Zdrowsze środowisko
Zdrowa żywność
Ograniczona produkcja i nadprodukcja
Ograniczone zagrożenie dla egzystencji gospodarstw rolnych
Rolnictwo to powstało na początku lat ’90 XX wieku.
Rolnictwo ekologiczne:
Nie stosuje syntetycznych środków produkcji
Bez regulatorów wzrostu
Bez chemicznych dodatków do pasz
Konsekwencje rolnictwa ekologicznego:
Spadek dochodu
Polepszenia warunków środowiskowych
Zmniejszona wydajność pracy
Duże rozproszenie producentów, stąd nikłe efekty ekonomiczne
Rolnictwo precyzyjne polega na tym że stosuje się GPS by stosować chemię rolną nie wg. Stałej dawki lecz dzięki potrzeb dawkując ją wg potrzeb. Rolnictwo to rozwija się.
Rolnictwo zrównoważone- UE chce doprowadzić do tego by dopłaty były powiązane ze stopniem zrównoważenia. Póki co jest to na etapie koncepcji.
41 wskaźników zrównoważenia:
Obszar zrównoważenia agroekologicznego- 21 wskaźników
Obszar zrównoważenia społeczno – terytorialnego 14 wskaźników
Obszar zrównoważenia ekonomicznego 6 wskaźników
67 mld euro w latach 2007-2013 na programy operacyjne jest przeznaczane na rolnictwo.
Jest zamiar odejścia od subwencjonowania rolnictwa wg obszaru i produkcji a przejście do jakościowej produkcji.
Wydatki na rolnicto UE:
Francja 22%
Hiszpania 12,6%
Niemcy 14%
Polska 0,7%
Źródła dochody rolniczego spoza łańcucha żywnościowego
Uprawa:
Roślin energetycznych ( rzepak, żyto wierzba)
Roślin przemysłowych
Źródła:
Usługi agroturystyczne
Restauracje, parki rozrywki
Hipoterapia
Handel
Rozwój jest tym, co czynią same jednostki i grupy społeczne, a nie tym co czyni się dla nich inni.
Szanse stają się rzeczywistością dopiero wtedy, gdy ludzie chcą i potrafią z nich korzystać.
Dobry rolnik z dobrego rolnictwa powinien dobrze żyć.
Organizacja i zarządzanie przedsiębiorstwami
Przedsiębiorstwo, przedsiębiorca, przedsiębiorczość- 3 podstawowe zagadnienia.
Przedsiębiorczość jest cechą charakteru którą powinien posiadać przedsiębiorca
Istota przedsiębiorczości- proces tworzenia przedsiębiorstwa, kreuje innowacje, stymuluje wzrost przedsiębiorstwa, wykorzystuje szansę i przewagę konkurencyjną, tworzy nowe miejsca pracy, wprowadza zmiany, kreuje nowe wartości, tworzy bogactwo
Wyróżnia się dwa rodzaje przedsiębiorczości:
Przedsiębiorczość kreatywna: polega na odkryciu i wykorzystaniu różnic cen danego dobra na różnych rynkach
przedsiębiorczość innowacyjna – polega na tworzeniu zysku poprzez- obniżenie kosztów, rentę nowości, rentę bycia pierwszym ( np. lider bierze 20% rynku)
Szczególne warunki do przedsiębiorczości stwarza kapitalizm w ramach gospodarki rynkowej. Inne systemy takie jak niewolnictwo, feudalizm, socjalizm były nastawione na konkurencję.
Przedsiębiorca to osoba odpowiedzialna za : inicjowanie, planowanie, organizowanie, analizowanie i kontrola procesów produkcyjnych, przedsiębiorcą był właściciel majątku.
W XIX następuje szybki rozwój gospodarczy i wzrost produkcji, eksportu , zwiększenie poziomu technicznego i technologicznego produkcji, wszystko to spowodowało że zarządzanie zaczęło być wyodrębnioną dziedziną profesjonalna dla fachowców, wymagało wiedzy zarządczej. W ten sposób nastąpiło oddzielenie właściciela od zarządzania majątkiem, pojawił się kapitalizm menadżerski. Pojawiła się profesja i działalność która jawiła się zarządzaniem majątkiem który nie jest własnością zarządzającego. Na drodze socjologii dowiedziono że nikt tak dobrze i z takim zaangażowaniem nie zarządza majątkiem jak jego właściciel.
Połączenie wiedzy zarządczej z właścicielem manager ma obowiązek bycia współwłaścicielem majątku, co jest przygotowane w ten sposób że manager po niższej cenie akcje są sprzedawane zarządcy tak że odpowiada on swoim majątkiem po części i nim zarządza w lepszy sposób.
Cechy przedsiębiorców:
wiara w siebie
upór
sumienność
pomysłowość
zdolność do podejmowania ryzyka
silnie wykształcona potrzeba osiągnięć
twórcza postawa
przejawianie inicjatywy
chęć dominacji
!!Definicja przedsiębiorstwa:!!
Przedsiębiorstwo jest to zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych, wyodrębnionych pod względem organizacyjnym, ekonomicznym i prawnym, prowadzący działalność gospodarczą
Wyodrębnienie organizacyjne oznacza, że przedsiębiorstwo ma swoją nazwę, siedzibę, granic fizyczne i funkcjonalne a także samodzielną strukturę organizacyjną.
Wyodrębnienie ekonomiczne oznacza, że przedsiębiorstwo posiada przypisane mu zasoby materialne i niematerialne, dysponuje tymi zasobami zgodnie z zasadami racjonalnej gospodarki, sporządza bilans i rozlicza się z organami podatkowymi i finansowymi.
Wyodrębnienie prawne oznacza zdolność przedsiębiorstwa do czynności prawnych a więc przedsiębiorstwo może pozywać i być samym pozwanym.
Prowadzenie działalności gospodarczej oznacza, że przedsiębiorstwo jest podmiotem gospodarczym produkującym i ( lub) sprzedającym- na rachunek i ryzyko właściciela- dobra i ( lub) usługi, którego wyłączonym lub jednym z wielu celów jest osiąganie zysków.
Jednostka która nie prowadzi działalności gospodarczej nie jest przedsiębiorstwem, filia także nie jest przedsiębiorstwem, jednostka która samodzielnie nie prowadzi działalności finansowej także nim nie jest. Przedsiębiorstwem są wszystkie które coś produkują lub świadczą usługi.
Przedsiębiorstwa konkurują między sobą, działając indywidualnie, jednak czasami mają wspólne interesy i organizują się np. w stowarzyszenia czyli grupy należące do tej samej branży, o tym samym profilu na co dzień silnie konkurująca, poza strefą produkcji mająca wspólne interesy( fiskalizm, reprezentacja, negocjacje, kwestie regulaminu pracy, działając w jednym obszarze produkują produkty kompatybilne). Inną formą jest konsorcjum- zespół samodzielnie działających przedsiębiorstw powołane do dużych przedsięwzięć gospodarczych, tak dużych że przekraczają możliwości jednego przedsiębiorstwa( np. budowa autostrad).
Kartel to umowny związek przedsiębiorstw które działają na tym samym rynku, jest to działalność polegająca na próbie opanowania rynku na grupie przedsiębiorstw. Jest przeciwieństwem wolnego rynku, zawiązywanie karteli jest ustawowo karalne. W każdym kraju działa urząd antymonopolowy. Nie mówi się o umowie kartelowej ale o zmowie kartelowej.
Wykład III
20.10.2009
Otoczenie dalsze
| Otoczenie polityczne | Otoczenie gospodarcze | |
|---|---|---|
| Otoczenie kulturowe |
| Opcja socjalna | Opcja liberalna |
|---|
Praktyka gospodarcza
Otoczenie gospodarcze
Jeśli prowadząc firmę w działach, gdzie trzeba inwestować kapitał długoterminowo, to najbardziej pożądany jest typ gospodarki ustabilizowanej, ponieważ jest przewidywalna.
Otoczenie bliższe
| konsumenci | ||
|---|---|---|
| dostawcy | odbiorcy | |
| konkurenci |
W 95% konsumenci kształtują przedsiębiorstwo, w 5% przedsiębiorstwo kształtuje gusta konsumentów.
Cele funkcjonowania przedsiębiorstwa.
Cel główny: maksymalizacja wartości rynkowej przedsiębiorstwa lub maksymalizacja dochodów właścicieli
| Maksymalizacja wartości rynkowej przedsiębiorstwa | Maksymalizacja dochodów właścicieli |
|---|
- maksymalizacja zysku,
- maksymalizacja rentowności
- zapewnienie płynności finansowej,
- utrzymanie zdolności kredytowej,
- zapewnienie stabilności pracowników i firm,
- zwiększenie pewności
- zwiększenie konkurencyjności
- zwiększenie prestiżu
- zapewnienie bezpieczeństwa
- utworzenie przedsiębiorstwa międzynarodowego
Maksymalizacja wartości rynkowej przedsiębiorstwa:
- w krótkim okresie sprowadzi się to do maksymalizacji zysku (daje korzyści doraźne)
cechuje małe firmy i duże przedsiębiorstwa o rozproszonej własności
- w długim okresie sprowadza się to do maksymalizacji wartości rynkowej przedsiębiorstwa (daje korzyści w perspektywie)
cechuje większe przedsiębiorstwa, gdzie własność majątku jest skupiona w jednym ręku bądź kilku rekach
Klasyfikacja przedsiębiorstw
Podział przedsiębiorstw z punku widzenia własności majątku:
- przedsiębiorstwa państwowe
- komunalne
- prywatne
- spółdzielcze
- zagraniczne
- mieszane
Państwowe- grupa przedsiębiorstw gdzie państwo jest wyłącznym właścicielem. Komunalne- należą do gmin, bądź związków gmin. Działają one według formuły non profit(nie dla zysku). |
Sektor publiczny |
|---|
Prywatne- właściciel jest dokładnie zdefiniowany
Spółdzielcze- własność wspólna, powstały w wyniku prywatyzacji majątku państwowego.
Zagraniczne- majątek należy do osób obcych
Mieszane- połączenia różnych typów
Według form prawnych przedsiębiorstw:
- indywidualna działalność gospodarcza
| Działalność gospodarcza |
|---|
| Indywidualna działalność gospodarcza |
Indywidualna- łatwość założenia i zlikwidowania przedsiębiorstwa, poczucie bezpieczeństwa- samodzielne dysponowanie majątkiem; pozyskanie zysku tylko dla siebie; korzystne elementy opodatkowania; niekorzystne: ryzyko straty obciąża tylko jedną osobę, nieograniczona odpowiedzialność(za bezpieczeństwo pracy, rozliczenia podatkowe itd.), duże obciążenie czasowe, skromne świadczenia socjalne, trudności w zarządzaniu
Spółka- kto zarządza, kto ponosi za nią odpowiedzialność.
W spółce cywilnej nie ma odpowiedzialności innej jak tylko wspólna odpowiedzialność wspólników, musi być duże zaufanie do ludzi, najczęściej spółki rodzinne.
Jawna- szyld musi być jawny, imienia minimum 1 wspólnika; spółką tą nie musi zarządzać wspólnik ani wspólnicy. Prokurent- upoważniony przez właściciela spółki do zarządzania.
Partnerska- spółka z wyodrębnionymi obszarami działania, spółka utworzona dla wolnych zawodów no. Lekarzy itd. , każdy ze wspólników odpowiada oddzielnie za swój dział, np. Osobno lekarz, osobno notariusz
Komandytowa- komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki tylko do wysokości wniesionej kwoty, komplementariusz odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki.
Komandytowo- akcyjna- minimum jeden komandytariusz wykupił akcje
Kapitałowe- z o. o. – wąski zakres działalności, akcyjna – szeroki zakres działalności
Z o. o. –zgromadzenie wspólników
Akcyjna – zgromadzenie akcjonariuszy
Rada nadzorcza- wybierana jest przez zgromadzenie akcjonariuszy lub wspólników, zależnie od spółki.
Zarząd- grupa powołana do operacyjnego zarządzania przedsiębiorstwem, jest wybierany przez radę nadzorczą, przez nią jest kontrolowany, raz w roku ocenia się jego funkcjonowania. Po tym musi dostać absolutorium, przyjecie pozytywne sprawozdania. Może być jednoosobowy lub wieloosobowy.
Podział z punktu widzenia rodzaju działalności gospodarczej:
Przedsiębiorstwa wytwórcze- produkujące dobra
Przedsiębiorstwa usługowe- świadczące usługi
Przedsiębiorstwa wytwórczo- usługowe
Inne:
Franchising- polega na wykorzystywaniu doświadczenie i pozycji rynkowej przedsiębiorstw które już dawniej występowały na rynku, zdobyły markę i pozycje i tymi wartościami handlują
Konglomerat- przedsiębiorstwa kapitałowo nalezą do jednej osoby ale tworzą go przedsiębiorstwa nie powiązane produkcyjnie, należące do różnych branż. Np. Caalsberg. Dochód nie koniecznie jest wysoki lecz stabilny
Leasingowe- (leasing- odmiana dzierżawy, czerpanie korzyści z wypożyczania jakiś przedmiotów, rzeczy, przedsiębiorstwo nie może być przedmiotem leasingu)
Deweloperskie- działa na rynku nieruchomości, jego działalność polega na podnoszeniu wartości nieruchomości.
Przedsiębiorstwa wirtualne- jest to połączenie dziesiątek, setek firm, przy czym każda z nich skupiona jest na tym rodzaju działalności, który wykonuje najlepiej oraz wszystkie są połączone elektroniczną siecią tak, że pracują jako jedna całość- elastycznie i przy niższych kosztach – bez względu na swoją lokalizację. Cele: oportunizm(zgodność), technologie, zaufanie, trans graniczność, doskonałość.
Z punktu widzenia terytorialnego:
Jednozakładowa
Wielozakładowe(zakłady w wielu miejscach)
Sieciowe(występuje wiele przedsiębiorstw takich samych)
Podział z punktu widzenia internacjonalizacji:
Krajowe(siłą robocza, rynki itd. z danego kraju)
Międzynarodowe(niektóre elementy z różnych krajów na jednym kontynencie)
Wielonarodowe (elementy z różnych miejsc na świecie)
Koncern- zespolenie samodzielnych przedsiębiorstw, które kapitałowo należą do jednej osoby, jednego właściciela. Koncern tworzą przedsiębiorstwa reprezentujące tę samą branżę. Najważniejszą rzeczą jest jego organizacja:
- przedsiębiorstwo wiodące(matka)- decyduje o wszystkim
- córki
Np. volkswagen
Holding- różni się od koncernu tym, że pomiędzy przedsiębiorstwami jest zawierana umowa, jedno nabywa większość akcji innych przedsiębiorstw i staje się przedsiębiorstwem wiodącym.
Koncerny i holdingi mogą być krajowe, bądź międzynarodowe. Tworzy się takie struktury w celu osiągnięcia korzyści, zysku.
Wielkość przedsiębiorstwa
Wyróżniamy 4 grupy:
Mikro(zatrudniają do 10 pracowników średnio w roku)
Małe(10-50 pracowników średnio w roku)
Średnie(50-250)
Duże(250-500)
Bardzo duże(>500)
Kryterium podziału ilość zatrudnionych
Cele, korzyści osiągane ze zwiększania produkcji:
- korzyści kosztowe wynikające z dużej skali produkcji- jest szereg kosztów niezależnych od wielkości produkcji, im większa jest produkcja tym każda jednostka jest mniej obciążona kosztami stałymi, np. amortyzacja, koszty finansowe, administracja, koszty ochrony.
- korzyści rynkowe- duży producent wynegocjuje większą cenę przy sprzedaży, wynegocjuje niższą cenę kupna środków produkcji
- korzyści z siły ekonomicznej- duże przedsiębiorstwa mogą w pełni korzystać ze zdobyczy najnowszej techniki(zatrudnianie prawników, specjalistów itd.)
- podatność na regulatory ekonomiczne- im większe przedsiębiorstwo tym ma mniejsza elastyczność, wolniej dostosowuje się do potrzeb rynku, zmian podatkowych itd.
Tendencja, dążenie do wzrostu przedsiębiorstwa jest ponadczasowa i ponad kulturowa(dążenie nie jest związane z konkretna kulturą)
Trzy drogi powiększania przedsiębiorstwa:
- inwestowanie zysku
- wykupywanie akcji, udziałów i długów innych przedsiębiorstw
- przejęcia(silne ekonomicznie przejmuje słabe, upadające; może być przyjazne- za porozumieniem przedsiębiorstw, wrogie- silniejsze ekonomicznie wykupuje długi słabszego ekonomicznie, bezradnego w tym momencie) i fuzje(polega na łączeniu 2 lub więcej przedsiębiorstw, na ich bazie powstaje nowe)
Alians- długoterminowa umowa o współpracy
Alianse strategiczne- długoterminowe i celowe umowy miedzy przedsiębiorstwami, zawarte na zasadach partnerstwa i adekwatności czerpanych z sojuszu zysków
Cele:
Obniżenie istniejących lub przyszłych kosztów działania
Potrzeba dodatkowych zasobów, …..
Klaster- w poszczególnych branżach działają różne rodzajowo przedsiębiorstwa
Jest to skupisko wzajemnie powiązanych firm, które w poszczególnych dziedzinach konkurują miedzy sobą ale również współpracują.
Funkcje zarządzania
Hipotetyczny obszar zarządzania
| Zarządzanie | Nieskończona liczba rozwiązań |
|---|
| Absolutny brak samodzielności | Zarządzanie | Absolutna samodzielność |
|---|
Podejście funkcjonalne- funkcje występują zawsze w każdym przedsiębiorstwie, nie są determinowane czasem, zachodzą równocześnie i nieustannie
Podejście strukturalne- elementy procesu produkcji są wyodrębnione,
W spółce jednoosobowej koła(interesy pracowników i pracodawcy) się pokrywają, posobnie w spółce pracowniczej, w spółkach z o.o. i akcyjnej tak jak na rynku. Problemem jest rozpoznanie zachodzących się ich rozchodzących interesów Mówi się o krzywej „obojętności”
Należy monitorować sytuację aby nie było konfliktów.
Piramida potrzeb Masłowa
Samorealizacja Potrzebna wykonywania pracy, którą lubimy |
|||||
|---|---|---|---|---|---|
Uznanie Potrzeba uczucia własnej wartości i szacunku ze strony innych |
|||||
Potrzeby społeczne Potrzeba miłości i członkowstwa w grupie |
|||||
| Bezpieczeństwo | |||||
| Potrzeby życiowe |
Motywowanie
| Bodźce płacowe | Bodźce pozapłacowe |
|---|---|
| Płace stałe | Płaca ruchome |
- nagrody - dodatki - premie |
Płaca stałą musi być chociaż na poziomie minimum socjalnego.
Im stanowisko niższe tym płaca stała musi mieć większy udział w pensji.
Bodźce pozapłacowe związane z wykonawcą:
- sprawiedliwa ocena pracy
- współzawodnictwo
- publiczna ocena pracy
Bodźce pozapłacowe związane z pracą:
- partycypacja- współudział w zarządzaniu, delegowaniu uprawnień, poczucie pozycji stanowiska
- autonomia
Wytyczne skutecznego użycia bodźców:
- jako kierownik utrzymuj swoja motywację na najwyższym poziomie
- dostosuj bodźce do oczekiwań podwładnych
- skoreluj bodźce z celami organizacji
- dotrzymuj obietnic
- bądź sprawiedliwy
- stosuj bodźce bezpośrednio po działaniu
Kontrolowanie jako funkcja kierownicza
Czynności kontrolne sensu stricte i wszelkie inne oddziaływania kierownicze dotyczące korygowania odchyleń ….
Rodzaje działalności kontrolnej:
- kontrolowanie prospektywne
- kontrolowanie bieżące
Model przedsiębiorstwa japońskiego:
Dożywotnie zatrudnianie
Rzadka ocena pracowników
Powolny awans
Duże przywiązanie do jednego miejsca pracy
Zbiorowa odpowiedzialność
Mało zróżnicowane wynagrodzenie
Model amerykański:
Krótkoterminowe zatrudnienie
Częsta i systematyczna ocena pracowników
Szybki awans
Kariera zgodna ze specjalizacją
Bardzo zróżnicowane wynagrodzenie
Model europejski - pośredni
3.11.2009
Struktura organizacyjna przedsiębiorstwa
Układ komórek organizacyjnych wraz z ustalonymi powiązaniami (więzami organizacyjnymi)
- komórka organizacyjna: zespół ludzi kierowanych przez jednego zwierzchnika wyodrębniony z całości i realizujący czynności wynikające ze społecznego i technicznego..
Więzi organizacyjne:
Służbowa- struktura hierarchiczna
Funkcjonalna- struktura funkcjonalna, komórki doradcze, eksperckie, auditingowi
Techniczna- techniczny podział pracy, pochodna złożoności technologicznej,
Informacyjna
Rozpiętość kierowania (wg rozpiętości kierowania)
Rozpiętość kierowania- liczba osób w organizacji(pracowników) podległych bezpośrednio jednemu kierownikowi:
Struktury smukłe- między organem decyzyjnym a wykonawczym jest wiele szczebli pośrednich, opóźnia się przepływ decyzji, każdy szczebel powoduje powstanie szumów informacyjnych(zniekształcanie informacji). Struktury zbiurokratyzowane.
Struktury płaskie- między organem decyzyjnym a wykonawczym są jeden a najdalej dwa szczeble pośrednie. Istnieje gdy nie ma szablonu decyzyjnego.
Typy struktur organizacyjnych (wg więzi organizacyjnych):
Struktury klasyczne:
Liniowa- jeden organ decyzyjny(podejmujący decyzje), droga decyzji jest zawsze taka sama, struktura linowa jest charakterystyczna dla wojska, policji, straży pożarnej a także dla urzędów, ministerstw, gdzie jest wyraźny podział na szefów różnych działów. Klarowność przepływu informacji. Zalety( prostota systemu i stabilność, jasność i jednolitość zakresu kompetencji, łatwość funkcjonowania i duża dyscyplina. Wady().
Funkcjonalna- decyzje podejmowane w tym systemie mają charakter merytoryczny, każdy z kierowników ma prawo decydować o każdej jednostce, niestety często następuje kolizja decyzji(nie można wykonać 2 sprzecznych decyzji).
Liniowo- funkcjonalna – jeden organ kierowniczy ma większe znaczenie niż inne, jeśli 3 organy kierownicze wydadzą sprzeczne decyzje, polecenia, wykonuje się decyzje najbardziej znaczącego kierownika. Taki układ funkcjonuje w praktyce
Sztabowo- liniowa – odnosi się do dużych przedsiębiorstw, instytucji, gdzie złożoność problematyki jest trudna do ogarnięcia przez jednego człowieka. Sztab- jedna, kilka, kilkanaście osób które nie decydują lecz doradzają(nie ponoszą odpowiedzialności, jak już to tylko przed swoim szefem).
Struktury zdecentralizowane
Dywizjowalna- dywizja(wydzielona cześć armii, duża część wojska, samodzielna jednostka)m duze przedsiębiorstwa dzieli się na dywizje(duże samodzielne części przedsiębiorstwa, obsługuje duży zakres), wg różnych kryteriów: geograficznych, rodzaju produktów(sportowe, budowlane itd.), rodzaju klienta-konsumenta, jego wieku(dzieci, młodzież, starsi itd.
Holdingowa- grupa przedsiębiorstw, w których na bazie umowy występuje : wiodące(wytycza kierunki produkcji, prowadzi księgowość itd.) i współpracujące
Struktury elastyczne
Zadaniowa- tworzy się zespoły do wykonania danego zadania
Macierzowa- jest strukturą złożoną, rzadko lub wcale nie występuje
Hybrydowa- kompilacja wielu struktur w przedsiębiorstwie, cześć ma strukturę liniową, część inną itd.
Skutki centralizacji decyzji:
Negatywne:
Inercyjność zachowań, brak poczucia odpowiedzialności
Wydłużenie procesu decyzyjnego, tłumienie inicjatywy
„wzbogacenie” informacji decyzyjnych- biurokratyzm
„zubożenie” i zniekształcenie informacji o stanie faktycznym- podejmowanie nieoptymalnych decyzji
Pozytywne:
Konsekwencja władzy
Łatwość utrzymywania dyscypliny wykonawczej
Skutki decentralizacji zarządzania:
Pozytywne:
Rozdział ciężaru wg kompetencji
Uproszczenie zarządzania i obniżenie jego kosztów Lean management
Rozwój inicjatywy, przedsiębiorczości i kreatywności pracowników ( utożsamiania i synergia celów
Negatywne –
Optimum centralizacji
Powstaje na skutek kompromisu osiągniętego pomiędzy centralizacją i decentralizacją zarządzania
Suma pozytywów każdej z tych form powinna przeważać negatywy
Nie jest stanem immanentnym…
Charakter wiedzy kierowniczej:
Specjalistyczna
Ogólno kierownicza:
Umiejętności społeczne- zdolności współdziałania z ludźmi, motywowania, koordynowania i kontrolowania)
Umiejętności organizacyjne (strategiczne)- zdolność postrzegania organizacji jako całość
Zarządzanie strategiczne w przedsiębiorstwach
3 poziomy zarządzania:
Operacyjne- codzienne, horyzont to rok, dwa lata ,
Taktyczne- dłuższy horyzont czasu, 2-4 lat włącznie, szersze myślenie
Strategiczne- 5 i więcej, na ogół dotyczy okresu 5-15 lat a nawet dłuższego, tak długiego jak sięga podstawowa żywotność produkcji, młoda dziedzina, zrodziła się w latach 1973-75 kiedy nastąpiła zwyżka energetyczna
Współczesne przedsiębiorstwa realizując te 3 poziomy zarządzania realizują zarządzanie marketingowe.
3 opcje funkcjonowania przedsiębiorstw:
Produkcyjna- przedsiębiorstwa produkowały wszystko według stanu majatku, po rewolucji agrarnej ludzie przenosili się do miast i zaczynali być konsumentami
Produktowa- w miarę nasycania rynku ludzie zaczęli preferować różne produkty, kierując się ceną, użytecznością, cechami produktu(np. trwałość, prostota w budowie, naprawie)
Sprzedażowa- początek marketingu, promowanie sprzedaży(obniżanie sezonowe cen, rozkładanie produktów na raty, wydłużanie gwarancji na produkt), dopiero w latach 70tych- 80tych, u nas trochę później miał początek marketing.
Zarządzanie marketingowe w ramach zarządzania strategicznego
Tradycyjne podejście do problematyki marketingu polega na traktowaniu działalności marketingowej jako jednej z funkcji organizacyjnej przedsiębiorstwa.
Obecnie obserwujemy przyspieszenie tempa dokonujących się przeobrażeń na rynku
Koncepcje zarządzania marketingowego
Koncepcja zarządzania marketingowego opiera się na założeniu, ze klucz do osiągnięcia celów organizacji leży w określaniu potrzeb i wymagań rynków docelowych oraz dostarczeniu pożądanego zadowolenia w sposób bardziej wydajny i skuteczny .
Przewaga konkurencyjna
Aby była trwała mus się opierać na dłuższym okresie czasu, to zasady i kompetencje firmy, na których jest zbudowana powinny być rzadkie lub trudno dostępne, niemożliwe lub trudne do imitacji, bądź zastąpienie przez konkurentów
Szczególnie cenne są te niematerialne zasady, które powstają w przedsiębiorstwie w oparciu o wiedzę i doświadczenie.
Im większy udział w rynku tym większa rentowność kapitału