METODYKA RUCHU ROZWIJAJĄCEGO WERONIKI SHERBORNE

METODYKA RUCHU ROZWIJAJĄCEGO WERONIKI SHERBORNE

W. Sherborne wypracowała w latach sześćdziesiątych system ćwiczeń, który ma zastosowanie we wspomaganiu prawidłowego rozwoju dzieci i w korygowaniu jego zaburzeń.

Główna idea metody to posługiwanie się ruchem jako narzędziem wspomagania rozwoju psychoruchowego dziecka i terapia zaburzeń tego rozwoju. Opracowany przez W. Sherborne system ćwiczeń wywodzi się z naturalnych potrzeb dziecka, zaspokajanych w kontakcie z dorosłymi. Z tak zwanego baraszkowania, które pojawia się we wczesnym dzieciństwie każdego zdrowego dziecka i w każdej rodzinie.

PODSTAWOWE ZAŁOŻENIA METODY

Podstawowe założenia metody to rozwijanie przez ruch:

  1. Świadomości własnego ciała i usprawniania ruchowego.

  2. Świadomości przestrzeni i działania w niej.

  3. Dzielenia przestrzeni z innymi ludźmi i nawiązywania z nimi bliskiego kontaktu.

Udział w ćwiczeniach metodą W. Sherborne ma na celu stworzyć dziecku okazję do poznania własnego ciała, usprawnienia motoryki, poczucia swojej siły, sprawności i w związku z tym możliwości ruchowych, ponieważ dzięki temu zaczyna mieć ono zaufanie do siebie, zyskuje też poczucie bezpieczeństwa. Podczas ćwiczeń ruchowych dziecko może poznać przestrzeń, w której się znajduje, przestaje ona być dla niego groźna. Dlatego dziecko czuje się w niej bezpiecznie, staje się bardziej aktywne, przejawia większą inicjatywę, może być twórcze.

Metoda Weroniki Sherborne znalazła zastosowanie w profilaktyce i w terapii.
W profilaktyce jako:

W terapii:

Według W. Sherborne metoda przyczynia się do rozwoju dzieci niepełnosprawnych intelektualnie przede wszystkim w dwóch dziedzinach.

Pierwsza z nich to wykształcenie obrazu samego siebie oraz nawiązanie kontaktów społecznych. Podstawą do wyodrębnienia własnej osoby z otoczenia oraz poczucia tożsamości jest świadomość samego siebie, posiadania ciała oraz poszczególnych jego części. „Korpus jest często obszarem „martwym” nieznanym osobom opóźnionym
w rozwoju. Nie zdają sobie one sprawy z tego, że maja tułów, plecy, biodra i ramiona. Ważne jest, aby pomóc im wyodrębnić centralną część ciała – tułów, ponieważ łączy on głowę z kończynami dolnymi. Świadomość, iż posiada ono tułów, pomaga dziecku
w poruszaniu ciałem jako całością” 1

Dzięki specjalnie dobranym grupą ćwiczeń, które zostaną opisane w dalszej części pracy dzieci niepełnosprawne intelektualnie zyskują kontrole nad ciężarem ciała oraz poszczególnymi jego częściami. Daje im to min. bardziej naturalny sposób chodzenia oraz poczucie bezpieczeństwa.

Zajęcia prowadzone metodą „Ruchu rozwijającego” są bardzo pomocne
w nawiązywaniu kontaktów interpersonalnych. Z charakterystyki dzieci niepełnosprawnych intelektualnie wynika, że bardzo często nie interesują się one otoczeniem.

W. Sherborne zwraca uwagę na takie trudności jak:

Według autorki omawianej metody „poprzez odtwarzanie wczesnoniemowlęcych zabaw między rodzicami i dzieckiem, których dziecko upośledzone najczęściej nigdy nie doświadczyło, możemy pomóc mu w odnalezieniu siebie i nawiązaniu kontaktu”3

Metoda „Ruchu rozwijającego” ma również pozytywny wpływ na funkcjonowanie motoryczne. U wielu dzieci niepełnosprawnych intelektualnie występują niedowłady, przykurcze, zaburzenia równowagi. Nieprawidłowo kształtuje się też u nich motoryka rąk (mała precyzja ruchów oraz słaba koordynacja, niski poziom kontroli i celowości ruchów). Ćwiczenia W. Sherborne są szansą na pokonanie wyżej wymienionych problemów i zyskanie poczucia większej sprawności ruchowej.

KATEGORIE RUCHU I RODZAJE ĆWICZEŃ

W metodzie W. Sherborne wyróżnia się następujące kategorie ruchu:

  1. Ruch prowadzący do poznania własnego ciała

Poznanie własnego ciała jest sprawą zasadniczą, ponieważ każdy człowiek ma potrzebę poznania i kontrolowania własnego ciała. Jeżeli nie może tego osiągnąć, to staje się nie spokojny i napięty. Poznanie własnego ciała i jego kontrolowanie pozwala na wyodrębnienie od otoczenia własnego „ja”. Ruchy zaliczane do tej kategorii pozwalają na stopniowe poznawanie własnego ciała. Szczególną uwagę zwraca się na stopy, kolana, biodra, ( całe kończyny dolne) ponieważ to na nich opiera się cały ciężar naszego ciała i stanowią pewnego rodzaju połączenie człowieka z podłożem.

  1. Ruch kształtujący związek jednostki z otoczeniem fizycznym

Ta kategoria ma na celu wykształcenie orientacji w przestrzeni, by na tej podstawie mógł się wytworzyć związek człowieka z tym, co go otacza. Czynności ruchowe te pozostają w ścisłym związku z poprzednią kategorią - obie występują równolegle. Zasadnicze działania ruchowe odbywają się najniżej, np.. na podłodze, co prowadzi do wytworzenia kontaktu z podstawą i daje poczucie "ugruntowania", stabilności. Inne formy ruchu zmierzają do tego, aby człowiek czuł się swobodnie w otaczającej go przestrzeni, aby się jej nie obawiał. Jeśli nie udaje się korzystać z "przestrzennej wolności", stajemy się niejako zahamowani w swoich działaniach, często przestraszeni, niechętni do przeciwstawiania się nowym sytuacjom, wyizolowani. Ruch ten polega na przemieszczaniu.

  1. Ruch wiodący do wytworzenia się związku z drugim człowiekiem

Ta kategoria ruchu sprzyja wytworzeniu się zaufania do drugiego człowieka i na tej podstawie - budowania związku z drugim człowiekiem. Celem czynności ruchowych tej kategorii jest zachęcanie uczestników do nawiązywania pozytywnych i znaczących kontaktów z innymi osobami, opartych na wzajemnym poznaniu i zrozumieniu potrzeb partnera oraz na wzajemnym zaufaniu. Do wytworzenia się takiej więzi dochodzi w trakcie wspólnych ćwiczeń w przebiegu zabaw ruchowych.

  1. Ruch prowadzący do współdziałania w grupie

Podobnie jak w poprzedniej grupie występuje tu ruch: „z”, „przeciwko”, „razem”. Różnica polega na ilości uczestników. Ćwiczenia wykonuje się w „trójkach” a potem z całą grupą. W ćwiczeniach ruchowych „z” dwie osoby mogą opiekować się trzecią. W ćwiczeniach „przeciwko” kilka osób może  atakować osobę ciężką lub silniejszą. W ćwiczeniach „razem” współdziała kilka osób. Można tu mówić o współpracy.

  1. Ruch kreatywny 4

Cechami tego ruchu jest spontaniczność, kreatywność i swoboda. Przykładem tego typu ruchu jest taniec. Szczególnie „taniec wyzwolony” (jak u Isadory Duncan), który nie opiera się na ustalonych krokach tanecznych, lecz na pełnej swobodzie ruchów. W wyniku udziału w sesjach ruchowych prowadzonych metodą Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne uczestnicy uzyskują zaufanie do samych siebie i otoczenia oraz umiejętność nawiązywania kontaktu z ludźmi. To zaś prowadzi do uzyskania możliwości twórczego wyrażania siebie.

W. Sherborne wyróżniła następujące grupy ćwiczeń wspomagających rozwój dziecka:

  1. Ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała

  2. Ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa
    w otoczeniu

  3. Ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracy z partnerem i grupą

  4. Ćwiczenia twórcze 5

Podkreślić trzeba, że ćwiczenia te mogą mieć formę zajęć: indywidualnych, zajęć
w parach i zajęć grupowych.

Najszersze zastosowanie w pracy z dziećmi z niepełnosprawnością intelektualną ma grupa ćwiczeń prowadzących do poznania własnego ciała. Ćwiczenia te są szczególnie ważne gdyż przy ich pomocy możemy wykształcić znajomość budowy własnego ciała, świadomą kontrolę nad nim i jego ruchami a w konsekwencji nad jego zachowaniem. Nie wymagają one do dziecka ukierunkowanej aktywności własnej. Może ono być bierne, a stroną aktywną jest osoba dorosła. Istotne jest to, że ćwiczenia wykonywane są na podłodze, co daje dziecku poczucie bezpieczeństwa. Wiadomości o budowie ciała dostarczane są dziecku w czterech grupach ćwiczeń:

  1. wyczuwanie brzucha, pleców i pośladków

  2. wyczuwanie nóg i rąk

  3. wyczuwanie twarzy

  4. wyczuwanie całego ciała

Druga kategoria ćwiczeń, która wymaga większej aktywności od dzieci niepełnosprawnych intelektualnie to ćwiczenia pozwalające zdobyć pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu. Ćwiczenia te wiążą się z wyżej opisaną kategorią, gdyż trzeba poznać siebie, zdobyć pewność w działaniu, aby móc nawiązać kontakt
z otoczeniem. I są to:

  1. ćwiczenia w parach

  2. ćwiczenia w grupie

Trzecia grupa ćwiczeń bardzo często wykorzystywana jest do pracy z dziećmi niepełnosprawnymi intelektualnie. Są to ćwiczenia ułatwiające nawiązywanie kontaktu
i współpracy z partnerem i grupą.

Ćwiczenia te dają możliwość nawiązywania spontanicznego, satysfakcjonującego kontaktu oraz wspólnego przeżycia wysiłku fizycznego „rozwijają i uczą koncentracji, zwracania uwagi na osobę, z którą współdziała się w czasie ćwiczeń” 6 Są to:

  1. ćwiczenia „z”

Ruch „z" to takie czynności ruchowe, w których jeden z partnerów jest bierny, drugi zaś aktywny i opiekuńczy względem niego. Wymaga to ze strony aktywnego partnera zrozumienia potrzeb i możliwości drugiej osoby, a ze strony partnera pasywnego - całkowitego zaufania do osoby aktywnej. Takie zaufanie powoduje u partnera aktywnego wzmocnienie zaufania do samego siebie, wynikające ze świadomości, że jest on w stanie udzielić pomocy swemu podopiecznemu. W ten sposób buduje się wzajemne zaufanie i zrozumienie przy pełnieniu odmiennych, uzupełniających się ról.

  1. ćwiczenia „przeciwko”

Celem tych zajęć jest uświadomienie uczestnikom ich własnej siły, przy współdziałaniu z partnerem bez użycia agresji. Dlatego nie jest wskazane pobudzane do konkurencyjności, niewłaściwe jest również wyłanianie zwycięzców i pokonanych. Te zajęcia to okazja do doskonałej zabawy, odprężenia. Ta forma ruchu wyzwala nagromadzone napięcie psychiczne. Ruch "przeciwko" to zabawa w mocowanie, popychanie, siłowanie się.
Ruch przeciwko ma charakter zabaw pseudoagresywnych, umożliwia dzieciom poznanie własnych i cudzych sposobów reagowania, uczy radzenia sobie w sytuacji konfliktu, uświadamia emocje.
Ta świadomość pozwala kontrolować swoje emocje i zachowania. Zachowana pseudoagresywne odblokowują aktywność i torują drogę do bliskich i przyjaznych kontaktów z drugim człowiekiem.

  1. ćwiczenia „razem”

Ruch razem to takie czynności ruchowe, które wymagają jednakowego zaangażowania partnerów. Zajęcia prowadzą do wytworzenia harmonii i równowagi. Udział w nich wymaga wzajemnego zaufania, zrozumienia, współpracy i równego wkładu wysiłku fizycznego, co jest warunkiem osiągnięcia sukcesu. Obaj partnerzy są aktywni.

Czwarta i ostatnia grupa, czyli ćwiczenia twórcze nie znajdują zazwyczaj zastosowania w przypadku dzieci niepełnosprawnych intelektualnie.

Sporadycznie wykorzystywanymi ćwiczeniami terapeutycznymi w obrębie tej grupy są zabawy, które wymagają obecności większej ilości osób dorosłych pracujących z jednym dzieckiem.

Podsumowując rozważania na temat metody W. Sherborne należy podkreślić, że jest to metoda uniwersalna o szerokim zakresie zastosowania. Zwraca się w niej szczególna uwagę przede wszystkim na terapeutyczną wartość ruchu, poznawanie własnego ciała, kontakt z innymi osobami oraz komunikację pozawerbalną. Wykorzystanie „Ruchu rozwijającego” w pracy terapeutycznej umożliwia dziecku niepełnosprawnemu intelektualnie zaspokojenie podstawowych potrzeb takich jak: potrzeba bezpieczeństwa, wzrostu i rozwoju, spontaniczności i aktywności oraz potrzeb społecznych. Dzięki tej metodzie możliwe jest również zbudowanie świadomości własnego ciała oraz zaufania do innych. Podejmując pracę z dzieckiem niepełnosprawnym intelektualnie musimy zdawać sobie sprawę, że nie wystarczy sama znajomość ćwiczeń. Bardzo istotna jest umiejętność nawiązywania kontaktu, otwartość na potrzeby dziecka a także elastyczność w prowadzeniu zajęć.

Literatura:

Bogdanowicz Marta, Kisiel Bożena, Przasnyska Maria: Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka.

Bogdanowicz Marta, Kasica Alicja: Ruch rozwijający dla wszystkich, Efektywność metody Weroniki Sherborne.

V. Sherborne Ćwiczenia ruchowe dla umysłowo niepełnosprawnych w red. T. Gałkowski Dziecko autystyczne i jego rodzice. Poradnik wychowawczy

  1. V. Sherborne Ćwiczenia ruchowe dla umysłowo niepełnosprawnych w red. T. Gałkowski Dziecko autystyczne i jego rodzice. Poradnik wychowawczy Warszawa 1984 s. 145↩

  2. M. Bogdanowicz, B. Kisiel, M. Przasnyska Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka, WSiP Warszawa 1992, s. 69↩

  3. Tamże s. 69↩

  4. M. Bogdanowicz, B. Kisiel, M. Przasnyska Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka, WSiP Warszawa, 1992 s. 10↩

  5. Tamże s. 50↩

  6. M. Bogdanowicz, B. Kisiel, M. Przasnyska Metoda Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu rozwoju dziecka, WSiP Warszawa 1992, s. 57↩


Wyszukiwarka