Przekaźnictwo czucia somatycznego i czucia równowagi
*Drogi i ośrodki czucia somatycznego.
*Mechanizmy czucia równowagi.
*Sygnały wzrokowe, somatosensoryczne oraz
z układu przedsionkowego
Kora mózgu - struktura mózgu, w części kresomózgowia, zbudowana z istoty szarej, którą stanowią komórki neuronów. Jest największą częścią płaszcza, pokrywa obydwie półkule kresomózgowia. Tworzy ją około 10 mld komórek nerwowych ułożonych w sześciu warstwach o różnej grubości. Dominują w niej komórki piramidalne (najbardziej charakterystyczne dla kory), gwiaździste (głównie w czwartej warstwie) oraz wrzecionowate (w najgłębszej warstwie kory). Przeciętna grubość kory wynosi ok. 3 mm. Jest bardzo silnie pofałdowana, dzięki czemu przy niewielkiej objętości zajmuje znaczną powierzchnię. Powierzchnia czynna jest więc dzięki temu zwiększona.
Kora mózgu odbiera i analizuje informacje z narządów zmysłów. Odbywają się w niej także procesy skojarzenia, stąd też wysyłane są instrukcje określające reakcje ruchowe.
Odpowiada za czucie somatyczne, widzenie, słyszenie, czucie, uczenie się oraz planowanie i polecenie ruchów.
Dzieli się na korę starą (układ limbiczny), odpowiadającą za stany emocjonalne i popędy oraz kontrolę podwzgórza i korę nową.
W każdej półkuli kora mózgowa dzieli się na cztery płaty:
Niekiedy wyróżnia się jeszcze piąty płat – wyspę.
W przedniej części płata ciemieniowego znajdują się ośrodki czuciowe (tzw. kora czuciowa, somatoczuciowa, somatosensoryczna) i dochodzą tu impulsy z receptorów.
W tylnej części płata czołowego znajdują się ośrodki ruchowe (tzw. kora ruchowa, somatoruchowa, somatomotoryczna). Odpowiada za precyzję ruchów. Prawa półkula mózgu kontroluje lewą stronę ciała, natomiast lewa półkula prawą stronę ciała.
W płatach potylicznych zlokalizowane są ośrodki wzrokowe, które interpretują obrazy (kora wzrokowa).
W płatach skroniowych umieszczone są ośrodki słuchowe.
Drogi i ośrodki czucia somatycznego
Sygnały czuciowe z różnych części powierzchni ciała przechodzą długą drogę do rdzenia kręgowego lub mózgu i docierają do somatycznych pól czuciowych. Główne pola ruchowo – czuciowe kory leżą wzdłuż bruzdy Rolanda: pole ruchowe leży tuż przed nią, pole czuciowe tuż za nią.
Poszczególne części ciała są reprezentowane przez punkty po obu stronach bruzdy, przy czym reprezentacja ta jest „do góry nogami”: to jest nogi i stopy są reprezentowane u góry, niżej ręce i ramiona, a na dole głowa, przy czym ręce i twarz są reprezentowane przez znacznie większą powierzchnię kory niż reszta ciała.
Ośrodki smaku znajdują się blisko ośrodków wrażliwości dotykowej dla języka. Jedną z funkcji kory mózgowej jest działanie motoryczne.
Informacja somatosensoryczna (czucie ciała) - obszar SI z tyłubruzdy centralnej, przekazywana jest od receptorów: dotyku, bólu, temperatury, wibracji, położenia kończyn, przez nerwy czuciowe do wzgórza i kory SI. Twarz i język reprezentowane są po obu stronach, pozostałe części ciała przeciwlegle.
Zniszczenie kory SI powoduje zanik wrażeń czuciowych, jednak ból i temperatura po pewnym czasie pojawiają się. Drażnienie wywołuje wrażenia dotyku, łaskotania,
swędzenia. Pobudzanie kory z przodu bruzdy centralnej wywołuje zachowania ruchowe (całe wyuczone ruchy).
Obszar kory poświęcony analizie jest proporcjonalny do wagi bodźców.
Czucie, zdolność odbierania przez organizm różnego typu wrażeń zmysłowych.
Mechanizm czucia polega na pobudzaniu receptora przez bodziec, w wyniku czego powstają impulsy docierające do ośrodków nerwowych czuciowych.
Rozróżnia się cztery rodzaje czucia:
1) czucie powierzchniowe (eksteroceptywne), odbierane przez receptory skórne (np. czucie dotyku, bólu, temperatury, smaku),
2) czucie teleceptywne, np. widzenie, słyszenie,
3) czucie głębokie (proprioceptywne), odbierane przez proprioreceptory, odpowiedzialne za wystąpienie odruchów głębokich, czyli ścięgnistych, znajdujące się w mięśniach, ścięgnach, powierzchnia stawowych i błędniku (czucie równowagi),
4) czucie trzewne (interoceptywne), odbierane przez interoreceptory w narządach wewnętrznych i ścianach naczyń krwionośnych.
Wyróżnia się także podział na czucie protopatyczne - mało precyzyjne w różnicowaniu bodźców, w którym integracja impulsów odbywa się na poziomie podkorowym (np. niekiedy czucie bólu, czucie trzewne), i
czucie epikrytyczne - precyzyjne w różnicowaniu bodźców, w którym integracja impulsów odbywa się na poziomie ośrodków podkorowych, korowych okolic czuciowych i kojarzeniowych mózgu.
Zaburzenia czucia są spowodowane uszkodzeniem nerwów obwodowych, korzeni tylnych rdzenia kręgowego albo określonych dróg nerwowych wstępujących.
Mogą mieć charakter ubytkowy (np. obniżenie lub zniesienie czucia dotyku, bólu, niezborność ruchów) lub charakter podrażnienia (np. dotykowa lub cieplna przeczulica, bóle korzeniowe, nerwo
e, parestezje).