Deptuła cz. II

Program M. Zabłockiej – Przezwyciężanie nieśmiałości u dzieci 1

Charakterystyka osoby nieśmiałej:

1. Sfera behawioralna – zahamowanie aktywności w sytuacji społecznej ekspozycji, wycofanie się z kontaktów, małomówność, unikanie kontaktu wzrokowego.

2. Sfera emocjonalna – odczuwanie lęku, chęć ucieczki z sytuacji, która wywołuje to uczucie.

3. Sfera samoorientacyjna – poczucie niższości, brak wiary w siebie, obawa przed kompromitacją, krytyką wyśmianiem, doznaniem porażki czy przykrości.

Dzieci nieśmiałe posiadają cechy, które charakteryzują dzieci zagrożone:

• niska samoocena,

• brak umiejętności komunikowania się z innymi,

• brak umiejętności radzenia sobie z lękiem.

Dzieciom nieśmiałym brakuje cech właściwych dla odporności:

• brak aktywnego podejścia do problemów życiowych i ich rozwiązywania,

• pesymistyczna skłonność do postrzegania cierpienia, frustracji,

• niezdolność do czujności i niezależności oraz nie poszukiwanie nowych doświadczeń,

• niskie kompetencje społeczne.

Środowiskowe uwarunkowania nieśmiałości:

nadmierne ochranianie	zbyt wysokie wymagania
surowe kary, niekonsekwencja	nagradzanie zależnościowego zachowania
brak wymagań, samodzielności, wyręczanie	odrzucenie emocjonalne

Trzy podstawowe założenia programu:

1. U podstaw nieśmiałości leżą niewłaściwe nawyki myślenia (o sobie, o zadaniach, o innych ludziach).

2. Nawyki te kształtują się po wpływem swoistych doświadczeń ukształtowanych w dzieciństwie.

3. Zmiana sposobu myślenia jest możliwa dzięki stworzeniu dzieciom warunków umożliwiających nabywanie odmiennych od dotychczasowych doświadczeń.

Główne cele programu: przezwyciężanie nieśmiałości poprzez tworzenie dzieciom warunków do:

• kształtowanie wyższej i bardziej adekwatnej samooceny,

• kształtowanie optymistycznego stylu wyjaśniania przyczyn zdarzeń,

• podejmowania aktywności społecznej,

• rozwijania kompetencji społecznych.

Pensylwański Program Zapobiegania Depresji M.P. Seligmana 3

Dzieci najbardziej narażone na depresje	Dzieci, które nie poddają się depresji
Wydarzenia niepomyślne
Przekonanie o stałym charakterze niepowodzeń (styl pesymistyczny)	Przekonanie o chwilowym charakterze niepowodzeń ( styl optymistyczny)
Matematyka jest za trudna	Nie daje sobie rady z funkcjami

Dzieci najbardziej narażone na depresje	Dzieci, które nie poddają się depresji
Wydarzenia pomyślne
Przekonanie o chwilowym charakterze przyczyn pomyślnych wydarzeń (styl pesymistyczny)	Przekonanie o stałym charakterze przyczyn pomyślnych wydarzeń (styl optymistyczny)
Dostałam 5 ze sprawdzianu bo było łatwe	Dostałam 5 ze sprawdzany – jestem zdolna

Dzieci najbardziej narażone na depresje	Dzieci, które nie poddają się depresji
Wydarzenia niepomyślne
Zasięg ogólny (styl pesymistyczny)	Zasięg ograniczony (styl optymistyczny)
Nikt mnie nie lubi	Kasia i Magda mnie nie lubią

Dzieci najbardziej narażone na depresje	Dzieci, które nie poddają się depresji
Wydarzenia pomyślne
Zasięg ograniczony (styl pesymistyczny)	Zasięg ogólny (styl optymistyczny)
Jestem bystry z matematyki	Jestem bystry

Personalizacja – wnioskowanie o tym, kto ponosi winę za niepowodzenia.

1. Gdy zdarzy się coś złego dziecko może obarczyć winą siebie – personalizacja wewnętrzna (internalizacja).

2. Gdy zdarzy się coś złego dziecko może obarczyć inne osoby, okoliczności – personalizacja zewnętrzna (eksternalizacja).

Dzieci najbardziej narażone na depresje	Dzieci, które nie poddają się depresji
Obwinianie się
Generalne (postawa pesymistyczna – przyczyny stałe, uniwersalne i wewnętrzne)	Behawioralne (postawa optymistyczna – przyczyny chwilowe, konkretne i wewnętrzne)
Dostałem 1 z testu bo jestem głupi	Dostałem 1 z testu bo się nie nauczyłem

Właściwy sposób krytykowania dziecka opiera się na zasadach:

1. Dokładność: przesadne potępianie wywołuje poczucie winy i wstyd dużo większy od tego, jaki jest potrzebny, by zmobilizować dziecko do zmiany zachowania.

2. Krytykować zgodnie z optymistycznym stylem wyjaśniania, zawsze wtedy, gdy pozwala na to sytuacja należy skupić się na wskazaniu dziecku konkretnych i chwilowych przyczyn problemów unikając krytykowania jego charakteru czy zdolności.

Uczenie pesymizmu	Uczenie optymizmu
Przyczyna stała: Co ty wyprawiasz?	Przyczyna chwilowa: Źle się dzisiaj zachowujesz
Przyczyna ogólna: Jesteś niedobrym chłopcem	Przyczyna konkretna: Za bardzo drażnisz się z siostrą
Przyczyna wewnętrzna i ogólna (charakter bierny): Jesteś takim egoistą	Przyczyna wewnętrzna i behawioralna (charakter aktywny): Musisz częściej się z nią dzielić

Opis oddziaływań: kolejne kroki:

1. Zmiana pesymistycznych myśli automatycznych.

2. Zmiana stylu wyjaśniania.

3. Nauka kwestionowania i dekatastrofizowania.

4. Doskonalenie umiejętności społecznych.

Nauka kwestionowania	Nauka dekatastrofizowania
Kwestionowanie to uczenie się realistycznej oceny kierowanych przez siebie oskarżeń pod swoim adresem	Katastrofizowanie to tendencja do interpretowania niepomyślnych wydarzeń jako konsekwencji przyczyn stałych, mających zasięg ogólny
	Dekatastrofizacja to dokładna ocena wszystkich implikacji danej trudności: a co będzie jeśli

Kwestionowanie: uczenie się realistycznej oceny kierowanych pod swoim adresem oskarżeń:

1. Zbieranie dowodów – łatwiej dostrzegamy fakty, które potwierdzają nasze przekonania niż te, które im przeczą. Aby wyeliminować takie nastawienie:

• gromadzimy wszystkie dowody potwierdzające, że dane przekonanie jest słuszne,

• szukamy dowodów przeczących temu przekonaniu,

• zwracamy uwagę na to, żeby dowody były szczegółowe i konkretne, każdy należy rozpatrzyć

1. Tworzenie wyjaśnień alternatywnych:

• próbujemy spojrzeć na daną trudność z innych punktów widzenia – jak widziałby to mój przyjaciel? albo mój ojciec? a jak bezstronny obserwator?

• sprawdzamy dowody potwierdzające poszczególne interpretacje pamiętając, że prawie żadne wydarzenie nie jest skutkiem tylko jednej przyczyny, złożony charakter rzeczywistości daje nam możliwość wyboru jednej z kilku możliwych interpretacji.

Dekatastrofizacja czyli uczenie się dokładnej oceny wszystkich możliwych implikacji danej sytuacji:

1. Przewidywanie najgorszego z możliwych skutków i ocena prawdopodobieństwa jego wystąpienia.

2. Przewidywanie najlepszego z możliwych skutków i ocena prawdopodobieństwa jego wystąpienia.

3. Wybór konsekwencji najbardziej prawdopodobnych.

4. Opracowanie planu działania zakładającego każdy z tych skutków, zwłaszcza ten najbardziej prawdopodobny.

Program korygowania zaburzeń rozwoju społecznego w klasie szkolnej A. Strzeleckiej 3

Cele w pracy z dziećmi biernymi: tworzenie warunków do:

1. Podnoszenia samooceny – manipulacja sukcesem, należy znaleźć takie płaszczyzny działania, w których uczeń może odnieść sukces.

2. Kształtowania odporności w sytuacjach trudnych i obniżanie poziomu lęku w sytuacjach społecznych – trening reakcji na sytuacje trudne (powierzanie zadań, modelowanie, odpowiedzi).

3. Pokonywania zależności od innych – trening samodzielności (indywidualny przydział zadań i ich rozliczanie, rozbudzanie inicjatywy społecznej).

Program D. Ekiert – Grabowskiej (skuteczny dla dzieci izolowanych i nieśmiałych) 4

Założenia:

1. Świadome działania nauczyciela oparte na dokładnej znajomości grupy i jednostki oraz wiedzy psychologiczno – pedagogicznej mogą wpłynąć modyfikująco na sytuację uczniów nieakceptowanych w grupie.

2. Wzrost częstotliwości i intensywności pozytywnych kontaktów interpersonalnych spowoduje wzrost atrakcyjności grupy, zmianę stosunku emocjonalnego dzieci nieakceptowanych do klasy.

3. Włączanie uczniów izolowanych, odrzucanych i akceptowanych do wspólnych grup zadaniowych doprowadzi do zmiany stosunku klasy do uczniów nieakceptowanych.

4. Stwarzanie częstych sytuacji ułatwiających wzajemne kontakty uczniów akceptowanych i nieakceptowanych będzie sprzyjało uruchamianiu mechanizmu modelowania.

5. Rolę modeli mieli odegrać uczniowie akceptowani, którzy są najczęściej nagradzani, ich życzliwość, zainteresowanie i kontakt z rówieśnikiem, może mieć wartość nagradzającą.

6. Założono, że pozytywne zachowania mogą się też utrwalać dzięki nagrodom (wzmocnieniom dostarczanym przez wychowawcę klasy).

Metody pracy:

1. Nagradzanie pozytywnych zachowań przejawianych przez uczniów izolowanych i odrzucanych.

2. Powierzanie zadań uczniom izolowanym i odrzucanym na tyle atrakcyjnych, żeby chcieli je wykonywać wspólnie z uczniami akceptowanymi.

3. Nagradzanie za poprawne wykonanie zadań.

4. Moralizowanie.

5. Zaangażowanie do pomocy dobrze przystosowanych rówieśników.

6. Powierzanie jednostkom nieakceptowanym indywidualnych zadań.

Dzieci z zaburzeniami eksternalizacyjnymi w klasie szkolnej jako problem wychowawczy 5

Właściwości dziecka	Niedopasowanie	Właściwości środowiska rodzinnego
Specyficzne funkcjonowanie poznawcze, emocjonalne, społeczne dziecka
Niedopasowanie
Właściwości środowiska szkolnego
Problemy

Właściwości dziecka:

• neurologiczne i neuropsychologiczne,

• poziom inteligencji poniżej średniej,

• mniejsze zdolności językowe, problemy z mową,

• obniżona zdolność koncentracji, rozumienia, przewidywania i planowania zachowania.

Właściwości środowiska rodzinnego:

• właściwości rodziców – lekceważenie obowiązków dziecka, alkoholizm, narkomania, niski poziom wykształcenia, młody wiek rodziców i brak wsparcia.

• relacje z dzieckiem – brak ciepła i życzliwości, pozabezpieczane przywiązanie do matki w pierwszych miesiącach życia, niezrozumienie dziecka.

Specyficzne funkcjonowanie dziecka w sferze poznawczej – obieranie antyspołecznych celów, tendencja do przypisywania innym wrogich intencji, mała elastyczność w zakresie pomysłów na rozwiązywanie problemów społecznych.

Specyficzne funkcjonowanie dziecka w sferze emocjonalnej – tendencja do impulsywnego zachowania, poważne problemy z koncentracją, odczuwanie lęku, niepokoju w czasie kontaktów społecznych.

Specyficzne funkcjonowanie dziecka w sferze społecznej – natrętne zachowania, nadaktywność, zakłócenie toku lekcji, lekkomyślne zachowania, nieposłuszeństwo.

Właściwości środowiska szkolnego - tradycyjne podejście do nauczania, nauczanie nastawione na rywalizację i indywidualne powodzenie, deficyty kompetencji wychowawczych nauczyciela.

Następstwa zaburzeń eksternalizacyjnych:

• trudności w podporządkowaniu się regułom szkolnego życia – doświadczenie wzmocnień negatywnych,

• trudne relacje z nauczycielami – poczucie zagrożenia,

• odrzucenie przez rówieśników – osamotnienie, frustracja,

• niepowodzenia szkolne – lęk, złość, żal, niezaspokojenie potrzeby uznania.

Główne cele pomocy dzieciom z zaburzeniami eksternalizacyjnymi:

1. Zmiana warunków życia dzieci w rodzinie.

2. Tworzenie dzieciom warunków do rozwoju kompetencji poznawczych, emocjonalnych i społecznych.

3. Zmiana stosunku nauczycieli do dzieci z zaburzeniami eksternalizacyjnymi i warunków uczenia się.

4. Tworzenie warunków do zmiany nastawienia rówieśników (zwłaszcza akceptowanych) do dzieci z zaburzeniami eksternalizacyjnymi.

Program M. Kellner – Pod kontrolą 6

Adresat programu – uczniowie klas gimnazjalnych.

Cel główny – nauczanie młodzieży uczęszczającej do gimnazjum konstruktywnych sposobów radzenia sobie ze złością.

Cele szczegółowe – zrozumienie na czym polega fizjologia złości, zachęcanie do rozpoznawania przyczyn złości, opanowanie fizjologicznych, umysłowych i behawioralnych technik radzenia sobie ze złością, rozwijanie poczucia kontroli nad sobą, opracowanie indywidualnego planu radzenia sobie ze złością.

Techniki fizjologiczne – liczenie, głębokie oddechy i rozluźnianie mięśni.

Techniki umysłowe – zastępowanie gniewnych myśli i emocji pozytywnymi – uspokajające zdania.

Techniki behawioralne – odejście z miejsca, zignorowanie tego, co się wydarzyło, bieg, wysiłek fizyczny.

Metody pracy:

Rozmowy	Odgrywanie scenek	Rysowanie komiksu	Opisywanie doświadczeń
Dyskusja	Opracowanie indywidualnego planu radzenia sobie ze złością (wierszyki, piosenki)	Wypełnianie arkusza obserwacyjnego	Wypełnianie arkusza podsumowującego sesję
Rysowanie		Nagrywanie scenek i dobieranie muzyki	Pisanie wypracowania (przyczyny złości, sposoby radzenia)

Program A. Kołodziejczyka, E. Czemierowskiej i T. Kołodziejczyka – Spojrz inaczej na agresję 7

Adresat programu – uczniowie, którzy biorą udział w zajęciach programu „Spójrz inaczej” w klasach IV – VI lub w gimnazjum.

Cele programu:

1. Sposoby przeżywania złości i jej skutków.

2. Określenie własnego sposobu wyrażania złości i porównywanie go z innymi oraz uczenie się zdrowych sposobów wyrażania złości.

3. Odróżnianie zachowania agresywnego od nieagresywnego, określenie definicji agresji.

4. Uświadamianie sobie przez uczniów różnych przyczyn zachowań agresywnych, poszukiwanie sposobu zapobiegania tym zachowaniom.

5. Pokazanie uczniom mechanizmu powstawania agresji jako reakcji na frustrację.

Metody oddziaływań:

krąg uczuć	rysunki	psychodramy	dyskusja	burza mózgów
uzupełnienie zdań	krótkie opowiadania	gry i zabawy	praca w małych grupach

Terapia dzieci impulsywnych. Model rozwiązywania problemów przez współdziałanie W. Rossa i J.S. Ablona 8

Dzieci impulsywne – inaczej wybuchowe to dzieci przejawiające całą gamę zachowań, które w psychologii i medycynie nazywa się eksternalizacyjnymi.

Problemy dziecka w modelu transakcyjnym (model wzajemności) – są słabo dostosowane do właściwości drugiego partnera interakcji a przez to prowadzą do niekorzystnego zachowania obu partnerów oraz, po upływie czasu, do bardziej trwałych wzorców niedopasowania.

Znaczenie modelu transakcyjnego dla formułowania celów oddziaływań – celem jest wzrost dopasowania między dzieckiem i dorosłym opiekunem co zakłada: zrozumienie właściwości dziecka i dorosłego, zaangażowanie obojga w proces terapii.

Umiejętności wykonawcze:

• trudności w rozpatrywaniu możliwych rozwiązań problemów,

• trudności w radzeniu sobie ze zmianą, przystosowaniu się do nowych warunków, zasad,

• słabe poczucie czasu – trudności w wykonywaniu działań w logicznym porządku,

• zdezorganizowanie – trudności z utrzymaniem się tematu, porządkowaniem myśli,

• impulsywność – trudności w braniu pod uwagę prawdopodobnych rezultatów.

Umiejętności przetwarzania językowego:

• często ma trudności z wyrażaniem myśli, potrzeb czy poglądów za pomocą słów,

• często sprawia wrażenie, że nie rozumie tego, co zostało powiedziane,

• długo zwleka z udzieleniem odpowiedzi na pytanie,

• ma trudności w rozpoznawaniu swoich uczuć lub mówienie o nich.

Umiejętności regulowania emocji:

• umiarkowany, nieustający poziom drażliwości, depresji, lęku, nadąsanie,

• smutek, zmęczenie, znużenie, brak energii,

• zmartwienie, nerwowość, bojaźliwość.

Umiejętności przystosowania poznawczego:

• konkretne, czarno – białe myślenie, pojmowanie rzeczy bardzo dosłownie,

• naleganie na trwanie przy zasadach, porządku, pierwotnym planie,

• trudności w działaniu w warunkach nieprzewidywalności, wieloznaczności, niepewności,

• trudności w odejściu od pierwotnego pomysłu lub rozwiązania,

• trudności w zdawaniu sobie sprawy z punktu widzenia lub perspektywy drugiej osoby,

• nie branie pod uwagę czynników sytuacyjnych sugerujących potrzebę dostosowania planu działania.

Umiejętności społeczne:

• nieścisłe interpretacje, poznawcze zniekształcenia lub uprzedzenia,

• poszukiwanie uwagi innych w nieodpowiedni sposób,

• nietrafne spostrzeganie siebie,

• brak empatii,

• słaba orientacja w tym, jak jest odbierany, postrzegany przez innych.

Plan B – model CPS – polega na angażowaniu dziecka w proces poszukiwania zadawalającego obie strony rozstrzygnięcia problemu, który przeszkadza w spełnieniu oczekiwań dziecka i dorosłego – współpraca.

W planie A i C nie występuje współpraca pomiędzy dorosłym a dzieckiem.

Awaryjny plan B – to podejmowanie dialogu w momencie wystąpienia problemu.

Proaktywny plan B - impulsywne wybuchy można przewidzieć i zawczasu opracować plan realizacji celu (bez tego typu reakcji).

Trzy kroki planu B:

1. Empatia:

• poczucie bycia wysłuchanym pomaga dziecku poczuć się rozumianym,

• pomaga uznać, że dziecko ma uzasadniony punkt widzenia i określa go.

1. Definiowanie problemu:

• po określeniu i uznaniu punktu widzenia dziecka dorosły wprowadza do rozmowy swój punkt widzenia,

• dopiero wtedy, gdy dostępne są oba punkty widzenia możliwa jest współpraca zmierzająca do rozwiązania problemu,

• definicja problemu to po prostu dwa punkty widzenia, które muszą jeszcze zostać pogodzone.

1. Zaproszenie dziecka do wspólnego wypracowania metodą burzy mózgów takiego rozwiązania problemu, które będzie:

• realistyczne,

• wykonalne,

• obustronnie satysfakcjonujące – to znaczy odnosić się będzie do punktów widzenia obu stron.