1. Pojęcia istota i zakres rachunkowości zarządczej.

Rachunkowość zarządcza jest systemem gromadzenia, agregacji, klasyfikacji, analizy i prezentowania informacji finansowych i niefinansowych wspomagających kierownictwo przedsiębiorstwa w podejmowaniu decyzji i kontroli ich realizacji.

Rachunkowość zarządcza to system informacyjny, który dokonuje pomiaru działalności gospodarczej jednostki. Informacja generowana przez ten system ma służyć prawidłowej ocenie sytuacji finansowej i dokonań jednostki przez użytkownika, którym jest jej kierownictwo.

Zakres rachunkowości zarządczej:

1. Sprawozdanie finansowe

2. Systematyka kosztów, w tym:

- rachunek kosztów pełnych – kalkulacja

- rachunek kosztów zmiennych – próg rentowności

- rachunek kosztów postulowanych (planowanych)

- rachunek kosztów jakości

- rachunek kosztów działań ()ABC)

- inne modele (systemy rachunku kosztów)

1. Decyzje cenowe

2. Rachunki inwestycyjne (długo i krótkoterminowe)

3. Budżetowanie kosztów i analiza odchyleń

2. Pojęcie i przekroje klasyfikacyjne kosztów własnych.

Koszty ponoszone przez przedsiębiorstwo nazywa się kosztami własnymi. Koszty własne obejmują  nakłady odpowiadające kosztom produkcji, oraz pewne wydatki stanowiące część produktu dodatkowego, które można nazwać kosztami transferowymi. Do kosztów transferowych zaliczamy odsetki bankowe, ubezpieczenia społeczne, niektóre podatki oraz inne nakłady mające postać finansową.

Przekroje klasyfikacyjne kosztów własnych:

1. Według układu ewidencyjnego kosztów

- rodzajowy

- funkcjonalny

- kalkulacyjny

1. Według rodzaju działalności spółki

- operacyjne

- inwestycyjne

- finansowe

1. Według systematyki rachunku kosztów

- pełne

- zmienne

- postulowane (standardowe)

- jakości

- działań

- cykl życia produktu

- docelowe

- ciągłego doskonalenia

- projektów innowacyjnych

- odpowiedzialności

1. Według celów planowania i podejmowania decyzji

- zależne od zmian wielkości produkcji

- istotne i nieistotne

- przesądzone i nie przesądzone

1. Według celów kontrolnych

3. Metodyka ustalania cen przez przedsiębiorstwo.

• Kosztowe formuły ustalania cen - cena powinna w całości pokryć poniesione koszty wytworzenia danego produktu oraz zapewnić określony zysk.

• Ustalanie cen według relacji rynkowych - W gospodarce rynkowej kierowanie się wyłącznie kosztami do ustalania cen jest dla przedsiębiorstwa ryzykowne. Przedsiębiorstwo nie orientujące się w stosunkach rynkowych mogłoby utracić konsumentów i swoją pozycję na rynku. Dlatego znajomość cen konkurentów jest konieczna, co oczywiście nie oznacza, że ceny produktów naszego przedsiębiorstwa muszą się całkowicie pokrywać z cenami konkurentów.
  Ważnym elementem stosunków rynkowych jest badanie wpływu cen na wielkość popytu, a tym samym na rozmiary sprzedaży.
  (...) Ogólnie należy stwierdzić, iż podstawa kształtowania decyzji cenowych zależy w dużym stopniu od warunków rynkowych, asortymentu produkowanych wyrobów i celów przedsiębiorstwa.

4. Układy ewidencyjne kosztów dla celów sprawozdawczych.

System ewidencji kosztów uwzględnia przekroje klasyfikacyjne:

• według rodzajów, co pozwala na ocenę wewnętrznej struktury kosztów,

• według miejsc powstawania, co umożliwia kontrolę kształtowania się kosztów w przekroju ośrodków odpowiedzialności,

• według nośników kosztów, co prowadzi do rachunkowego ustalenia jednostkowego kosztu własnego obiektów lub świadczonych usług.

Powyższe przekroje klasyfikacyjne kosztów są podstawą budowy dwóch w zasadzie autonomicznych układów ewidencyjnych kosztów.

Pierwszy układ ewidencyjny kosztów, zwany układem rodzajowym (zespół 4 według Wzorcowego Planu Kont - RMK), opiera się na podziale kosztów według kryterium rodzaju zużytych czynników produkcji i odzwierciedla koszty proste:

• dotyczące tylko podstawowej działalności operacyjnej,

• w zasadzie wszystkie poniesione w danym okresie bez względu na to, czy dotyczą one okresów poprzedzających okres sprawozdawczy, okresu sprawozdawczego, czy też przyszłych okresów.

1. Koszty materiałowe

- koszty materiałów

-koszty energii obcej

1. Koszty usług obcych

- koszty usług remontowych

- koszty usług transportowych

- koszty obróbki obcej i innej

1. Koszty kapitałowe

- amortyzacja

1. Koszty materialne (1+2+3)

2. Koszty kapitałowe

- odsetki

1. Koszty robocizny

- koszty wynagrodzeń

- narzuty

1. Koszty społeczne

- podatki i opłaty

- odpis na ZFGŚS

1. Koszty niematerialne (4+5+6+7)

2. Pozostałe koszty rodzajowe

Drugi układ ewidencyjny, zwany układem funkcjonalno - kalkulacyjnym lub kalkulacyjnym (zespół 5 według RMK), łączy oba pozostałe przekroje klasyfikacyjne kosztów i odzwierciedla koszty:

• złożone

• dotyczące w zasadzie tylko danego okresu sprawozdawczego.

1. Materiały bezpośrednie

- koszty surowców i półfabrykaty

- koszty materiałów pomocniczych

- koszty opakowań bezpośrednich

- koszty zakupu materiałów bezpośrednich

- koszty paliwa i energii

2. Wynagrodzenia bezpośrednie

- koszty wynagrodzeń bezpośrednich

- narzuty na wynagrodzenia

2. Pozostałe koszty bezpośrednie

- koszty narzędzi przyrządów i urządzeń

- koszty przygotowania nowej produkcji

- koszty obróbki obcej

2. Koszty bezpośrednie (1+2+3)

3. Koszty wydziałowe

- koszty ruchu

- koszty ogólnodziałowe

2. Koszty uzasadnionych braków produkcyjnych

3. Techniczny koszt wytworzenia (4+5+6)

4. Koszty ogólnozakładowe (ogólnego zarządu)

- koszty administracyjno – gospodarcze

- koszty ogólnoprodukcyjne

2. Zakładowy koszt wytworzenia (7+8)

3. Koszty sprzedaży

- opakowań

- dystrybucji

- promocji

2. Całkowity koszt wytworzenia (9+10)

Zgodnie z polskimi wymogami sprawozdawczymi dotyczącymi kosztów, zawartymi w ustawie o rachunkowości (załączniki dotyczące rachunku zysków i strat), ewidencja kosztów może być prowadzona:

• tylko w układzie rodzajowym,

• tylko w układzie funkcjonalno-kalkulacyjnym,

• w obu układach jednocześnie.

5. Rodzaje i metody kalkulacji kosztów własnych.

Rodzaje kalkulacji:

• Wstępna – opiera się na kosztach przewidywanych

• Ofertowa – ustalenie proporcji ceny – brak odniesienia do rynku, produkcja niepowtarzalna

• Planowa – na podstawie norm zakładów produkcyjnych, zużycia materiałów, wydajności pracy oraz przewidywanych skutków usprawnień organizacyjno-technicznych.

• Normatywna – jej istota jest ustalenie normatywnego jednostkowego kosztu wytworzenia do produkcji powtarzalnej.

• Operatywna – jest odpowiednikiem kalkulacji normatywnej w produkcji niepowtarzalnej.

• Wynikowa – opiera się o rzeczywiste koszty produkcji w danym okresie sprawozdawczym.

• Kosztu pełnego – obejmuje koszty pełne

• Kosztu częściowego – obejmuje koszty częściowe

Metody kalkulacji:

• Prawidłowa prosta – produkcja masowa, jeden asortyment, jeden surowiec

• Podziałowa ze współczynnikami – produkcja masowa, różne wyroby, jeden surowiec

• Podziałowa procesowa (fazowa) – produkcja masowa, seryjna, jeden lub kilka produktów, jeden lub kilka surowców, przechodzi przez kilka wydziałów.

• Doliczeniowa zleceniowa – produkcja jednostkowa np. 2 zlecenia na 1 produkt

• Doliczeniowa asortymentowa – produkcja seryjna, wieloseryjna

6. Systemy Rachunku kosztów.

W dążeniu do coraz lepszego spełniania zadań, jakie stawiamy rachunkowi kosztów, wykształciły się dwa podstawowe jego rodzaje:
• rachunek kosztów pełnych,
• rachunek kosztów zmiennych (niepełnych).

Rachunek kosztów pełnych

Etapy rozliczania kosztów:

1. Pomiar i ewidencja kosztów prostych w układzie rodzajowym dotyczących:

1. Bieżącego okresu sprawozdawczego

2. Przyszłych okresów sprawozdawczych (czynne i bieżące rozliczenia międzyokresowe)

1. Rozliczenie kosztów dotyczących wielu okresów sprawozdawczych

1. Ustalenie wielkości poniesionych kosztów do rozliczenia w czasie

2. Zarachowanie pełnej kwoty poniesionych wydatków do rozliczenia kwotą miesięcznej rezerwy

1. - Rozliczenie kosztów rodzajowych bieżącego okresu sprawozdawczego w miejscu powstawania

- Rozliczenie kosztów pełnych miejsc powstawania na inne miejsca podstawowe

1. Rozliczenie kosztów na nośniki (kalkulacja kosztów) z wykorzystaniem kluczy podziałowych

1. Metoda bezpośrednia (koszty bezpośrednie)

2. Metoda pośrednia (koszty pośrednie)

Rozliczanie kosztów rodzajowych jest oparte no rozdzielniki kosztów, których wartości są odpowiednio rozdzielane na miejsca powstawania kosztów. Rozliczenie kosztów pomiędzy miejscami ich powstawania polega na sporządzeniu arkuszów rozliczeniowych kosztów. Faza zakupu obejmuje koszty rodzajowe związane z opakowaniem, przewozem, załadunkiem, rozładunkiem, składaniem, ubezpieczeniem itp. Koszty zakupu rozlicza się proporcjonalnie do wartości zużytych materiałów.

Metody rozliczania kosztów według miejsc powstawania:

• Metoda kolejnych przybliżeń

• Metoda układu równań

• Metoda zamykania zamówienia

Rachunek kosztów zmiennych

W rachunku kosztów zmiennych koszty grupuje się następująco:

1. Według rodzaju

2. W układzie podstawowym według miejsc powstawania (układ funkcjonalny)

3. W układzie przedmiotowym

- koszty bezpośrednie (produkcyjne)

- koszty pośrednie (nieprodukcyjne)

1. Według wrażliwości na wahania wielkości produkcji

- koszty zmienne

- koszty stałe

Koszty zmienne proporcjonalne – jednostkowy przyrost produkcji powoduje taki sam przyrost kosztów.

Koszty zmienne degresywne – jednostkowym przyrostom wielkości produkcji odpowiadają coraz mniejsze przyrosty kosztów.

Koszty zmienne progresywne – przyrostom produkcji towarzyszą coraz większe koszty.

Koszty zmienne regresywne – występują wtedy, gdy poziom określonego rodzaju kosztów całkowitych obniża się w miarę wzrostu produkcji.

Wyznaczanie kosztów zmiennych:

• Merytorycznie

• Statystycznie

• Ewidencyjnie

• pozaewidencyjnie

7. Pojęcie, przedmiot, cel i zadania kalkulacji kosztów własnych.

Kalkulacja kosztu własnego polega na ustaleniu jednostkowego kosztu wytworzenia produktu gotowego i nie zakończonego, z podziałem na pozycje kalkulacyjne. Za przedmiot kalkulacji przyjmuje się jednostkę produktu lub jej wielokrotność.

Zadania kalkulacji:

- określenie poziomu kosztów

- kontrola kosztów

- ustalenie ceny

Cele kalkulacyjne:

- identyfikacja kosztów wytworzonych produktów

- ustalenie rzeczywistego (planowanego) kosztu wytworzenia produkcji gotowej i niezakończonej.

8. Pojęcia: koszt, nakład, wydatek.

Przez nakład rozumie się wyrażone w jednostkach naturalnych celowe zużycie środków rzeczowych oraz wykorzystanie pracy żywej. Wyrażone w różnych jednostkach naturalnych nakłady nie podlegają agregacji, a tym samym nie pozwalają na przeprowadzenie sumarycznego rachunku, na podstawie którego można by dokonać oceny całkowitej efektywności działalności przedsiębiorstwa. W związku z tym zachodzi potrzeba wyrażenia różnych nakładów w jednostkach wartościowych, czyli w pieniądzu. Jeżeli nakłady wyrazimy wartościowo, otrzymujemy koszt.

Koszt jest więc wartościowym czyli pieniężnym, wyrażeniem nakładów.

Przez wydatki należy rozumieć każde zmniejszenie stanu środków pieniężnych, bez względu na cel ich poniesienia.

Pojęcie „wydatki” jest szersze od pojęcia „koszty”. Charakter kosztów mają tylko te wydatki, które zostały poniesione w związku z zużyciem czynników produkcji niezbędnych do osiągnięcia zadań rzeczowych w przedsiębiorstwie. Tak więc wszelkie wydatki związane ze zużyciem czynników produkcji, które nie przyczyniły się do realizacji celów rzeczowych przedsiębiorstwa, nie mają charakteru kosztów i są stratami.

Rozpatrując drugą relację, należy stwierdzić, iż zużycie czynników produkcji jest ściśle powiązane z konkretnymi przedziałami czasowymi, natomiast wydatki z tytułu nabycia tych czynników produkcji nie muszą być z nimi związane. (...) 

9.Budżetowanie kosztów. Analiza odchyleń.

Budżet jest planem finansowym, odnoszącym się do działań w przyszłości, ma wyznaczony horyzont czasowy. Budżetowanie to metoda bieżącego zarządzania przedsiębiorstwem, obejmuje więc planowanie, organizowanie, motywowanie i kontrolę. Jest dziedziną bliską planowaniu finansowemu. Stosując tą metodę, możemy sprawnie zarządzać wykonaniem zadania.Budżetowanie pozwala w najbardziej efektywny sposób wykorzystać środki finansowe będące w dyspozycji firmy.

Stosowanie budżetów pociąga za sobą następujący cykl postępowania:
•  sformułowanie planu,
•  kontrolowanie zgodności rzeczywistego przebiegu z planem,
•  ocena przyczyn odchyleń od planu,
•  podjęcie działań korekcyjnych,
•  ponowne przedstawienie lub zmiana planu³

Planowanie ma za zadanie ustalenie celów (dalszych lub bliższych) działalności przedsiębiorstwa oraz środków niezbędnych do realizacji wytyczonych celów. Celami "dalszymi" zajmuje się planowanie strategiczne, a celami "bliższymi" planowanie operacyjne. W planowaniu operacyjnym (krótkookresowym) cele muszą być wyraźnie skwantyfikowane i stąd noszą one nazwę budżetów, na ogół wyrażonych wartościowo (budżety ilościowe są wielkościami uzupełniającymi). Planowanie operacyjne to inaczej proces budżetowania rocznego.

Podstawowymi metodami opracowywania budżetów są:

• budżetowanie "od zera", tzn. szacowanie wielkości sprzedaży, produkcji, kosztów, zysku itd., jak gdyby działalność podejmowano po raz pierwszy;

• formuła przyrostowa, tj. modyfikowanie na każdym szczeblu zarządzania wielkości ekonomicznych planu z ubiegłego okresu z uwzględnieniem ubiegłorocznych wyników i przewidywanych zmian w przyszłym roku*

W celu wykorzystania budżetów w zarządzaniu musi być opracowany system budżetów szczegółowych. Na system tych budżetów składają się:
- budżet sprzedaży,
- budżet produkcji i zapasów wraz z budżetem zużycia i zakupu materiałów,
- budżet robocizny bezpośredniej,
- budżet kosztów wydziałowych,
- budżet kosztów administracji i sprzedaży,
- budżety wydziałowe (ośrodków odpowiedzialności za koszty),
- budżet zasadniczy.

Podstawową kwestią w zarządzaniu budżetowym jest analiza odchyleń (rozbieżności) zwana też analizą wariancji.

Porównanie faktycznych wielkości z wielkościami budżetowymi i ustalenie różnic, czyli odchyleń, jest szczególnie ważnym etapem kontroli. Prowadzi on do ujawniania przyczyn odchyleń, będących podstawą działań zaradczych, oraz rozliczenia* osób odpowiedzialnych za poziom kosztów i ich kształtowanie w danych ośrodkach odpowiedzialności.

Analiza odchyleń kosztów bezpośrednich - jest oparta na sformalizowanych metodach statystycznych dotyczących analizy zmian wartości przez analizę zmian cen (indeks cen Paaschego) i analizę ilości - norm zużycia (indeks ilości Laspeyresa)

Odchylenia kosztów pośrednich - Celem analizy odchyleń kosztów pośrednich jest wyjaśnienie różnicy między faktyczną kwotą poniesionych kosztów pośrednich produkcji a kwotą naliczoną przy użyciu z góry ustalonej stawki absorpcyjnej kosztów pośrednich.

10. Pojęcie i klasyfikacja przedsięwzięć inwestycyjnych (inwestycji).

Inwestycje to aktywa posiadane przez jednostkę w celu osiągnięcia z nich korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend lub innych pożytków, w tym również z transakcji handlowej, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne i prawne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz są posiadane przez nią w celu osiągnięcia tych korzyści.

Ze względu na formę realizacji korzyści ekonomicznych możemy podzielić inwestycje na trzy grupy:

• Inwestycje dzięki którym jednostka osiągnęła przychód z tytułu wzrostu ich wartości. Przychodem będzie nadwyżka ceny sprzedaży nad ceną nabycia inwestycji.

• Inwestycje dzięki którym jednostka osiągnęła przychody w formie odsetek, dywidend lub innych form udziału w zyskach. Korzyści z inwestycji pojawiają się nie tylko w momencie zbycia, ale w całym okresie utrzymywania inwestycji w podmiocie.

• Inwestycje dzięki którym jednostka osiągnęła przychody w formie innych pożytków, w tym również z transakcji handlowych.

Biorąc pod uwagę przedmiot inwestycji wyróżnia się inwestycje nie finansowe i finansowe.

Do inwestycji nie finansowych zalicza się:

• inwestycje w nieruchomości (inwestycje w grunty, budynki, budowle, w prawo wieczystego użytkowania gruntu oraz stanowiące odrębną własność lokale, a także spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, które jednostka posiada w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych poprzez wzrost ich wartości, pod warunkiem, że nabyte aktywnie są wykorzystywane w prowadzeniu bieżącej działalności operacyjnej przez właściciela)

• inwestycje w wartości niematerialne i prawne (są to prawa majątkowe i inne prawa spełniające kryteria wymagane dla danej grupy aktywów trwałych, które nie są wykorzystywane do prowadzenia bieżącej działalności operacyjnej, lecz zostały nabyte w celu uzyskania korzyści ekonomicznych, czyli wartości niematerialne i prawne oddane do użytkowania innym podmiotą za odpłatnością)

W bilansie wyróżniamy inwestycje:

• długoterminowe takie, które powodują, że zaangażowanie aktywów jednostki w zamian za uzyskane korzyści ekonomiczne trwa dłużej niż rok

• krótkoterminowe takie, które powodują, że zaangażowanie aktywów jednostki w zamian za uzyskane korzyści ekonomiczne nie przekracza roku.

11. Istota i klasyfikacja ryzyka w rachunkowości zarządczej.

Ryzyko – prawdopodobieństwo, że wystąpi jakieś zdarzenie, które spowoduje że nie uda się osiągnąć oczekiwanej stopy dochodu

Ze względu na czynniki wpływające na kształtowanie się jego poziomu rozróżnia się podział ryzyka na dwie podstawowe grupy:
1) ryzyko działalności gospodarczej, wynikające z wahań poziomu zysku, ze zmian rynku,
2) ryzyko finansowe, związane ze strukturą kapitału.

Ryzyko można podzielić również na cztery grupy:
1) ryzyko rynku, odnoszące się do wahań cen rynkowych,
2) ryzyko upadłości firm, związane głównie z nowo powstałymi podmiotami gospodarczymi,
3) ryzyko inflacji, dotyczące przede wszystkim gotówki i wkładów oszczędnościowych,
4) ryzyko płynności inwestycji, wyrażające łatwość likwidacji inwestycji.

Najczęściej w publikacjach ekonomicznych wyodrębnia się ryzyko:

1. Systematyczne (rynkowe, niedywersyfikowalne), którego źródłami są zmiany stopy oprocentowania, siły nabywczej pieniądza, oczekiwań inwestora w odniesieniu do sytuacji gospodarczej państwa oraz zmiany polityczne

2. Niesystematyczne (dywersyfikowalne), przejawiające się w reakcjach kursowych na sytuacje przedsiębiorstwa, specyficzne dla danego rodzaju przedsiębiorstwa, nie wynikające z trendów na rynku kapitałowym ani uwarunkowań makroekonomicznych.

12. Rachunkowość zarządcza w decyzjach długookresowych – metody statyczne i dynamiczne oceny przedsięwzięcia inwestycyjnego.

Metody dynamiczne:

• Wartość zaktualizowana netto (NPV)

• Wewnętrzna stopa zwrotu (IRR)

• Indeks zysku (rentowność inwestycji)

Metody statyczne

• Okres zwrotu

• Porównanie kosztów

• Porównanie zysków

• Księgowa stopa zwrotu

13. Ocena finansowa w warunkach niepewności.

14. Inwestycyjne przepływy pieniężne.

15. Metodyka rachunku efektywności przedsięwzięcia inwestycyjnego.

Proste metody oceny finansowej
Badanie opłacalności przedsięwzięć rozwojowych rozpoczyna się zazwyczaj od wykorzystania prostych metod oceny finansowej. Metody te służą zwłaszcza do wstępnej selekcji projektów inwestycyjnych i są stosowane głównie na etapie studiów przedrealizacyjnych. Omawiana grupa metod ma charakter uproszczony. Do najczęściej stosowanych prostych metod oceny finansowej zalicza się przede wszystkim : * okres zwrotu nakładów, * prostą stopę zwrotu zysku.

Metody dyskontowe
Najbardziej precyzyjnym narzędziem oceny opłacalności przedsięwzięć rozwojowych są dyskontowe metody rachunku ekonomicznego. Uwzględniają one, w przeciwieństwie do prostych metod oceny, rozłożenie w czasie przewidywanych wpływów i wydatków związanych z badaną inwestycją. Służy temu wykorzystanie techniki dyskonta, która pozwala sprowadzić do porównywalności nakłady i efekty realizowane w różnych okresach. Określenie ich wartości teraźniejszej, tj. zaktualizowanej na moment przeprowadzenia oceny, stanowi podstawę dalszego wnioskowania.
Do najczęściej stosowanych w praktyce dyskontowych metod rachunku ekonomicznego należą:
- metoda wartości zaktualizowanej netto (net present value - NPV),
- metoda wewnętrznej stopy zwrotu (internal rate of return - IRR).

16. Dźwignia operacyjna.

Dźwignia operacyjna - jest miarą ryzyka operacyjnego i określa zależność między zmianą zysku operacyjnego przed odliczeniem odsetek i opodatkowaniem (EBIT) a zmianą przychodów ze sprzedaży.

Dźwignia operacyjna równa np. 2 oznacza, iż wzrost sprzedaży o 1% powoduje wzrost zysku operacyjnego (EBIT) o 2%.

Im większy udział kosztów stałych w przedsiębiorstwie, tym mocniejszy wpływ dźwigni operacyjnej na wynik przedsiębiorstwa. Efekt dźwigni operacyjnej najmocniejszy jest, gdy przedsiębiorstwo osiąga przychody w pobliżu progu rentowności

17. Memoriałowy i kasowy próg rentowności – istota oraz zastosowania.

Próg rentowności oznacza taką wielkość sprzedanych produktów, przy której przychody ze sprzedaży zrównają się z kosztami ich uzyskania. Próg rentowności można wyrazić ilościowo (tzn. ile sztuk produktu trzeba sprzedać), lub wartościowo (tj. jaką wartość musi osiągnąć ta sprzedaż).

Zastosowanie:

1. Określenie wielkości sprzedaży przy planowanym zysku

$Q = \frac{\text{Ks} + \text{Zb}}{j\text{cs} - \text{jkz}}$

Jcs –cena spłaty

Jkz – jednostkowy koszt zmienny

1. Określenie ceny sprzedaży przy planowanym zysku

$\text{JCS} = \ \frac{\text{Ks} + \text{Zb}}{Q}$+ jkz

1. Próg rentowności a podatek dochodowy

$Q = \frac{\text{Ks} + \text{Zb}\ (1 - p)}{\text{jcs} - \text{jkz}}$

18. Rachunkowość w zarządzaniu aktywami trwałymi i zapasami.

19. Rachunkowość zarządcza a rachunkowość finansowa i rachunek kosztów

R. Finansowa / R. Zarządcza

• odbiorcy informacji: zewnętrzni / wewnętrzni

• regulacja: prawna / zupełna dowolność

• charakter informacji: dokładne / szybkie, istotne

• zasady wyceny: koszt historyczny / dowolne

• orientacja informacji: przeszłość / teraźniejszość, przyszłość

• zakres sprawozdań: cała firma / segmenty przedsiębiorstwa

• okresy sprawozdawcze: periodyzacja / dostosowanie do potrzeb

• podejście do problemów: deterministyczne / probabilistyczne

Rachunkowość finansowa

• informacje są przeznaczone głównie na zewnątrz np. dla ochrony interesów inwestorów, podatkowych.

• jest regulowana prawnie przez Kodeks Handlowy, prawo podatkowe, rozporządzenia Kom. Pap. Wart., rozporządzenia Ministra Finansów, Standardy międzynarodowe i krajowe.

• stosuje się jednolitą zasadę wyceny wg wartości nabycia tzw. kosztu historycznego

• zachowuje cechy dokładności, rzetelności, wiarygodności, ciągłości i materiałowości

• główne informacje ex post (po fakcie)

• obowiązuje ścisła periodyzacja : rok finansowy, kwartał, miesiąc

• pomiarem objęte są głównie dane finansowe

• stosuje się podejście deterministyczne

• kontrola – rewizja księgowa, kontrola finansowa zewnętrzna i wewnetrzna

• sprawozdania finansowe mają jednolity format i muszą być ujednolicone a także publikowane

Rachunkowość zarządcza

• informacje głównie przeznaczone dla kierownictwa wewnętrznego firmy

• opiera się na miernikach, relacjach i modelach zweryfikowanych przez rach. tradycyjną lecz ich dobór zależy od preferencji menadzerów

• stosuje równolegle rożne zasady wyceny, tj. także przewidywane koszty odtworzenia i wartości ekonomiczne

• orientuje się na istotność, szybkość i koszt informacji jest nastawiona na cel

• stale zorientowana na przyszłość (np. wariantowe projekcje kosztów i dochodów, przepływów finansowych, ale stasuje także mechanizm sprzężenia zwrotnego), daje informacje do zarządzania przez wyjątki, przez cele i przez ceny tranzakcyjne

• stosuje się podejście probalistyczne i deterministyczne

• kontrola – kierownicza kontrola efektywności i skuteczności na podstawie różnych kryteriów i mierników

• sprawozdania wewnętrzne wg. ośrodków odpowiedzialności za koszty, za zysk, za kontrolowane inwestowanie

Rachunkowość zarządcza jest blisko zawiązana z rachunkiem kosztów. Trudno jest powiedzieć, w którym miejscu kończy się rachunek kosztów, a w którym zaczyna rachunkowość finansowa. Rachunek kosztów zajmuje się pomiarem efektu działalności jednostek organizacyjnych, rentownością produktów i usług. Rachunek kosztów jest podstawą dla rachunkowości zarządczej. Rachunkowość zarządcza dostarcza więcej wiedzy niż rachunek kosztów, gdyż dostarcza informacje dla kadry kierowniczej, a więc rolą pracownika rachunkowości jest zarządzanie informacją. Zebrane i przedstawione informacje powinny pomagać kierownictwu firmy w zarządzaniu operacyjnym a także strategicznym. Aby ten cel osiągnąć działalność rachunkowości zarządczej musi konsultować się z osobami, które będą z tych informacji korzystać, tj. z kierownictwem aby znać potrzeby jakie konkretnie informacje są potrzebne i co one oznaczają.

20. Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym.

Jest to element sprawozdania finansowego, który przedstawia informacje o zmianach poszczególnych składników kapitału własnego za bieżący i poprzedni rok obrotowy. Podaje się w nim kolejno informacje na temat stanu początkowego, zwiększeń i zmniejszeń w trakcie roku obrotowego poszczególnych elementów składowych kapitału własnego oraz stanu końcowego tych elementów. Obowiązek sporządzania zestawienia zmian w kapitale własnym dotyczy wszystkich jednostek, których sprawozdania finansowe podlegają corocznemu badaniu i ogłaszaniu. Spółki, które nie sporządzają tego zestawienia, powinny zamieścić informację o zmianach w kapitale zapasowym i rezerwowym w informacji dodatkowej do sprawozdania finansowego.

Celem tego zestawienia jest dostarczenie informacji o:
- zmianach w źródłach finansowania kapitałami (funduszami) własnymi jednostki i ich przyczynach,
- pozostającym w przedsiębiorstwie zysku lub wymagającej pokrycia stracie,
- kosztach i przychodach, które jako błąd podstawowy zaliczono bezpośrednio do kapitału (funduszu) własnego, z ominięciem rachunku zysku i strat.

21. Charakterystyka rachunku przepływów pieniężnych.

Rachunek przepływów pieniężnych jest jednym z elementów sprawozdania finansowego. Nazywany jest także sprawozdaniem z przepływów pieniężnych lub (od nazwy angielskiej) cash flow. Rachunek przepływów pieniężnych jest analitycznym rozwinięciem przedstawionych w bilansie informacji o zmianie stanu środków pieniężnych dokonywanej w okresie sprawozdawczym. Celem sporządzenia tego elementu sprawozdania finansowego jest uzyskanie podstawy oceny możliwości jednostki gospodarczej do generowania środków pieniężnych oraz potrzeb w zakresie ich wykorzystania. Sporządzać go muszą jednostki podlegające obowiązkowemu badaniu rocznego sprawozdania finansowego. Rachunek przepływów pieniężnych powinien umożliwiać przede wszystkim uzyskanie informacji na temat stopnia płynności finansowej. Istotnym elementem rachunku jest pokazanie aktywności jednostki w ściąganiu należności a także zdolności do spłaty zobowiązań.

Rachunek przepływów pieniężnych sporządzany jest w formie zestawienia prezentującego obieg środków pieniężnych w przedsiębiorstwie.

Może być sporządzany:

• metodą bezpośrednią poprzez przeanalizowanie wszystkich wpływów i wypływów środków pieniężnych z działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej,

• metodą pośrednią polegającą na korygowaniu zysku netto w taki sposób, aby został on sprowadzony do zmian netto w środkach pieniężnych na skutek działalności operacyjnej, z uwzględnieniem wszystkich wpływów i wypływów z działalności inwestycyjnej i finansowej.

22. Istota i przedmiot informacji dodatkowej.

Informacja dodatkowa - jest jednym z elementów sprawozdania finansowego. Prawidłowo sporządzona informacja dodatkowa dostarcza pogłębionych informacji o bilansie, rachunku zysków i strat a także rachunku przepływów pieniężnych. Powinna zawierać istotne dane i objaśnienia, które są niezbędne do rzetelnego i jasnego przedstawiania sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego w sprawozdaniu finansowym.

23. Analiza progu rentowności i wrażliwości.

Analiza progu rentowności (break-event point) - analiza punku wyrównania, w którym realizowane przychody ze sprzedaży pokrywają ponoszone koszty.

• Firma nie osiąga zysku, ale i nie ponosi straty,

• Analiza opiera się na podziale kosztów: na stałe i zmienne

• Analiza nie uwzględnia wartości pieniądza w czasie

Próg rentowności w wyrażeniu ilościowym

$\text{BEP} = \frac{\text{KS}}{C - \text{kz}}$

Ks – koszty stałe

C – cena jednostkowa sprzedaży

kz – jednostkowe koszty zmienne

Próg rentowności w wyrażeniu wartościowym

$$\text{BE}P^{'} = \frac{\text{KS}}{C - \text{kz}}*\ C = \text{BEP}\ \text{xC}$$

Próg rentowności jako stopień wykorzystania zdolności produkcyjnych

$$\text{BE}P^{'} = \frac{\text{KS}}{\text{Pm}(C - \text{kz})}*\ 100 = \frac{\text{BEP}}{\text{Pm}}*100$$

P_m - maksymalna możliwość produkcyjna firmy

Ustalenie wielkości przewidywanego zysku

• przy pełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych - zysk wyniesie :

Z = P_m. * C – (Ks + P_m. * kz)

Określenie wskaźnika bezpieczeństwa

$$\text{Wb} = \frac{\text{Pm} - \text{BEP}}{\text{Pm}}$$

Próg rentowności i analiza wrażliwości

• podstawa do opracowania optymistycznego i pesymistycznego wariantu zmian warunków działania firmy.

• Obejmuje :

• badanie zmian ceny i kosztów zmiennych

• badanie granicznego poziomu poszczególnych czynników

Graniczny poziom jednostkowej ceny sprzedaży :

$$\text{Cmin} = \frac{\text{Kz}*\text{Px} + \text{Ks}}{\text{Px}}$$

c _min - graniczny poziom jednostkowej ceny sprzedaży

P_x - zakładana wielkość sprzedaży

Graniczny poziom jednostkowej kosztów jednostkowych :

$$\text{KZmax} = \frac{C*\text{Px} - \text{Ks}}{\text{Px}}$$

kz _max - graniczny poziom jednostkowych kosztów zmiennych

Margines bezpieczeństwa przedsięwzięcia z uwagi na jednostkową cenę

$$\text{Mc} = \frac{C - \text{Cmin}}{C}*100\%$$

Margines bezpieczeństwa przedsięwzięcia z uwagi na jednostkowe koszty zmienne

$$\text{Mk} = \frac{\text{KZmax} - \text{KZ}}{\text{Kz}}*100\%$$

wskaźniki te pozwalają ustalić możliwą maksymalną zmianę poszczególnych czynników dopuszczalną z punktu widzenia danego przedsięwzięcia

24. Rachunek kosztów postulowanych i jego odmiany.

Koszty postulowane są kosztami ustalonymi a priori, określającymi wzorcową i niezbędną do poniesienia wysokość kosztów przy założeniu racjonalnego wykorzystania zasobów przedsiębiorstwa w danych warunkach działalności. Koszty te charakteryzują się planowością, dyrektywnością i stymulatywnością.

Rachunek kosztów postulowanych polega na porównaniu kosztów rzeczywiście poniesionych z kosztami indywidualnie niezbędnymi (inaczej postulowanymi, wzorcami lub normiami) Istotą rachunku kosztów standardowych jest zarządzanie przez wyjątki – tzw. Analiza odchyleń kosztów

Wariant dyspozycyjny rachunku kosztów postulowanych jest taką odmianą rachunku kosztów postulowanych, w której odchylenia kosztów rzeczywistych od kosztów postulowanych są ustalane i ujmowane na bieżąco w źródłowej dokumentacji kosztowej
Wariant rozliczeniowy rachunku kosztów postulowanych  jest odmianą rachunku kosztów postulowanych, w której odchylenia kosztów faktycznie poniesionych od kosztów postulowanych są ustalane okresowo.
    

Koszty postulowane mogą być ustalane na podstawie postulatów kosztowych o różnym charakterze. Najczęściej postulaty te mają postać wielkości planowanych lub standardów określających zużycie czynników produkcji. Uwzględniając takie zróżnicowanie postulatów kosztowych, można wyróżnić dwie podstawowe odmiany rachunku kosztów postulowanych:
•  rachunek kosztów planowanych,
•  rachunek kosztów standardowych.  

25. Rodzaje standardów kosztowych.

Standardy kosztów mogą być klasyfikowane ze względu na różne kryteria:

•   ze względu na stopień napięcia standardów,
•   ze względu na podstawę ustalania kosztów standardowych,
•   ze względu na rodzaj czynników kosztotwórczych.

Najważniejszym kryterium klasyfikacji jest tzw. stopień napięcia standardów:

1) standardy  bazowe,
2)  standardy bieżące,
3)  standardy idealne.

Rodzaje standardów kosztowych mogą być również wyróżnione ze względu na podstawę ustalania kosztów standardowych.

1)   koszty normatywne,
2)   koszty normalne.

Ze względu na rodzaj czynnika generującego koszty:

1. kwotowy

2. cenowy

3. ilościowy

26. Ustalanie standardów kosztowych.

Sposób ustalania kosztów standardowych zależy od rodzaju kosztów będących przedmiotem standaryzacji. Sposób ten jest zasadniczo odmienny dla kosztów bezpośrednich oraz dla kosztów pośrednich.

Ustalając standardowe koszty bezpośrednie, należy zatem określić zużycie standardowe zasobów (normy zużycia) oraz cenę standardową.

Sposób wyznaczania standardowych kosztów pośrednich (standardów kosztów wydziałowych) różni się znacznie  od rozwiązań stosowanych przy określaniu standardów kosztów bezpośrednich. Standardowe pośrednie koszty produkcji nie są bowiem ustalane na podstawie norm zużycia czynników produkcji, lecz wyprowadzane z budżetów tych kosztów.

27. Analiza odchyleń od kosztów standardowych.

Kontrola kosztów działalności przedsiębiorstwa z wykorzystaniem rachunku kosztów standardowych jest dokonywana przez porównanie kosztów faktycznie poniesionych z kosztami standardowymi. W tym celu są ustalane odchylenia kosztów rzeczywistych od kosztów standardowych, które są poddawane analizie  mającej doprowadzić do wykrycia przyczyn powstałych odchyleń. Ujawnione odchylenia są następnie podstawą do podjęcia działań korygujących, ukierunkowanych na wyeliminowanie nieprawidłowości w obszarze gospodarowania czynnikami produkcji.  

Z punktu widzenia działań podejmowanych w celu wyeliminowania odchyleń niekorzystnych ważne znaczenie ma ich stabilność w czasie. W przypadku odchyleń wykazujących trwałe tendencje należy dokonać zmian standardów. Z kolei przy odchyleniach przypadkowych należy zastosować metodę zarządzania przez wyjątki.    

W tym celu wykorzystujemy indeks cen Paschego oraz indeks ilości Laspayresa

28. Elementy modelu rachunku kosztów działań.

1. Działania – wyodrębnione części procesów gospodarczych będących czynnościami powtarzalnymi i podlegające kontroli.

Klasyfikacja działań:

- dot. Pojedynczych produktów

- dot. Partii produktów

- dot. Asortymentów produktów

- dot. Całego przedsiębiorstwa

1. Procesy – sekwencja działań realizowanych w celu otrzymania określonego efektu finalnego. Łańcuch działań zmierzający do wytworzenia wartości odpowiadających wymaganiom klientów.

Klasyfikacja procesów:

- podstawowe pomocnicze

- według kryterium funkcji: produkcji, zaopatrzenia, dystrybucji, rozwoju

1. Zasoby – środki gospodarcze które są w trakcie realizacji działań

2. Nośniki kosztów zasobów

3. Nośniki kosztów działań

4. Obiekty ……………..(np. zlecenie, kontrakt)

29. Klasyfikacja kosztów jakości.

1. Koszty wewnętrznego zapewnienia jakości

• koszty zgodności

- koszty zapobiegania

- oceny

• koszty niezgodności

- braków wewnętrznych

- braków zewnętrznych

2. Koszty zewnętrznego zapewnienia jakości

• certyfikaty

• audyty

Koszty zgodności:

1. koszty zapobiegania

• szkolenia w zakresie jakości

• audyty u dostawców

• weryfikacja jakości projektów

• zatrudnienie specjalistów do jakości

• ankiety

  2. koszty oceny

• utrzymanie laboratoriów

• badania laboratoryjne

• próby eksploatacyjne

• ocena jakości materiałów

Koszty niezgodności

1. koszty braków wewnętrznych

• naprawa półfabrykatów

• likwidacja braków nieprzewidzialnych

• przestój maszyn i urządzeń

1. koszty braków zewnętrznych

• naprawa w ramach gwarancji

• analiza reklamacji klienta

• obniżenie ceny

• inne koszty

30. Obliczanie kosztów jakości.

zysk utracomy Zu = (Zd-Iw) - (Zn-In)

+ koszty naprawy braków Knb= Knbj * Iw

+ koszt obsługi zwrotów Koz= Kjoz * Iw

= koszt niewydolności jakościowej

+ koszty zapobiegania

+ koszty oceny

= Koszty łączne jakości

32 Pojęcie controllingu.

Controlling - proces planowania, koordynowania i kontroli przebiegu procesów ekonomicznych dla utrzymania organizacji na drodze do osiągnięcia wyznaczonych celów.

32. Zadania i funkcje controllingu.

Do zakresu zadań controllingu należy:
- planowanie - ustalanie celów przedsiębiorstwa,
- kontrola - porównywanie stanu faktycznego z zamierzeniami, analiza odchyleń,
- kierowanie - przeprowadzanie działań korygujących.

33. Obszary controllingu w przedsiębiorstwie