Socjologiaukacji opracowane zagadnienia

Socjologia edukacji – zagadnienia do egzaminu

  1. Wyjaśnij przedmiot badań socjologii edukacji

Socjologia edukacji – subdyscyplina z pogranicza socjologii i pedagogiki. Przedmiotem jej badań są stosunki społeczne w procesie wychowania. Socjologów edukacji interesują bardziej stosunki społeczne w procesie edukacji (wychowania) jako zjawisko społeczne.

  1. Wyjaśnij pojęcia: enkulturacja, socjalizacja, wychowanie naturalne, wychowanie bezpośrednie, wychowanie pośrednie

  1. kulturalizacja – (socjolodzy stosują czasem enkulturacja, a antropolodzy inkulturacja) - jest to ponadpokoleniowy proces przejmowania systemu wartości kultury (wrastania w system wartości kultury), który jest charakterystyczny dla danej społeczności. Dzięki procesowi kulturalizacji, dana jednostka/osoba nabywa kompetencje kulturowe (czyli np. język, mowa ciała, tradycja)

  2. socjalizacja – w języku potocznym jest niekiedy utożsamiana z procesem kulturalizacji. W języku naukowym jest również ponadpokoleniowym procesem na podłożu kulturalizacji (uwarunkowana kulturą, ma z nią związek). Dzięki procesowi socjalizacji, dana osoba przygotowuje się do pełnienia ról społecznych, które określa, wyznacza dane społeczeństwo (w każdy społeczeństwie są one różne np. matki, ojca, siostry, księdza, ucznia. I społeczeństwo oczekuje np. od nauczyciela kompetencji, sprawiedliwości, umiejętności współpracy. Matka ma kochać i wspierać swoje dzieci.) Życie przypomina wielką scenę i ściągamy różne maski. W procesie socjalizacji dana osoba nabywa kompetencje społeczne związane z pełnieniem ról społecznych.

  3. wychowanie naturalne – odbywa się pod wpływem oddziaływania najbliższej rodziny i środowiska życia

  4. wychowanie bezpośrednie – ma miejsce we względnie zamkniętej grupie społecznej. Np. grupa uczniów, studentów, grupa dzieci w przedszkolu, koło zainteresowań, koło sportowe

  5. wychowanie pośrednie – ma miejsce wówczas gdy niema względnie zamkniętej grupy społecznej, ale interakcje wychowawcze zachodzą za pomocą np. za pomocą słowa mówionego w radiu, telewizji, lub słowa drukowanego w książkach Internecie, lub w takich instytucjach jak teatr, opera, biblioteka.

  1. Jakie są modele socjalizacji (stary i nowy)

  1. Stary model / E. Durkheim [dirkem] dirkemowski/ mechanicystyczny – w myśl starego modelu człowiek aby móc żyć w danej społeczności, musi stać się „ofiarą” społeczeństwa w którym żyje. Musi poświęcić, ograniczyć swoje cele indywidualne, na rzecz wspólnotowych.

  2. Nowy model/ weberowski M. Weber – w myśl nowego modelu człowiek aby prawidłowo mógł funkcjonować w danej społeczności, harmonijnie się rozwijać, nie powinien być „ofiarą” społeczeństwa w którym żyje, tzn. im lepiej zorganizowane, demokratyczne społeczeństwo (im mniej totalitarne) tym sprawniej umie pogodzić cele indywidualne i wspólnotowe.

  1. Wymagania funkcjonalne społeczeństw (4 wymagania - Parsons)

Każde społeczeństwo, bez względu na stopień rozwoju cywilizacyjnego i niezależnie od kultury, jeżeli chce przetrwać, zachować swoją tożsamość, mają pewne cechy wspólne – cechy funkcjonalne społeczeństw (wg. Talcott’a Parsons’a):

  1. Czynniki od których zależy rozwój i zdrowie człowieka

Rozwój każdego człowieka jako osoby jest niepowtarzalny, zależy od 4 podstawowych grup czynników:

Można również wymienić 4 czynniki od których zależy zdrowie człowieka. Wyliczono, że:

- Ok 20% zdrowia zależy od uwarunkowań wrodzonych

- Ok 20% zależy od środowiska w jakim żyjemy

- Ok. 55% - 60% Styl życia (powinien być zdrowy: odżywianie, zachowanie)

- Ok 10% zależy od stopnia zorganizowania służby zdrowia

  1. Stadia socjalizacji (4 klasyfikacje: Herbert-Mead interakcjonizm symboliczny; Piaget; Freud; Ericson)

Fazy socjalizacji mające związek z indywidualnym rozwojem człowieka. 4 klasyfikacje:

  1. George Herbert Mead – interakcjonizm symboliczny – w myśl tej koncepcji człowiek dojrzewa do różnych ról społecznych począwszy od zabawy, aż do uogólnionego Innego. Gdy człowiek ma już świadomość, że jest członkiem danego społeczeństwa, i wie że jest uogólnionym Innym czyli niepowtarzalną osobowością. Świat jest sceną, na której ludzie odgrywają role życia.

  2. Jean Piaget [piaże]Szwajcar – wyodrębnił 6 faz socjalizacji, ponieważ badał ten proces od urodzenia do okresu dojrzewania. Wyodrębnił:

    1. Stadium odruchów – po urodzeniu, gdy rozwój dziecka bazuje na tzw. komponentach wrodzonych

    2. Faza nawyków – gdy dziecko zdobywa pierwsze spostrzeżenia z najbliższego otoczenia, od osób nim się opiekujących

    3. Faza inteligencji sensoryczno-motorycznej – cechą charakterystyczną jest ogromne znaczenie ruchu w rozwoju dziecka. Ruch jest dziecku potrzebny, jest warunkiem jego rozwoju

    4. Faza inteligencji intuicyjnej = stadium przedoperacyjne – od ok. 2-3 roku życia trwa do ok 5/6 roku życia, charakterystyczna jest egocentryczność dziecka, jest to normalne. Cechą charakterystyczną są monologi dziecięce, kiedy dzieci rozmawiają ze sobą, lub zabawkami oraz animizm dziecięcy (przenosi swoje uczucia na rzeczy martwe, nadawanie cech żywych zabawkom). Jest to okres ważny dla kształtowania się skłonności emocjonalnych, które mogą utrzymywać się przez całe życie. Wiek genialny - dzieci szybko i łatwo się uczą, pod warunkiem że przez zabawę.

    5. Faza operacji konkretnych od 7 do ok 9/10 roku życia. Dziecko powinno już wyjść z egocentryzmu. Jest do dobry czas na kształtowanie myślenia logicznego.

    6. Faza operacji formalnych, od ok 11 do 12. Jest to dobry czas na kształtowanie abstrakcyjnego myślenia.

  3. Zygmunt Freud – psychoanaliza – klasyfikacja z obszaru psychoanalizy biologicznej. W jego koncepcji rozwój człowieka jest uwarunkowany następującymi instynktami (siły wrodzone):

    1. Eros – instynkt życia, jest pozytywny, życiodajnym, twórczy, dzięki niemu człowiek przychodzi na świat i uczy się, tworzy, działa. Imperatyw do działania

    2. Tanatos – instynkt śmierci, destrukcyjny, odpowiada za destrukcję, agresję też autoagresję, a nawet samounicestwienie.

*W koncepcji Freuda osobowość człowieka jest uwarunkowana następującą strukturą:

  1. Id – element wrodzony, naturalny, biologicznym, niewyuczony; kieruje się zasadą natychmiastowości i przyjemności – nie myśli, tylko działa

  2. Ego – łagodzi, próbuje rozwiązać konflikt między Superego i Id; inaczej jaźń. Im bardziej Ego jest dojrzałe, tym sprawniej radzi sobie z konfliktem. Tym samym im mniej dojrzałe, słabiej uformowanie, niedoświadczone, tym bardziej nie radzi sobie.

  3. Superego – kontroluje Id; sumienie, cenzor, zależy od kultury społeczeństwa, jest wyuczone, procujemy nad nim w procesie wychowania i socjalizacji. Id i Superego pozostają w konflikcie.

Freud badał stadia socjalizacji od urodzenia do okresu dojrzewania i wyodrębnił 5 stadiów :

  1. Faza oralna – ok 1 rok życia, dziecko w pierwszym okresie życia, chętnie bada świat ustami, bierze rzeczy (zabawki) do ust i ślini.

  2. Faza analna – ok 2 roku życia, dziecko opanowuje czynność wypróżniania.

  3. Faza falliczna – od ok 2/3 do 5/6 roku życia; dziecko preferuje kontakty uczuciowe z rodzicem płci przeciwnej wraz z elementami swoistej dziecięcej rywalizacji z rodzicem swojej płci. Naturalny konflikt Edypa-Elektry. Ok. 5 roku życia konflikt ten naturalnie się rozwiązuje, identyfikacją psychiczną z rodzicem swojej płci. Ta faza jest zaczątkiem inicjacji seksualnej dziecka

  4. Faza latencji – ok 6/7 roku życia do 10/11/12r życia. Następuje wyciszenie popędu seksualnego dziecka i uśpienie; na plan pierwszy wychodzą zadania związane z rozwojem umysłu.

  5. Faza genitalna – okres dojrzewania, gdy ma miejsce „odczuwanie przez dziecko przyjemności seksualnej”

Badania Freuda były kontynuowane przez młodszych badaczy, między innymi przez Amerykanina:

  1. Erick Erikson – interesował się humanistyczną psychoanalizą. Badał stadia socjalizacji od urodzenia aż do śmierci człowieka, z uwzględnieniem humanistycznej perspektywy. Pisał, że ostrożnie należy przypisywać przedziały wiekowe do różnych faz, ze względu na występowanie różnic indywidualnych.

Wyodrębnił 8 faz socjalizacji:

  1. ‘Nabywanie ufności’ – dziecko musi być ufne, ponieważ ufność małego dziecka jest warunkiem prawidłowego jego rozwoju.

  2. ‘Walka o autonomię’ – można też fazę zaobserwować kiedy dziecko mówi: „Byłem”, „Zrobiłem”, „moje, twoje”.

  3. ‘Faza inicjatywy dziecięcej’ – dziecko jest ruchliwe, aktywne, wszystko chce poznać, dotknąć, zobaczyć

  4. ‘Faza identyfikacji z innymi’ – dziecko poszukuje autorytetów, próbuje się identyfikować.

  5. ‘Faza kryzysu tożsamości’ – związana z kryzysem procesu dojrzewania, gdy w organizmie ma miejsce z jednej strony burza hormonalna a z drugiej dzieci są bardzo wyczulone na problematykę moralną. Denerwują się gdy od niego wymagają prawdomówności, itp. a dorośli sami tak nie robią. Dyskredytacja dorosłych

  6. ‘Faza dojrzewania do intymności’ -

  7. ‘Faza życia dojrzałego’ = faza generatywności – gdy na plan pierwszy wychodzą zadania związane z utrzymaniem rodziny, wychowaniem dzieci, pracą

  8. ‘Faza bilansowania drogi życiowej’ = ‘Faza życia integralnego/integralności’ – kiedy już dzieci są wychowane, a człowiek jest na emeryturze, wypełnił obowiązki. Świadomie bądź podświadomie człowiek próbuje oceniać, bilansować s swoją drogę życiową. Bardzo ważne jest subiektywne ujęcie, odczucie tego problemu. W przypadku gdy, dana osoba czuje się usatysfakcjonowana, to znaczy, że w jej odczuciu socjalizacja jest satysfakcjonująca dla tej danej osoby. Jeśli dana osoba czuje się niespełniona w danej sferze życia, to w subiektywnym odczuciu socjalizaja nie jest satysfakcjonująca dla tej osoby.

W koncepcji Eriksona rozwój człowieka przebiega od kryzysu, do kryzysu. Każda kolejna faza jest kryzysem i jeśli zostanie on pomyślnie rozwiązany, to rozwój następuje dalej. Bardzo ważne jest aby dana osoba będąc w kryzysie, otrzymała wsparcie, ze strony – psychologów, pedagogów. Nie powinna być piętnowana, wtedy łatwiej będzie jej pokonać kryzys. Jeśli natomiast np. dziecko nie dostanie pomocy w okresie dojrzewania, wtedy rodzi to konflikty, np. z prawem.

  1. Wyjaśnij co to są kompetencje kulturowe i kompetencje społeczne

Kompetencje społeczne (ang. social competence) – udowodniona (w pracy, nauce oraz w rozwoju osobistym) zdolność samodzielnego stosowania posiadanych umiejętności z uwzględnieniem zinternalizowanego systemu wartości. Kompetencje społeczne określa się bazując na kategoriach odpowiedzialności i autonomii.

Kompetencje kulturowe – zespół nabytych cech, zdolności umożliwiających swobodne uczestnictwo w kulturze zgodne z normami, wartościami, jest to zdolność do rozpoznawania, uczenia się, zmiany treści kultury. Dzięki określonym kompetencjom można treści kultury przekazywać następnym pokoleniom, wzbogacać kapitał kulturowy o nowe wartości, wzory. Są one niezbędne do pełnego uczestniczenia w społeczeństwie.

- umiejętność korzystania z różnorodnych źródeł informacji;

- um. łączenia porządkowania wiedzy;

- um. pracy w zespole;

- um. wysłuchiwania innych i brania pod uwagę także ich punktów widzenia;

- um. radzenia sobie z nietypowością i złożonością;

- um. komunikacji społecznej;

- umiejętności związane z obsługą technologii informatycznych;

- um. organizowania, realizowania i oceniania własnej pracy.

  1. Zachowanie wzoru (jako cecha funkcjonalna społeczeństw – desygnaty też?)

Każde społeczeństwo, które chce zachować swoją tożsamość i przetrać, zachowuje swoją kulturę, dziedzictwo kultury i przekazuje to dziedzictwo z pokolenia na pokolenie. To dziedzictwo kultury jest przechowywane w obrębie swojego naturalnego kręgu kultury np. w przypadku Polaków, Niemców, Francuzów, jest to krąg kultury Europejskiej, bo jest wspólne źródło kultury w starożytnej Grecji.

  1. Wychowanie naturalne (na przykładzie rodziny; jakie są typy rodzin)

II cecha funkcjonalna – integracja wewnętrzna - w strukturze życia społecznego funkcjonuje bardzo dużo instytucji, które mają bezpośredni lub pośredni wpływ na człowieka, ale najważniejszą ze wszystkich jest rodzina, która jeśli funkcjonuje prawidłowo stanowi najwartościowsze środowisko wychowawcze.

W skali globalnej funkcjonują różnorodne typy związków:

- Matriarchat - kiedy władza i prestiż należy do żony, do kobiety

- Patriarchat - głową rodziny jest pan domu

- małżeństwo egalitarne - współcześnie, ogólna tendencja, wspólne wychowywanie dzieci i dzielenie obowiązków

- monogamiczny - związek dwóch osób

- poligamiczny - związek więcej niż dwóch osób:

- poliandria – jedna żona, dużo mężów

- poliginia – jeden mąż ma więcej niż jedną żonę

- egzogamiczny - związek gdy małżonkowie wywodzą się z różnych grup terytorialnych (może być w skali jednego kraju, albo w skali globalnej z różnych krajów)

- endogamiczny - gdy małżonkowie wywodzą się z tej samej grupy terytorialnej

- patrylineat- dzieci dziedziczą nazwisko, dobra, tytuły w linii ojca

- matrylineat - dzieci dziedziczą nazwisko, prestiż, tytuły, dobra w linii matki

- matrylokalne - gdy małżonkowie po ślubie osiedlają się w domu pani młodej

- Patrylokalne - młodzi zajmują dom pana młodego

- bilokalne -> małżonkowie wspólnie budują własny dom, nabywają mieszkanie

Rodzina mimo, że ma w duży wpływ to pozostałe z relacjami z innymi instytucjami. Istnieją też różne inne instytucje wychowania naturalnego, np. sąsiedzi (nie wybieramy ich sobie) mają pozytywny i negatywny wpływ na rodzinę, jeśli relacje są prawidłowe, to relacje są pozytywne. Jeśli sąsiedzi są patologiczni (biesiadny tryb życia, alkoholizm i inne uzależnienia) to wywierają negatywny wpływ na rodzinę.

  1. Funkcje rodziny (co to są osobowe i instytucjonalne funkcje)

Rodzina to instytucja wychowania naturalnego. Każda pełni szereg funkcji: osobowych i instytucjonalnych. W literaturze naukowej funkcjonuje bardzo dużo klasyfikacji tych funkcji (zwłaszcza w lit socjologicznej).

  1. Funkcje osobowe:

  1. Instytucjonalne funkcje:

  1. Na czym polega proces socjalizacji w rodzinie

Rodzina jako naturalne środowisko wychowawcze odgrywa bardzo ważną rolę w przekazywaniu dzieciom modelowych wzorów społecznego zachowania się w określonych sytuacjach. Dzieci mają wzory które naśladują, przede wszystkim język, system wartości, relacje z innymi ludźmi, świat rzeczy (np. czy ktoś dba o mieszkanie czy nie). Modelowe wzory społecznego zachowania się można sprowadzić do kilku obszarów:

  1. Co to jest edukacja podmiotowa (co to jest podmiotowość)

Obowiązuje też paradygmat edukacji podmiotowej, którą należy rozumieć w ujęciu interdyscyplinarnym; np. filozoficznym (podmiotowość stanowi przeciwieństwo reifikacji=uprzedmiotowienia), psychologicznym (podmiotowość dotyczy autonomii wewnętrznej, świadomości siebie) w ujęciu socjologicznym (dotyczy przemian w strukturze życia społecznego) w ujęciu pedagogicznym (podmiotem jest osoba zarówno wychowanka, jak i osoba wychowawcy, poza tym należy mówić o realizowaniu zasady podmiotowości w procesie wychowania, socjalizacji)

inspirację dla edukacji integralnej ze środowiskiem zewnętrznym stanowią poszczególne koncepcje wychowania, które kształtowały się już ok 100 lat temu, ale mimo że w czystej postaci nie przetrwały, nadal żyją i są obecne, w poszczególnych instytucjach wychowania bezpośredniego w Europie.

Zaprezentowane przykłady stanowią sedno edukacji podmiotowej, jest ona prewencją przeciw postawom agresywnym.

  1. Co to jest teoria wzmacniania (teorie uczenia się Klappera, Bandury)

Jak społeczeństwo wychowujące kształtują postawę – w kulturze życia społecznego funkcjonuje mnóstwo instytucji (rodzina, przedszkole, szkoła, masmedia itp.). na przełomie XX / XXI wieku, masmedia odgrywają ogromną rolę w procesie socjalizacji, są konkurencją dla rodziny, szkoły, przedszkola. Masmedia zarówno odzwierciedlają rzeczywistość (filmy edukacyjne) ale również tworzą rzeczywistość której nie ma (upozorowana rzeczywistość). Odgrywają również dużą rolę w eksponowaniu postaw agresywnych – trwają dyskusje, czy masmedia uczą czy jedynie wzmacniają takie postawy.

  1. Postawy – definicja, wymienić składniki (3), kategorie postaw (8)

Postawa – w literaturze naukowej funkcjonuje bardzo dużo definicji słowa „postawa”. Jest to pozytywne lub negatywne ustosunkowanie się do, np. jakiegoś poglądu czy sytuacji i przedmiotu z gotowością do reagowania w sposób wyznaczony tym ustosunkowaniem. Postawy przyjmujemy w procesie socjalizacji zwłaszcza od osób, które są dla nas ważne, cieszą się autorytetem. Możemy wyróżnić postawy: utajone (swoista gotowość do zachowania się w określony sposób) i postawa czynna jest już konkretnym działaniem, czynem, zachowaniem.

Każda postawa skład się z trzech składników: 1. składnik poznawczy (wiedza o kimś, o czymś, na dany temat), 2. składnik emocjonalny (lubię, nie lubię, nie lubię, jest mi obojętne) i 3. składnik działaniowy/ behawioralny (zachowanie). Jeśli postawa jest dobrze ukształtowana, to istnieje zgodność między tymi składnikami.

8 kategorii postaw:

  1. Grupy rówieśnicze – też ich cechy wspólne, funkcje grup rówieśniczych; klasyfikacja grup; Przywództwo – rodzaje w grupie rówieśniczej, role społeczne przywódcy

Grupy rówieśnicze są istotnym elementem socjalizacji począwszy od wieku przedszkolnego aż do okresu adolescencji, a więc wieku młodzieńczego (studenci). Grupy rówieśnicze powstają wówczas, gdy dana grupa dzieci / młodzieży ma podobne potrzeby, aspiracje, pragnienia, zainteresowania, podobną motywację do działania i zawiązuje się w sposób naturalny. Jedna z osób wyróżnia się w tym sensie, że np. imponuje pozostałym uczestnikom swoją zręcznością, umiejętnościami sportowymi, wiedzą itp., staje się w ten sposób przywódcą nieformalnym, danej grupy rówieśniczej. Zazwyczaj jest to osoba lubiana, pociągająca. Może być tak że zamiast przywództwa nieformalnego ma miejsce przywództwo formalne, gdy dana osoba zostaje przywódcą dzięki tzw. Zabiegom dyplomatycznym, stara się o to. Na ogół niema tak dużego autorytetu jak przywódca nieformalny. Może być tak że dana grupa ma przywódcę, którego można nazwać prowodyrem, ktoś kto pociąga innych tym że działa szybko, szybciej od innych podejmuje decyzje. Niezależnie od rodzaju przywódcy pełni on określone funkcje, takie jak np.

Oprócz przywódcy, są pewne cechy wspólne dla wszystkich grup rówieśniczych:

Te poszczególne cechy wspólne można odnieść do następujących funkcji:

Grupy rówieśnicze można podzielić ze względu na następujące kryteria:

  1. Rodzaje klik.

Pierwsze grupy rówieśnicze, to dziecięce grupy zabawowe, które kształtują się od 3 roku życia. W przypadku dzieci starszych kształtują się paczki rówieśnicze, które niekiedy tworzą dzieci i młodzież wywodzące się z rodzin patologicznych, dysfunkcyjnych. W takich przypadkach można mówić też o klikach (koteriach), są to grupy nieformalne, działające nieformalnie, po cichu, ponieważ realizują ukryte zakulisowe cele, nie znane ogółowi danego społeczeństwa. Kliki mają charakter destrukcyjny, ale nie należy utożsamiać ich z gangiem (bandą), które są grupami przestępczymi. Kliki mają strukturę pionową lub poziomą.

Kliki bez względu na typ relacji są grupami niepożądanymi, bo realizują cele zakulisowe, sprzeczne z celami danego społeczeństwa.

  1. Patologie społeczne

Pojęcie patologia wywodzi się etymologicznie z języka greckiego od pathos, czyli cierpienie, smutek. Źródłem patologii, cierpienie społecznego może być np. zła sytuacja materialna, uzależnienia, przemoc, dysfunkcyjna rodzina, bezrobocie. Patologie społeczne występują w każdy społeczeństwie w większej lub mniejszej skali. Stwierdzono, że częściej występują np. w społeczeństwach w których występują duże dysproporcje społeczne i takich które są w fazie transformacji ustrojowej

  1. Pułapka izonomii rozwojowej

pułapka izonomii rozwojowej - to znaczy, że społeczeństwo nagle otrzymuje wolność (w efekcie np. rewolucji) do której mentalnie nie jest gotowe i wówczas ludzie myślą że wolność = dowolność i wykorzystują różnorodne sytuacje życia społecznego do swoich własnych, często ukrytych celów (wykorzystują młodszych pracowników, zatrudniają po znajomości). W społeczeństwach które tkwią w tej pułapce, widoczne są postawy agresywne, częściej niż w pozostałych społeczeństwach.

  1. Przemoc ukryta

Przykłady postaw agresywnych jest łatwo wymienić, jednak bardzo trudno jest nazwać cichą agresję, której na pozór niema. Przykładami może być: ironia, docinki, dręczenie psychiczne. Cicha agresja jest stałym elementem życia społecznego ale trudno ją wykryć

  1. Teorie wyjaśniające źródła postaw agresywnych

Naukowcy podjęli wiele prób wykrycia co jest przyczyną postaw agresywnych, powstały związku z tym liczne koncepcje socjologiczne, biologiczne, medyczne i inne, oraz integrujące różne rodzaje wiedzy.

W myśl koncepcji medycznej, wykazano że w mózgu osoby agresywnej jest zaniżona ilość neurohormonu – serotoniny; przez to człowiek łatwiej i szybciej ulega postawom agresywnym. Psycholodzy zalecają w przypadku niewielkiego niedoboru serotoniny kupienie gorzkiej czekolady. Amerykańscy naukowcy prowadzili badania wśród mężczyzn recydywistów i stwierdzono u nich dodatkowy chromosom Y, który może mieć wpływ na agresywne zachowania.

Powstało też wiele koncepcji humanistycznych, społecznych.

Socjologiczne:

Teorie integracyjne:

  1. Co to znaczy adolescencja – jakie są jej etapy

wiek adolescencji - to pojęcie wywodzi się od łacińskiego adolescentia, czyli młodość, wiek dojrzewania. Okres adolescencji jest okresem przejściowym pomiędzy dzieciństwem a dorosłością, czyli pomiędzy okresem kiedy dana osoba pełni rolę społeczną dziecka a zaczyna pełnić rolę osoby dorosłej. Czyli jest to okres dojrzewania do wieku dorosłego (dojrzałego). W ujęciu socjologicznym jest ujmowany także jako czas od uzyskania dojrzałości płciowej do rozpoczęcia pracy zawodowej. Wiek adolescencji (psychologia, pedagogika) dłużej trwa w społeczeństwach dobrze rozwiniętych, uprzemysłowionych jest dłuższy niż w społeczeństwach tradycyjnych, mniej zamożnych. Można zaobserwować na przełomie XX/ XXI wieku tendencję do wydłużania okresu adolescencji. Przyjęto że można czas adolescencji podzielić na 3 podstawowe etapy:

  1. między 10 a 12 rokiem życia  preadolescencja

  2. między 13 a 16 rokiem życia  wczesna młodość

  3. między 17 a 20 rokiem życia  późne dojrzewanie

  1. Nurty badań socjologicznych –koncepcje teoretyczne, metody badań twarde i miękkie

W związku z tym podjęto dyskusję naukową dotyczącą metody badań socjologicznych:

Nie ma jednej metody. Można uogólnić, że jeśli chodzi o metodę badań, to są zwolennicy metod ilościowych („twardych”, statystycznych) i zwolennicy metod humanistycznych („miękkich”, związanych z rozumieniem).

Metodą badań w tym obszarze jest metoda rozumienia, którą wyjaśnił w XIX w. Wilhelm Dilthey  można wyodrębnić rozumienie psychologiczne i hermeneutyczne.

  1. Co to jest funkcjonalizm socjologiczny, interakcjonizm, socjologia fenomenologiczna itd. (teoretyczne nurty w socjologii)

Społeczeństwo jest badane przez socjologów w zależności od przyjętej koncepcji naukowej. W myśl koncepcji (nurtu teoretycznego):

  1. Kontestacja jako zjawisko społeczne – odszkolnienie

Kontestacja – odmowa udziału w zastanej rzeczywistości, gdy społeczeństwo kwestionuje zastaną kulturę (kulturę czasu w którym żyje, funkcjonuje) uzasadniając, że proponowane wartości nie spełniają swoich założonych funkcji. Zjawisko kontrkultury, kontestacja jako zjawisko społeczne pojawiało się w latach 60’ i 70’ XX wieku, gdy krytykowano tak zwaną „cywilizację przemysłową”, szybki rozwój społe3czenstwa technologicznego, który miał miejsce po II wojnie światowej. Stwierdzono wówczas że ów szybki rozwój cywilizacyjny „odczłowiecza człowieka”, w tym sensie że człowiek zatraca swoją duchowość, indywidualność i staje się śrubką w systemie, machinie (staje się elementem maszyny). Wielu filozofów nie tylko wypowiadał się bezpośrednio ale też pisemnie na ten temat, wskazując zagrożenia pojawiające się wraz z tak szybkim rozwojem. Np.

W związku z tą krytyką, społeczeństwo żyjące w Ameryce północnej, Europie północno zachodniej i Australii (społeczeństwa otwarte) krytykowały kulturę zastaną, odnosiło się to do wszystkich aspektów życia zastanego (polityka, religia szkoły). Najbardziej krytykowano szkoły, ponieważ uznano, że to one produkują tzw. „szarą masę”. Jest ona nastawiona nie na rozwój duchowy ale na zdobywanie ocen. W związku z tym podjęto próby wyzwolenia społeczeństwa od szkół, chciano je znieść.

Jedną z koncepcji popierających zniesienie szkól była koncepcja Ivana Illicha (Chorwat z Wiednia, miał doktorat z filozofii). Napisał książkę „Społeczeństwo bez szkoły”. Prezentuje tu swoją koncepcję deskolaryzacji społeczeństwa (wyzwolenia za szkół). Podaje argumenty przeciw szkole:

1) szkoła jest instytucją przymusową, a jego zdaniem przymus upośledza proces kształcenia, sprawia że dzieci i młodzież nie uczą się dla wiedzy, tylko dla ocen, świadectwa i zdania do następnej klasy.

2) szkoła jest instytucją nastawioną na oceny,

3) szkoła jest zbyt mocno zhierarchizowaną (struktura feudalna), nauczyciele są najważniejsi, a na dole są uczniowie i ich rodzice, taki rozdźwięk sprawia że trudno jest o porozumienie między stronami.

W miejsce szkół zaproponował wprowadzenie otwartych sieci oświatowych opartych na zasadzie dobrowolnego uczestniczenia. Sieć pierwszą tworzą takie miejsca i instytucję w których jest dostęp do szeroko pojętych środków dydaktycznych (farmy ogrodnicze, muzea, biblioteki, manufaktury). Drugą sieć ma tworzyć bank danych, umiejętności, informacji (baza danych o różnych umiejętnościach). Osoby posiadające jakieś umiejętności, miały je zgłaszać i mówić kiedy mają czas aby służyć innym pomocą, uczyć innych. Nie było tu ważnie potwierdzenie umiejętności dokumentacją, tylko faktyczna sprawność. Trzecia sieć – oświatowa, tworzą ją dane doboru partnerów wg zainteresowań. Czwarta sieć to miejsca w których jest możliwość spotkania i szukania pomocy u światowców oświatowców, którzy mogą pomóc w przypadku jakiegoś problemu. Po ogłoszeniu tej koncepcji rozpoczęła się międzynarodowa dyskusja, która skupiała przeciwników i zwolenników. Przeciw: koncepcja ta nie uwzględnia problemu nauki pisania i czytania (podstawowych umiejętności dzieci), często rodzice są nieodpowiedzialni lub niedbali; Nie ma źródła z którego można by było czerpać fachowców-oświatowców, skoro wszystkie szkoły zostaną zniesione; Koncepcja ta może być dobra ale tylko dla osób dojrzałych psychicznie, mających motywację do zdobywania wiedzy, dbają o swoje wykształcenie. Koncepcja ta została skrytykowana i stwierdzono, że szkoła jest niedoskonała jako instytucja wychowawcza, to jednak nie da się wymyślić dla niej zastępstwa. Nie można więc zlikwidować szkół, ale należy zdecydowanie odszkolnić szkołę, aby wychodził naprzeciw potrzebom ucznia, aby była szkołą na miarę dziecka.

Na przełomie lat 60’ i 70’ powołano międzynarodową Komisję Ekspertów w ramach UNESCO, po to aby zdiagnozowali oświatę i podjęli działania na rzecz poprawy. Pracowali pod przewodnictwem Edgara Faure. W efekcie obrad w 1972 r. opublikowano raport „Uczyć się aby być”. W oryginale był po francusku, ale wydano go w formie książki i przetłumaczono na wiele języków. Określono w nim postulat konieczności humanizacji szkoły (aby wychodził naprzeciw potrzebom wychowanka); Stwierdzono że trzeba się uczyć (bo wiedza szybko się dezaktualizuje w związku z postępem technicznym, dlatego aby funkcjonować w warunkach szybko zmieniającej się rzeczywistości, trzeba się uczyć), tylko ucząc się możemy być; edukacja ustawiczna (przez całe życie, aby dokształcać się, doskonalić swoje umiejętności czy też przekwalifikowywać się); Szkoła ma być przyjazna uczniom (funkcjonować w społeczności lokalnej, współpracować z rodzicami, instytucjami lokalnymi); Wychowawca i wychowanek mają być partnerami kontaktu wychowawczego (żaden nie może być na pozycji wyższej, górującej nad drugim, nie można stosować kar cielesnych itp.).

Po ogłoszeniu raportu podniesiono dyskusję międzynarodową. Nie zaprzestano też działać na rzecz reformowania edukacji i ogłoszone też szereg innych raportów stanowiących kontynuację tego pierwszego raportu UNESCO. Inne raporty to:

Na podstawie wszystkich raportów określono filary:

Uczenie się z uwzględnieniem sfery emocjonalnej osobowości. Wszystko to w różnorodnych formach socjalizacji, wychowania indywidualnego, zespołowego, zbiorowego w zależności od danej sytuacji życia społecznego.

  1. Co to jest konstruktywizm społeczny - Konstruktywizm społeczny

Socjolodzy wychowania współpracują z socjologami kultury a podstawy teoretyczne, metodologiczne wzajemnych zależności, twórczości, kultury i struktury społecznej, stosunków społecznych w określonych sytuacjach życia społecznego określili: W.Dilthey oraz H.Rickert.

W II poł.XX w. W obrębie socjologii kultury wyodrębniły się np. socjologia literatury, języka, muzyki itd. i w efekcie obszar socjologii kultury stał się heterogeniczny (zróżnicowany).

F.Znaniecki posługiwał się pojęciem socjologia kulturalistyczna. Wg. Tego socjologa , filozofa kulturę stanowi zbiór dóbr określonych w danej przestrzeni, miejscu, czasie czyli wszystko to co człowiek do natury dodał. Znaniecki podkreślił, że w ramach kultury duchowej można wyodrębnić:

1)kulturę ideacyją dotyczącą znaczeń językowych np. wierzeń, wyobrażeń ludzkich itd.

2)normatywną którą odniósł do systemu norm społecznych ,które dane społeczeństwo ustaliło , określiło, wypracowało.

A.Kłosowska w książce pt.,, Socjologia kultury'' także podjęła rozważania na temat kultury i określiła , że bardzo ważne znaczenie ma kultura symboliczna która jest kulturą autoteliczną i w ramach tej kultury można wyodrębnić: symbole konwencjonalne i symbole niekonwencjonalne, które dotyczą wewnętrznych przeżyć i mają związek z różnorodnymi interpretacjami np. Dzieł sztuki, utworów poetyckich itd.

W myśl koncepcji konstruktywizmu społecznego socjolodzy dzięki badaniom humanistycznym nie tyle odzwierciedlają rzeczywistość lecz ją interpretują w związku z czym powstają liczne interpretacje (subiektywne interpretacje danego zjawiska społecznego), które są ulotne, przejściowe, stanowią swoistą konstrukcję myślową.

Problem dotyczący stosunków społecznych w procesie wychowania, co jest przedmiotem badania socjologii edukacji.

Wychowanie jest różnorodnie interpretowane przez pedagogów, ale to pojęcie interpretują także socjolodzy:

Max Weber- wychowanie rozumiał tak:

1)wychowanie jest darem niebios. Wychowawcą człowiek się rodzi

2)proces kształcenia do bycia wychowawcą

3)ma związek ze wzorcami osobowymi, które w danym czasie , okresie historycznym mają autorytet, które są godne nśladowania

E.Durkheim- wychowanie należy rozumieć jako proce przygotowujący do udziału w życiu społecznym

F.Znaniecki- rozwinął tą myśl i dodał ,że każdy człowiek to indywidualność społeczna

W II poł.XXw. Panowało wsród socjologów przekonanie ,że szkoła jako instytucja wychowawczo-dydaktyczna jest miejscem wyrównywania szans edukacyjnych.

P.Bourdieu- szkoła nie tylko wyrównuje szans edukacyjnych lecz umacnia różnice stosując ,, przemoc symboliczną wobec dzieci i młodzieży'' związaną z narzuceniem znaczeń dominującej kultury.

Dzieci pochodzące ze srodowisk lokalnych nie rozumieją tego o czym mówi nauczyciel w efekcie nie mogą osiągać tych samych wyników co dzieci, które pochodzą z ,, wysokiej kultury''. Ten pogląd został podtrzymany przez badania empiryczne.

W dzisiejszych czasach są szkoły gdzie dzieci uczą się regionalnego języka.


Wyszukiwarka