Pytania do opracowania z anatomii
Budowa komórki
Budowa i rodzaje tkanek
Okolice ciała
Różnice w konstytucjonalnej budowie ciała
Podstawowe terminy: anatomia, fizjologia, morfologia, histologia, cytologia, biologia.
Podział anatomii
Proporcje ciała ludzkiego i zmiany w ciągu życia
Układ narządu ruchu
Budowa kości
Rodzaje kości
Rodzaje szpiku i gdzie one się znajdują
Rola okostnej
Czynność kości
Kości czaszki – twarzoczaszka i mózgoczaszka
Podział żeber
Odcinki kręgosłupa
Budowa kręgu
Kości obręczy k/g i górnej wolnej
Kości obręczy k.d i dolnej wolnej
Budowa miednicy
Budowa łopatki
Więzadła i stawy – rodzaje więzadeł, stawów – przykłady, zakres ruchu w tych stawach
Rodzaje zatok
Kifoza, lordoza
Funkcje kręgosłupa
Garb starczy
Układ mięśniowy
Rodzaje włókien mięśniowych
Budowa mięśnia
Rodzaje mięśni – zginacze i prostowniki
Wszystkie mięśnie z tabeli Sylwanowicza – rodzaj, pp, pk, funkcja tego mięśnia
Budowa przewodu pokarmowego
Rola składników odżywczych – węglowodany, cukry, białka, podział witamin, sole mineralne.
Budowa jamy ustnej, podniebienia
Rodzaje zębów
Budowa ślinianek, budowa gardła
Trawienie pokarmów w jamie ustnej – enzymy, kwas solny
Budowa przełyku
Budowa żołądka
Skład soku żołądkowego
Budowa jelita cienkiego, grubego
Budowa dwunastnicy
Wyrostek robaczkowy
Budowa okrężnicy
Budowa wątroby
Woreczek żółciowy
Budowa i rola trzustki
Enzymy wydzielane przez trzustkę
Budowa otrzewnej
Ruchy jelit
Wchłanianie pokarmów przez przewód pokarmowy
Obliczanie zapotrzebowania energetycznego
10.Rola układu oddechowego
Podział układu oddechowego
Budowa nosa i jamy nosowej
Budowa krtani
Budowa tchawicy
Budowa oskrzeli
Budowa płuc
Rola pęcherzyków płucnych
Unaczynienie i unerwienie płuc
Budowa opłucnej
Rola śródpiersia
Co to jest oddychanie tkankowe
Co to jest oddychanie płucne
Powietrze zalegające, zapasowe, objętość oddechowa
11.Rola układu moczowego
Budowa nerki
Czynność nerek
Budowa moczowodów
Regulacja gospodarki wodnej
Mocz, ilość, skład, produkcja
Budowa pęcherza moczowego
Budowa cewki moczowej żeńskiej i męskiej
12. Układ płciowy
Narządy płciowe męskie – budowa i rola, zewnętrzne i wewnętrzne
Narządy płciowe żeńskie – budowa i rola, zewnętrzne i wewnętrzne
Hormony płciowe żeńskie i męskie
Cykl miesiączkowy kobiety – fazy
Ciąża, poród, połóg – do 6 tygodnia
Budowa sutka
Obliczanie terminu porodu
13. Układ krążenia
Rola układu krążenia
Budowa serca
Kształt serca
Budowa przedsionków i komór
Budowa worka osierdziowego
Unaczynienie i unerwienie serca
Naczynia krwionośne – rodzaje naczyń – tętnica, żyły, naczynia włosowate – budowa
Naczynia chłonne
Węzły chłonne i ich rola
Budowa śledziony
Czynność serca
Tony serca
Pomiar ciśnienia
Pomiar tętna
Zjawiska elektryczne w sercu
Automatyzm serca
Krążenie krwi w tkankach
Krążenie płucne
14. Krew
budowa i rola krwi
składniki morfotyczne osocza
odczyn krwi
rola hemoglobiny
mechanizmy obronne krwi
antygen, przeciwciało – co to jest
mechanizmy powstawania przeciwciał
reakcja antygen – przeciwciało
grupy krwi, zasady przetaczania
15.Układ nerwowy
budowa i rola układu nerwowego
podział układu nerwowego
budowa neuronów
budowa rdzenia nerwowego
ośrodki rdzenia nerwowego
co to jest odruch
podział receptorów
co to jest łuk odruchowy
opony rdzenia nerwowego
opony mózgowia
budowa pajęczynówki
skład i rola płynu mózgowo – rdzeniowego
budowa mózgowia
budowa rdzenia przedłużonego
tyłomózgowie wtórne
śródmózgowie
międzymózgowie i jądra podkorowe kresomózgowia
kresomózgowie
węchomózgowie
ośrodki korowe
ośrodki mowy
odruchy warunkowe
rola snu w organizmie
twór siatkowaty
nerwy czaszkowe, budowa – co powoduje uszkodzenie danego nerwu
nerwy rdzeniowe – rodzaje
gałęzie rdzeniowe nerwów rdzeniowych
układ nerwowy autonomiczny – zwoje autonomiczne
Część współczulna układu autonomicznego
Część przywspółczulna układu autonomicznego
Autonomiczne unerwienie narządów i tkanek
16. Układ narządów zmysłów
Wzrok, słuch
Narządy czucia powierzchownego i głębokiego
Narząd powonienia
Budowa oka, ucha
Budowa skóry
Gruczoły wydzielania wewnętrznego
Hormony
BUDOWA KOMÓRKI
Komórka jest podstawową jednostką strukturalną i funkcjonalną organizmu. Komórką nazywamy grudkę żywej substancji białkowej, zwanej protoplazmą, która jest materialnym podłożem życia. W ciele człowieka jest około 30 bilionów komórek. Komórki różnią się między sobą wielkością i kształtem. W każdej komórce wyróżniamy dwie zasadnicze części, ciało i jądro komórkowe.
Ciało komórkowe składa się z półpłynnej, lepkiej, galaretowatej, bezbarwnej substancji żywej zwanej protoplazmą.
Jądro komórkowe umieszczone jest zwykle w pobliżu środka komórki i przeważnie ma postać kulistą, może być jednak owalne lub podłużne. Jądro zarządza procesami przemiany materii i rozmnażaniem komórki przez podział pośredni. Jest bardzo ważne, komórka bez jądra może przez jakiś czas pełnić niektóre czynności np. poruszać się nie jest w stanie jednak się rozmnażać i szybko ginie.
BUDOWA I RODZAJE TKANEK
Tkanka jest to skupienie komórek o podobnych kształtach i podobnych zadaniach, o wspólnym pochodzeniu. Są przystosowane do wykonywania określonej czynności na rzecz całego organizmu. Tkanki są elementami składowymi narządów i ich układów.
Rozróżniamy następujące tkanki:
Nabłonkowa
Łączna i jej pochodne
Mięśniowa
Nerwowa
Za piątą tkankę można uznać krew, różni się ona jednak od pozostałych bo jest płynem i nie ma własnego kształtu, ale uważa się ją za jedną z odmian tkanki łącznej.
OKOLICE CIAŁA
Głowa dzieli się na część twarzową i część mózgową.
Szyja dzieli się na okolicę przednią, czyli szyję właściwą i okolicę tylną czyli karkową. Granicę stanowi mięsień MOS.
Tułów dzieli się na pole przednie, czyli klatka piersiowa, okolice brzucha i pole tylne grzbietowe czyli kręgosłup, a także okolicę kręgową i okolicę grzbietową. Granicą między przednią a tylną częścią jest tutaj linia pachowa środkowa po obydwu stronach.
K/G są to okolice stawu ramiennego i mięśnia naramiennego, okolica ramienia – strona przednia, tylna, przyśrodkowa i boczna, okolica stawu łokciowego, okolice przedramienia – przednia, tylna, przyśrodkowa i boczna, okolice stawu nadgarstkowego, okolice ręki – grzbietowa i dłoniowa, okolice palców – strona grzbietowa, dłoniowa, przyśrodkowa i boczna.
K/D to okolica pośladkowa, okolica krętażowa, okolica uda – przednia, tylna, przyśrodkowa i boczna, okolice stawu kolanowego, okolica podudzia – przednia piszczelowa i tylna łydkowa, okolica kostki przyśrodkowej i bocznej, okolica stopy – grzbietowa i podeszwowa.
RÓZNICE W KONSTYTUCJONALNEJ BUDOWIE CIAŁA
Nie ma na świecie dwóch identycznych osób, przy czym różnice osobnicze nie ograniczają się wyłącznie do budowy fizycznej. Różnice zachodzą także w budowie psychicznej człowieka, w jego charakterze i temperamencie, w sposobie reakcji na różne bodźce. Pod wpływem tych samych szkodliwych czynników niektóre osoby chorują, inne pozostają zdrowe.
Najbardziej znany podział na typy konstytucyjne jest podział niemieckiego psychiatry Kretschmera, który wyróżnił trzy typy:
Leptosomiczny – asteniczny, pikniczny – eurosymiczny, atletyczny.
Typ leptosomiczny to wysmukła, wąska budowa ciała o słabym umięśnieniu. Kończyny są wydłużone, szyja długa cienka, czaszka długa.
Typ pikniczny to wybitnie zaznaczony rozwój tułowia i skłonność do okładania się tłuszczu zwłaszcza na brzuchu. Kończyny są krótkie i grube, głowa wielka, szeroka szyja krótka i gruba i szeroka twarz.
Typ atletyczny to wybitny rozwój kośćca i mięśni.
PODSTAWOWE TERMINY: ANATOMIA, FIZJOLOGIA, MORFOLOGIA, HISTOLOGIA, CYTOLOGIA, BIOLOGIA.
Anatomia – dział biologii, nauka zajmująca się badaniem makroskopowej budowy i kształtu ciała żywych organizmów
Fizjologia – nauka o czynności ustroju i jego narządów
Morfologia - podstawowe badanie diagnostyczne, polegające na ilościowej i jakościowej ocenie elementów morfotycznych krwi.
Histologia - nauka o rozwoju, budowie i funkcjach tkanek, w przeciwieństwie do anatomii, zajmuje się badaniem mikroskopowej budowy ciała. Nauka o mikroskopowych wykładnikach chorób nosi nazwę histopatologii.
Cytologia - nauka o budowie wewnętrznej i funkcji podstawowej jednostki budulcowej organizmów żywych jaką jest komórka. Badanie cytologiczne pozwala na wczesne rozpoznanie stanu przedrakowego szyjki macicy. Polega ono na mikroskopowej ocenie rozmazu pobranego z tarczy i kanału szyjki macicy. Badanie nie jest bolesne. Jak każde badanie ginekologiczne tak i to wymaga od kobiety ogólnego rozluźnienia się. Cytologia nie powinna być wykonywana wcześniej niż w 4 dniu po miesiączce i nie później niż w 4 dniu przed następną miesiączką. Najlepszym czasem na wykonanie badania cytologicznego jest okres między 10 a 18 dniem cyklu miesiączkowego.
Biologia - nauka ta skupia się na charakterystyce, klasyfikacji oraz zachowaniu organizmów żywych, jak również sposobie powstawania nowych gatunków oraz zależnościami między nimi a środowiskiem naturalnym.
PODZIAŁ ANATOMII
Rozróżniamy w anatomii kilka kierunków.
Anatomia opisowa, anatomia topograficzna, anatomia plastyczna, anatomia czynnościowa, anatomia praktyczna, anatomia mikroskopowa, anatomia makroskopowa, anatomia porównawcza, anatomia patologiczna
PROPORCJE CIAŁA LUDZKIEGO I ZMIANY W CIĄGU ŻYCIA
UKŁAD NARZĄDU RUCHU
BUDOWA KOŚCI
Kość składa się ze ścisłej itwardej masy zwanej istotą zbitą i z części zwanej istotą gąbczastą o budowie beleczkowatej. Istota zbita znajduje się na powierzchni wszystkich kości, istota gąbczasta jest wewnątrz większości kości. Kość ma trzon, który zbudowany jest z istoty zbitej i z dwóch końców, które są pokryte tylko cienką warstwą istoty zbitej, wewnątrz jest istota gąbczasta. Każda kość jest także pokryta cienką i mocną błoną łącznotkankową zwaną okostną w której są dwie warstwy: zewnętrzna, zbudowana z tkanki łącznej i wewnętrzną zwaną kościotwórczą w której są naczynia krwionośne, naczynia chłonne i nerwy.
RODZAJE KOŚCI
Rozróżniamy: kości długie, kości krótkie, kości płaskie, kości różnokształtne, kości pneumatyczne.
Do kości długich zaliczamy: kość ramienna, kość łokciowa, kość promieniowa, kość udowa, kość piszczelowa i kość strzałkowa, kości śródręcza i śródstopia oraz kości paliczków palców rąk i stóp. Kości długie występują więc przede wszystkim w kończynach.
Do kości krótkich zaliczamy: np. kości nadgarstka lub stępu, trzeszczki.
Do kości płaskich zaliczamy: łopatka, kości sklepienia czaszki, mostek, kość biodrowa.
Do kości różnokształtnych zaliczamy: kości części twarzowej czaszki, rzepka czy np. kręgi.
Do kości pneumatycznych zaliczamy: kość klinowa, sitowa, czołowa, skroniowa. Są to kości, które zawierają jamy wypełnione powietrzem.
RODZAJE SZPIKU I GDZIE ON SIĘ ZNAJDUJE
Szpik znajduje się we wnętrzu jam szpikowych kości długich i w licznych drobnych jamkach istoty gąbczastej. Jest to miękka, silnie ukrwiona masa. Występuje on w dwóch postaciach: szpiku żółtego i szpiku czerwonego. Szpik czerwony występuje w kościach płodu i noworodka. W miarę wzrostu szpik ten zmienia się na szpik żółty. U dorosłych jest szpik czerwony, ale tylko w niektórych kościach tzn. w kręgach, mostku, żebrach, łopatce.
ROLA OKOSTNEJ
Okostna odgrywa bardzo ważną rolę w procesie regeneracji kości, w złamaniach czy w przypadkach gojenia się kości. Okostna posiada komórki kościotwórcze, które są czynne wtedy kiedy ma się wytworzyć nowa istota kostna łącząca odłamki kostne. Między złamaniami powstaje wtedy blizna kostna.
CZYNNOŚĆ KOŚCI
Kość jest zbiornikiem soli mineralnych. Kości mają zdolność regeneracji, złamana kość jeśli jest odpowiednio unieruchomiona zrasta się. Kości mają zdolność dostosowania swego kształtu do działających na nie sił. Właściwość ta jest szczególnie wyraźna u dzieci.
KOŚCI CZASZKI – TWARZOCZASZKA I MÓZGOCZASZKA
Część górna i tylna czaszki nazywa się czaszką mózgową – mózgoczaszka a część przednią dolną nazywa się czaszką trzewną – trzewioczaszką.
Mózgoczaszka jest mocną puszką kostną, która osłania mózgowie.
Czaszka mózgowa składa się z:
Kości potylicznej
Kości czołowej
Kości klinowej
Kości sitowej
Kości ciemieniowej
Kości skroniowej
Czaszka trzewna składa się z:
Kości szczękowe
Kości jarzmowe
Kości podniebienne
Kości nosowe
Kości małżowiny
Kości łzowe
Żuchwa
Lemiesz
Kość gnykowa
PODZIAŁ ŻEBER
Żebra mają postać wygiętych półksiężycowatych blaszek kostnych, każda z nich ma koniec przedni mostkowy i tylny – kręgosłupowy. Ze względu na sposób połączenia z mostkiem żebra dzielą się na: prawdziwe – od 1- go do 7 – go – dochodzą one bezpośrednio do mostka i łączą się z nim chrząstką żebrową, żebro 1 jest najkrótsze i najsilniej wygięte o powierzchniach skierowanych ku górze i ku tyłowi, o brzegach zwróconych na zewnątrz i do wewnątrz. żebra rzekome od 8 – go do 10 – go łączą się z mostkiem poprzez chrząstkę żebra położonego wyżej, żebra 11 – ste i 12 – ste nie łączą się z sobą ani też z innymi żebrami i kończą się swobodnie w ścianie brzucha i dlatego noszą nazwę żeber wolnych.
ODCINKI KRĘGOSŁUPA
Kręgosłup składa się z 33 – 34 kręgów i z 5 odcinków.
Odcinek szyjny lub karkowy – 7 kręgów
Odcinek piersiowy – 12 kręgów
Lędźwiowy – 5 kręgów
Krzyżowy – 5 kręgów
Guziczny – 4 – 5 kręgów
BUDOWA KRĘGU
W każdym kręgu wyróżniamy trzon kręgu zwrócony jest ku przodowi, łuk, który zwrócony jest ku tyłowi i odchodzące od łuku siedem wyrostków: wyrostek kolczysty, 1 para wyrostków poprzecznych i dwie pary wyrostków stawowych.
KOŚCI OBRĘCZY K/G I GÓRNEJ WOLNEJ
Do obręczy k/g należą obojczyk i łopatka. W skład kończyny wolnej wchodzą:
Kość ramienna, kości przedramienia – kość promieniowa, kość łokciowa, 8 kości nadgarstka, 5 kości śródręcza i 14 kości palców.
KOŚCI OBRĘCZY K/D I DOLNEJ WOLNEJ
Obręcz k/d składa się z kości dość ściśle ze sobą połączonych. Są to kości miedniczne – lewa i prawa. Z przodu łączą się one z sobą a z tyłu z kością krzyżową. To wszystko to jest miednica.
W skład kośćca k/d wolnej wchodzą:
Kość udowa, rzepka, kości goleni – kość piszczelowa, kość strzałkowa
BUDOWA MIEDNICY
Kość miedniczna– kość wchodząca w skład obręczy kończyny tylnej (dolnej) jest kością parzystą. Kości miedniczne łączą się ze sobą w części przedniej za pomocą spojenia łonowego, w części tylnej łączą się z kością krzyżową kręgosłupa. Dwie kości miednicze i kość krzyżowa tworzą miednice
BUDOWA ŁOPATKI
Jest kością płaską o kształcie trójkąta. Posiada dwie powierzchnie, trzy brzegi i trzy kąty. Powierzchnia grzbietowa zwrócona jest ku tyłowi. Wyróżniamy na niej grzebień łopatki, który biegnąc ku bokowi, górze i przodowi przechodzi w z lekka wygięty wyrostek barkowy. Grzebień łopatki dzieli powierzchnię grzbietową na dwa zagłębienia: dół nadgrzebieniowy i dół podgrzebieniowy. Łopatka posiada dwie powierzchnie: przednia powierzchnia żebrowa jest wklęsła zwrócona jest ku żebrom a powierzchnia grzbietowa łopatki przedziela wystający grzebień łopatki.
WIĘZADŁA I STAWY – RODZAJE WIĘZADEŁ, STAWÓW – PRZYKŁADY, ZAKRES RUCHU W STAWACH
RODZAJE ZATOK
Zatoki szczękowe
Największe są zatoki szczękowe. Ściana górna zatoki tworzy dno oczodołu. Ma to olbrzymie znaczenie dla szerzenia się procesu zapalnego i dla oceny stopnia zaawansowania procesu chorobowego. Dno zatoki szczękowej znajduje się w bezpośredniej bliskości korzeni zębów (2. przedtrzonowca i 1. trzonowca). Miejsca te są punktem wyjścia zębopochodnego zapalenia zatok. Zębopochodne zapalenie zatoki szczękowej jest jednym z niewielu przypadków, gdy stan zapalny obejmuje tylko jedną zatokę.
Zatoka czołowa
Zatoka czołowa przyjmuje różnorodne kształty. Może występować całkowity brak zatoki czołowej po jednej stronie. Czasem zatoki mogą być bardzo rozległe i wielokomorowe, co sprzyja powikłaniom zapalnym. Tylna ściana sąsiaduje z przednim dołem czaszki i dlatego jest drogą szerzenia się powikłań wewnątrzczaszkowych.
Zatoki sitowe
Zatoki sitowe są zbudowane z 6-10 komórek powietrznych. Stan zapalny toczący się w obrębie zatok sitowych może być powikłany zapaleniem nerwu wzrokowego i zapaleniem tkanek oczodołu.
Zatoka klinowa
Procesy zapalne dotyczące zatoki klinowej są niezwykle groźne i mogą szerzyć się na opony mózgu i tkankę mózgową.
KIFOZA, LORDOZA
Kifoza - łukowate wygięcie kręgosłupa w stronę grzbietową, w postaci patologicznej potocznie nazywane garbem.
Lordoza - łukowate wygięcie kręgosłupa w stronę brzuszną. U człowieka fizjologiczna lordoza występuje w odcinku szyjnym i lędźwiowym kręgosłupa
FUNKCJE KRĘGOSŁUPA
Kręgosłup jako całość spełnia 3 podstawowe funkcje.
Jest osią ciała i jego główną podporą
Jest narządem ruchu
Osłania rdzeń kręgowy
GARB STARCZY
Jest to pogłębienie kifozy, czyli wygięcia kręgosłupa ku tyłowi w odcinku piersiowym kręgosłupa.
UKŁAD MIĘŚNIOWY
RODZAJE WŁÓKIEN MIĘSNIOWYCH
Włókna mięśniowe dzielą się na trzy zasadnicze typy:
- Włókna mięśniowe wolno kurczące się ( typ I)
- włókna mięśniowe szybko kurczące się odporne na zmęczenie (typ II A)
-włókna mięśniowe szybko kurczące się podatne na zmęczenie (typ II X)
Włókna mięśniowe wolno kurczliwe
Tradycyjnie zwane są włóknami czerwonymi lub tlenowymi, jednak obecnie w literaturze fachowej oznacza się je jako włókna mięśniowe typu I albo SO. Dzięki wysokiej ilości znajdujących się w nich mitochondriów oraz mioglobiny są predysponowane do wykonywania długotrwałego wysiłku fizycznego. Ich nazwa potoczna – czerwone włókna mięśniowe, bierze się stąd, iż wysoka zawartość mioglobiny barwi je właśnie na czerwono. W tym rodzaju włókien mięśniowych energia jest czerpana głównie z procesów metabolicznych tlenowych. Cechą szczególną tego rodzaju włókien mięśniowych jest bardzo długi czas skurczu, stąd też bierze się ich nazwa – wolno kurczliwe. Ze względu na swoją przystosowanie do wykonywania długotrwałego wysiłku fizycznego, w ciele człowieka występują one głównie w mięśniach, które w czasie doby funkcjonują przez długi okres czasu, na przykład w mięśniu płaszczkowatym.
Włókna mięśniowe szybko kurczliwe
Ze względu na niską zawartość mioglobiny zwane również białymi. Charakteryzują się bardzo krótkim czasem skurczu, co znalazło odzwierciedlenie w ich nazwie – włókna mięśniowe szybko kurczliwe. Warto również zaznaczyć, iż siła ich skurczu jest średnia lub duża. Cechują się one także wyższą niż w przypadku włókien mięśniowych wolno kurczliwych podatnością na zmęczenie. W ludzkim organizmie wyróżniamy dwa rodzaje włókien mięśniowych szybko kurczliwych:
odporne na zmęczenie (tlenowo – glikolityczne; typu IIA lub FOG)
podatne na zmęczenie (glikolityczne; typu IIX lub FG)
BUDOWA MIĘŚNIA
Mięsień poprzecznie prążkowany składa się z włókien mięśniowych tzw. miocytów. Jest to długa, bardzo cienka komórka o kształcie wydłużonego cylindra z zaostrzonym końcem. Ciało miocytu zawiera włókienka kurczliwe – miofibryle, które stanowią kurczliwy składnik miocytu. Na końcach miofibryle przechodzą we włókienka ścięgnowe. Włókienko ścięgnowe tworzą ścięgno. Zewnętrznie mięsień okryty jest osłoną zwaną namięsną. Całość narządu otacza zwykle błona łącznotkankowa – tzw. powięź.
RODZAJE MIĘSNI - ZGINACZE I PROSTOWNIKI
Działanie rozpiętego nad stawem mięśnia zależy od jego położenia w stosunku do osi stawu. Jeżeli mięsień jest położony do przodu od osi stawu takiego np. jak staw łokciowy czy biodrowy, to działa on jako zginacz, jeżeli leży od tyłu od tej osi, to działa jako prostownik. Mięśnie położone pobocznie – działają jako działają na ogół jako odwodziciele a leżące przyśrodkowo jako przywodziciele.
WSZYSTKIE MIĘŚNIE Z TABELI SYLWANOWICZA – RODZAJ, PP, PK, FUNKCJA TEGO MIĘŚNIA