Ewelina Tobolak – Ignatowska

Klasa II SP TR

Semestr I

Rok szkolny 2008/09

PRACA KONTROLNA

Z PRODUKCJI ROŚLINNEJ

TEMAT: Czynniki agrotechniczne wywierające największy wpływ na przezimowanie rzepaku ozimego.

Rzepak ozimy jest najważniejszą rośliną oleistą w Polsce. Powodami, dla których rzepak zyskał na atrakcyjności jest wysoka wydajność z hektara, oraz cenę rynko­wą. Poza tym za uprawą tej rośliny przemawia wysoka wartość przed-plonu, jaki rzepak pozostawia po sobie i wielokierunkowe zastosowanie. Ważnymi warunkami wysokich plonów jest uzyskanie optymalnej fazy rozwoju rzepaku ozimego i jego przezimowanie.

Na zminimalizo­wania ryzyka wymarzania plantacji w okresie zimowym i wczesnowio­sennym ważne jest stosowanie intensywnych technologii agrotechnicznych.

Do podstawowych elementów agro­techniki w uprawie rzepaku ozimego zaliczamy:

• odpowiedni przedplon

• dobór odmian

• zespól uprawek pożniwnych i przedsiewnych,

• nawożenie,

• termin siewu

Rośliny wchodzące w stan spoczynku zimowego powinny wykształcić zwartą rozetę, złożoną z 7-8 dorodnych liści właściwych, bez wypiętrzonego pąka wierz­chołkowego. Korzeń palowy powinien wrastać ponad 20 cm w glebę, zaś średni­ca szyjki korzeniowej musi przekraczać 5 mm.

1. Odpowiedni przedplon

Pierwszym elementem technologii uprawy jest wybór przedplonu. W zmianowaniu najczęściej przypada po jęczmieniu ozimym, pszeni­cy ozimej i pszenżycie. Są to zboża wcześnie schodzące z pola oraz o podob­nych wymaganiach glebowych. Rzepak także można uprawiać po nieco później zbieranym z pola jęczmieniu jarym, cho­ciaż najlepszymi przedplonami są rośliny motylkowate. Natomiast do najgorszych rozwiązań należy uprawa rzepaku po so­bie oraz po innych krzyżowych, np. gor­czycy.

W tym roku zboża dojrzewają o 1-2 ty­godnie później niż zazwyczaj, co przekła­da się na opóźniony termin ich zbioru.. W tej sytuacji po niektórych przedplonach, tj. po większości roślin jarych, może zabraknąć cza­su na uprawki związane ze zniszczeniem ścierniska i dotrzymaniem optymalnego terminu siewu rzepaku. Dlatego tam najkorzyst­niej jest zasiać rzepak po wcześnie scho­dzących z pola mieszankach pastewnych (strączkowe, motylkowe), jęczmieniu ozimym, pszenżycie i życie oraz wczesnych ziemniakach, jest to najlepsze rozwiązanie: rolnik ma moż­liwość wykonania wszystkich zabie­gów agrotechnicznych, jakie są wy­magane przy uprawie rzepaku.

Na glebach pszennych często spotyka się zmianowanie: pierwszy rok - psze­nica, drugi rok - pszenica, trzeci rok rzepak. Przy takim następstwie roślin należy się liczyć z ze zwiększoną pre­sją chorób i szkodników zarówno rze­paku, jak i pszenicy. Przerwa w uprawie rzepaku na tym samym polu powinna wynosić minimum 3 lata. Dopiero po upływie tego okresu następuje istotna naturalna redukcja zarodników chorób grzybowych i szkodników rzepaku.

1. Dobór odmian

W Polskim Rejestrze jest ponad 40 odmian rzepaku ozimego hodowli polskiej i zagranicznej stanowiących w większości formy populacyjne, ale także mieszańce złożone. Mrozoodporność powinna być cechą pierwotną przy wyborze odmiany - limituje bowiem możliwości ujawnienia się pozostałych cech. W ocenie zimotrwałości należy się kierować wynikami PDO - koniecznie z własnego województwa.

Najlepszą zimotrwałością charakteryzuje się Kronos (8° w skali 9-stopniowej). Zdecydowaną większość odmian sklasyfikowano na poziomie średnim. Formy Batory, Libomir, Liclassic, Spencer, Bristol i Contact mają w tej cesze niższy poziom (LOO 2003).

1. Uprawa roli

Klasyczne zalecenia przewidują wykonanie pod rzepak dwu zespołów uprawowych, tj. pożniwnego i przedsiewnego. Jeśli termin zejścia z pola przedplonu stwarza takie możliwości - należy te zalecenia wykonać. Ze zbóż warunki takie stwarza jedynie jęczmień ozimy.

Uprawki pożniwne wykonane szyb­ko tuż po sprzęcie przedplonu to jeden z podstawowych elementów zapewniających sukces przy siewie rzepaku. Płytko wykonana podorywka lub zabieg zrywaczem ściernią pozwala na natychmiastowe przer­wanie odparowywania resztek wilgoci z gleby (należałoby zastosować kultywator podorywkowy lub bronę talerzową na głębokość 6 – 10 cm) jednocze­śnie pozwala na wcze­sne kiełkowanie nasion chwastów, które może­my eliminować metodą mechaniczną. Po koniczynie i lucernie wskazane jest pocięcie zwartej darni bro­ną talerzową i jej zaoranie.

Orkę przedsiewną wykonujemy na głębokość 22-25 cm, z jednoczesnym bronowaniem. Orka powinna być wykonana na co najmniej 2-3 tygodnie przed siewem rzepaku, co pozwala na dobre odleżenie się gleby i skuteczne zwalczenie chwastów uprawkami przedsiewnymi. Rzepak wymaga bardzo starannej przedsiewnej uprawy roli, gdyż małą ilość drobnych nasion trzeba wysiać płytko i równomiernie. Orka przed siewna zapewnia odpowiednią miąższość wierzchniej warstwy gleby umożliwiającą prawi­dłowy rozwój systemu korzeniowego. Jest to ważne zwłaszcza w okresie jesiennego rozwoju, w którym rośliny powinny wytworzyć silną rozetę liścio­wą (10-12 liści) z dużą liczbą bocz­nych zawiązków pędów będących w późniejszym okresie podstawą dla tworzenia plonu. Ponadto właściwie zbudowany palowy głęboki system korzeniowy decyduje często o zimo-trwałości rzepaku ozimego w okresie braku okrywy śniegowej zimą czy też spadku temperatur na przedwiośniu.

Orkę siewną wystarczy wyko­nać na głębokość do 20 cm. Pług należy zagregatować z wałem Campbella, albo in­nym wałem o działaniu wgłębnym. Pozwalają one oszczę­dzić na czasie, przyspieszając osiadanie roli.

Celem zespołu uprawek pożniwnych i przedsiewnych jest:

• optymalne przygotowanie gleby pod zasiew rzepaku ozimego,

• odpowiednie przyoranie lub wy­mieszanie z glebą resztek po­żniwnych po przedplonie,

• umożliwienie kiełkowania chwa­stów oraz nasion z przedplonu z wierzchniej warstwy gleby, tak aby w następnych uprawkach wy­eliminować je z pola,

• zapewnienie odpowiedniej struk­tury wierzchniej warstwy gleby dla optymalnego rozwoju siewek rzepaku,

• zatrzymanie w glebie wilgoci niezbędnej dla wschodów na­sion i późniejszego rozwoju ro­ślin.

Prawidłowo doprawiona gleba pod siew rzepaku ozimego powinna wy­glądać następująco: wierzchnia war­stwa gleby o miąższości 3-4 cm win­na posiadać strukturę gruzełkowa-tą, a pod nią powinna zalegać gleba zagęszczona, zapewniająca dobre, kapilarne podsiąkanie wody

Skutki niewłaściwej uprawy gleby:

Brak spulchnienia wierzchniej war­stwy, silne zagęszczenie podglebia to naturalne przeszkody dla prawidło­wego wzrostu roślin. Często w tych warunkach w wypadku wystąpienia silnych opadów jesiennych następu­je pogorszenie warunków wodno-powietrznych gleby, na które rzepak re­aguje płytkim, krzaczasto rozwiniętym systemem korzeniowym. Wadliwie zbudowany system korzeniowy nie będzie się już prawidłowo rozwijał w okresie wiosennym, następuje natural­na blokada możliwości dotarcia przez system korzeniowy do głębszych warstw gleby, gdzie znajdują się zaso­by wody i składników pokarmowych, a w warunkach często występujących susz majowo-czerwcowych negatyw­nie wpływa na wysokość plonu.

1. Nawożenie

Jeżeli gleba jest zbyt kwaśna (pH w granicach 5,5 do 6), to do od­kwaszania należy zastosować wapno tlenkowe palone. Na glebach mniej zakwaszonych, ale ubogich w magnez, stosować wapno magnezowe. Dlatego rzepak jest rośliną, pod którą przepro­wadza się wapnowanie, chociaż najlepiej zrobić to pod przedplon. W przypadku bra­ku wcześniejszego wapnowania warto je zastosować bezpośrednio po zbiorze przedplonu

Nawozy fosforowe i potasowe stosuje się w całości jesienią, pod orkę przedsiewną. Nawożenie fosforem i potasem należy dostosować do zasobności gleby i spodziewanej wielkości plonu. Przy plonach nasion 35 dt/ha i wyższych na glebach o średniej zasobności zalecane dawki fos­foru i potasu wynoszą: P₂O₅ - 60 kg/ha, K₂O - 140 kg/ha. Z na­wozów fosforowych pod rzepak nadaje się zwłaszcza superfos-fat prosty z borem, który zawie­ra 20% fosforu (P₂O₅), 10% siarki (S), 0,7% boru (B) oraz 28% wap­nia (CaO).

Jesienne nawożenie rzepaku azotem powinno być umiarko­wane i kształtować się na po­ziomie do 40 kg N/ha. Dawka azotu zależy w dużej mierze od przedplonu.

Fosfor - pierwiastek niezbędny rośli­nie dla prawidłowego rozwoju syste­mu korzeniowego w okresie jesiennym. Jego wysoka zawartość w gle­bie na przedwiośniu pozwala na szybką regenerację systemu korze­niowego po ewentualnych uszkodze­niach mrozowych powstałych zimą i na przedwiośniu.

Potas - rzepak ozimy reaguje bardzo negatywnie na niską zawar­tość tego składnika w glebie w całym okresie wegetacji; jego brak ujemnie wpływa na przyrost masy wegetatyw­nej oraz plon nasion.

Azot - nadmiar azotu mogą doprowa­dzić do przedwczesnego wy­niesienia pąka wierzchołkowe­go. Tym samym zostają stwo­rzone warunki do przemar­znięcia roślin w czasie zimy. Również niedobór azotu jest niekorzystny, gdyż słabo roz­winięte rośliny w okresie jesie­ni gorzej zimują.

1. Termin i sposób siewu

Aby rzepak przed zimą dostatecznie wyrósł i rozwinął się, musi być posia­ny w optymalnym terminie. . Dla Polski od Pomo­rza, Żuław i Warmii poprzez Kujawy, - najkorzystniejsze siewy tego gatun­ku powinny być zakończone do 20-22 sierpnia. Jesienią optymal­na obsada roślin dla odmian populacyjnych wynosi 60 sztuk/m², a dla mieszańcowych 40 sztuk.

Do siewu należy używać nasion kwalifikowa­nych, zaprawionych. Należy unikać nasion zaprawionych w poprzednim roku, ponieważ substancje czynne zapraw nasiennych mogą się czę­ściowo ulotnić. Zaprawianie chroni siewki przed chorobami zgorzelo­wymi oraz przed szkodnikami.

Rzepak najczęściej jest siany w rozstawie rzędów 20-25 cm, zwłaszcza przy zakładanym zmniejszeniu obsady roślin. Jed­nak praktykowany jest także siew wąskorzędowy, co 10-13 cm. Rzepak nale­ży siać równomiernie płytko na głę­bokość 2-3 cm z małą prędkością siewnika, 4-6 km/godz. W gospodar­stwach, w których rzepak uprawiany jest na tym samym polu co 2-3 lata.

Siewy gęstsze szkodzą zimowaniu, wylęganiu, sprzyjają porażeniu przez choroby i szkodniki. Szeroką rozstawę rzędów dopuszcza się wyłącznie przy pielęgnacji mechanicznej międzyrzędzi.

Przy opóźnionym terminie siewu ilość wysiewu zwiększamy do 20%. Również przy źle doprawionej i prze­suszonej roli należy zwiększyć ilość wysiewu o 15-20% i w takim przy­padku absolutnie nie wolno stoso­wać rzadszego wysiewu. Przy opóźnionym terminie siewu, w warunkach coraz krótszego dnia i niższych temperatur, rośliny nie są w stanie należycie wyrosnąć i zahar­tować się przed zimą. Niewskazane jest też, aby rzepak przed nastaniem zimy strzelił w pęd wierzchołkowy, a pędy boczne nadmiernie wyrosły. Zdarza się to jednak na plantacjach przenawożonych azotem i zbyt wcze­śnie posianych.