Zintegrowana edukacja wczesnoszkolna i przedszkolna

Monika Grabinska (Fucek)

L1, g2

„Wpływ środowiska zewnętrznego na rozwój osobniczy człowieka”

Przez cały bieg ludzkiego życia zachodzą w naszych organizmach złożone zmiany w funkcjonowaniu fizycznym jak i psychicznym. Szczególnie w okresie niemowlęctwa i dzieciństwa zmiany te są bardzo szybkie i obejmują różne dziedziny aktywności człowieka: motorykę, emocje, procesy poznawcze. Na prawidłowy rozwój człowieka wpływają dwa rodzaje czynników, są to czynniki wewnętrzne i zewnętrzne. Czynniki wewnętrzne to: determinatory rozwoju, ponieważ określają one w chwili zapłodnienia, w formie nieodwracalnej, zasadnicze biochemiczne normy reakcji organizmu, a tym samym przebieg rozwoju w danych warunkach, do determinatorów rozwoju należą: płeć, rasa, konstytucja ciała. Są one uwarunkowane genetycznie. Do czyników wewnętrznych zaliczamy również stymulatory rozwoju, pobudzają i regulują przebieg rozwoju płodu, a ich wpływ wywiera piętno także na późniejszy przebieg pewnych nawyków metabolicznych potomka, do stymulatorów należą: wiek rodziców, liczba ciąż i porodów, kolejność porodów, odstępy pomiędzy kolejnymi ciążami. Do czynników zewnętrznych zaliczamy m.in. wpływ środowiska na rozwój człowieka, czynniki środowiskowe warunkują realizację programu genetycznego. W swojej pracy chciałabym się zająć czynnikami zewnętrznymi wpływającymi na rozwój osobniczy człowieka.

Jednym z przedmiotów jakie wpływają na rozwój osobniczy człowieka jest klimat. Cechy klimatu, na które składa się temperatura, wilgotność i ciśnienie powietrza, nasłonecznienie, ruchy powietrza kształtują wiele właściwości fizjologicznych i właściwości rozwoju morfologicznego. Najdogodniejszy dla naszego rozwoju biologicznego jest klimat umiarkowany ciepły o temp. ok. 18-25 C.  W takich warunkach klimatycznych najszybciej przebiega dojrzewanie oraz czas płodności kobiety jest najdłuższy. W klimacie tropikalnym oraz zimnym obserwuję się pewną tendencję do opóźnienia rozwoju. Wysokie temperatury zwiększają ilość erytrocytów oraz stężenie wapnia w krwi, zmniejszają zaś stężenie glukozy. Niższe temperatury powodują zaś zwiększenie objętości białka w całym ustroju oraz zwiększenie objętości krwi i ciśnienia rozkurczowego. Niskie temperatury powodują wzrost aktywności hormonalnej niektórych gruczołów wydzielania wewnętrznego. Można też zaobserwować, iż mieszkańcy terenów tropikalnych mają mniejszą masę ciała, niższy jest poziom ich przemiany materii oraz mają mniejsze zapotrzebowanie na pokarm. Na terenach zimnych ludzie mają większą masę ciała a pyzatym krótsze szyje, dłonie i stopy. Klimat to jeden z czynników, który może sprzyjać długowieczności. Korzystne są obszary kontynentalne i górskie, o dużym nasłonecznieniu, małej wilgotności oraz chłodnych nocach podczas upalnego lata.

Na nasz organizm oprócz klimatu w jakim mieszkamy ma także wpływ to na jakiej wysokości nad poziomem morza mieszkamy. U mieszkańców terenów górskich w porównaniu z mieszkańcami zamieszkującymi tereny niższe można zaobserwować większą liczbę ciałek czerwonych w krwi. Mają oni także niższe ciśnienie tętniczce, oraz zwolnioną pracę serca. Jeśli chodzi o cechy morfologiczne to u mieszkańców terenów górskich lepiej rozrasta się klatka piersiowa, z reguły ma ona lepszy większy obwód.

Podmiotem moich następnych rozważań będą czynniki społeczno-ekonomiczne, oraz to jak one wpływają na rozwój człowieka. Dzieci zamieszkujące tereny miejskie szybciej rosną oraz dojrzewają. Wynika to z lepszej opieki i warunków życia. Opóźnienie rozwoju u dzieci wiejskich wynika z gorszej opieki lekarskiej, oraz z gorszego, bardziej monotonnego odżywania. Gorszy rozwój dzieci wiejskich łączy się również z wczesnym obciążeniem pracą fizyczną. Na nasz rozwój ma także wpływ wykształcenie rodziców. Najwyższe wartości cech somatycznych i najszybsze dojrzewanie występuje u dzieci rodziców posiadających wyższe wykształcenie, którym ustępują dzieci rodziców z wykształceniem średnim a zwłaszcza podstawowym. Wpływ na nasz rozwój ma także wielkość rodziny, jej dochód, wielkość mieszkania, ilość dzieci oraz odstępy między kolejnymi porodami. Dzieci z rodzin wielodzietnych cechuje gorszy rozwój fizyczny. Przeżycia psychiczne mogą powodować zwolnienie tempa rozwoju. Pobyt dziecka w żłobku powoduje ograniczenie ruchliwości oraz rozluźnia więzy psychiczne z matką. Dzieci pochodzące z małżeństw rozbitych, z rodzin zastępczych a w szczególności z zamkniętych zakładów opieki społecznej wykazują znaczne opóźnienie rozwoju psychicznego oraz fizycznego. Rozpoczęcie nauki szkolnej, sztywny plan zajęć przyczyna się do ograniczenia ruchliwości u dzieci. W pierwszych klasach szkoła powoduje szereg skutków ujemnych m.in. nerwowość, zaburzenia rozwoju motorycznego oraz wady postawy.

Kolejnym czynnikiem wpływającym na nasz rozwój jest styl życia jaki prowadzimy. Jest on nierozerwanie związany z czynnikami ekonomicznymi. Znaczącą rolę odgrywa praca fizyczna, ruchliwość, sport, spontaniczna zabawa, sposób i częstość wypoczynku, obciążenie pracą umysłową i tendencje do przemyśleń, sen, stresy związane z własnym temperamentem, itp. Tryb życia dziecka powinien zapewniać dobre samopoczucie i pełen wypoczynek. Obciążenie pracą, nauką i innymi obowiązkami musi być dostosowane do psychofizycznych możliwości i potrzeb ucznia. Nauka w szkole przebywa niestety w niekorzystnych warunkach, często przy wadliwym oświetleniu, niewłaściwej temperaturze i mikroklimacie klas. Bardzo ważne jest też regularne spożywanie posiłków oraz dostateczna liczba godzin snu. Na dobry rozwój wpływa też zachowanie ładu i spokoju, zapobieganie chaosowi i lękom. Umiarkowany ruch i wysiłek fizyczny powodują lepsze ukrwienie chrząstek wzrostowych, aktywizują produkcję i mineralizację tkanki kostnej. Zbyt duże obciążenia wysiłkiem fizycznym w przypadku dzieci i młodzieży nie są wskazane, gdyż hamują rozwój kości i mogą być przyczyną mniejszej wysokości ciała, jak również mogą zaburzać proporcje budowy ciała, np. wywoływać szpotawość czy koślawość kończyn dolnych.

Jak widać oprócz czynników genetycznych na nasz rozwój mają także czynniki zewnętrzne. Na niektóre z nich nie mamy niestety wpływu a inne takie jak tryb życia, odżywiania są zależne od nas. Powinniśmy starać się jak najlepiej stymulować rozwój dzieci, zadbać o ich prawidłowy odpoczynek, odpowiednią ilość ruchu i zabawy. Powinno się także odpowiednio przygotować miejsce nauki dla dzieci, tak aby klasy były lepiej oświetlone, miały odpowiednią temperaturę itd. Ludzie powinni starać się optymalnie ulepszyć wszystkie czynniki wpływające na nasz rozwój tak aby jak najlepiej stymulować swój rozwój psychiczny oraz fizyczny.