Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Witelona w Legnicy
Wydział: Nauk społecznych i Humanistycznych
Kierunek: Pedagogia
Specjalność: Edukacja wczesnoszkolna i wychowanie przedszkolne
Rok studiów 2 semestr 3 2013/2014
Forma studiów: stacjonarne; drugiego stopnia
Temat: Pedagogika Montessori.
Z przedmiotu: Pedagogika przedszkolna z metodyką wychowania przedszkolnego
Opracowały:
1. Natalia Kaczorowska
2. Anna Sawicka
Spis Treści:
Wstęp 3
Życiorys Marii Montessori 4
Pedagogika Montessori 5
Zadania i zasady pedagogiczne metody Montessori 7
Materiał rozwojowy 9
Nauczyciel montessoriański 15
Wychowanie- kara a nagroda 20
Wady i zalety metody Montessori 21
System wychowania metody Marii Montessori w Polsce 21
Edukacja niepełnosprawnych 23
10. Ciekawostki 24
Zakończenie 27
Wykorzystana literatura 28
Załącznik 1 29
Wstęp
Maria Montessori była wielkim pedagogiem i przyjacielem dziecięcych serc. To ona opisała dzieciństwo jako swoisty i bardzo znaczący etap życia, różnicujący się w zasadniczy sposób od świata dorosłych. Dzieciństwo nie jest tylko fazą przejściową do dorosłego życia, a traktowanie dzieci jako istot niedojrzałych jest wielkim nieporozumieniem.
Maria Montessori stworzyła pedagogikę, która traktuje dziecko jako istotę samodzielną, pełną energii i spontaniczności. Domagała się ustąpienia szkoły książkowej- szkoły nudy i kucia, a zamiast tego proponuje utworzenie szkoły, w której dzieci uczyłyby się według własnego rytmu pracy, w miarę swoich możliwości, a mimo to wspólnie. Nie negowała klasycznych form nauczania, ale udoskonalała je, dając dzieciom możliwość do własnych doświadczeń, zapewnia im nauczanie odkrywcze.
W dzisiejszych czasach rodzice nie mają czasu dla dzieci, goniąc za pracą. Dlatego też widać rozluźnione więzi rodzinne, a rolę opiekunki często przejmuje telewizja. Dostarcza dziecko wiadomości i doświadczeń z drugiej ręki, ograniczając bezpośrednie przeżycia.1
1. Życiorys Marii Montessori
Postać Marii Montessori od zawsze budziła wiele kontrowersji. Pomimo, iż żyła w czasach, kiedy pozycja kobiety nie równała się pozycji mężczyzny odniosła wielki sukces. Jej życie to pasmo sensacji, jednak również ogromnej pracy i niezwykłych odkryć.
Pierwsza Włoska kobieta-lekarz urodziła się 31 sierpnia 1870 roku. Jedyna córka Aleksandra Montessori i Renilde Stopani. Już jako mała dziewczynka przejawiała wiele zdolności, które mogły wskazywać na jej wielki talent. Uzdolniona matematycznie, źle wspominała okres nauki szkolnej. Ukończyła średnią szkołę techniczno-przyrodniczą, jednak studia na Uniwersytecie Rzymskim ukierunkowane były na matematykę. Po długiej walce z władzami Uniwersytetu oraz rodziną rozpoczęła studia medyczne. Mimo wielu nieprzychylnych osób oraz sytuacji, które nie ułatwiały jej pracy i nauki ukończyła studia uzyskując niezwykły wynik. 2
Po raz pierwszy zetknęła się z dziećmi upośledzonymi w Klinice Psychiatrycznej Uniwersytetu Rzymskiego. Obserwacje pacjentów stały się bodźcem do wnioskowania, iż każde dziecko posiada wewnętrzną siłę, która skłania je do aktywności. Nawet jeżeli aktywność ta nie jest wyraźnie widoczna można ją wzbudzić w każdym dziecku, zapewniając mu odpowiednie warunki.
W 1896 roku, dzięki wielkiemu zainteresowaniu opinii publicznej została delegatką na Wielkim Kongresie Kobiet w Berlinie, na którym dzięki swojemu sposobowi bycia i niezwykle błyskotliwym wystąpieniom odniosła ogromny sukces.
Zarówno życie naukowe jak i prywatne Marii Montessori obfitowało w nowatorskie podejście do rzeczywistości. Pomimo czasów w jakich przyszło jej żyć, ówcześnie panujących zasad, 31 marca 1898 roku przychodzi na świat nieślubny jej syn Marii Montessori. 3
To właśnie praca z dziećmi w Domach Dziecięcych stała się fundamentem nowego systemu nauczania zwanego później metodą Montessori. Autorka zadbała o to by wyposażenie przystosowane było do wieku dzieci oraz zaprojektowała nowe pomoce dydaktyczne. Wykształciła nauczycielki tak by pracowały w ściśle określony sposób. Dzieci miały mieć zapewnioną swobodę oraz możliwość decydowania o sobie.
Pod wpływem rozwijającego się zainteresowania nowym sposobem pracy Maria Montessori opublikowała pierwszą książkę, zatytułowaną „Metoda Montessori”. Wywołała ona tak wielkie zainteresowanie, iż jej autorka poświęciła się udoskonalaniu metody porzucając inne zajęcia. Zaproponowany przez nią sposób nauczania bardzo szybko doceniono w wielu innych krajach. Od tego momentu Montessori zajęła się propagowaniem metody na całym świecie. Maria Montessori zmarła 6 maja 1952 roku w Holandii. 4
2. Pedagogika Marii Montessori
System Montessori był jednym z tych systemów, które zrodziły się w ramach ruchu, zwanego w Europie „nowym wychowaniem”. Autorka opracowała go na podstawie wielokierunkowych studiów teoretycznych z zakresu medycyny, filozofii i psychologii, oraz bogatej wieloletniej praktyki pedagogicznej.5
Pedagogika Montessori w bezpośredni sposób odnosi się do dziecka. Pierwsze lata życia dziecka wyróżnia ogromna zdolność przyswajania informacji i pragnienie zdobywania wiedzy. Jest ono większe niż kiedykolwiek później. Małe dzieci są gotowe do uczenia się, nie wiedząc jeszcze czym jest samo uczenie się. Pedagogika Montessori ukierunkowana jest na potrzeby i dążenie do niezależności dziecka. Każde dziecko ze względu na indywidualność jednostki potrzebuje indywidualnego podejścia. Zapewnienie takich warunków pozawala mu uczyć się szybko i efektywnie. Nowatorskie podejście do sposobu uczenia się, oparte było na trzech istotnych kwestiach. Po pierwsze każde dziecko potrzebuje odpowiednich materiałów by rozwijać się sensorycznie. Następnie, by mogło się prawidłowo rozwijać, konieczna jest praca nad jego zmysłami, po trzecie w naturze dziecka jest niezwykle silna potrzeba ruchu. 6
Główne cele pedagogiki Montessori to: pomoc w rozwijaniu indywidualnych cech osobowości oraz charakteru. Wspieranie zdobywania wiedzy oraz umiejętności szkolnych i postawy współdziałania. Realizuje się je poprzez rozwijanie samodzielności oraz wiary w swoje możliwości, kształtowanie poczucia porządku oraz szacunku do pracy w atmosferze ciszy i umiejętności koncentracji na wykonywanym zadaniu. Posłuszeństwo i wzajemną pomoc, szacunek dla pracy innych osób oraz rozwój indywidualnych zdolności. Umiejętność współpracy oraz samodyscypliny, która wynika z posłuszeństwa.
Koncepcja pedagogiczna Montessori obejmuje cały rozwój dziecka. Daje mu możliwość wszechstronnego rozwoju i wspiera jego spontaniczną i twórczą aktywność. Maria Montessori uważała, iż rozwój dziecka jest wynikiem wpływu wychowania i własnej aktywności. Jest sprawą indywidualną i dokonuje się według indywidualnego planu. Nie można ustalać ogólnego systemu dydaktyczno-wychowawczego, ponieważ każde dziecko rozwija się indywidualnie, i musi mieć odpowiednio wiele dla siebie czasu by móc rozwijać się prawidłowo i zgodnie z prawami rozwojowymi. Każde dziecko do trzeciego roku życia uczy się nieświadomie poprzez przyswajanie bodźców cywilizacyjnych i kulturowych. Zmysły pomagają mu przyjmować informacje płynące z otoczenia. Twierdziła, że tak jak w sensie biologicznym dziecko rośnie samodzielnie, bez niczyjej pomocy tak i w obszarze duchowym, samo siebie kształtuje. Nikt nie może i nie ma prawa odebrać mu tej funkcji.
Montessori uważała, iż rozwój dziecka przebiega według stopni, wspólnych dla każdego człowieka. Jednak ich występowanie jest kwestią indywidualną i ma różny charakter. Każdy przejawia niejako indywidualny plan rozwojowy. Wrażliwe fazy następują w określonych momentach i nie można ich wywołać w sztuczny sposób. W ich trakcie dziecko wykazuje podwyższoną gotowość do przyjęcia impulsów z otoczenia, czyli jest w stanie bardzo wielu rzeczy się nauczyć. Gdy we wrażliwej fazie dojdzie do długotrwałej, pogłębionej koncentracji na danej czynności, występuje zjawisko polaryzacji uwagi. To moment największych możliwości edukacyjnych dziecka. Po zjawisku polaryzacji następuje chwila normalizacji (równowagi i harmonii). Spokój, opanowanie, dyscyplina, samodzielność to główny cel rozwoju i wychowania. Uważała , że wychowanie dziecka musi przebiegać w zgodzie z jego fazami rozwoju.
Odkrycie polaryzacji uwagi w pedagogice Montessori było punktem zwrotnym. Było to zjawisko głębokiego i długotrwałego zainteresowania dziecka jednym przedmiotem lub czynnością, pozostawiania przy niej albo powrotu do niej w celu dokonywania odkryć na drodze głębokich osobistych przeżyć. Ta siła twórcza polaryzacji uwagi miała występować tylko wtedy, gdy nauczyciel zdoła uwzględnić potrzeby rozwojowe dziecka przy współistniejących okresach, czyli wrażliwych cykli/ fazach.7
Wyróżniała cztery fazy w rozwoju dziecka:
1. „Absorbującego ducha” , od 0 do 3 roku życia:
2. Faza na język (mówiony, pisany), na ruch, zachowanie społeczne i porządek, od 0 do 6 roku życia
3. Faza wrażliwa na moralność i sprawiedliwość, od 7 do 12 roku życia
4. Faza wrażliwa na godność osobistą, od 13 do 18 roku życia
Celem metody Montessori jest rozwijanie cech osobowości, prawidłowego charakteru oraz zdobywanie wiedzy i umiejętności. Jest to realizowane poprzez pomoc dziecku w rozwijaniu samodzielności i wiary we własne siły, wypracowaniu szacunku do porządku i do pracy, wypracowaniu zamiłowania do ciszy i w tej atmosferze do pracy indywidualnej i zbiorowej, osiąganiu długotrwałej koncentracji nad wykonywanym zadaniem, wypracowaniu podstaw posłuszeństwa opartego na samokontroli, a nie na zewnętrznym przymusie, uniezależnieniu od nagrody, formowaniu postaw wzajemnej pomocy bez rywalizacji, rozwijaniu indywidualnych uzdolnień i umiejętności współpracy, osiąganiu spontanicznej samodyscypliny wynikającej z dziecięcego posłuszeństwa, umiłowanie do rzeczywistości i otoczenia.
3. Zasady i zadania pedagogiki Montessori
Zasada swobodnego wyboru materiału- każde dziecko ma prawo i możliwość swobodnego wyboru materiału, który jest dostępny, ułożony tematycznie i w zasięgu jego ręki. Do niego należy decyzja z którym materiałem będzie pracować. 8
Zasada swobodnego wyboru miejsca pracy- każde dziecko samo decyduje o miejscu swojej pracy, może wyjść do innej grupy, lub pracować na parapecie okna czy na tarasie pod warunkiem, że wybór miejsca nie przekracza granic rozsądku. Pracujące dziecko jest obserwowane przez nauczyciela, który czuwa nad jego bezpieczeństwem. Dziecko nie musi uczestniczyć w zajęciach grupowych, jeżeli w danej chwili zajęte jest inną pracą.
Zasada swobodnego wyboru czasu pracy- czas dziecko wybiera samodzielnie, a nauczyciel niczego nie może narzucić. Każdy powinien pamiętać o okresach sensytywnych. Dziecko decyduje o tym czego będzie się uczyło w danym momencie i ile czasu na to poświęci. Decyduje również o tym w którym momencie dnia rozpocznie swoją pracę.
Zasada swobodnego wyboru formy pracy- dziecko wie, że ma prawo do decydowania o formie pracy, wie że nikt nie będzie mu przeszkadzał i że pracować będzie w ciszy. Jeżeli będzie potrzebowało pomocy samo o nią poprosi. Jeżeli nie zna przeznaczenia materiału, nauczyciel pracując z nim indywidualnie przeprowadza lekcje podstawową.
Zasada porządku.- wszystko ma swoje ściśle określone miejsce. Więc miejsce z którego zostało wzięte stanowi punkt jego odłożenia.
Zasada ograniczenia- materiał jest zawsze w jednym egzemplarzu. Każdy musi szanować wybór swojego kolegi i jeżeli chce pracować na przykład z różową wieżą musi poczekać aż kolega zakończy swoją pracę. Nie wolno przeszkadzać, jeżeli ktoś chce pracować samodzielnie. Tego rodzaju zasad jest bardzo wiele. Są one naturalną konsekwencją tego uporządkowanego świata.
Zasada izolowania trudności- każdy materiał niesie ze sobą jakąś wiedzę. Jeżeli dziecko pracuje z czerwonymi patykami to po to by zapoznać się z pojęciem długi-krótki, a nie po to by uczyć się nazw kolorów, do zapoznania z którymi służy inny materiał.
Zasada transferu.- Materiał Montessori to ściśle powiązane ze sobą ogniwa. Każdy zawiera cechy materiału poprzedniego oraz dodatkowo nowy element. To przenoszenie cech w obrębie materiału i umiejętności na środowisko otaczające dziecko.
Zasada własnego działania i powtarzania- powtarzanie to klucz do sukcesu, a zadaniem nauczyciela jest akceptowanie potrzeby powtarzania.
Zasada samokontroli- Materiał Montessori jest tak skonstruowany, że dziecko samodzielnie może sprawdzić czy popełniło błąd. Jest w stanie samo siebie ocenić, a jeżeli coś jest nie tak to odnaleźć drogę by naprawić swój błąd. 9
Zadania:
Uczenie przez działanie- dzieci zdobywają wiedzę i praktyczne umiejętności poprzez własną aktywność, w przemyślanym środowisku pedagogicznym, przy współpracy z nauczycielami.
Samodzielność- dzieci swobodnie wybierają rodzaj, miejsce, czas i formę pracy (indywidualną lub z partnerem) przy zachowaniu reguł społecznych. Rozwijają indywidualne uzdolnienia i uczą się realnej oceny swoich umiejętności.
Koncentracja- dzieci ćwiczą dokładność i wytrwałość przy wykonywaniu konkretnych zadań.
Lekcje ciszy- dzieci uczą się współpracować w cichych zajęciach indywidualnych i grupowych.
Porządek- dzieci zdobywają umiejętność przestrzegania zasad porządku w otoczeniu i swoim działaniu.
Społeczne reguły- dzieci zróżnicowane wiekowo (trzy roczniki) są łączone w grupy, sprzyja to wymianie wzajemnych zdolności i umiejętności. Dzieci uczą się przestrzegać reguł: nie rań, nie niszcz, nie przeszkadzaj.
Obserwacja- jest kluczem dorosłych do poznania świata dziecka. Nauczyciel z szacunkiem i uwagą obserwuje postępy i trudności dziecka, jest jego przewodnikiem.
Indywidualny tok rozwoju każdego dziecka- dziecko jest serdecznie przyjęte, znajduje uwagę i indywidualną opiekę nauczyciela. Pracuje według własnego tempa i możliwości, podejmując zadania, do których jest już gotowe.10
4. Materiał rozwojowy
Maria Montessori wiedziała, że dziecko wyraża siebie poprzez ruch a działając na przedmiotach pobudza i ćwiczy swoje zmysły. Na podstawie obserwacji działań i zainteresowań dzieci, zaprojektowała materiał dydaktyczny, który stanowi główny element kształcenia w metodzie Montessori. Materiał stale oddziałuje na uwagę dziecka i pozostaje w jej centrum. Współcześnie wykonywane pomoce stanowią wierną kopie projektów autorki metody. Nikt nie zmienił ich kolorystyki oraz materiałów z jakich maiły być wykonywane. Uzupełnieniem podstawowego zestawu pomocy dydaktycznych są materiały przygotowywane przez samych nauczycieli pracujących tą metodą. Podczas tworzenia swoich pomysłów zachowują oni ścisłe zasady ustalone przez Montessori.
Materiał Montessori ma być prosty, precyzyjnie i estetycznie wykonany. Powinien uwzględniać zasadę stopniowania trudności oraz tworzyć logiczną spójność ogniw tematycznych. Musi być dostosowany do potrzeb rozwojowych dziecka a jego konstrukcja ma umożliwiać samodzielną kontrolę błędów. Jego zadaniem jest wspomaganie rozwoju dziecka, dlatego też zwany jest również materiałem rozwojowym. 11
Bardzo ważnym elementem metody jest specjalnie przygotowane otoczenie, czyli miejsce pracy dzieci. Materiały rozmieszcza się w przemyślany sposób, tak by były dostępne dla każdego dziecka tworząc logicznie uporządkowaną całość. To pozwala na uczenie się poprzez doświadczenie i poznanie zmysłowe, co rozwija intelektualnie i kształtuje osobowość dziecka. Kolejne materiały wprowadzane są w odpowiednim czasie, w okresie szczególnej wrażliwości. Czas prezentacji nowego materiału jest kwestią indywidualną i tylko nauczyciel lub dziecko może o nim decydować. Podopieczny samodzielnie wybiera przedmiot i pracuje z nim tak długo jak chce, ponieważ przyswajanie wiedzy nie jest jednakie dla wszystkich, nie może być narzucane, bowiem każdy człowiek potrzebuje innego czasu na przyswojenie wiedzy.
Przebieg pracy z materiałem przebiega wg następujących etapów:
• Wstęp: Nauczyciel podchodzi z dzieckiem do regału, wybiera materiał, pokazuje, sposób w jaki należy przenieść materiał i gdzie go odłożyć po zakończonej pracy. Dziecko samodzielnie przenosi materiał na miejsce pracy. Nauczyciel wraz z dzieckiem siada w wybranym miejscu.
• Część główna: Ćwiczenie zostaje nazwane. W czasie pracy nauczyciel nie rozmawia z dzieckiem, dzięki czemu dziecko koncentruje si ę na przebiegu czynności. Zadaniem nauczyciela jest pokazanie przebiegu pracy.
• Zakończenie: Po prezentacji materiału następuje pokazanie kontroli błędu i poprawa błędu. Następnie nauczyciel prosi dziecko o powtórzenie pokazanej pracy. Dziecko może powtarzać ćwiczenie tak długo i tyle razy ile chce, a po zakończonej pracy materiał zostaje uporządkowany i odniesiony na miejsce.
Podczas pracy z materiałem powinny by ć przestrzegane następujące zasady :
• Od najprostszego do trudniejszego materiału
• Od wyuczonego porządku do budowania porządku
• Izolacja trudności - w pracy z danym zestawem może pojawić się tylko jedna trudność
Materiał Montessori podzielony jest na pięć grup12 :
materiał do ćwiczeń praktycznego życia, zwany również Praktycznym Dniem. Za jego przyczyną dziecko uczy się dbać o otaczające środowisko poprzez sprzątanie, przenoszenie przedmiotów, składanie materiałów czy czyszczenie powierzchni. Utrwala zasady dbałości o higienę osobistą, ucząc się mycia rąk, twarzy, zębów, pracując nad sposobem wydmuchiwania nosa oraz czesania się. Ćwiczenia Praktycznego Dnia uczą zachowania w kontaktach społecznych, dziecko zna zasady powitania, pozdrawiania, żegnania czy prowadzenia swobodnej konwersacji.
Wszystkie te ćwiczenia służą również koordynacji i synchronizacji ruchów ciała. Mają być wykonywane z gracją i określone są według ściśle określonego schematu.
materiał sensoryczny zwany inaczej sensoryką. Jego zadaniem jest rozwijanie i pobudzanie wszystkich zmysłów. Uczy rozpoznawania i różnicowania cech różnych przedmiotów pod względem wielkości, wysokości, kolorystyki czy kształtów. „Manipulacja przedmiotami prowadzi do odnalezienia porządku istniejącego we wszechświecie”.
Materiał językowy zwany również Mową jest kolejną grupą pomocy dydaktycznych Marii Montessori. Stanowi on bazę do nauki czytania i pisania. Kształtuje mowę i sprawność językową dziecka. Ten rodzaj materiału wymaga od polskich nauczycieli dużej kreatywności, ponieważ konieczne jest samodzielne jego wykonanie.
Materiał do poznawania środowiska przyrodniczego i społecznego zwany również Wychowaniem Kosmicznym zapewnia dziecku poznanie otaczającego je świata.
materiał matematyczny inaczej matematyka. Najliczniejszy wzbudzający wielkie zainteresowanie wśród nauczycieli. Jest on kwintesencją zasad projektowania pomocy dydaktycznych Montessori. Dziecko dzięki niemu uczy się pojęć abstrakcyjnych działając na konkrecie, zgodnie z zasadą od konkretu do abstrakcji.
Materiały dydaktyczne w metodzie Montessori można podzielić również na: materiał rozwojowy, materiał uzupełniający, materiał dodatkowy oraz materiał praktyczny. Właściwe wykorzystanie materiałów daje możliwość pełnego rozwoju każdemu dziecku.
Każda z montessoriańskich pomocy bez względu na dział, w którym się znajduje, zawiera określony cel oraz przebieg ćwiczeń wykonywanych przez dziecko. Pracując z pomocami, w pierwszej kolejności wykonuje się ćwiczenia podstawowe. Po ich opanowaniu dzieci przechodzą do wykonywania ćwiczeń rozszerzających, które utrwalają zdobyte umiejętności oraz rozwijają kreatywność w zakresie przeprowadzanych ćwiczeń.
Montessori wyróżnia kilka form pracy z materiałem służących ogólnemu rozwojowi, należą do nich: rozpoznawanie (dobieranie w pary), negacja ( wyszukiwanie kontrastów), kombinacja (tworzenie nowych możliwości), implikacja ( wyszukiwanie związków logicznych). Najbardziej charakterystyczną pomocą jest różowa wieża, służąca do kształtowania pojęć „duży- mały”. Składa się z 10 klocków (sześcianów), z których po ułożeniu jeden na drugim, powstaje regularna wieża.13
Montessori uważała, że materiał nie może być w nauczaniu ważniejszy od dziecka. W pedagogice Montessori ceni się samodzielność i wolność, materiał jest podzielony na:
praktyczny
sensoryczny
językowy
matematyczny
kulturalny
Każdy przedmiot ma odpowiednio opracowany materiał, który jest kluczem do świata i inspiruje dzieci do odkrywania nowych rzeczy. Wszystkie materiały są zbudowane na tych samych zasadach:14
Izolacyjna- jednakowy kolor, który nie rozprasza dzieci
Wielkości- dopasowany do dzieci formą jak i wielkością np. żelazko w miniaturowej wersji
Sensoryczna- użycie jak największej liczby zmysłów, poprzez poznawanie kształtu
Atrakcyjności- materiał powinien stymulować ruch i zachęcać do aktywności
Bezpośredniego celu- obcowanie z danym materiałem, dziecko doznaje poczucia odkrycia
Pośredniego celu- przygotowanie do czegoś, co ma nastąpić w najbliższym czasie
Samo poprawności materiału- nauka samodzielności i niezależności od dorosłego
8. Struktury użycia i materiału- formy od najłatwiejszej do najtrudniejszej, stopnień trudności
W zależności od rodzaju zadania w metodzie Montessori wyróżnia się:
lekcję wprowadzającą, w czasie której uczeń poznaje sposób posługiwania się określonym materiałem dydaktycznym,
lekcję nazw, której zasadniczym celem jest wprowadzenie poprawnej i jednoznacznie interpretowanej przez uczniów terminologii,
lekcję rozwojową, polegającą na zapoznaniu uczniów z wiadomościami niezbędnymi do zrozumienia nowego cyklu czy działu tematycznego,
lekcję ciszy i milczenia, relaksującą, wyciszającą, uspokajającą, koncentrującą na przedmiocie, czynności lub myśli,
lekcje praktycznego życia, przygotowujące do sprawnego podejmowania codziennych czynności porządkowych, samoobsługowych.15
Materiał rozwojowy można podzielić na 5 działów:16
| 1. do praktycznych ćwiczeń z życia codziennego: | 2. do kształcenia zmysłów: | 3. do matematyki: | 4. do nauki o języku: | 5. do wychowania dla Wszechświata oraz wychowania religijnego. |
|---|---|---|---|---|
- mycie rąk - przelewanie wody - ramki - pielęgnacja kwiatów ciętych - czyszczenie metalu |
- brązowe schody - różowa wieża - czerwone belki - grzechotki ( puszki szmerowe) - dotknij |
- żetoniki - zabawa w praczkę - cyfry i żetony - jabłoń - listewka z dziesięcioma koralikami - listewka z dwudziestoma koralikami - oś liczbowa - karuzela - listwy numeryczne - torba do rachunków - klamerkowa tabliczka mnożenia i dzielenia - mistrz mnożenia i dzielenia - piramidy - Koralikowa tabliczka mnożenia - tabliczka mnożenia i dzielenia - korale matematyczne „setka”, „tysiąc” - kostki z zegarkami - skarbonka - tablica pitagorasa |
- tablica z piaskiem - tropienie myszki - gdzie słyszysz „a”? - krokodyl Czytuś - pudełka po zapałkach - odczytywanie obrazków - fonogramy - puzzle wyrazowe - sałatka sylabowa - wesołe kostki - rodzaje zadań - ruloniki z poleceniami - pudełko pełne bajek - puszka dyktand - torba do dyktand - zabawa z klamerkami - w poszukiwaniu czasownika - części mowy - w krainie fantazji |
- pory dnia - rodzaje zbóż - rośliny pod ochroną - nazwy miesięcy - nasze miasto - herby naszych miast - odkrywamy Europę - Flagi państw europejskich |
Materiały dydaktyczne posiadają następujące cechy:
są estetycznie, prosto i precyzyjnie wykonane
dostosowane są do potrzeb rozwojowych dziecka
uwzględniają zasady stopniowania trudności
budzą ciekawość i zainteresowanie dziecka
umożliwiają samokontrolę i korektę błędu
przechodzą od konkretu do abstrakcji
Właściwości materiału Montessori:
• materiał musi być rzeczywisty, oryginalny, nie mogą to by ć zabawki, (jeżeli jest to możliwe dostępne w zestawach przedmioty powinny by ć szklane, porcelanowe; wyjątek stanowi ą dzieci niepełnosprawne ruchowo, dla których takich materiałów się nie stosuje)
• materiał musi być atrakcyjny, mieć „zaproszeniowy" charakter
• materiał musi być czysty — zarówno z powodów higienicznych jak i grzecznościowych
• materiał musi być pełnowartościowy i kompletny
• materiał musi być kolorystycznie dopasowany - jego elementy tworzą całość
• materiał musi wielkością odpowiadać możliwościom dzieci
• materiał musi być dostosowany do stopnia rozwoju dzieci
• materiał musi być ograniczony - nauczyciel udostępnia określoną ilość materiału - zbyt wiele elementów w jednym zestawie dekoncentruje dziecko
• każdy zestaw dostępny jest tylko w jednym egzemplarzu – aspekt społeczny
• materiał odpowiada kulturze, w jakiej wychowuje się dziecko
5. Nauczyciel Montessori
Rola nauczyciela jak i wszystkich dorosłych jest ogromna, a polega ona na daniu dziecku swobody. ale z uwzględnieniem dobra jego i innych dzieci. W tych warunkach nauczyciel obserwuje fazy rozwojowe dzieci i z miłością wychodzi im na przeciw. Bez szacunku ze strony dorosłych dla odmienności psychiki dziecka ,nie potrafi się ono właściwie rozwijać, ponieważ powstaje w nim rozdwojenie spowodowane odmiennymi tendencjami między tym czego żądają od niego dorośli. którzy nie zawsze rozumieją potrzeby dziecka, bo projektują na niego swoje cechy, a tym czego domaga się jego rozwój.
Nauczyciele pracujący metodą Montessori rozpoczynają planowanie pracy od organizacji środowiska pracy uczniów. Przygotowują je w taki sposób, aby wychowankowie mogli swobodnie podejmować czynności związane z procesem uczenia się. Następnie przystępują do planowania pracy na dany rok szkolny. W trakcie planowania pracy brane są pod uwagę: indywidualne możliwości wychowanków, treści dydaktyczne tkwiące w materiałach Montessori, treści zawarte w podstawie programowej. Zadania te realizują, zarówno nauczyciele- wychowawcy, jak i specjaliści z różnych dyscyplin naukowych.17
Wychowawca umie więc obserwować dziecko. Obserwacja musi być rzeczowa,, dokładna. cierpliwa i metodologicznie przeprowadzona. Celem jej jest rozwijanie się wszystkich sfer osobowości dziecka. W oparciu o zdobytą wiedzę psychologiczną wychowawca buduje środki towarzyszące rozwojowi dziecka. Jest on także tym, który kieruje się w swym działaniu wewnętrzną refleksją nad sobą, nad własnymi błędami i dzieckiem pamiętając, że "twórczą misją dziecka jest tworzenie moralnej osobowości". Ta misja musi być wspierana i szanowana.
Wychowawca jest także cierpliwy, bo w środowisku zorganizowanym na miarę dziecka umie czekać na typowe objawy jego rozwoju i współpracuje z nimi, nigdy jednak: ich nie prowokuje. Jest skromnym, delikatnym i pomagającym. Umiejętności tego pomagania i wspierania rozwoju nabywa przez długie studiowanie faz rozwoju dziecka. W każdej sytuacji stara się dziecko zrozumieć i kochać. Podstawowym narzędziem pomocniczym dla nauczyciela jest odpowiednio zorganizowane otoczenie. które nie krępuje swobody dziecka. Rodzice musze zrozumieć, ze to przede wszystkim na ich barkach spoczywa odpowiedzialność za harmonijny i prawidłowy rozwój dziecka.
Dobry nauczyciel Montessori wierzy w możliwości dziecka, w jego wewnętrzną siłę i chęć rozwijania własnych umiejętności. Jest ukochanym autorytetem i wzorem dla dzieci. Dlatego, też musi świadomie wypracować swój model postępowania. Montessori mówi o tym, że jak dorośli powinniśmy najpierw dziecku pokazać, a później oczekiwać. Dzieci robią to co my robimy, a nie to co mówimy. Nauczyciel Montessori powinien ciągle pracować nad sobą, Aby móc zrozumieć tok myślenia dziecka. Musi widzieć każde dziecko jako jednostkę pełna niepowtarzalnych możliwości i przejawiać prawdziwe zainteresowanie nim.18
Nauczyciel w przedszkolu ani nie krytykuje, ani nie poprawia. W przedszkolu dzieci same powinny wyszukiwać własne błędy bez podpowiedzi nauczyciela. Nauczyciel musi stać na uboczu i wykazać się cierpliwością, dając szansę na poprawę swoich błędów. Nie powinien dominować nad dzieckiem, powinien dać mu szansę na swobodny rozwój, tak aby jego prawdziwa osobowość miała możliwość ujawnienia się. Wzajemny szacunek wzmacnia związek nauczyciela i dziecka. Musi być dobrym obserwatorem, aby wychwycić w jakim etapie rozwoju znajduje się dziecko. Musi być obeznany z pedagogiką Montessori, musi ukończyć specjalne kształcenie.19
W oczach Marii Montessori nauczyciel to pomocnik dziecka, który nie uczy lecz podąża za nim, wychodząc naprzeciw jego potrzebom. Dba o ład i porządek przygotowanego otoczenia. Nie jest wykładowcą, a przyjmuje postawę obserwatora, aby dostrzec każde dziecko potrzebujące wsparcia i pomocy. Jest aktywny gdy wymaga tego sytuacja a pasywny w chwilach gdy dziecko nawiązało już związki z otoczeniem.
Powinien przy tym stale pamiętać, że główną zasadą podczas zajęć jest samodzielna praca dziecka. Słucha kiedy dziecko mówi a odpowiada kiedy jest pytany. Szanuje pracę dziecka, nie przerywając rozpoczętych działań. Gdy widzi, że dziecko popełnia błędy nie poprawia go, pozwalając mu na samodzielne poradzenie sobie w sytuacji problemowej. Zniechęcone dziecko zachęca do odrzuconego materiału, prezentując go w taki sposób by wykazało kolejny raz zainteresowanie nim. Odpowiada za atmosferę pracy proponując różnorodne tematy i sposoby działania. To troskliwa, cierpliwa, opanowana osoba, która łagodnie odnosi się do dzieci.
Powinien być jednak konsekwentny w swoich wymaganiach względem podopiecznych, stanowiąc dla nich wzór i autorytet godny naśladowania. Stoi na straży prywatności dziecka oraz prawa do samodzielnego i indywidualnego działania. Inspiruje do wyrażania siebie poprzez wypowiadanie myśli i opowiadanie o sytuacjach których były świadkami.
Ponadto, nauczyciel powinien rozwijać w dzieciach umiejętność rozwiązywania konfliktów oraz radzenia sobie w sytuacjach trudnych. Przestrzega i respektuje zasady ustalone wspólnie tak by wolność i dyscyplina wzajemnie się uzupełniały. Największym osiągnięciem nauczyciela jest sytuacja, gdy dziecko pracuje samodzielnie a jego pomoc jest zbyteczna. Powinien rozbudzać w dzieciach ciekawość poznawania świata oraz zaczepiać motywację do dalszej nauki. Nauczyciel ma być wzorem nie popełniającym błędów, by dziecko mogło czerpać z niego tylko to co najlepsze 20
W metodzie Montessori nauczyciel pracuje indywidualnie i grupowo. Lekcje indywidualne mają na celu prezentację materiału, oraz sposobu pracy z nim. Nauczyciel zachęca podczas nich dziecko do pracy z określonym materiałem, uczy nazw za pomocą słów określających jego cechy. Dzieje się tak za pomocą trzystopniowych lekcji. Prezentowanie materiału przez nauczyciela, rozwiązania zadania przez dziecko pod kierunkiem nauczyciela oraz samodzielnej pracy dziecka. Zajęcia grupowe to wspólne zabawy powtarzające i utrwalające pracę z konkretnym materiałem. Pozwala to na zainteresowanie nim jednego dziecka a przy okazji przypomnienia całej grupie.21
Dla większości dzieci w placówkach przedszkolnych, nauczyciel jest bardzo ważny. To właśnie nauczyciel wprowadza je w rzeczywistość codziennego życia. On tę rzeczywistość organizuje i dlatego przydatne by było, by robił to według wskazówek montessoriańskich. W „przygotowanym otoczeniu” dzieci czują się bezpiecznie, nabywają śmiałości w korzystaniu ze zgromadzonych dla nich pomocy i materiałów, które ułatwiają im poznanie i wykonywanie czynności praktycznych codziennego życia. Kształcą swoje zmysły, dzięki którym późniejsza edukacja rozwija się niejako sama. Wystarczy by nauczyciel nie przeszkadzał dzieciom w ich zainteresowaniach. Wystarczy by służył pomocą wtedy gdy one tego potrzebują. Montessori przestrzega nawet przed niepotrzebnymi wyrazami aprobaty lub pochwały. Kiedy dziecko na nie oczekuje – wtedy owszem, są wskazane, ale gdy zajęte jest praca nawet obserwacja musi być dyskretna by nie rozpraszała dziecka. Dla wielu nauczycieli jest to trudne. Przyzwyczajeni, że do dziecka należy ciągle przemawiać, chwalić je lub prostować jego błędy z trudem przestawiają się na nowy rodzaj kontaktów z dzieckiem. Niezbędna jest do tego ogromna pokora i gotowość stania się sługą dziecka. Stąd wymóg wewnętrznej przemiany, którą nauczyciel powinien przejść.
Głównym zadaniem nauczyciela Montessori jest przygotowanie otoczenia. Podczas wykładu w Barcelonie Montessori określiła zadania pedagogów w 12 punktach:
1. Nauczyciel ma obowiązek materialnego porządku; precyzyjnie pielęgnować otoczenie tak, że jest ono zawsze czyste i uporządkowane, usuwać zniszczenia wynikające z używania materiałów.
2. Powinien uczyć korzystania z pomocy. Zapraszająco pokazywać, jak wykonuje się ćwiczenia praktyczne z życia codziennego.
3. Nauczyciel jest aktywny, kiedy zaznajamia dziecko z otoczeniem; jest pasywny, kiedy to zaznajomienie nastąpiło.
4. Powinien obserwować uczniów, aby ich siły nie marnowały się na takie błahostki jak szukanie potrzebnych pomocy dydaktycznych lub prośba o pomoc.
5. Musi spieszyć z pomocą tam, gdzie jest Potrzebny.
6. Powinien słuchać i odpowiadać, kiedy jest do tego zapraszany.
7. Ma respektować pracujące dziecko bez przerywania mu.
8. Powinien akceptować ucznia, który popełnił błąd bez poprawiania go.
9. Powinien akceptować dziecko akurat wypoczywające lub obserwujące pracę innych bez przymuszania go do działania.
10. Powinien takiemu dziecku pomóc, proponując mu przedmioty, które ono już raz odrzuciło, sugerując czego jeszcze nie zrobiło oraz gdzie popełniło błąd.
11. Dziecku poszukującemu, nauczyciel powinien dać odczuć swoją obecność, natomiast temu, które zajęło się konkretną pracą, nie może przeszkadzać.
12. Nauczyciel ukazuje dziecko, że jego praca jest zakończona, że dobrowolnie wyczerpał swoje siły i milcząco ofiaruje mu swoją duszę jak duchowy przedmiot.
Podczas, gdy dzieci zajmują się jakimś materiałem, nauczyciel ma okazję do gruntownej obserwacji oraz zanotowania ich stosunku do nauki i postępów w niej.22
Podobieństwa i różnice roli nauczyciela w przedszkolu Montessori a tradycyjnym. Na podstawie badań naukowych studentek 3 roku wychowania przedszkolnego ( Barbara Surma).
Tabela:23
| Rola nauczyciela w tradycyjnym przedszkolu | Rola nauczyciela w przedszkolu Montessori |
|---|---|
| Ocenianie i kierowanie dzieckiem | Usunięcie się i zaufanie dziecku. Pozostawianie mu swobody w wykonywaniu pracy. |
| Praca grupowa | Praca indywidualna. Nauczyciel aktywny i bierny. Nauczyciel przewodnik. Możliwość doświadczania przez dziecko. |
| Interakcja nauczyciel- uczeń | Interakcja- przygotowane otoczenie- dziecko- nauczyciel |
| Nauczyciel w centrum | Dziecko w centrum |
| Inne wyposażenie Sali i inna rola nauczyciela. Rola dominująca, dzieci go naśladują, narzuca dyscyplinę | Nauczyciel ma możliwość obserwacji. Stwarza warunki do pracy. Ograniczony nadzór. |
| Inne konteksty społeczne- grupa jednorocznikowa, naśladowanie nauczyciela | Grupa mieszana wiekowo: wymiana wzajemnych zdolności i umiejętności, własna aktywność, samodzielne wybieranie rodzaju, miejsca, czasu i formy pracy. |
| Nauczyciel planuje pracę | Dziecko wskazuje na jakim etapie rozwoju się znajduje. |
|
|
|
|
|
|
6. Wychowanie- Kara a nagroda
Maria Montessori przyznawała prawo do błędu wszystkim ludziom. Wiele z nich człowiek naprawia błędy metodą prób i błędów. W ten sposób stale zdobywa nowe wiadomości i umiejętności niezbędne do zrozumienia popełnianych omyłek. Rozpoznanie błędu a nie kara prowadzi do jego usunięcia. Kara stanowi rodzaj poniżania, znieważa człowieka i ubliża jego godności. Szkolny system kar i nagród odrywa uwagę dziecka od zadań edukacyjnych i kieruje ją w stronę ewentualnych konsekwencji wykonania bądź niewykonania pracy. Elementem motywującym do nauki staje się prawdopodobieństwo otrzymania kary lub nagrody. Ponadto kary i nagrody wpływają rywalizację, współzawodnictwo, arogancję, donosicielstwo, zazdrość.
Nie znaczy to, że w systemie Montessori rezygnuje się z nagród. Są one jednak natury wewnętrznej, a nie zewnętrznej. Nagrodą staje się satysfakcja dziecka z dobrze wykonanego zadania. Zadowolenie wzrasta, gdy nauczyciel lub koledzy okazują zainteresowanie i solidarność z jego pracą. Kontrola błędu kryje się w materiale dydaktycznym, kontroli koleżeńskiej lub nauczycielskiej. Kiedy dzieci nauczą się nimi posługiwać, zrozumieją ideę samokontroli, a to pozwoli im osiągnąć perfekcję, posłuszeństwo i dyscyplinę.
Dyscypliny wg Montessori nie osiąga się przymusem czy nakazem. Dziecko stanie się posłuszne, gdy ukształtuje świadomą siłę woli i samo będzie mogło decydować o swoim zachowaniu.
7. Zalety i wady wychowania metodą Marii Montessori
Metoda Marii Montessori jest metodą kładącą nacisk na samodzielny rozwój dziecka. Wiele ze stosowanych tu zasad w mniejszym bądź większym stopniu jest obecne w placówkach przedszkolnych działających zgodnie z polskim systemem szkolnictwa. Poniżej wymieniamy zalety i wady opisanej metody, pomijając cechy wspólne dla tej metody i metody tradycyjnego nauczania przedszkolnego.
Zalety:
- kształtowanie indywidualnych cech jednostki
- nacisk na rozwijanie samodzielności dziecka
- odpowiednio zorganizowane środowisko wspomagające rozwój uczniów (meble dostosowane do wzrostu dzieci, specjalne podręczniki)
- wykształcenie w dziecku chęci do zdobywania kolejnych poziomów samokształcenia
- realizacja tylko tych zadań, do których podjęcia dziecko jest gotowe
Wady:
- trudności w przystosowaniu się do rzeczywistych warunków panujących na dalszych etapach nauki i pracy (stres, hałas i pośpiech)
- trudności w dostosowaniu się do tempa pracy lub nauki narzuconego przez system szkolnictwa w przypadku dzieci kontynuujących naukę w normalnych placówkach na wyższych poziomach nauczania
- mała ilość odpowiednio wykształconej kadry pedagogicznej24
8. System edukacji Marii Montessori w Polsce
W Polsce metoda Marii Montessori wywarła duży wpływ na kształtowanie się całego systemu wychowania przedszkolnego w okresie międzywojennym. Mimo szerokiego rozpropagowania systemu, żadna placówka nie pracowała opierając się wyłącznie na jej poglądach. Główne przeszkody to brak funduszy na odpowiednie urządzenie pomieszczeń i ich wyposażenie w pomoce dydaktyczne. Niemniej jednak ówczesne przedszkola wykorzystywały wiele wskazówek włoskiej lekarki.
Do najistotniejszych można zaliczyć:
wyposażenie przedszkoli w meble i sprzęt dostosowane do wieku i wzrostu dziecka. Zastąpiły one ławki, które dotąd stanowiły podstawowe umeblowanie polskich ochronek.
większą dbałość o czystość i odpowiednie warunki sanitarne
wzbogacenie treści zabaw i zajęć, także form pracy na korzyść aktywnych inspirujących aktywność twórczą dziecka
upowszechnienie pomocy dydaktycznych, głównie przeznaczonych dla rozwoju poszczególnych zmysłów
zwrócenie uwagi na przestrzeganie ładu i systematyczności we wszystkich czynnościach wychowawców i wychowanków
współpraca z lekarzem i rodzicami
dbałość o rozwój fizyczny
przejście od pełnienia funkcji opiekuńczo- wychowawczej do funkcji opiekuńczo- kształcącej
Wejście w życie ustawy jędrzewiczowskiej z 1932 roku zmieniło cele i zadania stawiane placówkom wychowania przedszkolnego II Rzeczpospolitej. Przedszkola stały się zakładami dydaktyczno- wychowawczymi, zajmującymi się wychowaniem fizycznym, moralnym i umysłowym. Konsekwencją tego było odrzucenie koncepcji Montessori.
Po latach zapomnienia teoria Montessori przeżywa renesans. Nauczyciele podejmują próby pracy wg jej założeń. Powstają przedszkola i szkoły montesoriańskie, m. in. w Lublinie, Łodzi, Warszawie, Przemyślu, Jarosławiu.
Spotkania rad pedagogicznych, dyskusje na temat pracy wg Montessori spowodowały początkowo ogromne zainteresowanie, które w następnych
latach jednak spadło. Przyczyn należy się dopatrywać w tym, że metoda wydała się zbyt kosztowna. Trudności dotyczyły: wyposażenia placówek w oryginalny sprzęt, duża odległość od ośrodków akademickich, wspomagających nauczycieli w codziennej pracy.
Dokonująca się reforma systemu edukacyjnego w Polsce wprowadziła wiele zmian w sposobie nauczania i wychowania. Pozostawia nauczycielom dużą swobodę w zakresie doboru metod i form pracy. Kształtuje zachowania twórcze nauczycieli. To nauczyciel pomaga opanować dziecku jego troski, lęki czy wątpliwości. Dzieci będą odsłaniały swoje wnętrze, ukazywały swoje prawdziwe problemy i wątpliwości. Mogą to być problemy przeżywane w sposób dramatyczny, dlatego ważne jest, aby nauczyciel prowadził zajęcia delikatnie, subtelnie. Żadne pytanie nie może zadziwić, ani rozśmieszyć.
Niezależnie od światopoglądu czy oceny należy uszanować wypowiedź dzieci. To dzieci pokażą nam, czego oczekują, co jest im naprawdę potrzebne.
9. Metoda Marii Montessori a edukacja niepełnosprawnych
W 1897 roku Montessori podjęła pracę w Klinice Psychiatrycznej Uniwersytetu Rzymskiego , podczas której zwróciła szczególną uwagę na dzieci upośledzone umysłowo. Dzięki rozważaniom psychologicznym doszła do wniosku, że problem ich rozwoju i kształcenia jest raczej natury pedagogicznej niż medycznej i że wymagają one odpowiednich warunków wychowawczych, czyli specjalnych metod pracy.
Do zalet Metody Montessori, istotnych dla edukacji dzieci niepełnosprawnych możemy zaliczyć:
nauczyciel z troskliwością odnosi się do dziecka proponując mu zajęcie się pomocami dydaktycznymi
nauczyciel wprowadza liczne ćwiczenia praktyczne, związane z kształceniem zaradności i współżycia w środowisku
stwarza dziecku warunków do podejmowania samodzielnej decyzji odnośnie czasu zajmowania się daną pracą
uznaje zasadę akceptacji i życzliwości, wszechstronnej poglądowości i przykładu oraz wszechstronnej pomocy i indywidualizacji
nauczyciel stosuje nauczanie wielozmysłowe, które jest warunkiem niezbędnym do powstawania skojarzeń w procesie uczenia się
wspomaga rozwój ruchowy. Ćwiczenia rewalidacyjne oddziałujące na zmysły mogą uaktywnić sferę ruchową i powinny być połączone z innymi rodzajami zajęć
pomoce dydaktyczne są atrakcyjne i zachęcają do wytrwałości w pracy
możliwość dostosowania materiału montessoriańskiego do potrzeb dzieci niepełnosprawnych.
Część materiału może być stosowana bez przeróbek. W przypadku stosowania go przez dzieci niewidome, zmiana kolorów na zróżnicowaną fakturę lub alfabetu czarno drukowanego na alfabet Braille’a jest mechaniczna , przy zachowaniu określonych reguł. W metodzie Montessori, przy wykonaniu niektórych ćwiczeń, zaleca się dzieciom pełnosprawnym przesłonięcie oczu specjalną czarną opaską.
Trudności wynikające z ograniczeń motorycznych lub koordynacji ruchowej, pokonuje się poprzez zastosowanie elementów spajających, które ułatwiają stabilizację poszczególnych części.
Pedagogika Specjalna Montessori jest doskonałym instrumentem integracji. Wspieranie dziecka przy zintegrowanym wychowaniu dotyczy nie tylko czynności życia codziennego, ale przede wszystkim odnosi się do rozwoju społecznego.
Pedagogika Specjalna Montessori zakłada wczesną integrację społeczną, obejmującą środowisko rodzinne i przedszkolne, zaś później szkolne. W terapii indywidualnej rodzice otrzymują wyraźne wskazówki co do leczenia. Celem jest przeniesienie najmniejszych efektów uczenia się czynności życiowych do środowiska domowego. Efektywne wspieranie rozwoju społecznego poleca od terapii małych grup. Celem tej terapii jest kształtowanie umiejętności komunikacyjnych dzieci upośledzonych oraz wskazanie rodzicom , w jaki sposób mogą wpłynąć na skuteczna integrację swych dzieci w środowisku rodzinnym i sąsiedzkim.
Metoda Montessori sprawdziła się również podczas integracji dzieci przedszkolach. Wzajemna pomoc wśród maluchów pojawia się spontanicznie , przez co rozwija się samodzielność dziecka. Natomiast w szkole dzieci upośledzone są tak samo promowane jak dzieci uzdolnione. Ponieważ w metodzie Montessori nie ma klas wg roczników, społeczne procesy uczenia się wysuwają się na plan pierwszy i są uzależnione od wieku i doświadczenia dziecka. 25
10. Ciekawostki
Case dei Bambini
Case dei Bambini, czyli Dom Dziecięcy był szkołą, której głównym celem było dostarczenie bezpłatnej opieki dzieciom, które jej potrzebowały głównie z powodu pracy rodziców. Do szkoły dopuszczane były wszystkie dzieci w wieku 3 do 7 lat. Zajmowano się tam ich wychowaniem, higieną, rozwojem fizycznym i moralnym za pomocą książek i ćwiczeń dostosowanych do ich wieku.26
W Case dei Bambini dużą rolę odgrywało otoczenie dziecka. Ogród pozostawał w bezpośrednim połączeniu z salą szkolną, umożliwiając dziecku swobodne wchodzenie i wychodzenie w każdej chwili.
W szkole usunięto ławki, ich miejsce zajęły małe, lekkie sofy, małe krzesła, drewniane foteliki i stoliki przeznaczone dla jednego dziecka. Do mebli szkolnych należały także: bardzo niska umywalnia, szeroka spluwaczka do mycia zębów oraz niskie, długie szafki z dużą ilością przegródek. Wzdłuż ścian na odpowiedniej dla dzieci wysokości znajdowały się tablice szyfrowe oraz skrzynki z ołówkami i ściereczkami do wycierania. Tak dobrane umeblowanie pozwalało dzieciom na swobodne przenoszenie mebli, na obieranie dowolnej pozycji i wygodne siedzenie. Kształtowało to samodzielność i zdolność poruszania się.27
Metoda pedagogiczna w Case dei Bambini to obserwacja, która miała za podstawę swobodę dziecka. To właśnie swoboda była najważniejszą zasadą tej szkoły. Granicę swobody wyznaczał interes zbiorowy, a jej formą było grzeczne zachowanie. Zniesiono system nagród i kar. W sytuacji, kiedy dziecko przeszkadzało innym i nie słuchało napomnień stosowano jego chwilowe odosobnienie, które uspokajało dziecko.28
Plan zajęć w Case dei Bambini zajmował prawie cały dzień. Zimą zajęcia trwały od godziny 9 rano do 5 po południu, natomiast latem od godziny 8 do 6.
Plan zajęć w porze zimowej w godzinach 9-17:
9-10: Przybycie do szkoły. Przywitanie. Oględziny pod względem czystości. Zajęcia praktyczne (rozbieranie się, zakładanie fartuchów, przegląd sali i jej sprzątanie). Rozmowy (opowiadanie o tym, co się robiło dnia poprzedniego). Nauki moralne. Wspólna modlitwa.
10-11: Ćwiczenia umysłowe. Pogadanki przerywane krótkimi odpoczynkami. Zaznajamianie się z nazwami rzeczy. Ćwiczenia zmysłów.
11:30 – 12: Posiłek. Modlitwa.
12 –13: Wolne gry.
13 – 14: Gry pod kierunkiem nauczycielki (jeśli to możliwe na świeżym powietrzu). Starsze dzieci kolejno wykonują czynności praktyczne (sprzątanie); sprawdzenie czystości. Rozmowa.
14 - 15: Roboty ręczne, plastyczne, rysunki itp.
15 – 16: Gimnastyka. Śpiew. Ćwiczenia przezorności: oglądanie roślin i zwierząt.29
10 przykazań nauczyciela wg Montessori
Dziecku trzeba pomóc tam, gdzie zaistnieje taka potrzeba.
Nadmiar pomocy przeszkadza dziecku.Dr.Maria Montessori
1. Nigdy nie mówi źle o dziecku, koncentruje się na tym, co w nim dobre.
2. Starannie i nieprzerwanie dba o otoczenie. Pokazuje dziecku, gdzie każda rzecz ma swoje miejsce.
3. Prezentuje prosto i dokładnie sposób pracy z wybranym przez dziecko materiałem, ale stanowczo i łagodnie powstrzymuje próby nieprawidłowego postępowania z daną rzeczą.
4. Dyskretnie i nieprzerwanie obserwuje dzieci, jest zawsze gotowy zareagować na wezwanie dziecka, które potrzebuje jego pomocy. Słucha dziecka i odpowiada na jego pytania.
5. Aktywnie pomaga nawiązać kontakt dziecka z przygotowanym otoczeniem i przechodzi do pozornie biernej roli, gdy ten kontakt jest już nawiązany. Nauczyciel pracuje wg „zasady 3w”:
Pomaga wybierać materiał najodpowiedniejszy dla dziecka.
Wskazuje prawidłowy sposób posługiwania się materiałem.
Wycofuje się w celu zapewnienia dziecku samodzielnej pracy.
6. Szanuje dziecko pracujące, nie przerywa mu, ani nie zadaje pytań.
7. Szanuje dziecko, które odpoczywa lub przygląda się pracy innych lub też zastanawia się nad tym, co będzie robiło. Nauczyciel nie przeszkadza mu w tym i nie zmusza do innych form aktywności.
8. Sprawia, że jego obecność odczuwa dziecko poszukujące, a pozostaje nie niezauważalny dla tego, które się odnajduje.
9. Niestrudzenie powtarza prezentacje dzieciom, które wcześniej odmówiły ich przyjęcia oraz tym, które jeszcze się nie nauczyły i nie pokonały własnych niedoskonałości.
10. Szanuje dziecko, które popełnia błędy i nie poprawia ich natychmiast. Jak tylko jest gotowe pozwala dziecku odkryć błąd i samodzielnie go poprawić.
Zakończenie
Pedagogika Marii Montessori daje możliwość pełnego rozwoju zarówno psychiki dziecka jak i jego intelektu poprzez samodzielne poszukiwanie, dążenie do celu. Bardzo wymowne jest hasło tej włoskiej pisarki: „Pomóż mi, a zrobię to sam”. Dziecko potrafi samo dojść do wniosków, poszukiwać najlepszych rozwiązań ale czasem potrzebna jest mu pomoc, która nie polega na podawaniu przez nauczyciela gotowych rozwiązań – to zniechęca dzieci do twórczego myślenia, a na umiejętnym kierowaniu rozumowaniem dzieci, motywowaniu do pracy, wzmacnianiu.
Dzieci, które nauczane powyższą metodą są odporniejsze na stres oraz bardziej cierpliwe. Potrafią się właściwie zachować w określonych sytuacjach życia codziennego. Dziecko ma duże poczucie własnej wartości i indywidualności. Cechy te we współczesnym świecie są bardzo ważne - jednak nie umiejętne stosowanie tej metody jak i innych może przynieść dziecku szkodę.
Skoro pedagogika Marii Montessori jest tak szeroko rozpowszechniona i przetrwała do chwili obecnej, musi posiadać takie zadania i cele, które są akceptowane przez większość. To Montessori właśnie stworzyła mały dziecięcy świat, w którym dzieci uczyły się jak żyć, jak funkcjonować i jak radzić sobie samodzielnie, a to jest w późniejszym wieku bardzo potrzebne.
Wykorzystana literatura:
1. Badura- Strzelczyk B., Pomóż mi zrobić to samemu. Jak wykorzystać idee Marii Montessori we współczesności, Kraków 1998
2. Bednarczuk , Dziecko w klasie Montessori. Odniesienia teoretyczne i praktyczne, Lublin 2007
3. Czekalska, Odkryjmy Montessori raz jeszcze. Program wychowania przedszkolnego, Impuls, Kraków 2009
4. Guz S., Edukacja w systemie Montessori, Lublin 1998, Tom 1
5.Guz S., Metoda Montessori a zachowania społeczne dzieci, w: Wychowanie w Przedszkolu, 2002 / 9,
6. Guz S., Metoda Montessori w przedszkolu i szkole. Kształcenie i osiągnięcia dzieci, Lublin 2006
7. Miksza M., Zrozumieć Montessori, czyli Maria Montessori o wychowaniu dziecka, Kraków 1998,
8. Skjold Wennerstrom K. , Pedagogika Montessori w przedszkolu i szkole, Kraków 2009
9. Surma B. Praca zbiorowa pod redakcją naukową , Dziecko i dorosły w koncepcji pedagogicznej Marii Montessori- teoria i praktyka, Łódź-Kraków 2009
10. Wołoszyn S., Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, Warszawa 1966
11. Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Pedagogika, podr. akademicki ton 1, Warszawa 2006
Strony internetowe:
1. www.abcprzedszkola.pl/artykuly/21/przedszkole-montessori
Załącznik 1
Lekcja ciszy:
Dzieciom nakazuje się zamknąć oczy i oprzeć lekko głowę na rękach. Dzieci czekają na głos, który będzie je wołał. Wtedy z sąsiedniego pokoju przez drzwi otwarte nauczyciel woła je cicho, wymawiając wolno zgłoski, jak się woła w górach, a głos ten, prawie tajemniczy, przenika do serca dzieci i przemawia do ich duszy.
Słysząc swoje imię, każdy z kolei podnosi głowę, otwiera oczy i jakby błogo rozmarzony, bez szumu, unikając przesuwania krzesła lub stołu, idzie w kierunku drzwi na palcach. Prawie go nie słychać, a mimo to kroki jego wydają odgłos ciszy i nieruchomości, które wciąż trwają. Dziecko, wszedłszy do pokoju, w którym znajduje się nauczyciel, tłumi radosny śmiech, spoglądając na dzieci które wciąż są nieruchome w oczekiwaniu na swoją kolej. Temu, kogo wywołano wydaje się, że jest uprzywilejowany. Każdy pragnie być pierwszy. Zabawa ta zachwyca dzieci. Unieruchomienie trwające dość długo, i skupione twarze świadczą, jakie zainteresowanie ta zabawa w nich wzbudza. W nagrodę najspokojniejsi uczniowie dostają słodycze i zabawki. Dzieci były szczęśliwe, że doznały czegoś nowego i zapomniały wobec tego o przyrzeczonych cukierkach i zabawkach.
G. Badura- Strzelczyk, Pomóż mi zrobić to samemu. Jak wykorzystać idee Marii Montessori we współczesności, Kraków 1998, s. 5↩
G. Badura-Strzelczyk, Pomóż mi zrobić to samemu. Jak wykorzystać idee Marii Montessori we współczesności, Kraków 1998, s.11↩
M. Miksza, Zrozumieć Montessori, czyli Maria Montessori o wychowaniu dziecka, Kraków 1998, s.96↩
Tamże, s.102↩
S. Guz, Metoda Montessori w przedszkolu i szkole. Kształcenie i osiągnięcia dzieci, Lublin 2006, s.15↩
G. Badura-Strzelczyk, Pomóż mi zrobić to samemu. Jak wykorzystać idee Marii Montessori we współczesności, Kraków 1998, s. 21↩
Z. Kwieciński, B. Śliwerski, Pedagogika, podr. akademicki ton 1, PWN, Warszawa 2006, s.332↩
M. Miksza, Zrozumieć Montessori, czyli Maria Montessori o wychowaniu dziecka, Kraków 1998↩
M. Miksza, Zrozumieć Montessori, czyli Maria Montessori o wychowaniu dziecka, Kraków 1998↩
www.montessori.pl↩
G. Badura-Strzelczyk, Pomóż mi zrobić to samemu. Jak wykorzystać idee Marii Montessori we współczesności, Kraków 1998, s.51↩
S. Guz, Edukacja w systemie Montessori, Lublin 1998, Tom 1, s.21-22↩
Czekalska, Odkryjmy Montessori raz jeszcze. Program wychowania przedszkolnego, Kraków 2009, s.12↩
K. Skjold Wennerstrom ,Pedagogika Montessori w przedszkolu i szkole, Kraków 2009, s.85-86↩
Bednarczuk , Dziecko w klasie Montessori. Odniesienia teoretyczne i praktyczne, Lublin 2007 s. 54,55
↩G. Badura- Strzelczyk, Pomóż mi zrobić to samemu. Jak wykorzystać idee Mari Montessori we współczesności, Kraków 1998, s. 63↩
Bednarczuk, Dziecko w klasie Montessori. Odniesienia teoretyczne i praktyczne , Lublin 2007, s.67↩
K.Skjold Wennerstrom , Pedagogika Montessori w przedszkolu i szkole, Kraków 2009, s.83↩
Tamże, s.84↩
Guz S., Edukacja w systemie Montessori, Lublin 1998, Tom 1, s.27-28↩
Tamże, s.32-34↩
G. Badura- Strzelczyk, Pomóż mi zrobić to samemu. Jak wykorzystać idee Mari Montessori we współczesności, Kraków 1998, s. 59- 60↩
B. Surma, Dziecko i dorosły w koncepcji pedagogicznej Marii Montessori- teoria i praktyka, Łódź-Kraków 2009 s 144↩
S. Guz, Metoda Montessori a zachowania społeczne dzieci, w: Wychowanie w Przedszkolu, 2002 / 9, s. 515↩
S. Wołoszyn. Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej. Warszawa 1966, s.39↩
S. Wołoszyn. Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej. Warszawa 1966, s. 41-43.↩
Tamże, s. 43-46.↩
Tamże, s. 47-48.↩
Wyszukiwarka