Rozdział XVIII – Kontrola organu administracji publicznej wykonania przez stronę decyzji administracyjnej
organy administracji publicznej są zobowiązane czuwać nad prawidłową realizacją ich decyzji przez strony, do których były adresowane;
zagwarantowanie realizacji decyzji nakładającej na stronę obowiązek może nastąpić w drodze zastosowania przymusu państwowego, głównie przez wdrożenie postępowania egzekucyjnego;
w przypadku decyzji przyznającej stronie uprawnienia, ich wykonanie nie wymaga stosowania przymusu państwowego;
strona jest władna rozporządzać swoimi prawami poprzez:
występowanie z wnioskami w sprawie autorytatywnej konkretyzacji prawa w drodze decyzji;
rozporządzanie nimi po ich konkretyzacji, a więc przy wykonywaniu decyzji;
musi ona jednak realizować swoje uprawnienia zgodnie z prawem i dlatego organy wydające decyzję mają kompetencje do kontroli realizacji tych decyzji, co zostało ustanowione w art. 162 i 163 k.p.a. oraz art. 255 i 258 o.p.;
art. 162 k.p.a. – organ wydający decyzję w pierwszej instancji stwierdza jej wygaśnięcie jeżeli decyzja:
stała się bezprzedmiotowa, a stwierdzenie wygaśnięcia takiej decyzji nakazuje przepis prawa albo gdy leży to w interesie społecznym;
została wydana z zastrzeżeniem dopełnienia przez stronę określonego warunku, a strona nie dopełniła go;
zasadniczą przesłanką stwierdzenia wygaśnięcia decyzji na podstawie art. 162 § 1 pkt 1 k.p.a. jest jej bezprzedmiotowość, którą należy wiązać z brakiem podmiotu lub przedmiotu stosunku prawnego:
brak podmiotu – zachodzi wówczas w przypadku np. śmierci strony lub rozwiązania jednostki organizacyjnej będącej stroną, jak również w razie utraty przez stronę kwalifikacji do wykonywania uprawnień;
brak przedmiotu – w przypadku, gdy w decyzji rozstrzygnięto odnośnie do praw lub obowiązków dotyczących rzeczy, co do których w wyniku ich zniszczenia lub istotnego przekształcenia te prawa lub obowiązki nie mogą być dalej realizowane, albo gdy strona zrezygnowała z uprawnień;
NSA stwierdził, że bezprzedmiotowość zachodzi również wtedy, gdy zaistnieją takie okoliczności, które uniemożliwią zrealizowanie celu decyzji;
art. 258 § 1 o.p. – organ podatkowy, który wydał decyzję w I instancji, stwierdza jej wygaśnięcie, jeżeli:
stała się bezprzedmiotowa;
została wydana z zastrzeżeniem dopełnienia przez stronę określonego warunku, a strona nie dopełniła tego warunku;
strona nie dopełniła przewidzianych w tej decyzji lub w przepisach prawa podatkowego warunków uprawniających do skorzystania z ulg;
strona nie dopełniła określonych w przepisach prawa podatkowego warunków uprawniających
art. 259 o.p. wprowadza wygaśnięcie mocy decyzji z mocy prawa; nie ma wówczas podstaw do podjęcia w takim zakresie decyzji; wystąpienie wskazanego stanu faktycznego powoduje utratę mocy decyzji bez dokonania autorytatywnej konkretyzacji w formie decyzji przez organ podatkowy;;
do k.p.a. wprowadzono także podstawę prawną uchylenia decyzji, o czym mowa w art. 162 § 2 k.p.a.; chodzi tu o sytuację, gdy decyzję wydano z zastrzeżeniem dopełnienia określonych okoliczności, a strona nie dopełniła tych czynności w wyznaczonym terminie; zlecenie samo w sobie nie wpływa bezpośrednio na ważność i prawne skutki decyzji, ale jego wykonanie lub zaniechanie wykonania waży na ocenie prawidłowości korzystania z uprawnień lub realizowania obowiązków, o których rozstrzygnięto w decyzji;
rozwiązanie to przewidziano także w postępowaniu podatkowym, w art. 255 § 1 o.p., jednak tryb ten nie może być stosowany po upływie 5 lat od doręczenia decyzji;
organ, stwierdzając wygaśnięcie mocy prawnej decyzji czy uchylając ją w odpowiednim trybie, jest obowiązany przeprowadzić postępowanie rozpoznawcze zgodnie z przepisami k.p.a. o postępowaniu w I instancji; następuje to przez wydanie decyzji, która może być następnie poddana weryfikacji w toku instancji na skutek odwołania strony;
przy postępowaniu podatkowym następuje to po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego zgodnego z regułami o.p. regulującymi postępowanie w I instancji, w formie decyzji;
decyzja stwierdzająca wygaśnięcie decyzji, wydana na podstawie art. 258 § 1 pkt 1-4 o.p., wywołuje skutki prawne od dnia doręczenia decyzji, której wygaśnięcie się stwierdza;
organ administracji publicznej może uchylić lub zmienić decyzję tworzącą prawa nabyte na mocy przepisów szczególnych, do których k.p.a. odsyła w art. 163; określają one wówczas właściwość organu – z reguły jest nim organ, który wydał decyzję, bo zwykle przesłankę wzruszenia decyzji stanowi prawidłowa jej realizacja przez stronę i wobec tego może to być następstwem kontroli wykonania decyzji;
owe przepisy szczególne nie wyłączają stosowania przepisów k.p.a. dotyczących wzruszania decyzji tworzących prawa dla stron, a poszerzają zakres podstaw uchylenia lub zmiany takich decyzji;
postępowanie w sprawie wzruszenia decyzji w tym trybie jest prowadzone na podstawie przepisów k.p.a. o postępowaniu przez organem I instancji i kończy się wydaniem decyzji będącej rozstrzygnięciem sprawy w I instancji;
podobnie w o.p. z tym że tam uchylenie może nastąpić także na podstawie ustaw podatkowych;