1.Pojęcie prawa europejskiego w szerokim i wąskim znaczeniu
W znaczeniu szerokim to prawo wszystkich ciał działających na kontynencie europejskim (np. UE, Rada Europy, Rada Nordycka)
W znaczeniu wąskim to prawo tylko struktur UE.
2.Rada Europy – geneza, członkostwo i struktura
Jest to międzynarodowa organizacja (rządowa, o celach ogólnych, regionalna, półotwarta, działa w oparciu o tradycyjny koordynacyjny model współpracy). Odrębna od UE org. międzyn. Swoją siedzibę ma w Strasburgu.
Geneza:
Powołana w 5.5.1848r przez Statut Londyński.
Po wojnie chęć współpracy.
1946r W.Churchil ma wizję Zjednoczonych Stanów Europy, w 1948 zbiera się Kongres Europejski, była to konferencja na której miał być opracowany statut. Kończy się on zjednoczeniem kilku państw.
Cele RE:
-cel ogólnikowy - większa jedność państw członkowskich; metody klasyczne, czyli przez umowy międzynarodowe(konwencje)
Realizacja celów (czyli standardów europejskich; niewiążące zalecenia w odniesieniu do jakiejś kwestii):
Państwa członkowskie mogą, ale nie muszą przyjść konwencji. Umów jest 211, języki urzędowe to francuski i angielski. Polska przyjęła 89 konwencji.
Członkostwo:
47 państw (początkowo było 10). Jest to organizacja półotwarta. Członkami nie są tylko kraje europejskie, np. Armenia. Nie należą: Białoruś, Watykan, Kazachstan.
Aby przystąpić do RE trzeba spełnić wymogi:
-zasada praworządności
-przestrzeganie praw człowieka
-państwo demokratyczne.
Polska złożyła wniosek w 1989r, przyjęta została 11.91.
Członkostwo pełne, stowarzyszone. Statut obserwatora.
Państwo kandydujące do RM musi przyjąć „Konwencję o ochronie praw człowieka…” i niektóre protokoły, np. 6 – zniesienie kary śmierci.
RE traktowana jest jak poczekalnia do UE (Aby być członkiem UE trzeba być członkiem RE)
Struktura:
Komitet Ministrów, Zgromadzenie Parlamentarne, Sekretariat Generalny
+Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych + Komisarz praw człowieka RE
Komitet Ministrów – reprezentuje państwa, skupia ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich(spotykają się raz do roku), z-cy ministrów co tydzień(tzw. Ambasada Polski przy RE). Jest to organ decyzyjny RM – zawiera umowy międzyn., omawia sprawy będące przedmiotem wspólnego zainteresowania, przyjmuje zalecenia dla państw czł. przez ministrów, zatwierdza budżet RE, decyduje o sprawach organizacyjnych RE oraz o przyjęciu nowych członków. Decyzje podejmowane 2/3 głosów lub jednomyślnie.
Zgromadzenie Parlamentarne RE(nie Parlament Europejski) tzw. „Sumienie Europy” – siedziba w Strasburgu. Skład 630 członków (318 czł. Właściwi; 318 z-cy czł. – przedstawiciele parlamentów narodowych) Polska 12+12.
Zadania organizacyjne o charakterze doradczo-konsultacyjnym – formułuje zalecenia i opinie dla Kom.Min., może zajmować się wszystkimi sprawami(oprócz legislacji i kontroli), powołuje sędziów Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, opiniuje budżet RE.
Sekretariat Generalny – Sekretarz generalny na czele, charakter administracyjny, kadencja 5 lat. Mianowani przez ZP, spoczywa na nich pełna odpowiedzialność za wykonywanie budżetu i codzienne funkcjonowanie RE
Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych – 1994 powołany – ch. opiniodawczo-doradczy. Podział na dwie izby, pierwsza Izba Regionów(przedstawiciele państwowi), druga Izba Władz Lokalnych(przedst. lokalni) Razem 630 członków. Przygotowywują raporty ze stosowania prawa, opiniują projekty konwencji dot. Lok.reg, dyskutuje o sprawach związanych z samorządnością lok/reg, kontroluje przestrzeganie konwencji o samorządach lokalnych.
Komisarz Praw Człowieka RE – powołany w 1994 – organ pomocniczy, promowanie idei praw człowieka, f. ”kontrolna” poprzez wizytowanie państ członk, i sprawdzanie stanu przestrzegania praw człow., może występować jak interwenient przed Europ. Tryb. Praw.Czł.
3.Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności – katalog praw materialnych i przesłanki skargowe do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka
Struktura i znaczenie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka
Europejska Konwencja Praw Człowieka, to traktat międzynarodowy, który wszedł w życie w 1953 r i ma on niewątpliwie charakter bezprecedensowy. Określa on niezbywalne prawa i wolności, na które każdy z nas może się powołać oraz zobowiązuje państwa do ich przestrzegania w stosunku do każdej osoby podlegającej ich jurysdykcji. Co więcej, Konwencja ustanawia międzynarodowy system ochrony praw człowieka. Państwa, a także osoby indywidualne, bez względu na ich obywatelstwo, mogą wnosić skargi do instytucji w Strasburgu, jeśli zarzucają państwu będącemu stroną Konwencji naruszenie zagwarantowanych w niej praw. Tą instancją jest oczywiście Europejski Trybunał Praw Człowieka, którego obligatoryjna jurysdykcja rozciąga się z urzędu na wszystkie państwa będące stronami Konwencji.
Podstawowe prawa i wolności objęte są przepisami rozdziału pierwszego Konwencji:
- prawo do życia (art. 2),
- zakaz stosowania tortur i innego poniżającego karania i traktowania (art. 3.),
- zakaz niewolnictwa, poddaństwa i pracy przymusowej (art.4),
- prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego (art. 5),
- prawo do sprawiedliwego i rzetelnego procesu (art. 6),
- gwarancja nullum crimen sine lege, nulla poena sine lege (art.7),
- prawo do prywatności (art.8),
- wolność myśli, sumienia i wyznania (art. 9),
- wolność ekspresji (art. 10),
- wolność związkowa (art. 11),
- prawo do małżeństwa (art. 12),
- prawo do skutecznych środków odwoławczych (art. 13),
- zakaz wszelkiej dyskryminacji (art. 14
- możliwość derogowania zobowiązań konwencyjnych (art. 15).
Skarga indywidualna Prawo do składnia skargi indywidualnej jest fundamentem, na którym opiera się cały europejski system ochrony praw człowieka. Skarga indywidualna powinna być wniesiona w terminie sześciu miesięcy od wydania ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy przez organ państwa.
Przesłanki :
- Interes osobisty. Skarżący powinien wskazać, iż stał się (bezpośrednio) ofiarą naruszenia praw, gwarantowanych Konwencją Europejską lub którymś z jej protokołów dodatkowych. Skarga nie może być anonimowa. Mogą występować ze skargami również osoby, które ucierpiały wskutek naruszenia praw innych osób (ofiara pośrednia) - zwykle krewni poszkodowanych.
- Zakaz występowania ze skargami anonimowymi.
- Interes prawny, czyli uzasadnienie skargi. Skarga nie może dotyczyć czynności podmiotów, nie działających w imieniu państwa, nie mogą być również w niej powoływane dla uzasadnienia fakty nie sprawdzone bądź nie wskazujące na naruszenie Konwencji bądź po prostu oczywiście nieprawdziwe.
- Zasada subsydiarności, która oznacza obowiązek wykorzystania środków odwoławczych, dostępnych i skutecznych w prawie wewnętrznym.
- Zakaz kumulacji. Nie są rozpatrywane skargi co do istoty identyczne ze sprawą już rozstrzygniętą na gruncie europejskiego systemu ochrony lub ze sprawą, poddaną innej procedurze międzynarodowej, o ile nie zawierają nowych, istotnych informacji.
- Zakaz nadużywania prawa do skargi. Nadużycie prawa do skargi oznacza: wystąpienie ze skargą w celu uniknięcia odpowiedzialności karnej, pieniactwo, przedstawianie fałszywych informacji, nie przedstawianie informacji na wezwanie Komisji, ujawnienie szczegółów postępowania niejawnego itp.
- Zakaz występowania ze skargami, niezgodnymi z Europejską Konwencją Praw Człowieka. Taką skargą jest np. skarga, która dotyczy naruszenia praw, które nie są gwarantowane Konwencją Europejską lub jej protokołami dodatkowymi; skarga wniesiona przeciwko państwu, które nie złożyło deklaracji o uznaniu prawa do skargi indywidualnej;
- Ratio temporis czy też zakaz retroaktywności skargi. Przedmiotem skargi nie mogą być naruszenia praw, dokonane w okresie przed wejściem w życie Konwencji Europejskiej w danym kraju.
4.Struktura UE
Struktura Unii Europejskiej jako „świątyni greckiej" zbudowanej w oparciu o trzy filary. Zgodnie z art. 1 TUE, Unię Europejską stanowią „Wspólnoty Europejskie, uzupełnione politykami i formami współpracy". Filarówa konstrukcja od UE od 1993 do 2009r. Obrazują je 3 Filary:
I Filar "Unia Gospodarczo-Walutowa"
II Filar "Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa"
III Filar "Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych"
FILAR I – „Wspólnotowy”
Skład: Wspólnota Europejska i Europejska Wspólnota Energii Atomowej(EuroAtom).
Filar ten obejmował także Europejską Wspólnotę Węgla i Stali do2002r. (została zlikwidowana).
Te dwie wspólnoty funkcjonują samodzielnie, posiadają własnekompetencje i nie zostały wchłonięte przez UE. Nie należy też mylićnterminu UE z terminem Wspólnota Europejska. Jest podstawą współpracy w ramach UE, powstała w miejsce Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG). Nazwę zmieniła w 2009r.
FILAR II
Skład: obejmuje Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa UE uregulowaną w art. 11-28 TUE.
FILAR III
Skład: Współpraca Policyjna i Sądowa w Sprawach Karnych uregulowana w art. 29-42 TUE.
Wymienione trzy filary spajają w jedną Unię Europejską postanowienia TUE zaliczane do „dachu świątyni” i jej podstawy.
DACH Obejmuje cele UE, jednolite ramy instytucjonalne i unormowania dotyczące Rady Europejskiej, zasady UE, postanowienia na wypadek poważnego naruszenia zasad UE przez państwo członkowskie
FUNDAMENTY Tworzy unormowania dotyczące wzmocnienia współpracy, końcowe przepisy TUE: procedury zmiany traktatów, uzyskania członkowstwa w UE i czasu obowiązywania TFU.
Traktat Lizboński z 1.11.2009r., zlikwidował filarową konstrukcję UE. stworzył jednolitą UE, która ma podmiotowość prawną.
Wraz ze zlikwidowaniem struktury filarowej został wprowadzony jednolity reżim prawny tożsamy z poprzednim reżimem wspólnotowym
Podstawę prawną UE tworzą dwa traktaty:
1) Traktat o Unii Europejskiej
2) Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej
Traktat o Unii Europejskiej
Zawiera przepisy odnoszące się do ustanowienia UE:
-katalogu jej wartości
-głównych zasad podziału kompetencji między UE a jej państwa członkowskie
-ochrony praw podstawowych
-zasad demokratycznych przestrzeganych w UE
-postanowienia odnoszące się do zasad działania instytucji UE
-postanowienia dotyczące wzmocnionej współpracy
-postanowienia dotyczące akcesji do UE i dobrowolnego z niej wystąpienia
Ponadto Traktat reguluje Wspólną Politykę Zagraniczną i Bezpieczeństwa
Traktat o Funkcjonowaniu UE
Zawiera postanowienia horyzontalne, dotyczące:
-zasad działania UE
-kompetencji UE
-obywatelstwa UE
-instytucji finansowania
Reguluje działalność UE w dwóch zasadniczych obszarach:
a)polityk i działań wewnętrznych UE
-rynek wewnętrzny
-swobody unijne
-Przestrzeń Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości
-Unię Gospodarczą i Walutową
-polityki społeczne
b)działań zewnętrznych UE:
-Wspólna Polityka Handlowa
-współpraca z państwami trzecimi
-zawieranie umów m-dowych
-stosunki z państwami trzecimi i organizacjami m-dowymi
5.Zagadnienie podmiotowości prawnej UE
Po podpisaniu Traktatu Lizbońskiego (1.11.2009r.) Unia Europejska stała się jednolitą organizacja międzynarodową. Dzięki temu UE uzyskała osobowość prawną, a więc stała się podmiotem prawa międzynarodowego i wewnętrznego. Może między innymi zawierać umowy tak jak inne organizacje międzynarodowe i państwa. Może uczestniczyć w obrocie prawnym, w państwach członkowskich, ma zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych, może nabywać, zbywać mienie ruchome i nieruchome. Wcześniej UE korzystała z podmiotowości Wspólnot Europejskich. 2 podstawy prawne działania Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Traktat o Unii Europejskiej
6.Wartości UE (katalog wartości i sankcje na wypadek ich naruszenia)
Katalog wartości, na których budowana jest UE określa art. 2 TUE
UE opiera się na wartościach:
a) poszanowania godności osoby ludzkiej - w centrum integracji europejskiej jest jednostka
b) wolności - pojmowana jako 4 kategorie ekonomiczne: przepływ pracowników, kapitału, usług i towarów. Obecnie wolność rozumiana jest całościowo.
c) demokracji
d) równości
e) państwa prawnego
f) poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości
Wartości te są wspólne Państwom Członkowskim. Katalog wartości UE nakazuje ukierunkowanie polityk i działań UE w sposób uwzględniający jej wymiar społeczny
Ponadto Traktat z Lizbony wprowadził społeczne klauzule horyzontalne mają one zapewnić większą skuteczność wymiarowi społecznemu
Traktat z Lizbony nadał również charakter prawny Karcie Praw Podstawowych oraz pozwolił UE na przystąpienie do Europejskiej Konwencji Ochrony Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
SANKCJE: art 7 TUE przewiduje sankcje za istnienie wyraźnego ryzyka oraz poważne istotne naruszenie wartość. Może zdecydować o zawieszeniu niektórych praw wynikających ze stosowania niniejszego Traktatu dla tego Państwa Członkowskiego, łącznie z prawem do głosowania przedstawiciela rządu tego Państwa Członkowskiego w Radzie. Rada uwzględnia przy tym możliwe skutki takiego zawieszenia dla praw i obowiązków osób fizycznych i prawnych.
7.Cele UE
Sprecyzowane są w art. 3 TUE i należą do nich:
a) wspieranie pokoju, wartości UE i dobrobytu jej narodów
b) zapewnienie obywatelom UE Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości bez granic wewnętrznych
c) ustanowienie rynku wewnętrznego
d) zwalczanie wyłączenia społecznego i dyskryminacji oraz wspieranie sprawiedliwości społecznej i ochrony socjalnej, równości kobiet i mężczyzn, solidarności między pokoleniami i ochrony praw dziecka
e) wspieranie spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej oraz solidarności między państwami członkowskimi
f) szanowanie swojej bogatej różnorodności kulturowej i językowej oraz czuwania nad ochroną i rozwojem dziedzictwa kulturowego Europy
8.Zakres obowiązywania TUE i TFUE (czasowy, terytorialny, przedmiotowy i podmiotowy)
Wymiar czasowy: nieokreślony, nieograniczony.
Wymiar terytorialny: na całym terytorium UE ( Jest to zasada. Wyjątki wynikają z traktatu lub załączników do traktatu, np. we Francji – Gujana, w Hiszpanii – wyspy. Wyjątki dotyczą m.in. dotacji, pomocy finansowej za zgodą Parlamentu UE)
Wymiar podmiotowy: państwa jak i ich przynależni (osoby fizyczne, prawne.) Trybunał Sprawiedliwości UE wydając orzeczenia zaczął poszerzać zakres podmiotowy.
Wymiar przedmiotowy: obejmuje wszystko to, co reguluje prawo europejskie.
9. Członkostwo w UE (przystąpienie do UE i stowarzyszenie z UE)
Kryteria:
-geograficzne (państwo europejskie)
-polityczne (poszanowanie dla zasad wolności, demokracji, praw człowieka i podstawowych wolności oraz państwa prawnego)
-ekonomiczne (państwo o sprawnej gospodarce rynkowej, które jest w stanie sprostać konkurencji wewnątrz UE)
Etap 1 Zainteresowane państwo składa wniosek przewodniczącemu Rady Europejskiej.
Etap 2 Rada Europejska zwraca się do Komisji Europejskiej o opinię wstępną dt. spełnienia warunków UE.
Etap 3 Po uzyskaniu opinni jednocześnie podjęcie decyzji o przyznaniu statutu kandydata.
Etap 4 Toczą się negocjacje akcesyjne między państwami kandydującymi a państwami członkowskimi UE.
1.przegląd prawodawstwa państwa kandydującego, czy zgadza się z prawodawstwem UE
2.negocjacje właściwe – przestawienie wspólnych stanowisk negocjacyjnych państwa kandydującego i państw członkowskich UE, toczą się w ramach Międzynarodowej Komisji Akcesyjnej – osobno z każdym państwem kandydującym (zasada dyferencjacji)
Negocjacje kończą się wprowadzeniem projektu traktatu akcesyjnego.
Etap 5 Wymagane uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego bezwzględną większością głosów + opinia komisji europ. Później Rada Europejska jednogłośnie podejmuje decyzję akceptującą trakt.
Etap 6 Uroczyste podpisanie traktatu przez przedstawicieli państw członkowskich UE i państwa przystępującego.
Etap 7 Procedury ratyfikacji traktatu. Wszystkie państwa muszą wyrazić zgodę na roszczenie. Można przeprowadzić referendum ratyfikacyjne w kraju. Sprzeciw 1 panstwa-nie nastepuje rozszerzenie UE. W Polsce referentum 7-8.06.2003r.
Etap 8 Traktat akcesoryjny wchodzi w życie we wszystkich państwach, a państwo kandydujące staje się oficjalnie członkiem UE. Polska przystąpiła 1 maja 2004 r
Stowarzyszenie z UE (2 rodzaje):
-traktatowe - ma na celu przystąpienie państwa do UE tzw. układ europejski. Polska zawarła taki w XII 1991r. (państwo dostosowuje swoje prawo do prawa UE w zamian za pomoc w
przyjmowaniu standardów UE)
-konstytucyjne (służy głównie popieraniu rozwoju gospodarczego państw trzecich, celem jest ustalenie wolnego handlu miedzy UE a państwami członkowskimi.
10.Możliwość wykluczenia z UE
Na gruncie TUE i TWE wykluczenie jest niemożliwe. Możliwe jednie w przypadku wygaśnięcia umowy oznacza to wówczas faktyczne wykluczeni z UE. Natomiast art. 60 konwencji wiedeńskiej przewiduje możliwość wygaśnięcia lub zawieszenia działania traktatu w stosunku do danego państwa, które dopuściło się istotnego naruszenia jego postanowień
11.Wystąpienie z UE
Państwo notyfikuje Radzie Europejskiej zamiar wystąpienia z UE. Rada zawiera umowę z państwem o wystąpienie w imieniu UE, którą zatwierdza PE. Traktaty tracą moc prawną z chwilą wejścia w życie umowy.
12.Zmiana traktatów tworzących UE
Rewizja
Same państwa członkowskie zmieniają TUE i TFUE.
Dwie procedury wprowadzone przez Traktat Lizboński: zwykła i uproszczona.
Procedura zwykła
1-wniosek składany przez rząd każdego państwa członkowskiego, Parlament Europejski lub Komisję Europejską.
2-Wniosek trafia do REuropejskiej, która powołuje specjalny konwent, który rozpatruje zmiany. W skład konwentu wchodzi po 2-óch przedstawicieli państw i parlamentów narodowych.
3-Podpisanie umowy- umowę negocjują eksperci.
4-Zwołanie konferencji międzynarodowej w celu uchwalenia, za wspólnym porozumieniem, zmian jakie miały zostać dokonane w traktacie.
5-Podpisanie przez wszystkie państwa europejskie- jednomyślność
6-Typowe procedury ratyfikacyjne i wejście w życie.
Jeżeli 4/5 państw się zgodzi, to przekazują sprawę do REuropejskiej, ale ta ma małe pole manewru, więc zazwyczaj całą procedurę trzeba powtórzyć.
Procedura uproszczona:
Może dotyczyć tylko 3 części TFUE (polityki unijne)nie można zmienić wartości, celów, nie powołuje się konwentu
Modyfikacja
Dokonywana jest przez same instytucje europejskie. Procedura podobna do zwykłej przy rewizji. Zmiana możliwa, jeśli wynika to z wyraźnego upoważnienia traktatowego art. 252 TRUE. Klauzula dynamizująca modyfikacje przychodzi łatwo.
13.Siedziba instytucji unijnych
Parlament Europejki: Strasburg, sesje także w Brukseli, biura w Luksemburgu
Rada Unii Europejskiej: Bruksela,
Komisja Europejska: Bruksela
Komitet Ekonom.-Społ: Bruksela
Komitet Regionów: Bruksela
Trybunał Sprawiedliwości Luksenburg
Trybunał Obrachunkowy: Luksemburg
Europejski Bank Inwestycyjny: Luksemburg
EBC: Frankfurt
Europol Europejskie Biuro Policji: Haga
14.System językowy UE
a)Autentyczne – w których sporządzone są traktaty założycielskie(23 jezyki)
b)Urzędowe: w których są akty prawa europejskiego (23)
c)Robocze – w których na co dzień UE prowadzi swoje prace (Fran. Ang iczasami niem.)
15.Parlament Europejski - geneza, podstawy prawne działania, struktura wewnętrzna, kompetencje, tryb podejmowania decyzji
Parlament Europejski (PE) jest kontynuacją Wspólnego Zgromadzenia, które utworzono dla Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (od 1952 r.). Poprzednikiem dzisiejszego Parlamentu Europejskiego było Zgromadzenie Parlamentarne. Od 1962r. funkcjonuje pod nazwą Parlament Europejski. Swoją siedzibę ma w Strasburgu, sesje odbywają się w Brukseli, a biura znajdują się w Luksemburgu.
Parlament Europejski funkcjonuje w oparciu o zapisy Traktatu o UE, w szczególności art. 13,14 oraz art. 223,234 Traktatu o Funkcjonowaniu UE.
PE jest jednoizbowym parlamentem reprezentującym obywateli wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej. Członkowie PE (deputowani) są reprezentantami państw członkowskich, wybierani w wyborach bezpośrednich, proporcjonalnych, tajnych i powszechnych ( na podstawie aktów prawa wewnętrznego każdego państwa).
Kadencja PE trwa 5 lat. Składa się z 751 członków (włącznie z przewodniczącym). Polska ma 50 mandatów (751 dzieli się na państwa europejskie – podział nierówny).
Organizacja wewnętrzna:
1.Ograny o charakterze politycznym
Przewodniczący PE, Prezydium PE, Konferencja Przewodniczących, Komisje Parlamentarne, Konferencje Komisji Parlamentarnych, Kolegium Kwestorów, Delegacje Międzyparlamentarne.
2.Organy o charakterze administracyjnym – Sekretariat PE
Przewodniczący PE
Koordynuje całość prac PE, reprezentuje PE na zewnątrz.
Kadencja 2,5 lat, wybierany z grona parlamentarzystów.
Obecnie Martin Schultz (był prof. Jerzy Buzek)
Prezydium PE
Przewodniczący + 14 wiceprzewodniczących + 5 kwestorów (z głosem doradczym).
Decyduje o sprawach organizacyjnych, administracyjnych i finansowych.
Konferencja Przewodniczących
7 przewodniczących frakcji politycznych + przewodniczący PE
Ustala program legislacyjny PE, grafik prac parlamentarnych, rozkład miejsc na sali.
Frakcje Polityczne
25 posłów pochodzących z min. ¼ państw członkowskich. Podział na lewicę i prawicę. Największa: Europejska Partia Ludowa (prawica, m.in. J. Buzek), Postępowy Sojusz Socjalistów i Demokratów (lewica, m.in. M. Schultz), Demokraci i Liberałowie, Frakcja Zielonych, Konserwatystów.
Komisje Parlamentarne
20 komisji stałych + 2 komisje czasowe.
Przedstawiają swoje stanowisko. Nazwy komisji wskazują zakres kompetencji PE. Każdy poseł należy do 2-óch komisji. Największa komisja to Komisja Spraw Zagranicznych.
Konferencja Komisji Parlamentarnych
W skład wchodzą przewodniczący komisji. Jest to głos doradczy prezydium PE z wnioskami dot. legislacji.
Delegacje Międzyparlamentarne
Utrzymują relacje między PE, a parlamentami innych państw (również poza UE).
Kolegium Kwestorów
5 osób spośród parlamentarzystów na okres 2,5 letniej kadencji. Zajmują się sprawami finansowymi, organizacyjnymi w stosunku do posłów PE.
Sekretariat PE
Dzieli się na różne wydziały i ciągle rośnie o nowych pracowników. Ok. 8 tys. osób zatrudnionych. Zajmuje się obsługą techniczną i organizacyjną.
Kompetencje Parlamentu Europejskiego
Funkcja prawodawcza
Stanowienie prawa europejskiego. Do 2009r. zajmowała się tym rada UE, obecnie zajmują się tym oba organy. Rada może zablokować projekt PE.
Funkcja budżetowa
Sprawują ją PE oraz R.UE. Określają wieloletnie ramy finansowe i roczny budżet UE. Przed 2009r PE nie miał tu kompetencji.
Funkcja kontroli politycznej
Kontrola PE, każdy parlamentarzysta ma prawo do interpelacji. Zajmuje się uchwalaniem absolutorium komisji z wykonania budżetu. Możliwość wyrażenia votum nieufności komisji. Możliwość składania skargi do Trybunału Europejskiego. Brak kontroli R.UE, a silne możliwości kontroli wobec komisji.
Funkcja kreacyjna
Tworzenie innych ciał/organów np. Europejski Rzecznik Praw Człowieka i Obywatela. Powoływanie komisji europejskiej.
Tryb działania PE
Tryb sesyjny – 12 sesji (1 sesja, ale 12 podsesji). Sesje dzielą się na posiedzenia (ok.3-4 dni). Pomiędzy posiedzeniami obradują komisje (ok. 12 dni). Sesje odbywają się w Strasburgu i Brukseli.
Akty PE
Akty prawodawcze (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje) oraz akty nie będące źródłami prawa. Uchwala rezolucje, podejmuje opinię wyrażające stanowisko parlamentu, wydaje zalecenia, może przyjmować wnioski od europejskich agencji, zawiera porozumienia międzyinstytucjonalne.
16. Rada Europejska - geneza, podstawy prawne działania, struktura wewnętrzna, kompetencje, tryb podejmowania decyzji
Geneza
W latach ’60 nieregularne posiedzenia szefów państw członkowskich.
1974 pierwszy raz użyto nazwy RE oraz ustalono, że spotkania będą cykliczne.
Jest to organ międzynarodowy, niekadencyjny, utworzony a najwyższym szczeblu politycznym. Poprzez Jednolity Akt Europejski została włączona do wspólnoty.
Podstawa prawna działania RE
Art. 13-15 Traktatu o UE oraz art. 235-236 Traktatu o Funkcjonowaniu UE. Posiada również swój regulamin.
Skład
Szefowie państw i rządów państw członkowskich. Przewodniczący KE. Mogą wchodzić ministrowie spraw zagranicznych i po jednym członku komisji europejskich. Wysoki przedstawiciel d.s. polityki zagranicznej UE. Przewodniczący RE, Przewodniczące PE (na zaproszenie). Rada Europejska spotyka się co najmniej 2 razy do roku, a przewodniczy jej szef państwa lub rządu tego kraju, który sprawuje przewodnictwo w Radzie Unii Europejskiej.
Traktat Lizboński utworzył stanowisko przewodniczącego RE. Jest to osoba, która nie ma mandatu krajowego/europejskiego. Pełni funkcję przez 2,5letnią kadencję, wybierany jest przez radę większością kwalifikowaną.
Przewodniczący zwołuje i przewodniczy posiedzeniom, zarządza głosowanie, reprezentuje na zewnątrz UE na swoim szczeblu.
Kompetencje
Rada Europejska określa główne kierunki polityki Unii Europejskiej oraz zajmuje się sprawami, które ze względu na swoją wagę nie mogą być rozstrzygnięte na niższym szczeblu. Nie ma funkcji prawodawczej. Nadaje UE impuls rozwojowy. Przyjmuje nowe państwa do UE.
Tryb działania
Posiedzenia (2 zwyczajne w półroczu w Brukseli + mogą być nadzwyczajne)
Decyzje podejmowane drogą konsensusu.
Po każdym posiedzeniu wydawane są konkluzje RE, czyli podsumowanie swoich obrad. Może się w nich zwracać do KE. Są one prawnie nie wiążące.
17.Rada UE - geneza, podstawy prawne działania, struktura wewnętrzna, kompetencje, tryb podejmowania decyzji
Geneza:
1957 wraz z powstaniem 3 wspólnot Europejskich zakładano, że w każdej będzie odrębna rada W 1965 układ funkcyjny, wchodzi w życie 1967 o wspólnej Radzie UE.
Rada Unii Europejskiej jest organem o zasadniczym znaczeniu w procesie podejmowania
decyzji i tworzenia prawa w Unii Europejskiej.
Siedzibą Rady jest Bruksela. Tam też odbywają się spotkania poszczególnych Rad, za wyjątkiem kwietnia, czerwca i października, kiedy to posiedzenia odbywają się w Luksemburgu.
Funkcjonuje w oparciu o 13, 16TUE, 237, 243TFUE, regulamin RUE.
Skład
W Radzie zasiada po 1 ministrze delegowanym przez rząd każdego kraju, co oznacza, że w Radzie reprezentowane są interesy poszczególnych państw-członków Unii, a sama Rada jest organem o charakterze międzyrządowym. Ministrowie różnych resortów w zależności od przedmiotu obrad
Przewodnictwo w Radzie pełnią rotacyjnie poszczególne państwa w okresach półrocznych
(mówimy o tzw. prezydencji), zgodnie z kolejnością uzgodnioną jednomyślnie przez
wszystkie państwa członkowskie. Przewodniczącym Rady jest zawsze minister spraw zagranicznych tego państwa, które sprawuje prezydencję. Zakres zadań prezydencji: przewodnictwo w RE, zwoływanie posiedzenia, zarządzanie glosowań, ustalanie programu prac rady, nie reprezentuje na zew, ustalanie programu Rady- to co chcą osiągnąć
Tryb podejmowania decyzji
Rada obraduje z reguły na niejawnych sesjach, na których podejmuje decyzje
w drodze głosowania zwykłą większością(sprawy proceduralne, akty o charakterze niewiążącym lub rozstrzygane kwestie techniczne), większością kwalifikowaną(wg kryterium demograf. Łącznie 345 głosów, polska 27, w sprawie aktów prawnie wiążących.) lub jednomyślnie(zapadały, gdy UE była mniej rozszerzona, ograniczono to na kwalifikowaną), domniemana zgoda, tryb pisemny(wyjątkowo)
Podczas głosowania kwalifikowaną większością przyjęto tzw. system głosów ważonych, który ma zapewnić równowagę pomiędzy dużymi i małymi krajami.Za decyzją 255 głosów 73% liczonych normalnie, muszą pochodzić od połowy członków ( można zażądać klauzuli weryfikacji- czy głosy które padły wynoszą co najmniej 62% ludności UE. Im wyższy próg, tym korzystniej dla ludności UE od 2014 zastąpi go tryb podwójnej większości- żeby decyzja zapadła musi odpowiedzieć się 55%państw członkowskich- 15 reprezenujących 65%ludności UE. Najwięcej decyzji na zasadzie konsensusu
Kompetencje
Prawodawcze- obok Parlamentu jest to główny organ stanowienia prawa.
Kontrolna- ma czynną legitymację procesową
Kreacyjna- Powołuje członków Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, Komitetu Regionów, Trybunału Rewidentów Księgowych (Trybunału Obrachunkowego), a również uchwala statuty dla komitetów: transportowego, monetarnego, handlowego i Europejskiego Funduszu Socjalnego. Rada może również jednomyślnie zmienić liczbę członków Komisji Europejskiej oraz zwiększyć liczbę członków Trybunału Sprawiedliwości.
Sfera stosunków zew: Zawiera umowy międzynarodowe.
Organy pomocnicze:
Komitet Stałych Przedstawicieli KOREPER
Merytoryczne przygotowanie posiedzeń Rady UE, skład to stali przedstawiciele państw członkowskich przy UE+ komitet stałych przedstawicieli, spotkania raz w tyg
Sekretarz Rady:
Techniczne i adm zaplecze desygnariusz umów międzynarodowych zawartych przez UE
18.Komisja Europejska - geneza, podstawy prawne działania, struktura wewnętrzna, kompetencje, tryb podejmowania decyzji
Organ wykonawczy Unii Europejskiej. Jej główną siedzibą jest Bruksela.\
SkładLiczy 27 członków, po jednym na każde państwo członkowskie. Kadencja przewodniczącego trwa 5 lat, wielokrotnie odnawialna. Obecnie przewodniczącym Komisji jest już drugą kadencję Jose Manuel Barroso.
Tryb powoływania (Procedura powoływania wedle Traktatu Lizbońskiego)
Rada Europejska większością kwalifikowaną przedstawia kandydata na funkcję przewodniczącego Komisji Europejskiej. Większością głosów członków Parlament Europejski wybiera kandydata przedstawionego przez Rade Europejską na przewodniczącego Komisji.
Jeżeli Parlament Europejski nie zatwierdzi tego kandydata, to do miesiąca przedstawia nowego kandydata, którego już wskazuje Parlament z tą samą procedurą.
Rada Europejska przyjmuje listę pozostałych osób, które proponuje mianować członkami Komisji Europejskiej.
Przewodniczący, wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa i pozostali członkowie Komisji Europejskiej podlegają kolegialnie zatwierdzeniu w drodze głosowania przez Parlament Europejski.
Rada Europejska mianuje komisję większością kwalifikowaną.
Struktura wewnętrzna
- Kolegium - ogół komisarzy na czele z Przewodniczącym Komisji Europejskiej
- służby administracyjne - wśród których kluczową rolę pełni Sekretariat Generalny Komisji Europejskiej
- dyrekcje generalne – dzielą się na dyrekcje, te na referaty (wydziały). Podlegają poszczególnym komisarzom.
Kompetencje:
- w zakresie stanowienia prawa wspólnotowego – inicjatywa prawodawcza, stanowi prawo pochodne samoistnie albo na mocy upoważnienia udzielonego przez Radę
- kontrolna – Komisja Europejska jest strażniczką traktatów, posiada czynną legitymację procesową przed Europejskim trybunałem Sprawiedliwośc
- w sferze zewnętrznej - np. reprezentowanie UE na konferencjach, negocjowanie umów
Przewodniczący Komisji Europejskiej jest oficjalną "głową" Unii, reprezentując ją w kontaktach międzynarodowych
- członkowie nie mogą podczas pełnienia swoich funkcji, wykonywać żadnej innej zarobkowej lub niezarobkowej działalności zawodowej
- obowiązek roztropności i uczciwości
- uchwala i publikuje swój regulamin wewnętrzny
- publikuje, co roku, nie później niż na dwa miesiące przed otwarciem sesji Parlamentu Europejskiego, ogólne sprawozdanie z działania Unii Europejskiej
19.Trybunał Sprawiedliwości UE - geneza, podstawy prawne działania, struktura wewnętrzna, kompetencje, tryb działania
Skład.
W skład Trybunału Sprawiedliwości i Sądu wchodzi po 27 sędziów, mianowanych przez każde państwo członkowskie.
Przy Trybunale Sprawiedliwości działa także 8 rzeczników generalnych.
W skład Sądu do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej wchodzi siedmiu sędziów, mianowanych przez Radę Unii Europejskiej na okres sześciu lat.
Obraduje w izbach lub w składzie wielkiej izby.
Z pośród składu Sędziów, wybierają oni prezesa Trybunału Sprawiedliwości na kadencję 3 lat.
Jego mandat jest odnawialny.
Siedziba trybunału Sprawiedliwości mieści się w Luksemburgu.
Struktura wewnętrzna.
Trójstopniowa struktura. Trybunał Sprawiedliwości UE obejmuje:
Trybunał Sprawiedliwości
Jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego, 8 rzeczników generalnych.
Kadencja członków trwa 6 lat i jest odnawialna. Kadencja Prezesa Trybunału trwa 3 lata i jest również odnawialna.
Sąd Pierwszej Instancji
Powołany na mocy decyzji Rady. W jego skład wchodzi jeden sędzia z każdego kraju członkowskiego. Są mianowani w porozumieniu z państwem na okres 6 lat. Kadencja prezesa trwa 3 lata. Brak rzeczników generalnych. Mandaty są odnawialne.
Sąd ten rozpatruje skargi w sprawie orzeczeń Sądów Wyspecjalizowanych. Odwołania do Trybunału Sprawiedliwości są ograniczone wyłącznie do kwestii prawnych.
Sądy wyspecjalizowane
Tworzone przez Radę jednomyślnie na wniosek Komisji Europejskiej po konsultacji z Parlamentem Europejskim i Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości lub na żądanie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości po konsultacji z Parlamentem Europejskim i Komisją Europejską. Uchwalają własny regulamin. Rozpatrują niektóre kategorie spraw w pierwszej instancji, możliwe wówczas odwołanie do Sądu I Instancji. Kadencja sędziego - 6 lat. Obecnie jedynym sądem wyspecjalizowanym jest Sąd do spraw Służby Publicznej UE.
Zakres jurysdykcji.
Połączenie cech sądu:
- Sądu Konstytucyjnego – wykładnia prawa wspólnotowego
- Sądu Administracyjnego – kontrola legalności decyzji wydawanych przez organy UE
- Sądu Cywilnego – rozpatrywanie spraw o odszkodowania
- Sądu Pracy – orzekanie w II instancji w sprawie sporów pracowniczych między funkcjonariuszami a UE – niezależnie od tego jest sądem międzynarodowym, arbitrażowym
Sprawy rozpatrywane dzielą się na:
- sporne – postępowania skargowe
- niesporne – dotyczące wykładni prawa wspólnotowego
20.Trybunał Obrachunkowy UE - geneza, podstawy prawne działania, struktura wewnętrzna, kompetencje, tryb działania
Instytucja Unii Europejskiej kontrolująca wykonanie budżetu oraz wpływy i wydatki Wspólnot Europejskich. Siedzibą Trybunału jest Luksemburg.
Polskim audytorem w trybunale Obrachunkowym jest Jacek Uczkiewicz.
Skład
Jeden obywatel z każdego państwa członkowskiego, który w swoim kraju jest członkiem organów kontroli zewnętrznej o szczególnych kwalifikacjach i ma niezależność niekwestionowana.
Powoływani na 6 letnia kadencja z odnawialnym mandatem.
Członków Trybunału mianuje Rada stanowiąc większością kwalifikowaną po konsultacji z Parlamentem Europejskim.
Prezes jest wybierany przez członków Trybunału Obrachunkowego z ich grona na okres 3 lat również z mandatem odnawialnym.
Struktura wewnętrzna
Kolegialny organ kontroli skarbowej, w którym zatrudnione jest około 760 osób ze wszystkich państw członkowskich. Może stanowić izby wewnętrzne w celu przyjmowania pewnych kategorii sprawozdań lub opinii.
W skład wchodzą grupy kontroli składające się z wyspecjalizowanych departamentów, które zajmują się różnymi obszarami budżetu. Członkowie grupy kontroli wyznaczają spośród siebie przewodniczącego na odnawialny okres 2 lat.
Kompetencje
- kontroluje rachunki wszystkich dochodów i wydatków UE i jej organizacji
- kontrola rozliczeń oraz wykonania budżetu UE
- sporządza sprawozdanie roczne po zamknięciu roku budżetowego
- sporządza uwagi w poszczególnych kwestiach w formie specjalnych sprawozdań
- wydaje opinie na żądanie pozostałych instytucji
21.Podział kompetencji między UE a jej państwa członkowskie
Traktat lizboński jasno wyznacza podział kompetencji między Unią Europejską (UE) a państwami członkowskimi. Po raz pierwszy wprowadza do traktatów założycielskich wyraźne rozróżnienie na trzy podstawowe rodzaje kompetencji: kompetencje wyłączne, kompetencje dzielone i kompetencje wspierające.
Obowiązujący obecnie podział kompetencji między UE a państwa członkowskie nie jest sztywny. Lecz ograniczenie lub rozszerzenie kompetencji UE wymaga zgody wszystkich państw członkowskich oraz przeprowadzenia procedury zmiany traktatów.
22.Kategorie i dziedziny kompetencji UE (art. 2-6 TFUE)
Kompetencje wyłączne (art. 3 TFUE). Jedynie UE jest uprawniona do ustanawiania przepisów w tych dziedzinach. Rola państw członkowskich ogranicza się do stosowania tych przepisów, chyba że Unia zezwoli im na przyjęcie innych aktów.
- unia celna - ustanawianie reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego
- polityki pieniężnej w odniesieniu do Państw Członkowskich, których walutą jest Euro - zachowania morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej polityki rybołówstwa - wspólnej polityki handlu - zawierania umów międzynarodowych:przewidzianych w akcie prawodawczym Unii; jeśli są niezbędne do umożliwienia Unii wykonywania jej wewnętrznych kompetencji; w zakresie, w jakim ich zawarcie może wpływać na wspólne zasady lub zmienić ich zakres
Kompetencje dzielone (art. 4 TFUE). UE i państwa członkowskie mogą przyjmować akty prawne obowiązujące w tych dziedzinach. Niemniej państwa członkowskie mogą wykonywać swoją kompetencję tylko w zakresie, w jakim UE nie wykonała lub postanowiła zaprzestać wykonywania swojej kompetencji. Dotyczą:
- rynku wewnętrznego - polityki społecznej w odniesieniu do aspektów określonych w TFUE
- spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej - rolnictwa i rybołówstwa, z wyłączeniem zachowania morskich zasobów biologicznych - środowiska naturalnego - ochrony konsumentów
- transportu i energii - sieci transeuropejskie - przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości
- wspólnych problemów bezpieczeństwa w zakresie zdrowia publicznego w odniesieniu do aspektów określonych w TFUE
Kompetencje „wspierające” (art. 6 TFUE). UE może jedynie wspierać, koordynować lub uzupełniać działania państw członkowskich. Oznacza to, że nie posiada władzy ustawodawczej w tych dziedzinach i nie może wpływać na wykonywanie kompetencji zarezerwowanych dla państw członkowskich. Należą do nich:
- ochrona i poprawa zdrowia ludzkiego – przemysł - kultura i turystyka - edukacja, kształcenie zawodowe, młodzież i sport - ochrona ludności - współpraca administracyjna
Wykonywanie kompetencji Unii podlega trzem podstawowym zasadom zamieszczonym w art. 5 Traktatu o UE. Wyznaczenie granic kompetencji UE znacznie ułatwiło odpowiednie stosowanie tych zasad:
-zasady przyznania: Unia działa wyłącznie w granicach kompetencji przyznanych jej w traktatach,
-zasady proporcjonalności: wykonywanie kompetencji Unii nie może wykraczać poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów traktatów,
-zasady pomocniczości: w zakresie kompetencji dzielonych UE może interweniować tylko, jeśli jest w stanie działać skuteczniej niż państwa członkowskie.
23. Klasyfikacja źródeł prawa UE (prawo pierwotne i prawo wtórne)
Prawo pierwotne – stoi na szczycie systemu prawa, prawo traktatowe, autorami państwa członkowskie; zalicza się do niego również prawo zwyczajowe oraz zasady ogólne prawa. prawo traktatowe, zasady prawa i prawo międzynarodowe
Podstawowymi źródłami są Traktaty Ustanawiające Wspólnotę Europejską i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej wraz z protokołami i aneksami. Źródłami pisanego prawa są również traktaty uzupełniające i zmieniające jak również traktaty o przystąpieniu nowych państw do Wspólnoty Europejskiej. Z polskiego punktu widzenia istotnym żołdem prawa pisanego jest Traktat Akcesyjny, który stanowi podstawę prawną przystąpienia Polski do UE.
Traktaty – podstawa funkcjonowania UE (TUE, TFUE).
Karta Praw Podstawowych - (ma moc jak Traktaty).
Protokoły dodatkowe do traktatów.
Prawo wtórne – tworzone w oparciu o przepisy prawa pierwotnego, autorami są instytucje UE. rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie, akty tworzące politykę prawa wspólnotowego, orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji
24.Katalog aktów wtórnego prawa UE i ich cechy (rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie)
Prawo stanowione przez instytucje wspólnotowe, powołane na podstawie prawa pierwotnego.
Akty prawnie wiążące: Akty prawodawcze: Rozporządzenia, Dyrektywy, Decyzje.
Akty nieprawodawcze: akty delegowane, akty wykonawcze, akty „bez przymiotnika”, porozumienia międzyinstytucjonalne
Akty niewiążące: Opinie (niewiążące, zawierają określone oceny), Zalecenia (niewiążące, sugerują podjęcie określonych zadań).
Rozporządzenia: Wiążące w całości, odpowiednik polskich ustaw, ujednolicają przepisy prawa w UE, mają zasięg i charakter ogólny, podlegają ogłoszeniu w dzienniku urzędowym UE, regulują nieograniczoną ilość sytuacji na przyszłość, stosowane bezpośrednio, w razie kolizji z ustawą krajową mogą być stosowane z pierwszeństwem.
Akt o charakterze generalnym, wiążącym w całości i bezpośrednio stosowanym we wszystkich państwach członkowskich,
Jest instrumentem unifikacji prawa, gdyż wydawane jest w celu wprowadzenia jednolitego rozwiązania dla wszystkich państw członkowskich. Ma charakter generalny, abstrakcyjny i normatywny. Wiąże w całości po opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym z dniem określonym lub 20 dni od publikacji.
Dyrektywy: Wiążące, adresatami są wyłącznie państwa członkowskie UE, wiążą jedynie, co do rezultatu, środki i formę wykonania wybiera państwo, podlegają ogłoszeniu w dzienniku urzędowym UE. Nie są stosowane bezpośrednio, chyba, że: państwo nie implikowało ich na czas, w sposób wystarczający określa indywidualne uprawnienia jednostki, istnieje związek przyczynowo-skutkowy między nie wdrożeniem dyrektywy przez państwo a szkodą jednostki. Są środkiem harmonizacji przepisów państw członkowskich.
Wiąże każde państwo członkowskie, do którego jest kierowana w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty, pozostawia jednak organom krajowym swobodę wyboru formy i środków. Zobowiązanie rezultatu musi zostać wykonane w terminie
Decyzje: Wiążące ogólnie, a gdy są skierowane do konkretnych adresatów to tylko ich, charakter wykonawczy, administracyjny. Co do zasady nie może być bezpośrednio stosowana, chyba, że daje jednostkom określone uprawnienia indywidualne.
Wiążą w całości podmioty, do których są adresowane.
Zalecenia i Opinie: Opinie (niewiążące, zawierają określone oceny), Zalecenia (niewiążące, sugerują podjęcie określonych zadań). Zalecenie i opinia to akty nie mające mocy wiążącej dla adresatów. Adresatami mogą być inne instytucje wspólnotowe, państwa członkowskie lub inne podmioty prawa. Omawiane akty wyrażają stanowisko danej instytucji wspólnotowej w pewnej dziedzinie lub konkretnej sprawie. Zalecenia i opinie są często stosowane w praktyce. ETS stwierdził, że zalecenia powinny być uwzględniane przez organy państw członkowskich przy wykładni prawa krajowego.