HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA ĆW 1 :
Pytania na zaliczenie: co to dezynfekcja, sterylizacja, aseptyka, metody.
Chlor w położnictwie – 1830r i 1847r.
Fenol – 1870r.
Podstawy higieny szpitalnej : 1853-1856
STERYLIZACJA – wyjaławianie, jednostkowy proces technologiczny polegający na zniszczeniu wszystkich, zarówno wegetatywnych jak i przetrwalinkowych form mikroorganizmów.
Sterylizacją przeprowadza się metodami:
-fizycznymi
-mechanicznymi
-chemicznymi
Metoda I – wyżarzanie przedmiotu poddawanego wyjaławianiu w płomieniu palnika powoduje spalenie komórek. Metoda ta jest stosowana tylko do drobnych przedmiotów metalowych.
Metoda – sterylizacja suchym gorącym powietrzem : proces ten prowadzi się w sterylizatorach powietrznych, stanowiących zamknięte komory z termoregulacją:
-temp 160-200 stopni Celsjusza
-czas trwania: od 2 godzin do kilkunastu minut
-warunki sterylizacji zależą od wyjaławianego materiału i jego wytrzymałości termicznej
-zabezpieczenie przed ponownym zakażeniem np. za pomocą termoodpornej folii z tworzywa sztucznego
Czas potrzebny na przejście suchego gorącego powietrza przez wnętrze materiału sterylizowanego nazywany jest czasem przenikania.
Po osiągnięciu odpowiedniej temp rozpoczyna się czas utrzymywania się, będący właściwym procesem sterylizacji.
Dla bezpieczeństwa oba czasy wydłuża się o połowę. Materiał powinien być ułożony w sterylizatorze tak by nie utrudniać dostępu gorącego powietrza.
Metoda – Sterylizacja parą wodną pod ciśnieniem: nasycona para wodna powoduje gwałtowną hydrolizę, denaturację i koagulację enzymów i struktur komórkowych.
Wyjaławianie następuje w wyniku wysokiej temp jak i aktywności cząsteczek wody.
-temp 108-134 stopni Celsjusza
-czas wyjaławiania 15-30 min
-ciśnienie podnosi się o wartość od jednej atmosfery w górę (wzrost ciśnienia o jedną atmosferę powoduje podniesienie temp wrzenia wody o ok 10 stopni)
Wyjaławianie parą wodną przeprowadza się w autoklawach (aparatach ciśnieniowych), wyposażonych w przyrządy do pomiaru temp i ciśnienia.
Wyjaławianie hermetyczne zamkniętych pojemników z roztworami możliwe jest dzięki parze wodnej, która ogrzewa je do własnej temp
Proces sterylizacji parą wodną składa się z etapów:
-czas nagrzewania: ciepło przenika w głąb materiału. Czas ten jest różny dla różnych obiektów, dlatego różne rodzaje pojemników należy wyjaławiać oddzielnie.
-czas wyrównania temp: para wodna oddaje swoje ciepło utajone materiałowi aż do chwili gdy temp wyrównają się i wymiana ciepła ustąpi
-czas wyjaławiania: właściwa sterylizacja, podczas której staramy się utrzymać temp przez stosowany okres. Zwykle dla bezpieczeństwa wydłuża się go o połowę.
-czas schładzania autoklawu: czas od chwili przerwania ogrzewania do momentu, gdy manometr wskaże, że ciśnienie wewnątrz jest równe atmosferycznemu.
Wyjaławianie parą wodną może być stosowane do płynów będących układami wodnymi.
Metoda – sączenie: to fizyczne usuwanie drobnoustrojów z roztworu lub gazu przez zatrzymanie ich na jałowym sączku membranowym o średnicy porów mniejszej niż 0,2 mikrometra. Zalety tej metody są znaczące- nie zmienia się pH roztworu, nie rozpadają się jego składniki wrażliwe na temp (np. witaminy).
Zestawy do sączenia należy wyjałowić za pomocą pary lub suchego gorącego powietrza.
Metoda Sterylizacja promieniowaniem UV: wyjaławianie polega na naświetlaniu materiału promieniowania UV. Promieniowanie to zmienia strukturę kwasów nukleinowych dlatego najsilniej działa na formy wegetatywne drobnoustrojów.
Używa się fal o długości 210-328nm emitowanych np. przez lampy rtęciowe (niskociśnieniowa rura z kwarcu, wypełniona parami rtęciowymi)
Promieniowanie UV nie przenika w głąb płynów i ciał stałych, jest absorbowane przez szkło i tworzywa sztuczne.
W ten sposób sterylizuje się najczęściej powietrze lub powierzchnię przedmiotów.
Jest to metoda pomocnicza.
Metoda Sterylizacja promieniowaniem jonizującym: przebiega w sposób bezpośredni i pośredni, przez produkty radiolizy wody.
Źródłem tego promieniowania mogą być np. izotopy – zwykle używa się izotopu kobaltu
żywności.
Metoda Wyjaławianie gazami: tlenek etylenu- czynnik o działaniu bakterio i wirusobójczym. W wyższych stężeniach niszczy też przetrwalinki. Może powodować u ludzi podrażnienie błon śluzowych, nudności.
Jest łatwopalny, z powietrzem tworzy mieszaninę wybuchową- ryzyko wybuchu zmniejsza się mieszając 10% lub 20% tlenku etylenu z CO2 lub azotem.
Zaletą tlenku etylenu jest jego przenikliwość – gaz ten przedostaje się przez tworzywa sztuczne, którymi owija się wyjaławiane przedmioty, dzięki czemu po wyjęciu są one od razu zabezpieczone przez wtórnym zakażeniem.
Ze względu na możliwość sorpcji gazu przez wyjaławiany materiał konieczne jest zachowanie tzw okresu resorpcji.
Tlenkiem etylenu wyjaławiamy materiały z tworzywa sztucznego.
FORMALDEHYD – do wyjaławiania używa się sterylizatorów.
Metoda Sterylizacja roztworami środków chemicznych: stosowana tylko w szczególnych przypadkach gdy wyjaławianie innymi metodami jest niemożliwe: wyjaławianie w temp pokojowej, w zbiornikach pełnych roztworu środka chemicznego,
Po zakończeniu sterylizacji materiały opłukuje się jałową wodą, suszy na jałowej serwecie i zabezpiecza przez wtórnym zakażeniem.
Aldehyd glutarowy – jest aktywny w stosunku do form wegetatywnych bakterii, wirusów. Nie powoduje korozji metali i nie uszkadza wyrobów gumowych. Do wyjaławiania stosowany jest przeważnie roztwór 2%. Materiał zanurza się w nim na 3 godziny. Może on powodować podrażnienie skóry, oczu.
Kwas nadoctowy – jest silnie utleniający, toksyczny i reaktywny. Do wyjaławiania stosuje się roztowry 0,1-0,5%, 3 godziny.
Sterylizacja plazmowa.
CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA PRZEBIEG STERYLIZACJI :
1. Typ mikroorganizmów
2. Obecność zanieczyszczeń – resztek krwi, substancji organicznych tworzących otoczkę koloidalną wokół drobnoustrojów zwiększających ich odporność na czynniki sterylizacji.
3. Liczba drobnoustrojów – czas sterylizacji jest tym dłuższy, im mikroorganizmów jest więcej w wyjaławianym materiale.
Dezynfekcja – odkażanie: niszczenie w środowisku zewnętrznym (a także na powierzchni ciała) wegetatywnych form drobnoustrojów, głównie chorobotwórczych.
Wyróżniamy metody fizyczne i chemiczne.
Wyniki dezynfekcji zależą od:
-drobnoustroju: gatunek, liczba, aktywność fizjologiczna
-środka dezynfekcyjnego
METODY FIZYCZNE:
1. TERMICZNE – polegają na wykorzystaniu gorącej wody lub pary wodnej. Jest to dezynfekcja wodą wrzącą lub podgrzaną do temperatury 80 do 100 stopni Celsjusza. Dzięki temu niszczone są formy wegetatywne bakterii. Zaleca się ją do dezynfekcji bielizny.
2. PASTERYZACJA – krótkotrwałe, jednorazowe podgrzanie cieczy do temp 80-90 na kilka sekund, po czym natychmiastowe oziębienie do temp pokojowej. Działanie takie obniża znacznie liczbę drobnoustrojów w roztworze i utrudnia ich wzrost. Ulegają zniszczeniu wegetatywne formy bakterii, grzyby oraz większość wirusów.
3. FILTRACJA – to metoda mechanicznego zatrzymywania drobnoustrojów na filtrach o określonej średnicy parów. Stosowana głównie podczas produkcji leków i szczepionek do oczyszczania powietrza z drobnoustrojów w instalacjach nawiewowych w pomieszczeniach czystych lub czystych stołach roboczych.
4. PROMIENOWANIE UV – w dezynfekcji wykorzystuje się zakres UVC o najkrótszej fali i największej energii cząstek oraz UVB. Stosuje się do dezynfekcji powietrza lub czystej wody.
METODY CHEMICZNO – TERMICZNE: wykorzystują wilgotne gorące powietrze ze środkiem dezynfekcyjnym. Metoda ta służy do odkażania przedmiotów, które mogłyby ulec uszkodzeniu w wysokiej temp. Dezynfekcja przeprowadzana jest w automatach czyszczących. Płyn dezynfekcyjny poddrzewa się do temp 40-60 stopni Celsjusza.
Metody czynne:
-FENYLOFENOL – właściwości bakteriobójcze i grzybobójcze. Nie są aktywne wobec form przetrwalinkowych i wirusów. Wady to ostry zapach.
-ALKOHOLE – stężenie powyżej 40%, szybkie działanie wobec bakterii i grzybów.
-CZWARTORZĘDOWE ZWIĄZKI AMONOWE – nieaktywne wobec prątków gruźlicy, wirusów. Zaleta to delikatny zapach.
-BIGUANIDY – działają podobnie do czwartorzędowych związków amonowych.
-AKTYWNY TLEN – wydzielany przez nadtlenek wodoru, kwas nadoctowy. Działa szybko bakteriobójczo.
-CHLOROWCE -> CHLOR I JOD- działanie bakterio-wiruso-grzybobójcze. Wady to związki o właściwościach drażniących.
-ZWIĄZKI KOMPLEKSUJĄCE – wchodzą w skład środków dezynfekcyjnych, wykazują właściwości myjące.
-SOLE ALKALICZNE – węglany, borany, wchodzą w reakcję z tłuszczami i olejami i w wyższej temp zmydlają i rozpuszczają je.
-barwniki i olejki zapachowe.
CZYNNIKI DECYDUJĄCE O SKUTECZNOŚCI DZIAŁANIA ŚRODKÓW DEZYNFEKCYJNYCH :
1. Liczba i typ drobnoustrojów.
2. Stan fizjologiczny mikroorganizmów.
3. Typ środka chemicznego.
4. Stężenie związku chemicznego w preparacie, im większa tym szybszy efekt.
5. Czas działania substancji chemicznej.
6. Wilgotność
7. Obecność w środowisku materii organicznej.
8. pH środowiska.
9. Temperatura.
ASEPTYKA – to wszystkie działania, które mają zapobiec zakażeniu powstałych w różnych okolicznościach ran.
ANTYSEPTYKA – działania, których celem jest usunięcie, zniszczenie bakterii czy innych mikroorganizmów z pola zabiegowego (skóry, błon śluzowych, ran)
W Polsce do dezynfekcji powinno się używać wyłącznie preparatów dopuszczonych do obrotu!!!
ŚRODKI DEZYNFEKCYJNE KLASYFIKOWANE SA W 3 KATEGORIACH :
-PREPARATY PRZEZNACZONE DO HIGIENY RĄK I SKÓRY
-PREPARATY PRZEZNACZONE DO DEZYNFEKCJI WYROBÓW MEDYCZNYCH
-INNE ŚRODKI DEZYNFEKCYJNE
Wyróżniamy sterylizatory: kulkowe, parowe, termiczne, ultradźwiękowe.